Đề tài Dự báo về tác động với Tổ chức Thương mại Thế giới WTO đối với các doanh nghiệp xuất khẩu vừa và nhỏ Việt Nam – Những giải pháp đề xuất

háp lý và tạo môi trường tâm lý xã hội thuận lợi hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam tham gia xuất khẩu. Về lâu dài, Nhà nước cần nghiên cứu để xây dựng một dự luật hỗ trợ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam (như kinh nghiệm của Trung Quốc). Thời gian trước mắt, cần triển khai nhanh chóng việc thực hiện Nghị định 90/2001/NĐ-CP của Chính phủ ngày 23/11/2001 về trợ giúp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ. Môi trường tâm lý xã hội chưa thuận lợi cũng gây ra những trở ngai đối với xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ dân doanh. Để khắc phục hiện trạng này, cần có các giải pháp: Tiến hành cải cách hành chính Nhà nước một cách triệt để, đơn giản hoá các thủ tục hành chính, xoá bỏ tệ quan liêu, tạo môi trường tiếp xúc thuận lợi và hợp tác giữa các cơ quan công quyền và doanh nghiệp. Tăng cường các cuộc gặp gỡ tiếp xúc giữa các cơ quan Chính phủ và các doanh nghiệp hoặc đại diện cho giới doanh nghiệp. Tạo dựng niềm tin và đảm bảo mối quan hệ hợp tác tích cực giữa doanh nghiệp và Nhà nước. Tiến hành công tác điều tra, khảo sát định kỳ về tình hình thực tế các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Xây dựng các mẫu biểu thống kê chính thức về khu vực doanh nghiệp này để hiểu rõ và đánh giá đúng tầm quan trọng của khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ đối với việc phát triển kinh tế - xã hội. Nắm được những yêu cầu bức xúc của khu vực để đáp ứng một cách tốt nhất. Tăng cường hoạt động tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu điển hình, phổ biến kinh nghiệm của các doanh nghiệp kinh doanh giỏi trên các phương tiện thông tin đại chúng... Giáo dục ý thức tôn trọng pháp luật, coi trọng kinh doanh trong nhà trường. Cụ thể, Bộ Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với các bộ ngành triển khai việc rà soát văn bản pháp luật từ tháng 3/2002. Cho đến 26/9/2003 vừa rồi, giai đoạn một đã kết thúc. Tổng số văn bản trong nước đã rà soát là 263 (trong đó có 28 luật, 24 pháp lệnh, 64 nghị định, 58 thông tư), vẫn còn hiệu lực và liên quan trực tiếp với quy định trong 16 hiệp định của WTO. Trong số này có 52 văn bản chưa phù hợp với WTO. Bộ Tư pháp đã có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị sửa đổi bổ sung số văn bản quy phạm pháp luật đó và ban hành mới 42 văn bản khác. Những văn bản quy phạm pháp luật cần sửa đổi bổ sung và ban hành mới thuộc 4 lĩnh vực lớn. Thứ nhất là thương mại hàng hóa, quy định hiện hành đã tương đối phù hợp với luật chung của WTO, nhưng chưa phản ánh đầy đủ nghĩa vụ của các nước thành viên. Thứ hai là sở hữu trí tuệ, luật của Việt Nam là tương đối đủ, nhưng cơ chế thực thi các quyền nghĩa vụ trong lĩnh vực này cần tiếp tục hoàn thiện. Thứ ba là phần thương mại dịch vụ - phức tạp nhất và nhạy cảm trong quan hệ giữa các thành viên WTO. WTO có 12 nhóm ngành với 155 ngành kinh tế, trong khi cam kết của Việt Nam với Mỹ chỉ có 8 nhóm ngành với 42 ngành kinh tế. Nếu ta phải chấp nhận cả 12 nhóm ngành của WTO thì công việc điều chỉnh hệ thống pháp luật sẽ là rất lớn. Thứ tư là tính minh bạch công khai của pháp luật, Việt Nam đã cơ bản đáp ứng yêu cầu của WTO do đã ban hành và sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu luật về ban hành văn bản pháp luật của chính quyền địa phương. Khác biệt và khoảng cách giữa hệ thống pháp luật Việt Nam với các quy định của WTO tùy vào từng lĩnh vực cụ thể. Có vấn đề WTO có mà Việt Nam chưa hề có, như luật về chống bán phá giá, về trợ cấp. Có cái ta có rồi, nhưng chưa cụ thể hoặc chưa khớp với quy định của WTO, như sở hữu trí tuệ. Việt Nam đã có Bộ luật Dân sự bảo hộ “quyền nhân thân và quyền tài sản”, nhưng WTO lại bảo hộ “quyền kinh tế và quyền tinh thần”; hay Luật Thương mại, khái niệm thương mại hạn hẹp hơn so với quy định của WTO. So với nhiều nước, hệ thống pháp luật hiện hành của Việt Nam là khá đầy đủ và phù hợp với WTO. Lộ trình điều chỉnh hệ thống pháp luật chịu sự tác động của cả 2 mặt: chủ quan - yêu cầu tự thân phải đổi mới của hệ thống pháp luật, và khách quan - sức ép của quá trình đàm phán gia nhập WTO. WTO không đòi hỏi cụ thể là Việt Nam phải hoàn tất việc sửa đổi luật và ban hành mới vào năm 2005. Vấn đề là Việt Nam phải chứng minh và làm cho họ tin tưởng rằng mình quyết tâm thực tế đổi mới để phù hợp hơn với luật pháp quốc tế. Quyết tâm đó thể hiện qua những chương trình hành động cụ thể, trong đó có chương trình lập pháp. Sửa đổi Luật Thương mại là nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2004, với yêu cầu đưa được vào luật những quy định phù hợp với chuẩn mực thương mại quốc tế. Ngoài ra, cũng phải ưu tiên ban hành những quy định về quyền của Việt Nam với tư cách là thành viên WTO, như các luật về chống bán phá giá, trợ cấp, chất lượng hàng hóa. b. T¨ng c­êng n¨ng lùc x©y dùng vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c chiÕn lược xuÊt khÈu quèc gia vµ chiÕn l­îc xuÊt khÈu ngµnh / s¶n phÈm. ViÖc thiÕu v¾ng c¸c chiÕn l­îc xuÊt khÈu ngµnh/s¶n phÈm vµ c¸c chiÕn l­îc, ch­¬ng tr×nh hç trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· g©y ra nh÷ng khã kh¨n vµ trë ng¹i lín cho viÖc cung cÊp vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch hiÖu qu¶. Theo tæ chøc Team Canada, c¸c kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc xuÊt khÈu ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu còng cÇn thiÕt nh­ c¸c tÊm b¶n ®å vµ nh÷ng chØ dÉn rµnh rÏ vÒ mét n¬i xa l¹ ®èi víi mét ng­êi lÇn ®Çu tiªn ®Õn n¬i ®ã. §iÒu nµy cã nghÜa lµ, kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc xuÊt khÈu cµng chuÈn x¸c, tû mØ vµ cô thÓ th× viÖc thùc hiÖn c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu cµng trë nªn hiÖu qu¶ vµ gãp phÇn ®em l¹i thµnh c«ng cho chiÕn l­îc. V× vËy trong thêi gian tíi, trªn c¬ së nh÷ng ®Þnh h­íng lín cña chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu, Nhµ n­íc cÇn chØ ®¹o, h­íng dÉn viÖc x©y dùng c¸c chiÕn l­îc xuÊt khÈu cô thÓ cho tõng ngµnh, tõng s¶n phÈm vµ c¸c chiÕn l­îc kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu ngµnh/ s¶n phÈm ®­îc tiÕn hµnh nh­ s¬ ®å 1. c. Hoµn thiÖn hÖ thèng m¹ng l­íi tæ chøc xuÊt nhËp khÈu quèc gia. §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng m¹ng l­íi tæ chøc xuÊt nhËp khÈu quèc gia, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p sau : - T¨ng c­êng c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. §æi míi bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc ®¶m b¶o phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý cña n­íc ta hiÖn nay vµ t­¬ng thÝch víi bé m¸y qu¶n lý cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi trong qu¸ tr×nh héi nhËp. - §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chiÕn l­îc xuÊt nhËp khÈu thêi gian tíi, ViÖt Nam nªn thµnh lËp mét Héi dång ph¸t triÓn xuÊt khÈu quèc gia (¸p dông m« h×nh cña Th¸i Lan, hay cña Philippin) cã ®ñ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò then chèt ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc, lµm c¬ quan ®iÒu phèi chÝnh