Đề tài Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng ngân hàng thương mại

kh¶n tÝn dông ng¾n h¹n. Ng©n hµng kh«ng d¸m më réng ®èi t­îng cho vay trung vµ dµi h¹n víi l·i suÊt cao h¬n bëi nÕu kh«ng huy ®éng kÞp vèn cho nh÷ng kho¶n tr¶ nî ng¾n h¹n khi ®Õn kú ®¸o h¹n th× uy tÝn cña ng©n hµng sÏ bÞ ¶nh h­ëng nghiªm träng. §ã lµ mét vÝ dô c¬ b¶n vÒ ¶nh h­ëng cña c¬ cÊu nguån vèn ®èi víi chÊt l­îng tÝn dông. b) ChØ tiªu vÒ sö dông vèn. Sè vèn sö dông x 100% Sè vèn huy ®éng ChØ tiªu nµy cµng lín th× chøng tá cµng sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn huy ®éng ®­îc. §èi víi c¸c nguån vèn huy ®éng, ng©n hµng ph¶i tr¶ l·i suÊt dï sau ®ã cã cho vay l¹i hay sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c hay kh«ng. Do ®ã nÕu nguån vèn ®· huy ®éng ®­îc mµ kh«ng sö dông chiÕm tØ lÖ lín, ng©n hµng sÏ bÞ thua lç. c) ChØ tiªu d­ nî. §©y lµ chØ tiªu ®¸ng ®­îc quan t©m nhÊt khi xem xÐt ®Õn chÊt l­îng tÝn dông mét ng©n hµng th­¬ng m¹i. Qua ®ã cã thÓ nghiªn cøu ®­îc biÕn ®éng quy m«, khèi l­îng tÝn dông, møc ®é ph¸t triÓn cña nghiÖp vô, chøng tá mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng lµ ®¸ng tin cËy vµ cã hiÖu qu¶, nãi chung lµ kho¶n tÝn dông cã chÊt l­îng cao. d) ChØ tiªu lîi nhuËn. Ng©n hµng lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ nªn môc tiªu lîi nhuËn lu«n ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu, ng©n hµng thu ®­îc lîi nhuËn tÝn dông tõ kho¶n chªnh lÖch l·i suÊt ®i vay vµ l·i suÊt cho vay. ChØ tiªu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng ng©n hµng ch­a ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng, nguån thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông lµ chñ yÕu. NÕu tÝn dông kh«ng ®¹t chÊt l­îng tèt th× kh«ng nh÷ng kh«ng thu ®­îc nî gèc vµ l·i mµ cßn t¨ng vÒ chi phÝ cña ng©n hµng, lµm gi¶m lîi nhuËn. Tuy nhiªn, ®èi víi mét sè dù ¸n theo kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc th× chØ tiªu nµy ®«i khi kh«ng ®Çy ®ñ ®Ó ph¶n ¸nh chÊt l­îng tÝn dông. V× môc tiªu kinh tÕ x· héi hay chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt cßn non trÎ, ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän, xuÊt khÈu hay v× c¸c môc tiªu x· héi kh¸c th× ®«i khi lîi nhuËn kh«ng ®­îc ®Æt ra vµ nã kh«ng ph¶n ¸nh thùc chÊt chÊt l­îng kho¶n tÝn dông. e) ChØ tiªu vßng quay cña vèn. §­îc tÝnh b»ng tØ sè gi÷a sè thu nî vµ tæng d­ nî. ChØ tiªu nµy cho biÕt sè tÝn dông ®· hoµn thµnh vµ ®­îc thu l¹i ®Ó tiÕp tôc cho vay. Qua ®ã cã thÓ thÊy ®­îc ng©n hµng ®· cho vay ®óng ®èi t­îng nªn ®· thu ®­îc c¶ vèn lÉn l·i, kh«ng cã rñi ro vµ quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng lµ tèt ®Ñp. Sè lîi nhuËn thu ®­îc trªn mçi ®ång vèn vay t¨ng tû lÖ víi sè vßng quay cña vèn. Trªn ®©y lµ mét sè chØ tiªu dïng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông ng©n hµng th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, chÊt l­îng tÝn dông lu«n ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh­ vÒ mÆt ®Þnh l­îng. TÝn dông nh»m môc tiªu lîi nhuËn c¶ vÒ phÝa ng©n hµng vµ kh¸ch hµng nh­ng ta kh«ng thÓ bá qua nh÷ng môc tiªu, lîi Ých x· héi cña nã. Trong nh÷ng n¨m qua, tÝn dông ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo æn ®Þnh x· héi, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tÝn dông ®· th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp, hé n«ng d©n, duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Trong thùc tÕ c¸c vÊn ®Ò x· héi næi cém ®Òu do sù bÊt c«ng trong kh¶ n¨ng tiÕp cËn, sö dông c¸c nguån lùc nh»m ®em l¹i lîi nhuËn vµ do c¬ chÕ ph©n phèi thu nhËp cã nhiÒu bÊt c«ng. TÝn dông ®­îc sö dông nh­ mét biÖn ph¸p kh¾c phôc nguyªn nh©n thø nhÊt. ChÝnh v× vËy, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông, còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c kÕt qu¶ mang tÝnh x· héi cña tÝn dông. §ã lµ vÒ mÆt gi¶i quyÕt viÖc lµm, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao thu nhËp, ph¸t triÓn c¸c vïng xa x«i hÎo l¸nh... Tãm l¹i, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông cÇn ph¶i cã mét c¸i nh×n toµn diÖn trªn mäi gãc ®é c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng, c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ mÆt x· héi. 3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông §Ó cã ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, ta cÇn ph¶i xÐt ®Õn c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn nã vµ tõ ®ã t×m c¸ch kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ, yÕu kÐm. BÊt cø mét ®iÒu g× còng cã hai nguyªn nh©n cña nã lµ nguyªn nh©n chñ quan vµ nguyªn nh©n kh¸ch quan. §èi víi tÝn dông, nguyªn nh©n kh¸ch quan ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông chÝnh lµ do m«i tr­êng kinh tÕ, ph¸p lý hiÖn hµnh, cßn nguyªn nh©n chñ quan thuéc vÒ phÝa ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Sau ®©y, ta sÏ xem xÐt ¶nh h­ëng cña tõng nh©n tè nµy ®Õn chÊt l­îng tÝn dông. a) ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng kinh tÕ. M«i tr­êng kinh tÕ ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña ng©n hµng nãi chung vµ chÊt l­îng tÝn dông nãi riªng. Mét m«i tr­êng kinh tÕ hoµn chØnh vµ trong s¹ch sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn ®óng quü ®¹o. Cßn nÕu m«i tr­êng Êy cã nhiÒu bÊt cËp, nhiÒu tÖ n¹n vµ cã nhiÒu biÕn ®éng th× ng©n hµng sÏ kh«ng cã nguån vèn huy ®éng bëi kh¸ch hµng lo sî rñi ro x¶y ra. M«i tr­êng kinh tÕ nh­ vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu tËt xÊu cña nÒn kinh tÕ ®­îc n¶y në vµ ph¸t triÓn. C¸c kho¶n tÝn dông sÏ ®­îc ®Çu t­ kh«ng ®óng chç vµ ®em l¹i rñi ro cho kh¸ch hµng, nh­ vËy chÊt l­îng tÝn dông bÞ ¶nh h­ëng. Ta xÐt ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng kinh tÕ ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông trªn hai khÝa c¹nh: - Chu kú kinh tÕ: Mét c¸ch kh¸i qu¸t, nÕu nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n æn ®Þnh vµ h­ng thÞnh th× nhu cÇu ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt, nhu cÇu tiªu dïng cña ng­êi d©n, vµ l­îng tiÒn dù tr÷, tiÕt kiÖm ®Òu t¨ng, do ®ã c¶ ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay ®Òu s½n sµng, ho¹t ®éng tÝn dông ®­îc n©ng cao. Ng­îc l¹i, trong giai ®o¹n kinh tÕ suy tho¸i, c¸c doanh nghiÖp thÊy sÏ thËt lµ m¹o hiÓm nÕu më réng s¶n xuÊt bëi nhu cÇu tiªu dïng cña ng­êi d©n gi¶m, søc mua kÐm vµ hµng hãa sÏ bÞ tån kho, lîi nhuËn gi¶m hoÆc thËm chÝ doanh nghiÖp cã thÓ bÞ ph¸ s¶n bëi kh«ng duy tr× ®­îc s¶n xuÊt vµ kh«ng tr¶ ®­îc nî ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, lóc nÒn kinh tÕ suy tho¸i, nguån vèn huy ®éng ®­îc cña ng©n hµng sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ tøc lµ chÊt l­îng tÝn dông còng bÞ gi¶m. - C¸c biÕn ®éng vÒ l·i suÊt, tØ gi¸ trªn thÞ tr­êng nãi chung vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi riªng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt ng©n hµng. NÕu ng©n hµng phô thuéc vµo kho¶n vèn huy ®éng d­íi d¹ng chøng chØ tiÒn göi mÖnh gi¸ lín hoÆc tiÒn vay cña ChÝnh phñ, gi¸ vèn huy ®éng cña nã sÏ bÞ ¶nh h­ëng trùc tiÕp bëi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. H¬n n÷a, thÞ tr­êng tiÒn tÖ sÏ x¸c ®Þnh sù hÊp dÉn cña c¸c dù ¸n ®Çu t­. VÝ dô : NÕu mét ng©n hµng cã thÓ mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ víi lîi tøc 10% th× ng©n hµng sÏ kh«ng muèn cho vay trõ khi l·i suÊt vay ph¶i cao h¬n rÊt nhiÒu nh»m bï ®¾p cho c¸c rñi ro t¨ng thªm hay c¸c chi phÝ qu¶n lý kh¸c cã liªn quan. NÕu ng©n hµng cung øng kho¶n vay cña m×nh trªn thÞ tr­êng thø cÊp, nã sÏ bÞ ¶nh h­ëng thªm do l·i suÊt ®ßi hái ë thÞ tr­êng thø cÊp bÞ rµng buéc chÆt chÏ bëi c¸c ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. H¬n n÷a, l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh l­îng vèn huy ®éng ®­îc vµ quyÕt ®Þnh sè vèn gi¶i ng©n ®­îc – cßn bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c møc l·i suÊt c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tõ c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông kh¸c. Ng©n hµng kh«ng thÓ tÝnh gi¸ thªm cho cïng mét lo¹i s¶n phÈm hay dÞch vô nh»m ®¹t møc lîi nhuËn mong muèn mµ kh«ng bÞ mÊt ®i mét sè lín quan träng kh¸ch hµng. b) ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng ph¸p lý. M«i tr­êng ph¸p lý ®­îc hiÓu lµ hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng. HiÖn nay hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ch­a ®ång bé ®· g©y khã kh¨n cho ng©n hµng vµ c¸c kh¸ch hµng khi ký kÕt vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng tÝn dông. §ång thêi còng g©y ra nhiÒu v­íng m¾c trong qu¶n lý vµ sö dông c¸c kho¶n tÝn dông, xö lý tµi s¶n thÕ chÊp, ph¸t m¹i... VÝ dô nh­ vÒ quy ®Þnh thêi h¹n cho vay trong “Quy chÕ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng” quy ®Þnh cho vay ng¾n h¹n cã thêi h¹n tèi ®a 12 th¸ng nh­ trong luËt ng©n hµng th× quy ®Þnh thêi h¹n cho vay trung h¹n b¾t ®Çu tõ 12 th¸ng trë lªn. §iÒu nµy t¹o nªn sù thiÕu nhÊt qu¸n trong ph©n lo¹i c¸c chØ tiªu d­ nî cho vay theo thêi h¹n ë c¸c tæ chøc tÝn dông vµ còng g©y khã kh¨n cho qu¶n lý tÝn dông cña nhµ n­íc, t¹o kÏ hë cho nh÷ng viÖc lµm sai ph¹m. Sù thay ®æi trong c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc còng g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c kho¶n tÝn dông. NhÊt lµ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu... bëi nÕu cã sù thay ®æi ®ét ngét Êy th× sÏ g©y x¸o trén trong s¶n xuÊt kinh doanh, tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, hoÆc ph­¬ng ¸n kinh doanh sÏ kh«ng cßn phï hîp... NÕu kh«ng kÞp thêi chuyÓn ®æi, doanh nghiÖp sÏ kh«ng s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc vµ kh«ng thÓ thanh to¸n nî dÉn ®Õn nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi cña ng©n hµng t¨ng lªn. §ång thêi, sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu s¬ hë. NhiÒu doanh nghiÖp ®­îc s¶n xuÊt kinh doanh víi nhiÒu chøc n¨ng, nhiÒu nhiÖm vô vµ cã thÓ v­ît qu¸ tr×nh ®é, n¨ng lùc qu¶n lý lµm cho qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh cña ng©n hµng khã kh¨n nªn møc rñi ro lín, lµm gi¶m sót chÊt l­îng tÝn dông. c) ¶nh h­ëng tõ phÝa ng©n hµng. - L·i suÊt tÝn dông : l·i suÊt tÝn dông cña ng©n hµng kh«ng nh÷ng ®­îc quy ®Þnh bëi l·i suÊt c¬ b¶n cña ng©n hµng nhµ n­íc, sù c¹nh tranh cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c mµ cßn do môc tiªu lîi nhuËn tõ phÝa ng©n hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cña kho¶n cho vay. Khi x¸c ®Þnh l·i suÊt, ng©n hµng ph¶i dùa vµo 3 yÕu tè c¬ b¶n : L·i suÊt thÞ tr­êng (yÕu tè nÒn t¶ng). §Þnh h­íng chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch kinh tÕ. Thùc tr¹ng vµ tèc ®é l¹m ph¸t. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh l·i suÊt mét c¸ch linh ho¹t cña ng©n hµng ®èi víi nh÷ng kho¶n vay kh¸c nhau trong nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau còng sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng kho¶n tÝn dông. - Tiªu chuÈn tÝn dông: lµ nh÷ng yªu cÇu mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¹t ®­îc ®Ó ®­îc thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông. Tïy theo quy m« cña tÝn dông mµ tiªu chuÈn tÝn dông ®­îc ®­a ra ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸ nh÷ng tiªu chuÈn doanh nghiÖp cÇn ®¹t ®­îc. Trªn c¬ së ®ã, ng©n hµng tiÕn hµnh ph©n lo¹i doanh nghiÖp ®Ó nh×n nhËn, quyÕt ®Þnh quy m« tÝn dông vµ c¸c biÖn ph¸p phï hîp ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. Khi tiªu chuÈn tÝn dông cao, kh¶ n¨ng hÊp thu kh¸ch hµng cµng thÊp nh­ng tÝnh an toµn cao vµ ng­îc l¹i. - ChÝnh s¸ch tÝn dông cña ng©n hµng: chÝnh s¸ch tÝn dông mét mÆt ph¶i phï hîp víi ®­êng lèi ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hßa quyÒn lîi cña ng­êi cho vay, ng­êi ®i vay vµ b¶n th©n ng©n hµng. Víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, mét chÝnh s¸ch tÝn dông ®óng ®¾n, râ rµng, hîp lý ph¶i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng sinh lêi cña ho¹t ®éng tÝn dông trªn c¬ së ph©n t¸n rñi ro, tu©n thñ luËt ph¸p vµ ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng vµ hÊp dÉn kh¸ch hµng. Mét chÝnh s¸ch nh­ vËy míi khuyÕn khÝch ng©n hµng ph¸t hiÖn vµ tháa m·n c¸c nhu cÇu vÒ vèn. - Tæ chøc bé m¸y vµ quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông: tæ chøc bé m¸y vµ quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông quy ®Þnh quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña tng kh©u, mèi quan hÖ cña tõng bé phËn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn tõ thÈm ®Þnh cho ®Õn khi thiÕt lËp quan hÖ vµ thu håi vèn tÝn dông. Tæ chøc vµ qu¶n lý tÝn dông phï hîp sÏ n©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh tÝn dông, h¹n chÕ t×nh tr¹ng lùa chän ®èi nghÞch hay rñi ro ®¹o ®øc. Quy tr×nh qu¶n lý ®­îc bè trÝ khoa häc, ph©n ®Þnh râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin, lµ c¬ së quan träng n©ng cao møc ®é hiÖu qu¶ tÝn dông. - Th«ng tin tÝn dông vµ thÈm ®Þnh dù ¸n: môc ®Ých cña thÈm ®Þnh dù ¸n lµ nh»m gióp ng©n hµng rót ra ®­îc c¸c kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ tÝnh kh¶ thi, hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh¶ n¨ng tr¶ nî, nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra cña dù ¸n ®Ó quyÕt ®Þnh cho vay hay tõ chèi. §ång thêi qua thÈm ®Þnh còng cã thÓ tham gia gãp ý víi chñ ®Çu t­ vÒ dù ¸n, x¸c ®Þnh l¹i sè tiÒn cÇn vay, thêi h¹n vµ møc thu hîp lý phï hîp víi n¨ng lùc doanh nghiÖp, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ tÝn dông ®em l¹i lîi nhuËn cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. Thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô nµy, chÊt l­îng c¸c kho¶n tÝn dông míi ®­îc ®¶m b¶o. Trong sè c¸c biÖn ph¸p n©ng cao Êy, biÖn ph¸p cã tÝnh chiÕn l­îc, cã ý nghÜa thiÕt thùc nhÊt ®èi víi c¸c c«ng t¸c thÈm ®Þnh lµ n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin tÝn dông, nã cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quyÕt ®Þnh cho vay, quyÕt ®Þnh ®Çu t­ tÝn dông. XÐt d­íi gãc ®é vÜ m«, th«ng tin tÝn dông lµ c¬ së ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông ng©n hµng, ®­a ra c¸c dù b¸o ph¸t triÓn kinh tÕ. §Æc biÖt trong t×nh h×nh hiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, sè l­îng doanh nghiÖp ngµy cµng nhiÒu, quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p, søc Ðp v× nhu cÇu th«ng tin kh¸ch hµng ngµy cµng quan träng vµ ®ßi hái ph¶i ®¸p øng : tÝnh cËp nhËt, nhanh, chÝnh x¸c vµ tiÖn lîi. - ChÊt l­îng nh©n sù : con ng­êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. NghiÖp vô ng©n hµng cµng ph¸t triÓn cµng ®ßi hái chÊt l­îng nh©n sù ngµy cµng cao ®Ó cã thÓ sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, phï hîp víi sù ph¸t triÓn nghiÖp vô ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc lùa chän nh©n sù ph¶i ®¶m b¶o c¶ vÒ ®¹o ®øc vµ nghiÖp vô chuyªn m«n. Hai mÆt nµy ph¶i g¾n bã kh¨ng khÝt víi nhau, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang bÊt cËp vÒ tr×nh ®é nªn lùc l­îng c¸n bé th× nhiÒu nh­ng vÉn thiÕu c¸n bé chuyªn m«n giái, h¬n n÷a do hÖ thèng luËt ph¸p cßn ch­a chÆt chÏ nªn ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng tÝn dông, c¸c ng©n hµng ph¶i chó träng ®Õn nh÷ng c¸n bé cã ®¹o ®øc tèt. d) VÒ phÝa kh¸ch hµng. - Nhu cÇu tÝn dông cña kh¸ch hµng: phô thuéc chñ yÕu vµo t×nh h×nh chung cña nÒn kinh tÕ vµ chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh×n chung ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc còng nh­ doanh nghiÖp t­ nh©n, ®Òu lu«n cã nhu cÇu vay vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn mÆt hµng, më réng s¶n xuÊt nh»m t¨ng c­êng søc c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. - N¨ng lùc cña kh¸ch hµng: ®­îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng cña ng­êi ®i vay trong viÖc ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn, tiªu chuÈn ®èi víi tõng lo¹i h×nh tÝn dông. §iÒu kiÖn tÝn dông ®­a ra lµ nh»m tiªu chuÈn hãa c¸c ®èi t­îng vay vèn, ®ång thêi ®Ó thuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh qu¶n lý tÝn dông vµ nh»m ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng thu håi vèn cña ng©n hµng. Kh¶ n¨ng nµy ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau: + N¨ng lùc s¶n xuÊt cña kh¸ch hµng: tr­íc hÕt, kh¸ch hµng vay vèn ph¶i cã t­ c¸ch ph¸p nh©n vµ sau ®ã nã ph¶i cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn dù ¸n ®ã nh»m ®¶m b¶o ng©n hµng cã thÓ thu håi vèn lÉn l·i. N¨ng lùc s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë gi¸ trÞ, m¸y mãc thiÕt bÞ s½n cã, cô thÓ lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, c«ng nghÖ s¶n xuÊt... vèn cã. Nghiªn cøu n¨ng lùc s¶n xuÊt, ng©n hµng cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc n«i dung s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh­ quy m« vµ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®ã. Ngoµi ra n¨ng lùc s¶n xuÊt cßn thÓ hiÖn ë tr×nh ®é ng­êi qu¶n lý vµ bé m¸y thõa hµnh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã t¹o nªn kh¶ n¨ng t×m kiÕm lîi nhuËn. §Ó cã ®­îc mét kho¶n tÝn dông chÊt l­îng tèt ®ßi hái kh¸ch hµng ph¶i s¶n xuÊt æn ®Þnh, kinh doanh cã l·i, cã tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ®¶m b¶o cho dù ¸n tÝn dông. + N¨ng lùc thÞ tr­êng cña s¶n phÈm: thÓ hiÖn ë c¸c mÆt nh­ khèi l­îng s¶n phÈm tiªu thô, chÊt l­îng s¶n phÈm, sè l­îng kh¸ch hµng quen biÕt, s¶n l­îng tiÒm n¨ng, vÞ thÕ cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. §ång thêi còng thÓ hiÖn ë qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, hÖ thèng m¹ng l­íi tiªu thô vµ c¸c b¹n hµng cã uy tÝn. N¨ng lùc thÞ tr­êng ®­îc l­îng hãa qua sù gia t¨ng cña doanh sè tiªu thô s¶n phÈm, tõ ®ã cã thÓ cho biÕt ®­îc tÝnh kh¶ thi hay kh«ng cña dù ¸n ®Çu t­ tÝn dông. + N¨ng lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng: t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng lµ mét bé phËn quan träng cÇn ph©n tÝch khi ra quyÕt ®Þnh tÝn dông. Ng©n hµng cÇn xem xÐt ®Õn c¸c khÝa c¹nh c¨n b¶n: chÊt l­îng tµi s¶n cã, b¶n chÊt c¸c kho¶n nî, vèn tù cã vµ kh¶ n¨ng tù chñ vÒ tµi chÝnh. DÊu hiÖu tèt nhÊt cho viÖc ®¶m b¶o vÒ chÊt l­îng mét kho¶n tÝn dông lµ mét doanh nghiÖp cã qu¸ tr×nh t¹o lîi nhuËn æn ®Þnh. TØ lÖ sè vèn dµnh cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¹o thu nhËp trong tæng sè tµi s¶n cã cµng cao cµng tèt, sù ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng ph¶i lµ thùc tÕ, ngoµi ra ph¶i xÐt ®Õn tæng sè nî vµ mèi quan hÖ cña nã víi tµi s¶n cã. ViÖc phô thuéc nÆng nÒ vµo tÝn dông hay tµi trî chøng tá thùc lùc cña doanh nghiÖp lµ kh«ng cao vµ sÏ kh«ng ph¶i lµ mét kh¸ch hµng lý t­ëng ®èi víi nh÷ng kho¶n tÝn dông chÊt l­îng cao. + N¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp: yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã mét hÖ thèng ho¹ch to¸n kÕ to¸n vµ qu¶n lý tµi chÝnh thèng nhÊt vµ phï hîp víi quy ®Þnh. Ngoµi ra ph¶i xem xÐt vµ n¾m v÷ng c¬ cÊu qu¶n lý cña doanh nghiÖp còng nh­ kh¶ n¨ng thÝch øng cña nã víi nh÷ng biÕn ®éng thÞ tr­êng bëi ®iÒu ®ã sÏ ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, hoµn tr¶ ®­îc c¶ vèn lÉn l·i cho ng©n hµng ®em l¹i kÕt qu¶ chÊt l­îng cao cho kho¶n tÝn dông. - T×nh h×nh cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n cña doanh nghiÖp còng nh­ cña ng­êi b¶o l·nh: ®©y lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho kho¶n vay ng©n hµng. Doanh nghiÖp ph¶i cã chøng nhËn vÒ quyÒn së h÷u víi tµi s¶n g¾n liÒn víi n¨ng lùc ph¸p luËt cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng sö dông tµi s¶n ®ã ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tÝn dông. QuyÒn së h÷u vµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n ph¶i ®­îc ®¶m b¶o cho ®Õn kú ®¸o h¹n cña kho¶n tÝn dông, ®ång thêi ph¶i cã tÝnh láng cao. §èi víi ng­êi b¶o l·nh ngoµi yªu cÇu vÒ t­ c¸ch ph¸p nh©n còng ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp vµ quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n nh­ ®èi víi ng­êi ®i vay. §Æc biÖt ®èi víi nh÷ng kho¶n thÕ chÊp, cÇm cè th­êng ®­îc ®iÒu chØnh thÊp xuèng v× gi¸ trÞ b¸n ®­îc vµ sè tiÒn rßng thu ®­îc tõ tµi s¶n thÕ chÊp th­êng Ýt h¬n khi mét kho¶n vay nî trë thµnh mét vô thu håi nî. §iÒu nµy còng nh»m ®¶m b¶o an toµn cho sè vèn tÝn dông ng©n hµng bá ra. - T­ c¸ch ®¹o ®øc kh¸ch hµng: phÈm chÊt ®Çu tiªn ®ßi hái ë ng­êi ®i vay tiÒn (kh¸ch hµng) lµ ph¶i hoµn toµn trung thùc. Khi ng©n hµng cã nghi ngê vÒ t­ c¸ch ®¹o ®øc hoÆc ý ®Þnh cña ng­êi ®i vay th× ng©n hµng kh«ng nªn tiÕn hµnh cho vay nh»m ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. ChÝnh v× vËy ®èi víi mçi kh¸ch hµng, ng©n hµng th­êng cã biÖn ph¸p kiÓm tra t­ c¸ch kh¸ch hµng. Nh÷ng lõa dèi ®¹o ®øc th­êng xay ra do nh÷ng hµnh vi sau cña ng­êi ®i vay: t¹o ra nh÷ng chøng cø gi¶ ®Ó cã thÓ vay ®­îc tiÒn, cè t×nh chiÕm ®o¹t phÇn vèn tõ nh÷ng ng­êi cho vay, hay nh÷ng ng­êi vay vèn sö dông vèn vay kh«ng ®óng môc ®Ých... Trong thùc tÕ, nhÊt lµ khi cã nhiÒu h×nh thøc tÝn dông nh­ hiÖn nay th× chÊt l­îng tÝn dông phô thuéc rÊt lín vµo ®¹o ®øc kh¸ch hµng. Víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi ph¸t triÓn, ch­a hoµn chØnh vÒ mäi mÆt còng nh­ t×nh tr¹ng thµnh lËp å ¹t c¸c c«ng ty t­ nh©n nh­ hiÖn nay, vÊn ®Ò qu¶n lý tÝn dông ®Æt ra cho ng©n hµng thËt lµ khã kh¨n. Trong khi chê ®îi cã mét c¬ chÕ ph¸p lý hoµn thiÖn, nghiªm ngÆt h¬n, chÊt l­îng tÝn dông chØ ®­îc ®¶m b¶o nÕu ng©n hµng lùa chän ®óng nh÷ng kh¸ch hµng cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc vµ t­ c¸ch ®¹o ®øc tèt, tøc lµ kh¸ch hµng ph¶i cã ®Çy ®ñ th«ng tin chÝnh x¸c ®Ó tr¸nh ®­îc sù lùa chän ®èi nghÞch vµ nh÷ng rñi ro vÒ ®¹o ®øc. PhÇn II Thùc tr¹ng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam I. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc Trong giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc cßn ch­a æn ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc cña ®Êt n­íc cßn phøc t¹p vµ gay g¾t, h¬n n÷a do nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, nh÷ng yÕu kÐm bªn trong nÒn kinh tÕ vµ nh÷ng bÊt cËp trong ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh, nhÊt lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ søc c¹nh tranh thÊp. Tuy vËy, do nhµ n­íc ®Èy m¹nh c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu nªn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ diÔn biÕn tÝn dông nãi riªng vÉn ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan. Nh×n chung, tÝnh ®Õn ngµy 31/12/1999 tÝn dông kinh tÕ t¨ng 19,2% (cao h¬n møc 16,4% n¨m 1998), ®­a tû lÖ tÝn dông so víi GDP ®¹t 22,9% cao h¬n tû lÖ n¨m 1998 (21,6%) vµ n¨m 1997 (21,1%). Trong suèt 11 th¸ng ®Çu n¨m, tÝn dông t¨ng ë møc thÊp do c¸c doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng tiªu thô, chÊt l­îng s¶n phÈm... §Ó ®Çu t­, b¶n th©n c¸c ng©n hµng còng thËn träng h¬n khi cho vay. Tuy nhiªn ®Õn th¸ng 12, tÝn dông ®· t¨ng m¹nh lµ do c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cho vay kh¾c phôc khã kh¨n, thiÖt h¹i do thiªn tai lò lôt x¶y ra liªn tiÕp. ChÊt l­îng tÝn dông ®­îc n©ng cao, tû lÖ d­ nî qu¸ h¹n tõ 18,6% n¨m 1991 gi¶m xuèng cßn 14% n¨m 1992 vµ n¨m 1999 sè nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi lµ 11,7 tû (9%) trong ®ã mét phÇn kh«ng nhá lµ nî cò cßn ®äng l¹i. Ngoµi ra, c«ng t¸c ®æi míi, chÊn chØnh tù hoµn thiÖn ®· lu«n ®­îc coi lµ nhiÖm vô quan träng víi hÖ thèng ng©n hµng. C¸c c¶i tiÕn trong c¸c kh©u tiÕp nhËn hå s¬, gi¶i quyÕt thñ tôc... ®· gióp kh¸ch hµng thuËn tiÖn h¬n trong vay vµ sö dông vèn tÝn dông. II. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n Tuy ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan nh­ng nh×n chung, hÖ thèng tÝn dông cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng tÝn dông. - VÒ h×nh thøc huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n, tÝn dông tËp trung cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn vèn víi thÞ tr­êng, cung øng vèn kÞp thêi cho thu mua l­¬ng thùc vµ n«ng s¶n xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng ®· b­íc ®Çu chó ý viÖc ®Çu t­ vèn cho trung h¹n vµ dµi h¹n, sö dông mét phÇn vèn ng¾n h¹n cho ®Çu t­ dµi h¹n, chó träng ®Çu t­ chiÒu s©u vµ cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu phï hîp víi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn vÒ ®Çu t­ vèn trung vµ dµi h¹n, ng©n hµng vÉn cßn gÆp khã kh¨n nhiÒu. Vèn huy ®éng lµ vèn ng¾n h¹n nªn chØ cã thÓ huy ®éng mét tû lÖ nhá (10-5%) ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n, tû lÖ nµy ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Tû träng tÝn dông cho khu vùc t­ nh©n ®· ®­îc n©ng lªn 15% tõ 7% trong n¨m tr­íc nh­ng con sè nµy vÉn cho thÊy sù tiÕp cËn cña ng©n hµng víi kinh tÕ t­ nh©n cßn h¹n chÕ. - VÒ ®èi t­îng kh¸ch hµng, hiÖn nay c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang chó träng b»ng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó thu hót vµ t¨ng tr­ëng ®Çu t­ cho vay ®èi víi c¸c dù ¸n lín, c¸c doanh nghiÖp lín. §iÒu ®ã lµ do yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn ®ång vèn cho vay, trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng kinh tÕ, m«i tr­êng ph¸p lý cßn thiÕu ®ång bé, thiÕu nhÊt qu¸n, thiÕu kh¶ n¨ng thùc thi. Trong khi c¸c doanh nghiÖp lín cã bé m¸y qu¶n lý m¹nh bëi c¸c tÇng nÊc theo quy chÕ, l¹i cã sù trî gióp cña chÝnh phñ, cã søc m¹nh vÒ tµi chÝnh th× c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng cã ®­îc nh÷ng thÕ m¹nh Êy do ®ã Èn chøa nhiÒu rñi ro h¬n. Tuy nhiªn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp chiÕm tû träng chñ yÕu trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp (98% - víi tiªu thøc cã sè vèn d­íi 5 tû, cã sè lao ®éng d­íi 300 ng­êi) vµ ®ãng gãp ®Õn 50% GDP. §Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ vèn Ýt, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc qu¶n lý h¹n chÕ nªn khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã thiÕu vèn lµ ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt. TÝn dông kh«ng më réng ®èi víi lo¹i h×nh nµy bëi c¸c c¬ chÕ theo luËt (vèn tù cã Ýt, tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ®¶m b¶o, t×nh h×nh tµi chÝnh khã kh¨n) vµ cßn do ®é rñi ro lín trong khi nhµ n­íc ch­a cã chÝnh s¸ch b¶o hé phï hîp. §Ó n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a ng©n hµng cã nguån vèn dåi dµo (cã thÓ nãi lµ d­ thõa) vµ doanh nghiÖp cÇn vèn ®Ó ph¸t triÓn. - Mét vÊn ®Ò cßn nhiÒu tranh c·i hiÖn nay n÷a lµ tÝn dông h¹n møc - mét trong hai ph­¬ng thøc cÊp tÝn dông chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Mét sè ng©n hµng ®· cho phÐp kh¸ch hµng ®­îc chñ ®éng rót vèn trong mét giíi h¹n nµo ®ã quy ®Þnh trong thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång tÝn dông. Tuy nhiªn trong mét thêi gian dµi, hiÖn t­îng ph¸t sÐc qu¸ sè d­, qu¸ h¹n møc tÝn dông x¶y ra trµn lan, thiÕu c¸c chÕ tµi ph¸p luËt nghiªm ngÆt ng¨n chÆn, g©y tæn thÊt lín cho c¸c ng©n hµng, kü thuËt cÊp h¹n møc tÝn dông bÞ thu hÑp. Ngµy nay hµnh lang ph¸p luËt ng©n hµng ®· t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, do ®ã ®· ®Õn lóc ®Æt ra vÊn ®Ò h¹n møc tÝn dông ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng vay vèn, n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. Tuy ®· cã nh÷ng ®iÒu luËt cÇn thiÕt vÒ h¹n møc tÝn dông nh­ng quy ®Þnh cÊp h¹n møc tÝn dông cßn thiÕu cô thÓ, chi tiÕt, dÉn ®Õn viÖc ¸p dông cña c¸c ng©n hµng chi nh¸nh lµ rÊt kh¸c nhau. V× vËy, cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh nghiÖp vô cô thÓ, thèng nhÊt vÒ cÊp h¹n møc tÝn dông trong toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. - HiÖn nay, ng©n hµng nhµ n­íc ®· cã nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ viÖc mét doanh nghiÖp ®­îc vay vèn ë nhiÒu ng©n hµng, quy chÕ ®ång tµi trî... nh÷ng quy ®Þnh ®ã ®· ®¸p øng phÇn nµo ®ßi hái thùc t¹i nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trong lÜnh vùc nµy ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng tån t¹i, v­íng m¾c cÇn gi¶i quyÕt, bæ sung kÞp thêi. Trong thùc tÕ hiÖn nay cã thÓ x¶y ra 2 tr­êng hîp: Mét lµ mét doanh nghiÖp cã dù ¸n lín, sè tiÒn vay ph¶i ®­îc vay tõ nhiÒu tæ chøc tÝn dông. Hai lµ mét doanh nghiÖp vay vèn nhiÒu tæ chøc tÝn dông víi nhiÒu dù ¸n, ph­¬ng ¸n vay kh¸c nhau. Tr­êng hîp nµy ch­a cã v¨n b¶n chÝnh thøc nµo ®iÒu chØnh. HiÖn nay ®ång tµi trî x¶y ra rÊt Ýt do c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông ch­a cã kh¶ n¨ng phèi hîp liªn kÕt, cßn th­êng xuyªn x¶y ra tr­êng hîp nhiÒu ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông cïng cho vay mét doanh nghiÖp víi c¸c dù ¸n kh¸c nhau. Do sù s¬ hë nµy, cïng víi sù tån t¹i nhiÒu ng©n hµng, nhiÒu chÝnh s¸ch c¹nh tranh, thu hót kh¸ch hµng nhiÒu khi thiÕu thËn träng, ®«i khi cßn qu¸ dÔ dµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, thua lç nh­ng lîi dông vay vèn ë nhiÒu ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông ®Ó ®¶o nî bÊt hîp ph¸p, thËm chÝ ngay trªn cïng mét ®Þa bµn vµ lóc ®ã rñi ro lµ tÊt yÕu cho ng©n hµng. - §èi víi hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n, mét h×nh thøc tÝn dông phæ biÕn víi ®Þa bµn réng kh¾p, c¸c quy ®Þnh vÒ trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro cßn nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp. Kinh tÕ n­íc ta chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt phô thuéc vµo thiªn nhiªn, mÆt kh¸c ë n­íc ta ch­a cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm mïa mµng, gi¸ c¶ cho n«ng nghiÖp nªn ho¹t ®éng tÝn dông ë ®©y lu«n tiÒm Èn nguy c¬ rñi ro cao. ChÝnh v× vËy, viÖc quy ®Þnh c¨n cø sè d­ nî qu¸ h¹n (ph©n theo nhãm) ®Çu n¨m ®Ó trÝch lËp dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong n¨m tµi chÝnh e r»ng ch­a thËt hîp lý bëi ®©y kh«ng ph¶i lµ sè d­ nî qu¸ h¹n b×nh qu©n c¶ n¨m. H¬n n÷a hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n ®­îc thiÕt lËp theo nguyªn t¾c vÒ tæ chøc vµ tµi chÝnh nh»m ®¶m b¶o an toµn cho c¶ hÖ thèng, nh­ng ch­a cã quy ®Þnh nµo h×nh thµnh mét nguån dù tr÷ bï ®¾p rñi ro chung cho c¶ hÖ thèng, nh»m hç trî gi¶i quyÕt rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng v­ît qu¸ n¨ng lùc tµi chÝnh cña tæ chøc. - VÒ ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng tuy tËn tôy víi c«ng viÖc nh­ng cã tr×nh ®é kh«ng ®ång ®Òu. Cã nhiÒu c¸n bé thùc sù giái vµ cã n¨ng lùc nh­ng còng cã nhiÒu c¸n bé cßn h¹n chÕ, kh«ng theo kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh cña kü thuËt nghiÖp vô ng©n hµng. Trong t×nh h×nh ®æi míi phøc t¹p nh­ hiÖn nay, yªu cÇu ®èi víi c¸n bé tÝn dông rÊt cao, kh«ng nh÷ng vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô mµ ph¶i cã nhiÒu hiÓu biÕt s©u vÒ ®èi t­îng kh¸ch hµng, vÒ thÞ tr­êng vµ lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh mµ m×nh phô tr¸ch. Mét yªu cÇu n÷a víi c¸n bé tÝn dông lµ vÒ tinh thÇn lµm viÖc vµ ý thøc ®¹o ®øc. Kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan cña ho¹t ®éng ng©n hµng trong thêi gian qua lµ do sù cè g¾ng nç lùc, lµm viÖc víi ý thøc tr¸ch nhiÖm cao cña c¸n bé ng©n hµng, ngoµi ra sè l­îng tiÒn nh©n viªn ng©n hµng tr¶ l¹i cho kh¸ch, th¸i ®é thùc hiÖn c¸c giao dÞch cho kh¸ch hµng ®· t¹o ®­îc niÒm tin cho kh¸ch hµng, nh­ng còng cã kh«ng Ýt c¸n bé nh©n viªn tho¸i hãa biÕn chÊt, lîi dông nh÷ng kÏ hë cña luËt ®Ó cïng c¸c kh¸ch hµng cã ®¹o ®øc kh«ng tèt rót tiÒn qu¸ h¹n møc, thÈm ®Þnh sai ®Ó ®­îc vay sè vèn lín... cïng nhau chia lîi bÊt hîp ph¸p, lµm ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng c¸c kho¶n tÝn dông cña ng©n hµng. Nãi chung do nhiÒu nguyªn nh©n, chñ quan còng nh­ kh¸ch quan mµ chÊt l­îng tÝn dông ch­a cao. VÒ phÝa ng©n hµng, do thËn trong trong b¶o toµn vèn, tr×nh ®é c¸n bé ch­a cao nªn cßn khã kh¨n trong qu¶n lý tÝn dông. VÒ phÝa kh¸ch hµng, n¨ng lùc tæ chøc cßn kÐm, thiÕu tµi s¶n thÕ chÊp, hÖ thèng ho¹ch to¸n kÕ to¸n kh«ng râ rµng ®ång bé theo quy ®Þnh, bªn c¹nh ®ã lµ thùc tr¹ng lµm ¨n yÕu kÐm, thiÕu nghiªm tóc, lõa ®¶o khiÕn rñi ro tÝn dông t¨ng cao, gi¶m hiÖu qu¶. Ngoµi ra vÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan, m«i tr­êng ph¸p lý ch­a hoµn thiÖn, cßn nhiÒu kÏ hë, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ch­a æn ®Þnh, qu¶n lý cßn ch­a thèng nhÊt vµ nhiÒu tÖ n¹n..., tÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n Êy ®· khiÕn cho c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ph¸t huy ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong ®îi. PhÇn III c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ng©n hµng th­¬ng m¹i Tõ thùc tÕ ®· ®­a ra, cã thÓ nãi r»ng thùc tr¹ng tÝn dông ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay tuy ®· cã nh÷ng b­íc ®æi míi ®¸ng kÓ nh­ng vÉn cßn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm. HÖ thèng ng©n hµng nãi chung, tÝn dông nãi riªng ®ang b­íc ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng víi ®óng nghÜa “ng©n hµng hiÖn ®¹i” nh»m lµm t¨ng c­êng tèc ®é giao dÞch vµ l­u th«ng trong nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §Ó hÖ thèng ng©n hµng ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n vµ thùc sù trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô kinh tÕ vÜ m« h÷u hiÖu cña nhµ n­íc th× c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ chÊt l­îng tÝn dông ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i ®­îc nghiªn cøu vµ ¸p dông mét c¸ch nhanh chãng vµ tÝch cùc. Sau ®©y em xin m¹o muéi ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ng©n hµng th­¬ng m¹i. I. Ph©n tÝch, xÕp lo¹i doanh nghiÖp §©y lµ vÊn ®Ò