s¸ch cao nhÊt, sÏ tiÕn hµnh häp ®Þnh kú ®Ó xem xÐt t×nh h×nh thùc tÕ xuÊt khÈu vµ ®­a ra c¸c ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chiÕn l­îc xuÊt khÈu... Héi ®ång ph¸t triÓn xuÊt khÈu quèc gia sÏ gåm kho¶ng 25 – 30 thµnh viªn lµ c¸c quan chøc ChÝnh phñ, ®¹i diÖn cña giíi kinh doanh, chñ tÞch Héi ®ång cã thÓ lµ mét phã thñ t­íng phô tr¸ch ®èi ngo¹i, l·nh ®¹o Côc Xúc tiến thương mại sÏ tham gia ban th­ ký cña héi ®ång. ViÖc thµnh lËp Héi ®ång ph¸t triÓn xuÊt khÈu quèc gia còng lµ mét ®¶m b¶o cho sù phèi kÕt hîp chÆt chÏ h¬n gi÷a c¸c ®èi t¸c tham gia m¹ng l­íi xuÊt nhËp khÈu quèc gia. - KiÖn toµn bé m¸y vµ nh©n sù cña Côc Xúc tiến thương mại ViÖt Nam xuÊt phµt tõ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc ta hiÖn nay mµ ChÝnh phñ kh«ng chØ gi÷ vai trß thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i mµ cßn ph¶i gi÷ vai trß l·nh ®¹o, h­íng dÉn, ®iÒu phèi vµ lµ ng­êi thùc hiÖn c¶ c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu n÷a. §Ó ®¶m ®­¬ng ®­îc träng tr¸ch nµy, bé m¸y xóc tiÕn xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ ph¶i ®­îc kiÖn toµn víi ®Çy ®ñ c¸c bé phËn chøc n¨ng cÇn thiÕt. Ngoµi viÖc thµnh lËp Héi ®ång ph¸t triÓn xuÊt khÈu quèc gia, Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i n­íc ta cã thÓ ®­îc kiÖn toµn theo c¸ch ¸p dông m« h×nh DEP cña Th¸i Lan nh­ng ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi: + C¬ cÊu bé m¸y tæ chøc hiÖn t¹i cña Bé, Côc vµ t­¬ng quan víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i kh¸c. + Quy m« xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc hiÖn t¹i vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu t­¬ng lai. + Yªu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc thêi gian tíi. + Yªu cÇu c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn n­íc ta x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ tham gia héi nhËp víi thÕ giíi vµ khu vùc... S¬ ®å 1. C¸c b­íc cña qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu s¶n Nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô trong n­íc vµ xuÊt khÈu Sù lùa chän ban ®Çu c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu §iÒu tra vÒ cung cÊp cho xuÊt khÈu Lùa chän doanh nghiÖp Nhãm s¶n phÈm cã høa hÑn §¸nh gi¸ nh÷ng vÊn ®Ò vµ h¹n chÕ vÒ xuÊt khÈu Nghiªn cøu tiÒm n¨ng xuÊt khÈu Lùa chän TTC: - Hå s¬ thÞ tr­êng - §iÒu tra nhu cÇu X¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt cña xuÊt khÈu cung cÊp chÝnh s¸ch / dÞch vô Lùa chän s¶n phÈm chÝnh thøc §Ò ra chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh xuÊt khÈu phÈm. - §èi víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ nh­ c¸c tæ chøc hiÖp héi doanh nghiÖp, hiÖp héi ngµnh hµng vµ c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hç trî kinh doanh, chÝnh phñ cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c tæ chøc nµy. ChÝnh phñ còng cÇn thÓ chÕ ho¸ vµ më réng sù tham gia cña c¸c hiÖp héi vµo qu¸ tr×nh so¹n th¶o chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ luËt lÖ, c¶i t¹o m«i tr­êng ph¸p lý cho c¸c hiÖp héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hiÖp héi cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp, phèi hîp víi c¸c nhµ tµi trî hç trî kü thuËt vµ tµi trî ban ®Çu cho c¸c ch­¬ng tr×nh x©y dùng n¨ng lùc c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp, hiÖp héi ngµnh hµng, hç trî ®Ó c¸c hiÖp héi trë thµnh c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô tèt... - Nhµ n­íc ph¶i cã biÖn ph¸p t¨ng c­êng n¨ng lùc cho c¸c tæ chøc thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc (®Æc biÖt lµ c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh, ng©n hµng vµ b¶o hiÓm, giao nhËn, vËn t¶i, h¶i quan vµ c¶ng vô...) ®Ó lµm lùc l­îng nßng cèt trong viÖc ph¸t triÓn m¹ng l­íi thuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i cã sù tham gia cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ... - Cuèi cïng, ®Ó m¹ng l­íi xuÊt nhËp khÈu ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c¸c ngµnh hoÆc nh÷ng yªu cÇu dÞch vô xuÊt khÈu cô thÓ cña c¸c doanh nghiÖp, còng cÇn x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn trong m¹ng l­íi, lÊy hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµ c¬ së nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi. ChØ cã trªn c¬ së hîp t¸c chÆt chÏ vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c tæ chøc trong m¹ng l­íi th× ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu míi ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. C. X©y dùng chiÕn l­îc hç trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: §· ®Õn lóc ph¶i x©y dùng mét chiÕn l­îc hç trî xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó cã ®Þnh h­íng râ rµng ­u tiªn xuÊt nhËp khÈu cho khu vùc doanh nghiÖp nµy . VÒ mÆt chñ tr­¬ng, ®­êng lèi vµ quan ®iÓm ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam, NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh “Trong ph¸t triÓn míi, ­u tiªn quy m« võa vµ nhá, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, t¹o nhiÒu viÖc lµm, thu håi vèn nhanh, ®ång thêi x©y dùng mét sè c«ng tr×nh quy m« lín thËt cÇn thiÕt vµ cã hiÖu qu¶”. §©y lµ mét quan ®iÓm chiÕn l­îc rÊt quan träng, cã ý nghÜa ®Þnh h­íng cho ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ còng ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng hç trî cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nh­ vËy, viÖc hç trî ph¸t triÓn khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc §¶ng, cña chÝnh quyÒn, c¸c ®oµn thÓ x· héi vµ c¶ c¸c doanh nghiÖp lín. ChiÕn l­îc hç trî xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn ®Æt môc tiªu dµi h¹n lµ tËp trung mäi nç lùc cña Nhµ n­íc vµ toµn x· héi, hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng c­êng tham gia xuÊt khÈu vµ n©ng phÇn ®ãng gãp cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong xuÊt khÈu t­¬ng øng víi tiÒm n¨ng cña khu vùc nµy ®Ó ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu bÒn v÷ng lµm ®éng lùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. Ngoµi ra, trong chiÕn l­îc còng v¹ch râ lé tr×nh vÒ thêi gian thùc hiÖn ho¹t ®éng hç trî xuÊt khÈu cho doanh nghiÖp võa vµ nhá, x¸c ®Þnh thêi gian tr­íc m¾t xuÊt khÈu vÉn chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp lín, nh­ng vÒ l©u dµi cÇn ph¶i tËp trung c¸c hç lùc ®Ó cã thªm nhiÒu doanh nghiÖp míi tham gia thÞ tr­êng thÕ giíi, n©ng dÇn tû träng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong tæng xuÊt khÈu chung. VÝ dô, môc tiªu ®Æt ra lµ n©ng tû träng xuÊt khÈu trùc tiÕp cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tõ d­íi 15% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung hiÖn nay lªn trªn d­íi 25% vµo 2005 vµ tõ 30% ®Õn 35% vµo 2010... Trong sè c¸c chiÕn l­îc hç trî xuÊt khÈu ph¶i c©n nh¾c lùa chän mét hay mét nhãm môc tiªu ë ma trËn d­íi ®©y. Khi lùa chän hç trî tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó thiÕt kÕ c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî sÏ ph¶i dµn tr¶i nguån tµi chÝnh máng cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. ViÖc lùa chän môc tiªu chØ hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá yÕu kÐm sÏ lµm l·ng phÝ nguån lùc. Chän nh÷ng doanh nghiÖp m¹nh ®Ó hç trî th× tû lÖ thµnh c«ng cã thÓ rÊt cao nh­ng kh«ng ®óng môc tiªu cña chiÕn l­îc lµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá... Nh­ vËy, ®iÒu thÝch hîp nhÊt lµ tËp trung hç trî theo tÝnh chÊt chuyªn s©u, lùa chän mét sè m¾t xÝch chÝnh cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín ®Ó hç trî. Trong 5 – 10 n¨m tíi, nªn tËp trung vµo hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chÕ biÕn thùc phÈm, s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ xuÊt khÈu... ®Ó tËn dông ­u thÕ vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn cña ViÖt Nam. Thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá §µi Loan trong xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö, tin häc còng cã thÓ xem lµ bµi häc cho ViÖt Nam trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thùc hiÖn c¾c hîp ®ång gia c«ng hay c¸c hîp ®ång thÇu phô cho c¸c doanh nghiÖp lín. Ma trËn lùa chän chiÕn l­îc hç trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: Môc tiªu Hç trî tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ChØ hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá yÕu ít Chän ng­êi th¾ng cuéc Nh÷ng lùa chän kh¸c: theo khu vùc, ngµnh ... Khã kh¨n Do nguån vèn cã h¹n nªn môc tiªu kh«ng ®¹t ®­îc Tû lÖ thÊt b¹i cao, do l·ng phÝ nguån lùc ThuËn lîi ThÝch hîp, hç trî cã lùa chän, tû lÖ thµnh c«ng cao D. X©y dùng n¨ng lùc thÓ chÕ vµ chuyªn m«n c¸c c¬ quan hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá Cho tíi nay, ë ViÖt Nam míi cã rÊt Ýt c¬ quan thùc hiÖn chøc n¨ng hç trî chung vµ hç trî xuÊt khÈu cho doanh nghiÖp võa vµ nhá do khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam, nhÊt lµ khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh chØ míi h×nh thµnh vµ b­íc ®Çu ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy ë ®©u cã c¸c tæ chøc v÷ng m¹nh hỗ trî doanh nghiÖp võa vµ nhá th× ë ®ã c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn tèt h¬n vµ ®ãng gãp cã ý nghÜa h¬n cho nÒn kinh tÕ còng nh­ cho xuÊt khÈu. Trong thùc tiÔn, c¸c thÓ chÕ hç trî chuyªn m«n cho doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ c¸c c¬ quan cã quan hÖ mËt thiÕt nhÊt víi c¸c doanh nghiÖp nµy, biÕt râ nh÷ng h¹n chÕ vµ nh÷ng ®ßi hái cÇn ®­îc hç trî cña doanh nghiÖp võa vµ nhá, thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô hç trî vÒ ®µo t¹o, cung cÊp th«ng tin, n©ng cÊp c«ng nghÖ, cung cÊp dÞch vô th­¬ng m¹i hç trî nh­ dÞch vô t­ vÊn ph¸p lý, dÞch vô nghiªn cøu thÞ tr­êng, dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n, dÞch vô ng©n hµng, b¶o hiÓm... Do vËy, víi vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ vµ trong xuÊt khÈu, ViÖt Nam cÇn ph¶i thµnh lËp c¸c c¬ quan chøc n¨ng hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá, nhÊt lµ hç trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp nµy. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®· chØ ra r»ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá muèn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cÇn cã sù hç trî réng lín vµ m¹nh mÏ cña c¸c tæ chøc hç trî cña c¶ Nhµ n­íc, khu vùc t­ nh©n vµ c¸c tæ chøc hç trî xuÊt khÈu chuyªn m«n. Trong ®ã, vai trß hç trî cña Nhµ n­íc lµ quan träng nhÊt vµ lµ tiÒn ®Ò ®Ó t¹o ra c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thùc tÕ, ë ViÖt Nam ch­a h×nh thµnh ®­îc m¹ng l­íi tæ chøc hç trî chung, ®Æc biÖt lµ hç trî xuÊt khÈu cho khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. V× vËy, vÊn ®Ò bøc xóc lµ ph¶i thµnh lËp míi c¸c tæ chøc cña Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, hç trî vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. Chøc n¨ng chñ yÕu lµ gióp Nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh­ cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng hç trî chung vµ hç trî xuÊt khÈu cho khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 90/2001/N§-CP ngµy 23/11/2001 ®· quy ®Þnh: + Thµnh lËp Côc ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vµ võa trùc thuéc bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ xóc tiÕn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. + Thµnh lËp Héi ®ång khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm nhiÖm vô t­ vÊn cho chÝnh phñ vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá víi chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Th­ ký th­êng trùc lµ Côc tr­ëng Côc Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ c¸c thµnh viªn kh¸c lµ ®¹i diÖn cho c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ t­ nh©n... + Thµnh lËp Trung t©m hç trî kü thuËt doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c thµnh phè Hµ Néi, Hå ChÝ Minh vµ §µ N½ng trùc thuéc Côc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, cã chøc n¨ng t­ vÊn cho Côc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ lµ ®Çu mèi t­ vÊn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá... NghÞ ®Þnh còng quy ®Þnh ChÝnh phñ khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh vµ cñng cè c¸c tæ chøc trî gióp doanh nghiÖp võa vµ nhá thuéc c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi, tæ chøc x· héi vµ nghÒ nghiÖp... cña c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ t­ nh©n nh»m thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh trî gióp mét c¸ch thiÕt thùc vµ cã hiÖu qu¶. Cã thÓ nãi, NghÞ ®Þnh 90/2001/N§-CP lµ mét b­íc ph¸t triÓn quan träng vÒ mÆt x©y dùng n¨ng lùc thÓ chÕ c¸c c¬ quan chuyªn m«n hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam. Ngoµi ra, Nhµ n­íc còng cÇn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cô thÓ hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia xuÊt khÈu cho c¸c tæ chøc cña ChÝnh phñ. Cã c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi doanh nghiÖp cña c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ t­ nh©n cung cÊp dÞch vô hç trî xuÊt khÈu cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tham gia xuÊt khÈu nhiÒu h¬n vµ ®ãng gãp tû lÖ lín h¬n cho xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc. VIETRADE nªn h×nh thµnh mét ban chuyªn tr¸ch xóc tiÕn th­¬ng m¹i cho khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá hoÆc c¸c ban chuyªn xóc tiÕn c¸c s¶n phÈm cô thÓ nh­ n«ng s¶n, thñ c«ng mü nghÖ... Nªn cö c¸n bé chuyªn theo dâi, h­íng dÉn, gióp ®ì xuÊt khÈu cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá... Tãm l¹i, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt cÇn sù hç trî cña ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu quèc gia ®Ó cã thÓ tham gia xuÊt khÈu thµnh c«ng. Bªn c¹nh mét chiÕn l­îc hç trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, chÝnh phñ cÇn nghiªn cøu thµnh lËp c¸c tæ chøc qu¶n lý vµ c¸c thÓ chÕ hç trî kü thuËt gióp ®µo t¹o vÒ qu¶n lý, thiÕt kÕ s¶n phÈm, n©ng cÊp c«ng nghÖ, kiÓm tra chÊt l­îng, bao b× ®ãng gãi, b¶o l·nh tÝn dông vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i xuÊt khÈu thµnh c«ng. 3. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá Việt Nam. A. Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt phôc vô c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy mét trong nh÷ng lÜnh vùc hç trî chñ yÕu cña Nhµ n­íc cho doanh nghiÖp, lµ hç trî ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. ViÖc hç trî nµy sÏ thùc sù gióp doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i víi chi phÝ thÊp ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô do doanh nghiÖp cung cÊp. H­íng tiÕp cËn thêi gian tíi lµ Nhµ n­íc, víi mét ng©n s¸ch h¹n chÕ nªn: - §Çu t­ cã träng ®iÓm, tËp trung ®Çu t­ vµo nh÷ng c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao. ¦u tiªn ®Çu t­ cho viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam gåm c¬ së h¹ tÇng vÒ mÆt ph¸p lý, d©n trÝ, chÝnh trÞ, x· héi trang thiÕt bÞ kü thuËt, phÇn cøng... Trùc tiếp ®Çu t­ x©y dùng c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, trung t©m héi chî triÓn l·m, c¸c së giao dÞch hµng ho¸ ë c¸c vïng träng ®iÓm trong n­íc. §Çu t­ cho viÖc thuª mÆt b»ng, trang thiÕt bÞ vµ nh©n lùc ®Ó h×nh thµnh c¸c trung t©m th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu träng ®iÓm ... - §Æc biÖt chó träng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­, c¶i tiÕn quy tr×nh tuyÓn chän nhµ thÇu x©y dùng c¬ b¶n. C«ng khai ho¸ vµ m×nh b¹ch ho¸ thñ tôc ®Êu thÇu, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm chÊt c¸n bé qu¶n lý Nhµ n­íc c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng nh»m h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng tiªu cùc vµ thÊt tho¸t cã thÓ x¶y ra. - Cã chÝnh s¸ch x· héi ho¸ kh©u n©ng cÊp, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng theo ph­¬ng ch©m “Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm” vµ c¸c bªn ®Òu cã lîi. - KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo c¸c dù ¸n c¶i thiÖn vµ n©ng cÊp ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng qua hÖ thèng thuÕ ­u ®·i, h×nh thµnh c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp vµ tÝch cùc c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®Ó t¹o ra mét m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ODA: Cã thÓ nãi, c¸c dù ¸n ODA lµ nguån lùc bæ sung lín, hç trî cho viÖc ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng cña ViÖt Nam. Song trªn thùc tÕ c¸c dù ¸n ODA vÉn ch­a ®­îc khai th¸c vµ sö dông hiÖu qu¶. §Ó kh¾c phôc hiÖn tr¹ng nµy, cÇn ph¶i t¨ng c­êng ho¹t ®éng cña bé phËn qu¶n lý Nhµ n­íc trùc tiÕp ®èi víi c¸c dù ¸n, kÓ c¼ ®Çu t­ n©ng cÊp c¸c thiÕt bÞ kü thuËt phôc vô ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña bé m¸y nµy. TÝch cùc ®µo t¹o, nhanh chãng n©ng cao n¨ng lùc cho lùc l­îng lao ®éng dù ¸n. Cã chÕ ®é kiÓm tra ®Þnh kú viÖc thùc hiÖn quy chÕ ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ triÓn khai c¸c dù ¸n ®Ó cã xö lý kÞp thêi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n. T¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña dù ¸n vµ sù phèi hîp gi÷a c¸c dù ¸n víi nhau. N©ng cao vai trß l·nh ®¹o cña c¸c nhµ qu¶n lý dù ¸n theo h­íng chñ ®éng trong c«ng viÖc, tr¸nh t×nh tr¹ng lÖ thuéc vµo c¸c chuyªn gia, cè vÊn kü thuËt vµ tÝch cùc ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ, kÞp thêi tham m­u cho l·nh ®¹o c¸c cÊp nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn dù ¸n. Quan hÖ chÆt chÏ, th­êng xuyªn vµ phèi hîp ho¹t ®éng víi c¸c nhµ tµi trî... - T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ trong c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng ®Ó tranh thñ c¸c nguån ngo¹i lùc nh­ vèn, kü thuËt phôc vô xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc. B. T¨ng c­êng nguån lùc tµi chÝnh cho ho¹t ®éng Xóc tiÕn th­¬ng m¹i. §Ó ®¶m b¶o nguån lùc tµi chÝnh cho ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Nhµ n­íc nªn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau ®©y: - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi ho¸ ®Çu t­ cho ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. - §Çu t­ trùc tiÕp cho ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i theo tinh thÇn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn vµo nh÷ng ngµnh / s¶n phÈm xuÊt khÈu chiÕn l­îc (qua kªnh cÊp vèn ®Çu t­ vµ tÝn dông ®Çu t­); - §Çu t­ cho khoa häc vµ c«ng nghÖ nh»m t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi cã søc c¹nh tranh cao vµ gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt còng nh­ ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho ho¹t ®éng ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cã thÓ kÓ tíi: H×nh thµnh sím Quü Xóc tiÕn th­¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam tõ nguån thu nhËp khÈu (kinh nghiÖm cña Th¸i Lan thu 0,5% trÞ gi¸ nhËp khÈu CIF cña n¨m 1981 ®Ó h×nh thµnh lªn quü Xóc tiÕn th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ thu tiÕp lÇn 2 bæ sung vµo quü nµy n¨m 1990) ®Ó phôc vô cho xóc tiÕn xuÊt khÈu. §æi míi c¸c c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng c­êng chi cho ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc thµnh lËp c¸c quü xóc tiÕn xuÊt khÈu ®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng nµy. Xóc tiÕn viÖc thùc hiÖn cÊp kinh phÝ xóc tiÕn xuÊt khÈu th«ng qua c¸c quü: Quü hç trî ph¸t triÓn xuÊt khÈu quèc gia, quü ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña c¸c Bé, Ngµnh, cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng...; T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó tranh thñ c¸c nguån tµi trî n­íc ngoµi cho ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu... C¶i t¹o ®iÒu kiÖn tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp cËn dÔ dµng c¸c nguån vèn cÇn thiÕt víi chi phÝ vèn c¹nh tranh. Nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ viÖc tiÕp cËn c¸c nguån tµi chÝnh ®ang g©y khã kh¨n lín cho doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn ®­îc kh¾c phôc theo h­íng. - B·i bá ngay nh÷ng quy ®Þnh bÊt hîp lý vÒ tiÕp cËn vèn vay ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nh­ nh÷ng quy ®Þnh vÒ thÕ chÊp, ®Þnh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp, sè tiÒn cho vay trong quan hÖ víi gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp, t¨ng c­êng cho vay tÝn chÊp, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó triÓn khai nhanh quy chÕ tÝn dông hç trî xuÊt khÈu ¸p dông theo QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ sè 133/2001/Q§-TTg ngµy 10/09/2001 nh»m t¨ng c­êng c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n... - X©y dùng c¸c thÓ chÕ tÝn dông ®Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc nh­ In®«nªxia hay Ên §é nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong m« h×nh tµi trî cho doanh nghiÖp võa vµ nhá cña In®«nªxia, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ c¸c hîp t¸c x· ®­îc tµi trî riªng (gäi lµ kho¶n tµi trî KUK). Ng©n hµng Trung ­¬ng In®«nªxia b»ng chÝnh s¸ch tÝn dông cña m×nh, ra quy ®Þnh cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i dµnh Ýt nhÊt 20% tæng kho¶n tiÒn cho vay cña ng©n hµng ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ hîp t¸c x· vay. ChÝnh phñ vµ ng©n hµng trung ­¬ng In®«nªxia ®øng ra thµnh lËp ng©n hµng b¶o hiÓm tÝn dông In®«nªxia (ASKRINDO) ®Ó b¶o hiÓm nh÷ng rñi ro cña kho¶n tµi trî KUK, møc b¶o hiÓm cao nhÊt lªn tíi 75% trÞ gi¸ kho¶n tµi trî KUK. ASKRINDO cßn cã tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm tÝn dông xuÊt khÈu... Theo «ng Hå Xu©n Ph­¬ng - ViÖn tr­ëng ViÖn nghiªn cøu Tµi chÝnh, Bé Tµi chÝnh th× Nhµ n­íc sÏ sím thµnh lËp Quü b¶o l·nh doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Quü nµy sím ra ®êi thÓ hiÖn nç lùc lín cña Nhµ n­íc gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ®¸p øng thùc tÕ bøc xóc vÒ vèn. - TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh tÝn dông ®Ó h×nh thµnh lªn c¸c trung gian tµi chÝnh m¹nh thùc thô, cã kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng víi gi¸ c¶ c¹nh tranh. - Cã c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o h×nh thµnh thÞ tr­êng vèn hoµn chØnh theo c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tµi trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c C«ng ty cho thuª tµi chÝnh, C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh, quü tÝn th¸c ®Çu t­... sÏ t¨ng c­êng viÖc huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn trªn thÞ tr­êng vµ nhanh chãng ph¸t huy t¸c dông ®Ó tµi trî xuÊt khÈu tèt h¬n. - T¨ng c­êng tæ chøc c¸c cuéc tiÕp xóc gi÷a c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh, tÝn dông víi c¸c doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh mèi quan hÖ hîp t¸c míi ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vµ c¸c bªn ®Òu cã lîi. C. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi th«ng tin th­¬ng m¹i quèc gia ®¸p øng yªu cÇu cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. C«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta hiÖn nay c¶ ë cÊp ChÝnh phñ, c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp lµm ch­a tèt, nhiÒu ho¹t ®éng xuÊt khÈu ch­a ®¹t hiÖu qu¶, thËm chÝ cßn bÞ thiÖt h¹i vÒ mÆt kinh tÕ còng mét phÇn lµ do thiÕu mét hÖ thèng th«ng tin th­¬ng m¹i h÷u hiÖu. Nguyªn nh©n cña hiÖn tr¹ng nµy th× cã nhiÒu nh­ng ph¶i kÓ tíi mét sè nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y: - ý thøc chia xÎ tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c th«ng tin cña c¸c tæ chøc còng nh­ cña c¸c doanh nghiÖp ch­a cao. - N¨ng lùc tiÕp cËn, xö lý, l­u tr÷ vµ øng dông th«ng tin cßn h¹n chÕ cña c¸c ®èi t¸c do nguån nh©n lùc ch­a ®­îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ. - ThiÕu nguån lùc tµi chÝnh cho c«ng t¸c th«ng tin. - C¬ së h¹ tÇng th«ng tin cña ®Êt n­íc cßn l¹c hËu vµ yÕu kÐm. §Ó kh¾c phôc nh÷ng thùc tÕ nµy vµ ph¸t triÓn mét m¹ng l­íi th«ng tin thương mại quèc gia ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ho¹t ®éng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thêi gian tíi, cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y: - CÇn ph¶i chia xÎ tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c th«ng tin gi÷a ChÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc xuÊt nhËp khÈu theo h­íng c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh¾c phôc t­ t­ëng û l¹i, tr«ng chê vµo sù cung cÊp th«ng tin miÔn phÝ tõ phÝa c¸c tæ chøc cña ChÝnh phñ mµ ph¶i cã nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n doanh nghiÖp ®Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c th«ng tin cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi c«ng t¸c th«ng tin vµ x©y dùng bé phËn (hay phßng) th«ng tin do Gi¸m ®èc doanh nghiÖp trùc tiÕp chØ ®¹o. Cö c¸n bé ®i häc, ®µo t¹o vÒ c«ng t¸c th«ng tin ®Ó cã kiÕn thøc vµ kü n¨ng tæ chøc thu thËp vµ xö lý th«ng tin tèt. Ph©n lo¹i th«ng tin, triÓn khai viÖc hîp t¸c, chia xÎ vµ trao ®æi th«ng tin trong vµ ngoµi doanh nghiÖp... - C¸c hiÖp héi ngµnh hµng vµ c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp c¸c th«ng tin chuyªn ngµnh cho c¸c héi viªn cña m×nh. Vai trß cña hiÖp héi lµ ph¶i nghiªn cøu, tæng hîp c¸c yªu cÇu vÒ th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp héi viªn vµ tæ chøc thùc hiÖn viÖc cung cÊp th«ng tin chuyªn ngµnh cho c¸c doanh nghiÖp héi viªn theo yªu cÇu, ®ång thêi cã ph­¬ng ¸n hîp t¸c, chia sÎ vµ trao ®æi th«ng tin víi c¸c tæ chøc xuÊt nhËp khÈu kh¸c... - HÖ thèng th«ng tin cña chÝnh phñ lµ kh«ng thÓ thiÕu (ngay c¶ ®èi víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vÉn cã c¸c tæ chøc th«ng tin quèc gia ®Ó ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin phôc vô qu¶n lý còng nh­ yªu cÇu nguån tin c¬ b¶n cña giíi kinh doanh). Vai trß hç trî vÒ th«ng tin cña ChÝnh phñ cho doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë viÖc: c¬ quan ChÝnh phñ trùc tiÕp cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp hay hç trî gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho doanh nghiÖp tiÕp cËn ®­îc c¸c th«ng tin cÇn thiÕt víi gi¸ c¶ c¹nh tranh, c¶i tiÕn vµ n©ng cÊp ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia, hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc lµm c«ng t¸c th«ng tin hay hç trî vÒ tµi chÝnh cho c«ng t¸c ph¸t triÓn th«ng tin... §Ó t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c th«ng tin, ChÝnh phñ cÇn: - TiÕp tôc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng th«ng tin ë ViÖt Nam tiÕn hµnh thuËn lîi, tr«i ch¶y, ®¶m b¶o ®­îc sù qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ n­íc ®èi víi c«ng t¸c th«ng tin, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®­îc c¸c tæ chøc dÞch vô th«ng tin ph¸t triÓn ®¸p øng tèt yªu cÇu th«ng tin cña mäi ®èi t­îng. - ThiÕt lËp m¹ng l­íi th«ng tin th­¬ng m¹i quèc gia hiÖn ®¹i vµ l­u th«ng th«ng suèt, phñ sãng réng kh¾p c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ, ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã nhu cÇu tiÕp cËn ®­îc mét c¸ch dÔ dµng vµ miÔn phÝ c¸c th«ng tin th­¬ng m¹i c¬ b¶n nh­ th«ng tin vÒ chñ tr­¬ng, ®­êng lèi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc, c¸c th«ng tin vÒ m«i tr­êng kinh doanh tæng thÓ cña ViÖt Nam, c¸c th«ng tin tæng hîp vµ cã tÝnh dù b¸o trung vµ dµi h¹n... - X©y dùng c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin (cÊp kinh phÝ cho viÖc ®µo t¹o c¸n bé th«ng tin, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ thu thËp vµ xö lý th«ng tin, mua c¸c th«ng tin, s¸ch b¸o vµ Ên phÈm cña c¸c tæ chøc th«ng tin n­íc ngoµi cã uy tÝn. KhuyÕn khÝch c¸c tham t¸n, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi cung cÊp th«ng tin cã phÝ cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã yªu cÇu vÒ c¸c th«ng tin chuyªn biÖt, cô thÓ...). - X©y dùng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c, sö dông th­ viÖn chuyªn ngµnh th­¬ng m¹i thuéc m¹ng l­íi th«ng tin th­¬ng m¹i quèc gia. Nhµ n­íc vµ c¸c thÓ chÕ hç trî kh¸c cÇn cã biÖn ph¸p sau ®©y ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕp cËn ®­îc c¸c th«ng tin h÷u dông. - Thµnh lËp c¸c ng©n hµng d÷ liÖu vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá, vÒ thÞ tr­êng, s¶n phÈm, c«ng nghÖ, ®èi t¸c ë c¸c c¬ quan chuyªn m«n hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ t­ nh©n ®Ó ph©n ph¸t hoÆc b¸n víi gi¸ ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhu cÇu. - Phæ biÕn kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh hµng xuÊt khÈu b»ng nhiÒu h×nh thøc nh­ th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh­ b¸o, ®µi ph¸t thanh, truyÒn h×nh, tæ chøc sinh ho¹t c©u l¹c bé, tæ chøc héi th¶o, héi nghÞ... - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ tham gia héi chî, triÓn l·m ë trong vµ ngoµi n­íc, ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ víi c¸c ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc... - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Çu t­ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu vµ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn qu¶n lý th«ng tin hiÖn ®¹i nh­ m¸y vi tÝnh, m¹ng th«ng tin... - X©y dùng vµ tæ chøc m¹ng l­íi th«ng tin cho khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá theo m« h×nh trong s¬ ®å 2, trong ®ã c¸c th«ng tin trong n­íc vµ quèc tÕ ®­îc tiÕp nhËn t¹i c¬ quan ®Çu n·o lµ trung t©m th«ng tin cña c¬ quan ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá, tõ ®©y, th«ng tin ®­îc ph©n ph¸t tíi tËn níi tiÕp nhËn lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng qua hÖ thèng v¨n phßng ®Þa ph­¬ng vµ phßng c¬ së cña tæ chøc nµy. Nh÷ng th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ ®­îc tæ chøc theo ®­êng ®i ng­îc l¹i tõ c¬ së tíi trung ­¬ng cña c¬ quan ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. S¬ ®å 2. HÖ thèng m¹ng l­íi th«ng tin cho doanh nghiÖp võa vµ nhá C¸c tæ chøc quèc tÕ C¸c tæ chøc quèc tÕ Tæ chøc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ®Þa ph­¬ng C¬ quan trung ­¬ng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá Bé phËn th«ng tin Tæ chøc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Þa ph­¬ng Bé phËn th«ng tin C¸c tæ chøc quèc tÕ Tæ chøc ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ®Þa ph­¬ng X X X X X X C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá C¸c VP c¬ së ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá N©ng cÊp c¸c trung t©m t­ liÖu th­¬ng m¹i ®Ó doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ t×m kiÕm th«ng tin nhanh chãng, dÔ dµng. X©y dùng c¸c trang Web cho doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®ång thêi ph¶i h­íng dÉn hä lµm cho trang Web cña m×nh cã hiÖu qu¶, tr¸nh t×nh tr¹ng hiÖn nay cã nhiÒu doanh nghiÖp lËp trang Web ra nh­ng ch­a thùc sù biÕn trang Web cña m×nh thµnh cÇu nèi gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng, ch­a thùc sù quan t©m cËp nhËt th«ng tin th­êng xuyªn. D. Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy nay ®· trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong giao dÞch mua b¸n quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ trong quan hÖ giao dÞch mua b¸n víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ®©y cã thÓ hiÓu lµ viÖc sö dông m¹ng l­íi m¸y vi tÝnh, viÖc khai th¸c m¹ng Internet vµo c«ng viÖc kinh doanh, viÖc x©y dùng c¸c trang Web ®iÖn tö ®Ó b¸n hµng, viÖc trao ®æi th­ tõ liªn l¹c giao dÞch... §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vai trß cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö cµng quan träng trong viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin (®Æc biÖt lµ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, s¶n phÈm, b¹n hµng...) vµ tµi chÝnh cã b¹n. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp doanh nghiÖp võa vµ nhá thùc hiÖn ®­îc c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn, giao dÞch, b¸n hµng... nhanh chãng h¬n víi chi phÝ phï hîp. Mét trong nh÷ng ch­¬ng tr×nh hç trî cã ý nghÜa lín Nhµ n­íc lµ hç trî ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó hä khai th¸c c¸c lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng marketing xuÊt khÈu nh­: Qu¶ng c¸o (catal« cã chi phÝ thÊp nhÊt tíi c¸c kh¸ch hµng tõ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm míi vµ gi¸ míi...); th«ng tin vµ giao l­u (ph­¬ng tiÖn ®Ó tiÕn hµnh c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i mét c¸ch ®¬n giản, nhanh vµ Ýt tèn kÐm nhÊt, cËp nhËt tin tøc th­êng xuyªn, ®Æc biÖt th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi, héi trî triÓn l·m...); nghiªn cøu thÞ tr­êng (truy cËp c¸c trang Web vÒ c¸c nhµ nhËp khÈu, ph©n phèi n­íc ngoµi, vÒ quy ®Þnh cña n­íc nhËp khÈu ®èi víi s¶n phÈm, vÒ yªu cÇu c¸c mÆt ®èi víi s¶n phÈm cña kh¸ch hµng tiÒm n¨ng...); thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö (khi viÖc thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông qua m¹ng ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam)... Nh÷ng hç trî cña Nhµ n­íc cã thÓ lµ: - Hç trî kinh phÝ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp: Th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh cô thÓ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, Nhµ n­íc trùc tiÕp cÊp ph¸t kinh phÝ hoÆc cã c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch ®Ó huy ®éng c¸c nguån trî gióp vÒ tµi chÝnh vµ kü thuËt cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ cña c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet nh­ FPT, Netnam, VDC... cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam... - C¸c c¬ quan hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cña Nhµ n­íc cÇn chñ ®éng vµ tÝch cùc t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c trong n­íc vµ quèc tÕ ®ång tµi trî cho doanh nghiÖp võa vµ nhá trong viÖc trang thiÕt bÞ m¹ng m¸y tÝnh, x©y dùng trang Web vµ x©y dùng hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá. - ¦u tiªn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng d©n trÝ cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö th«ng qua viÖc Nhµ n­íc cÊp ph¸t kinh phÝ ®Ó: + Tæ chøc c¸c buæi th¶o luËn vÒ vai trß cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. + Tæ chøc c¸c líp häc vÒ kiÕn thøc tin häc, c¸ch thøc sö dông vµ khai th¸c Internet, vai trß cña trang Web vµ c¸ch thøc kinh doanh trªn Internet. + §µo t¹o theo nhiÒu cÊp c¸n bé c«ng nghÖ th«ng tin... mµ ®èi t­îng tham gia lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - X©y dùng hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu gi÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó hä cã thÓ trao ®æi th«ng tin vµ hç trî lÉn nhau. - TËp trung tÊt c¶ th«ng tin vÒ c¸c doanh nghiÖp vµ C«ng ty thµnh lËp mét hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu duy nhÊt trªn m¹ng m¸y tÝnh vµ h×nh thµnh c¬ chÕ cung cÊp nh÷ng th«ng tin nµy. mét c¸ch dÔ dµng vµ nhanh chãng cho c«ng chóng vµ cho c¸c c¬ quan Nhµ n­íc. §iÒu nµy cho phÐp mäi ng­êi, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c cã ®­îc nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ mäi doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng, nh­ tªn, ®Þa chØ, ho¹t ®éng kinh doanh vµ h×nh thøc ph¸p lý cña c¸c doanh nghiÖp. E. T¨ng c­êng m¹ng l­íi hç trî marketing xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp lín, nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá thùc sù kh«ng cã kh¶ n¨ng b¸n hµng trªn c¸c thÞ tr­êng ®· ®­îc ph©n chia do hä thiÕu kiÕn thøc vÒ marketing, kh«ng thÓ tù m×nh thiÕt lËp ®­îc m¹ng l­íi marketing hoÆc kh«ng th©m nhËp ®­îc c¸c m¹ng l­íi marketing s½n cã. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng thiÕu c¸c nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, tham gia héi chî triÓn l·m, kh¶o s¸t thÞ tr­êng n­íc ngoµi §Ó gióp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th©m nhËp thÞ tr­êng vµ tham gia xuÊt khÈu, cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ¸n cã thÓ thùc hiÖn ®Ó t¨ng c­êng m¹ng l­íi hç trî marketing xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - C¸c c«ng ty th­¬ng m¹i Nhµ n­íc thùc sù lµ kªnh marketing h÷u Ých kÕt nèt c¸c nhµ s¶n xuÊt nhá vµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Th«ng qua hÖ thèng c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh nhá ViÖt Nam cã thÓ t×m kiÕm sù hç trî, gióp ®ì vÒ c¸c lÜnh vùc nh­ mÉu m·, bao gãi, vËn chuyÓn, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, qu¶n lý chÊt l­îng, qu¶ng c¸o vµ b¸n hµng. Nhµ n­íc cÇn cã c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch cña c«ng ty th­¬ng m¹i Nhµ n­íc (th­êng lµ c¸c doanh nghiÖp lín) t¨ng c­êng hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸c liªn minh marketing d¹ng c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, hiÖp héi kinh doanh, hiÖp héi doanh nghiÖp tá ra rÊt h÷u hiÖu trong viÖc trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. HÇu hÕt c¸c hiÖp héi kinh doanh ®Òu cung cÊp 3 lo¹i dÞch vô c¬ b¶n ; c¸c th«ng tin ®· ®­îc xö lý vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. DiÔn ®µn cho c¸c thµnh viªn gÆp gì vµ häc hái lÉn nhau. DiÔn ®µn cho c¸c thµnh viªn ph¶n ¸nh nguyÖn väng cña m×nh ®Õn ChÝnh phñ. Ngoµi ra, c¸c hiÖp héi kinh doanh cßn lµ kªnh ®Ó c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c cã thÓ cung cÊp dÞch vô cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ra ®êi vµ cã sù c«ng nhËn b»ng luËt lÖ c¸c tæ chøc hiÖp héi. §ång thêi, Nhµ n­íc cÇn trî gióp, h­íng dÉn vÒ mÆt kü thuËt, hç trî ®µo t¹o nh©n lùc cho c¸c hiÖp héi - T¨ng c­êng m¹ng l­íi marketing xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng qua c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp lín t¨ng cung cÊp c¸c hîp ®ång phô cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. VÝ dô, víi t­ c¸ch lµ mét doanh nghiÖp lín, cã uy tÝn trªn tr­êng quèc tÕ vµ ®­îc kh¸ch hµng n­íc ngoµi tÝn nhiÖm trªn tr­êng quèc tÕ vµ ®­îc kh¸ch hµng n­íc ngoµi tÝn nhiÖm ký hîp ®ång mua giÊy víi khèi l­îng lín, tæng c«ng ty da giÇy ViÖt Nam cã thÓ ký c¸c hîp ®ång phô víi c¸c doanh nghiÖp nhá h¬n, gia c«ng c¸c chi tiÕt, b¸n thµnh phÈm cho s¶n phÈm da giÇy xuÊt khÈu. Mét vÝ dô kh¸c vÒ viÖc t¨ng c­êng cung cÊp c¸c hîp ®ång phô cã liªn quan ®Õn FDI, lµ c¸c quy ®Þnh mang tÝnh khuyÕn khÝch vµ ­u ®·i vÒ thuÕ nÕu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi xuÊt khÈu s¶n phÈm sö dông nhiÒu nguyªn liÖu b¶n ®Þa hay cã tû lÖ s¶n phÈm néi ®Þa ho¸ cao F. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, xúc tiến xuất khẩu cña ®Êt n­íc vµ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Bªn c¹nh nh÷ng tiÒm n¨ng to lín nh­ nguån lao ®éng dåi dµo, th«ng minh, khÐo tay, chÞu khã, ham häc vµ nhanh chãng tiÕp thu tri thøc vµ c«ng nghÖ nguån nh©n lùc ViÖt Nam cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ vµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc nh­ : T¸c phong vµ t­ duy cña ng­êi s¶n xuÊt nhá ch­a quen víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ c«ng nghiÖp ho¸, thãi quen m¹nh ai nÊy lµm, thiÕu sù hîp t¸c, chia xÎ vµ thiÕu ý thøc lµm viÖc theo nhãm, thiÕu kiÕn thøc vµ kü n¨ng chuyªn m«n lµm viÖc hîp lý vµ hiÖu qu¶ Nh÷ng h¹n chÕ lín cña nguån nh©n lùc ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu cña n­íc ta thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt thiÕu kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, thiÕu hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p quèc tÕ, vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ toµn cÇu ho¸ vµ tù do ho¸, thiÕu c¸c kü n¨ng chuyªn m«n c¬ b¶n vµ khång biÕt c¸ch sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh th¾ng lîi nhiÖm vô ph¸t triÓn xuÊt khÈu. ThiÕu sù hîp t¸c vµ cã hiÖn t­îng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong c¸c tæ chøc xúc tiến xuất khẩu cña m¹ng l­íi xúc tiến xuất khẩu quèc gia vµ trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, t­ duy "bu«n chuyÕn" vµ thãi quen ch¹y theo c¸c "phi vô" lµm ¨n t¹m thêi tr­íc m¾t vÉn kh¸ phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh÷ng h¹n chÕ nµy cÇn ®­îc nh×n nhËn mét c¸ch s©u s¾c vµ ®Çy ®ñ khi x©y dùng vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc còng nh­ ®µo t¹o nguån lùc ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu cña ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy mµ c«ng t¸c xúc tiến xuất khẩu nÕu chØ chó ý gióp c¸c doanh nghiÖp tËn dông tèt c¸c c¬ héi xuÊt khÈu tr­íc m¾t th× ch­a ®ñ. §iÒu ®Æc biÖt quan träng lµ viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i khuyÕn khÝch h×nh thµnh mét nÒn "v¨n ho¸ xuÊt khÈu" quèc gia vÒ mÆt l©u dµi. Sau ®©y lµ c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu: - TuyÓn dông thªm c¸n bé ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu ®Ó bæ sung vµo nguån nh©n lùc ®ang cßn rÊt thiÕu cho ho¹t ®éng nµy. - ViÖc tuyÓn dông míi c¸n bé ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu trong c¬ quan Nhµ n­íc ph¶i chó träng c¸c tiªu chÝ vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n (background) vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, vÒ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, th­¬ng m¹i quèc tÕ. Kü n¨ng chuyªn m«n vÒ nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng, tæ chøc kü thuËt ngo¹i th­¬ng, nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ marketing xuÊt khÈu, tæ chøc thu thËp vµ xö lý th«ng tin, sö dông m¸y vi tÝnh, kinh tÕ m¹ng, vÒ tr×nh ®é ngo¹i ng÷, kh¶ n¨ng giao tiÕp vµ ®µm ph¸n tèt - ¸p dông c¸c nguyªn t¾c tiªn tiÕn trong qu¶n lý nguån nh©n lùc, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, chøc danh, nhiÖm vô cña c«ng viÖc ®Ó tuyÓn chän ng­êi thÝch hîp. - Cã kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i nguån nh©n lùc ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu theo yªu cÇu nhiÖm vô cña c«ng t¸c xuÊt khÈu thêi gian tíi dùa trªn chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt khÈu ®Êt n­íc, c¸c chiÕn l­îc ngµnh hµgn cô thÓ vµ chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp. - ViÖc ®µo t¹o míi vµ ®µo t¹o l¹i c¸n bé ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ xúc tiến xuất khẩu ph¶i b¸m s¸t nhu cÇu ®µo t¹o c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i, nhu cÇu c¸n bé cña c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i vµ nhu cÇu c¸n bé cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ xuÊt khÈu - Chó träng ®µo t¹o lùc l­îng nãng cèt (cho ng­êi lµm c«ng t¸c ®µo t¹o xúc tiến xuất khẩu - trainers) trong sè nh÷ng ng­êi cã kinh nghiÖm thùc tÕ tõ thÞ tr­êng quèc tÕ (tham gia häc tËp, tËp huÊn trong c¸c c¬ quan ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, nhÊt lµ ë c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn) - Chó träng viÖc n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt , h¹ tÇng ®µo t¹o còng nh­ t¨ng c­êng n¨ng lùc thÓ chÕ c¸c tæ chøc ®µo t¹o nh­ c¸c ViÖn, tr­êng ®¹i häc vµ c¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ - §a d¹ng ho¸ lo¹i h×nh vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o vÒ xóc tiÕn xuÊt khÈu, ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o tiªn tiÕn, sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn ®µo t¹o ®iÖn tö... - T¹o m«i tr­êng lµm viÖc thuËn lîi vµ tiÖn nghi, cã chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý vµ sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi lµm c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu ®¹t n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao. - Nghiªn cøu, øng dông c¬ chÕ chuyÓn ®æi lao ®éng trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt ®Ó khuyÕn khÝch sù n¨ng ®éng, nhiÖt t×nh vµ tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c c¸ nh©n trong tËp thÓ ng­êi lao ®éng... Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan hç trî xuÊt khÈu cÇn t¨ng c­êng hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - N©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, chuÈn bÞ tèt lùc l­îng gi¶ng viªn, ®¶m b¶o tÝnh cã s½n vµ tÝnh tiªn tiÕn cña c¸c ph­¬ng tiÖn ®µo t¹o ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®µo t¹o kh¸c nhau cña c¸c doanh nh©n vµ doanh nghiÖp. - Hç trî kinh phÝ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hay h­íng dÉn, gióp ®ì ®Ó c¸c doanh nghiÖp nµy tiÕp cËn ®­îc c¸c nguån tµi trî kh¸c cho ho¹t ®éng ®µo t¹o... Nh÷ng hç trî ®µo t¹o cô thÓ cña Nhµ n­íc cã thÓ lµ: - Tæ chøc c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n hay dµi h¹n, tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o khoa häc cho doanh nghiÖp võa vµ nhá do c¸c chuyªn gia cña ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi gi¶ng d¹y. - KhuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. - T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia, kh¶o s¸t thÞ tr­êng n­íc ngoµi, häc häc kinh nghiÖm qu¶n lý kinh doanh cña c¸c nhµ xuÊt khÈu thµnh c«ng... - KhuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o qu¶n lý cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam th«ng qua c¸c hîp ®ång ®Çu phô... - KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tù ®µo t¹o th«ng qua c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, hç trî tµi chÝnh x©y dùng quü ®µo t¹o ë doanh nghiÖp... - KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc hîp t¸c ®µo t¹o gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ cña c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ t­ nh©n, c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ. - Thùc hiện tèt c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc céng ®ång, gi¸o dôc h­íng nghiÖp, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng... - Trong c¸c ®Ò ¸n, dù ¸n cña Nhµ n­íc vµ quèc tÕ thùc hiÖn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch phï hîp ph¸t triÓn nh©n lùc, n©ng cao d©n trÝ... Tãm l¹i, khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ khu vùc cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®ång bé khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña khu vùc doanh nghiÖp nµy thêi gian tíi. KẾT LUẬN Trong lộ trình tham gia thương mại quốc tế, vị trí của các khu vực doanh nghiệp cũng có nhiều thay đổi, xuất phát từ sự thay đổi lợi thế so sánh của quy mô và tổ chức doanh nghiệp. Trừ những tập đoàn xuyên quốc gia đang có xu hướng hợp nhất hoá để tập trung tiềm lực phát triển công nghệ mũi nhọn thì tính dễ thích ứng, mức độ biến hoá linh hoạt và vấn đề giải quyết lao động, việc làm tốt hơn... đã mang lại vị trí quan trọng hơn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế và trong xuất khẩu của các nước kể cả phát triển và đang phát triển. Tham gia xuất khẩu là mong muốn của nhiều doanh nghiệp. Tuy nhiên, từ việc mong muốn tham gia xuất khẩu đến thực tế xuất khẩu lại là một khoảng cách mà không phải doanh nghiệp nào cũng có khả năng để vượt qua, nhất là đối với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, khoảng cách này còn rất xa vời. Vì vậy, các Chính phủ các nước cần đặc biệt chú trọng các hoạt động xúc tiến xuất khẩu cho khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong điều kiện thực tế Việt Nam, doanh nghiệp vừa và nhỏ ngày càng khẳng định vị thế của mình là khu vực đóng góp quan trọng vào tổng sản phẩm quốc nội của đất nước, tham gia xuất khẩu và giải quyết việc làm cho người lao động. Nếu Việt Nam lựa chọn chiến lược xuất khẩu dựa trên cơ sở ban đầu là lợi thế so sánh thì doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ là lực lượng xuất khẩu chiến lược. Bởi vì tham gia lực lượng xuất khẩu không ai khác ngoài các doanh nghiệp Việt Nam mà trong đó hơn 85% là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tóm lại, doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam cần có sự hỗ trợ rất lớn của nhà nước để có thể tham gia và trở thành lực lượng xuất khẩu quan trọng của đất nước. Trong quá trình xây dựng và chỉ đạo thực hiện các chiến lược xuất khẩu quốc gia, nhà nước phải có các biện pháp chính sách cụ thể và thiết thực để phát triển xuất khẩu của khu vực doanh nghiệp này nhằm đảm bảo thực hiện thắng lợi các mục tiêu xuất khẩu, đóng góp cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Cuối cùng, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Chủ nhiệm Khoa Kinh tế & QTKD, và Tiến sĩ Trần Đình Hiền đã giúp tôi hoàn thành đề tài này. Hµ Néi, th¸ng 6 n¨m 2004 Sinh viªn: TrÞnh Quang Huy Líp: K11 - KT2 Khoa Kinh tÕ & QTKD - ViÖn §H Më Hµ Néi DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Xuất nhập khẩu hàng hoá (International Merchandise Trade Viet Nam 2000). Tổng cục thống kê – NXB Thống Kê. 2. Xúc tiến xuất khẩu của Chính Phủ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Viện nghiên cứu thương mại - Ban nghiên cứu thị trường - Viện tư vấn phát triển Kinh tế Xã hội nông thôn và miền núi (CISDOMA) - NXB Lao động - Xã hội. 3. Kinh tế Việt Nam 2002. Viện nghiên cứu quản lý kinh tế TW CIEM - NXB Chính trị Quốc Gia. 4. Kinh tế xã hội Việt Nam 2002 - Kế hoạch 2003 - Tăng trưởng và hội nhập. TS.Nguyễn Mạnh Hùng – NXB Thống kê. 5. Hỏi - đáp về tác động của WTO đối với các doanh nghiệp xuất khẩu vừa và nhỏ. Viện nghiên cứu thương mại – NXB Chính trị Quốc Gia. 6. Làm sao xuất khẩu có hiệu quả? G.Hoasheng – NXB Đà Nẵng. 7. WTO - Những quy tắc cơ bản. Trung tâm KH XHNV Quốc Gia - Viện thông tin KHXH – NXB Khoa học - Xã hội. 8. Kinh tế Việt Nam và thế giới 2003 - 2004. Thời báo Kinh Tế Việt Nam. 9.10 Benefits of the WTO trading system. World Publishers. 10. Việt Nam hội nhập kinh tế trong xu thế toàn cầu hoá - Vấn đề và giải pháp. Vụ hợp tác kinh tế đa phương (Bộ Ngoại Giao) – NXB Chính trị Quốc Gia. 11. Niên giám thống kê 2002/2003 – NXB Thống kê. 12. Thời báo Kinh tế Việt Nam các số năm 2004. 13. Thời báo Kinh tế Sài Gòn các số năm 2004. 14. Báo Sài Gòn tiếp thị các số năm 2004. 15. Các trang web: www.wto.org (Trang chủ của Tổ chức Thương mại Thế giới). www.tintucvietnam.com (Báo điện tử). www.vnexpress.net (Báo điện tử). www.mot.gov.vn (Trang thông tin của Bộ Thương mại Việt Nam). ww w.mof.gov.vn (Trang thông tin của Bộ tài chính Việt Nam). Table of Contents