tiªn quyÕt trong viÖc quyÕt ®Þnh cã cho vay hay kh«ng ®èi víi mét dù ¸n tÝn dông. ViÖc xÕp lo¹i doanh nghiÖp cã thÓ dùa trªn nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau nh­ng cÇn ph¶i xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn tõ t×nh h×nh thùc tÕ cña doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng vay, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®¶m b¶o tÝn dông. ViÖc ph©n tÝch nµy còng gióp cho ng©n hµng cã mét ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ kh¸ch hµng cña m×nh vµ qua ®ã xem xÐt gi÷a nhu cÇu vay cña kh¸ch hµng vµ ®iÒu kiÖn tÝn dông cña m×nh ®Ó cã c¸c quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt. Mét ®iÒu cÇn l­u ý lµ sè liÖu dµnh cho ph©n tÝch xÕp lo¹i ph¶i chÝnh x¸c vµ cËp nhËt th­êng xuyªn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶. C¸c tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ ph¶i ®­îc phæ cËp cho c¸c c¸n bé sö dông thµnh th¹o hç trî ®¾c lùc cho viÖc ph©n lo¹i kh¸ch hµng, gi¶m bít thñ tôc hå s¬ tÝn dông, t¹o thuËn lîi nhanh chãng cho kh¸ch hµng vµ tr¸nh ®­îc rñi ro, n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. Tuy nhiªn cã nh÷ng kh¸ch hµng kh«ng ®ñ tiªu chuÈn tÝn dông nh­ng v× môc tiªu x· héi hay v× môc ®Ých chÝnh trÞ th× vÉn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì kh¸ch hµng, ®ång thêi cã nh÷ng ®¸nh gi¸ vµ theo dâi th­êng xuyªn ®Ó khuyÕn khÝch sù chuyÓn biÕn tÝch cùc cña kh¸ch hµng. II. N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n tÝn dông Theo quy chÕ tÝn dông hiÖn nay, quy ®Þnh xÐt duyÖt thÈm ®Þnh dù ¸n cho vay qu¶ lµ khã kh¨n, h¬n n÷a trong qu¸ tr×nh lµm viÖc víi kh¸ch hµng, cã nhiÒu t×nh huèng mµ c¸n bé tÝn dông kh«ng thÓ l­êng tr­íc ®­îc. ChÝnh v× vËy ®Ó n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh th× ®ßi hái ng­êi c¸n bé tÝn dông ph¶i hÕt søc n¨ng ®éng, gi¶i quyÕt v­íng m¾c mét c¸ch khoa häc, logic. Quy tr×nh thÈm ®Þnh ®èi víi mçi dù ¸n gåm 3 b­íc: + TiÕp nhËn hå s¬. + Ph©n tÝch tÝn dông : Ph©n tÝch c¸c c¨n cø ®¶m b¶o vay vèn. Ph©n tÝch c¸c néi dung trong v¨n b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh ph¸p lý vµ tÝnh kh¶ thi. Ph©n tÝch chi phÝ, nguån vèn tr¶ nî vµ t¸i ®Çu t­, thêi h¹n cho vay, lÞch tr¶ nî, ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o... + Thùc hiÖn hîp ®ång tÝn dông vµ theo dâi kho¶n vay. C¸c b­íc nµy ph¶i ®­îc thùc hiÖn tuÇn tù, kh«ng thÓ bá qua hay bá c¸ch b­íc nµo. NÕu c¸n bé tÝn dông thùc hiÖn tèt viÖc ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i doanh nghiÖp ë trªn th× sÏ ®¬n gi¶n h¬n ë b­íc ph©n tÝch tÝn dông. ViÖc ph©n tÝch tÝn dông nh»m kiÓm tra vµ ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý, tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông trong ®ã ph¶i quan t©m ®Õn c¸c rñi ro tiÒm Èn ®Ó nh»m gióp kh¸ch hµng vµ do ®ã gióp ng©n hµng tr¸nh ®­îc sù gi¶m sót chÊt l­îng tÝn dông. B­íc thø ba còng kh«ng kÐm phÇn quan träng, ph¶i kiÓm tra tõ tr­íc cho ®Õn trong vµ sau khi ®¨ng ký hîp ®ång tÝn dông. HiÖn nay c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng kh«ng chuyÓn tiÒn trùc tiÕp cho kh¸ch hµng mµ chuyÓn th¼ng vµo tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng sö dông sai môc ®Ých, do vËy nªn c¨n cø vµo hãa ®¬n hay hîp ®ång víi bªn thø ba ®Ó chuyÓn ph¸t tiÒn. Nh­ vËy còng phÇn nµo kiÓm tra ®­îc viÖc sö dông vèn còng nh­ tiÕn ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸n bé tÝn dông lµ ng­êi cã vai trß quan träng trong viÖc qu¶n lý t×nh h×nh thu nî, l·i vµ gèc, ¶nh h­ëng ®Õn vßng quay cña vèn vµ tû träng nî qu¸ h¹n. C¸n bé tÝn dông ®­îc ph©n c«ng qu¶n lý trùc tiÕp tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng nªn th­êng xuyªn theo dâi trùc tiÕp, nh¾c nhë kh¸ch hµng thùc hiÖn ®óng hîp ®ång tÝn dông, cã nh÷ng kiÕn nghÞ cÇn thiÕt tøc thêi tíi cÊp trªn ®Ó cã ph­¬ng ¸n gióp ®ì kh¸ch hµng khi cã khã kh¨n. C¸n bé tÝn dông ph¶i lµ ng­êi trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l­îng c¸c kho¶n tÝn dông mµ m×nh phô tr¸ch. Nªn cã chÕ ®é th­ëng ph¹t c«ng minh ®Ó c¸n bé tÝn dông nªu cao tinh thÇn tù chñ vµ tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc. III. T¨ng c­êng h¬n n÷a c«ng t¸c gi¸m s¸t tiÒn vay §©y lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó phßng ngõa rñi ro ®¹o ®øc. ViÖc gi¸m s¸t sÏ gióp ng©n hµng kiÓm so¸t ®­îc hµnh vi cña ng­êi vay vèn, ®¶m b¶o ®ång vèn ®­îc sö dông ®óng môc ®Ých. NÕu gi¸m s¸t kh«ng chÆt chÏ sÏ t¹o ra nh÷ng lç hæng cho kh¸ch hµng sö dông vèn sai víi dù ¸n, lµm ph¸t sinh nh÷ng rñi ro tÝn dông míi mµ ng©n hµng kh«ng biÕt vµ kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. ViÖc kiÓm tra gi¸m s¸t ph¶i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc xem xÐt c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®Þnh kú cña kh¸ch hµng vµ c¸c giÊy tê cã liªn quan, ngoµi ra cßn cã sù kiÓm tra thùc tÕ c¬ së ®Ó kiÓm tra thùc tÕ c¬ së cña c¸n bé tÝn dông ®Ó kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ c¸c b¸o c¸o tr­íc ®ã. Bªn c¹nh viÖc kiÓm tra qu¸ tr×nh sö dông tiÒn vay, c¸n bé còng ®Æc biÖt ph¶i l­u ý tíi tµi s¶n thÕ chÊp cña kh¸ch hµng, ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n thÕ chÊp theo gi¸ hiÖn hµnh, nÕu gi¶m so víi gi¸ ban ®Çu thÕ chÊp th× ph¶i yªu cÇu kh¸ch hµng bæ sung tµi s¶n thÕ chÊp kh¸c hoÆc gi¶m d­ nî t­¬ng øng. C¸n bé tÝn dông ph¶i n¾m râ c¸c nguån thu cña kh¸ch hµng vµ yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i thùc hiÖn viÖc thanh to¸n cho ®¬n vÞ qua ng©n hµng. ViÖc th­êng xuyªn kiÓm tra tµi kho¶n cña kh¸ch hµng lµ mét ph­¬ng thøc ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña hä. NÕu ph¸t hiÖn t×nh tr¹ng cã thÓ xÊu ®i, ph¶i yªu cÇu kh¸ch hµng ®iÒu chØnh l¹i kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc t×m biÖn ph¸p ®Ó thu nî. C¸n bé tÝn dông kh«ng ®­îc ®Ó “t×nh c¶m” chi phèi trong c«ng viÖc, kiªn quyÕt xö lý mét c¸ch ®óng ®¾n, ®¶m b¶o thu håi nî vay. IV. TrÝch lËp quü bï ®¾p rñi ro ChÊt l­îng tÝn dông h×nh thµnh do sù hîp t¸c cña c¶ hai phÝa ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. Ng©n hµng lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cho vay tõ viÖc xÐt duyÖt c¸c dù ¸n víi kú väng cã ®­îc kho¶n cho vay cã lîi nhuËn cao vµ an toµn. Tuy nhiªn qua mét thêi gian víi sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè, dù ¸n trë nªn kÐm hiÖu qu¶, møc ®é rñi ro t¨ng lªn ®e däa kh¶ n¨ng lîi nhuËn vµ thu håi vèn cña ng©n hµng. ChÝnh lóc nµy, quü bï ®¾p rñi ro sÏ lµ tÊm l¸ ch¾n ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng kh«ng bÞ ¶nh h­ëng. Quü bï ®¾p rñi ro h×nh thµnh trªn c¬ së kh¶ n¨ng mÊt vèn cña kho¶n cho vay, mét mÆt sÏ gióp ng©n hµng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng hËu qu¶, mÆt kh¸c t¨ng c­êng søc m¹nh tµi chÝnh còng nh­ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng, tõ ®ã n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. Tuy nhiªn, hiÖn nay hÖ thèng quü nµy còng ch­a thùc sù ®­îc quan t©m nh­ cÇn thiÕt, ®­îc trÝch lËp ra tõ sè d­ nî qu¸ h¹n ®Çu n¨m lµ kh«ng hiÖu qu¶ (sè d­ quü tÝn dông dù phßng cña toµn hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n lµ 41 tû ®ång vµo cuèi n¨m 1998 – mét sè tiÒn kh«ng nhá bÞ l·ng phÝ). Quü dù phßng nªn ®­îc cho phÐp göi t¹i c¸c ng©n hµng khu vùc hay TW chø kh«ng ®Ó t¹i c¬ së nh­ hiÖn nay khiÕn cho viÖc sö dông kh«ng hîp lý. Ngoµi ra còng nªn h×nh thµnh mét quü dù phßng rñi ro cho toµn bé hÖ thèng b»ng c¸ch trÝch mét tû lÖ % sè tiÒn tõ quü bï ®¾p rñi ro cña c¬ së nh»m t¹o ra mét chç dùa v÷ng ch¾c cho ng©n hµng c¬ së b»ng tiÒm lùc tµi chÝnh lín m¹nh cña quü tæng hîp nµy. V. Gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n – Xö lý tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh Nî qu¸ h¹n cao vµ cã chiÒu h­íng ngµy cµng gia t¨ng ®ang b¸o ®éng cho sù an toµn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i (n¨m 1996 : 9,04%, t¨ng 1% so víi n¨m 1995, trong ®ã tû lÖ nî qu¸ h¹n khã ®ßi chiÕm 51,14%). Nguyªn nh©n lµ do thay ®æi c¬ chÕ, chñ tr­¬ng më réng mèc lé giíi cña ChÝnh phñ lµm cho c¸c tµi s¶n cña ng©n hµng ph¸t m¹i n»m trong quy ho¹ch kh«ng cã ng­êi mua. Nguyªn nh©n thø hai lµ do c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÝch øng kÞp víi c¬ chÕ nªn lµm ¨n thua lç, viÖc tr¶ nî ng©n hµng gÆp khã kh¨n. Ngoµi ra, vÒ phÝa ng©n hµng, ®éi ngò c¸n bé tÝn dông, thanh tra, gi¸m s¸t lµm viÖc kÐm hiÖu qu¶, tho¸i hãa biÕn chÊt, c«ng t¸c th«ng tin ch­a tèt lµm cho viÖc lùa chän kh¸ch hµng gÆp ph¶i rñi ro ®èi nghÞch, kh«ng kiÓm so¸t ®­îc rñi ro ®¹o ®øc dÉn ®Õn sù sôt gi¶m cña chÊt l­îng tÝn dông. Do ®ã cÇn cã mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu nh­ sau: Mét lµ, víi nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n, sau khi ®· râ nguyªn nh©n cÇn ph¶i ®Ò nghÞ c¸c cÊp ngµnh chÝnh quyÒn cã liªn quan phèi hîp gi¶i quyÕt nhanh chãng, døt ®iÓm, hoÆc xö lý hµnh chÝnh yªu cÇu båi th­êng, hoÆc chuyÓn sang c¸c c¬ quan ph¸p luËt ®Ó xö lý theo quy ®Þnh. Hai lµ, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp, tÝnh to¸n kü kh¶ n¨ng kh¶ thi vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p nghiÖp vô theo dâi gi¸m s¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh sö dông vèn còng nh­ gi¸ trÞ thùc trong t­¬ng lai cña tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng ph¸t m¹i tµi s¶n mµ kh«ng cã ng­êi mua. VI. N©ng cao chÊt l­îng nh©n sù vµ chuyªn m«n hãa c¸n bé tÝn dông Con ng­êi lu«n lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh, nhiÖm vô ng©n hµng ®ßi hái ë lùa chän nh©n sù c¶ ë ®¹o ®øc vµ chuyªn m«n nghÒ nghiÖp. Hai mÆt nµy ph¶i g¾n bã kh¨ng khÝt kh«ng thÓ t¸nh rêi. NÒn kinh tÕ më s«i ®éng hiÖn nay cÇn mét nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng nh­ng thùc tÕ, nguån nh©n lùc nµy chØ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu sè l­îng. Mét phÇn lín trong sè nµy do c¬ chÕ cò ®µo t¹o kh«ng thÓ thay ®æi mét sím mét chiÒu, ®µo t¹o l¹i cßn h¹n chÕ, sè nhËn míi còng cßn h¹n chÕ do ®ã nh×n chung tr×nh ®é cßn yÕu kÐm, thiÕu n¨ng ®éng s¸ng t¹o vµ kinh nghiÖm th× nhiÒu nh­ng kh«ng thÝch øng víi c¬ chÕ míi. §Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng tÝn dông, c¸n bé tÝn dông ph¶i lµ ng­êi am hiÓu t×nh h×nh kinh tÕ nãi chung vµ kh¸ch hµng nãi riªng, tõ thùc lùc tµi chÝnh ®Õn tiÒm n¨ng thanh to¸n, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ dù ®o¸n trong t­¬ng lai vµ quan träng nhÊt lµ n¾m râ t­ c¸ch ®¹o ®øc kh¸ch hµng v× ®ã lµ ®iÒu quyÕt ®Þnh ý muèn tr¶ nî cña hä. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu qu¸ lín nµy ®èi víi c¸n bé tÝn dông, chuyªn m«n hãa lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu bªn c¹nh viÖc n©ng cao chÊt l­îng nh©n sù. HiÖn nay ë ®a sè c¸c ng©n hµng, sù chuyªn m«n hãa chØ c¬ b¶n dùa trªn sè kh¸ch hµng, møc d­ nî vµ thµnh phÇn kinh tÕ, ®iÒu ®ã khiÕn cho mçi c¸n bé tÝn dông ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn rÊt nhiÒu lÜnh vùc, khã kh¨n trong thu thËp vµ xö lý th«ng tin. Do ®ã chóng t«i ®Ò xuÊt viÖc chuyªn m«n hãa c¸n bé tÝn dông theo viÖc qu¶n lý c¸c nhãm kh¸ch hµng cã cïng lÜnh vùc chuyªn m«n. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé tÝn dông tËp trung ®i s©u vµo mét lÜnh vùc cô thÓ, tr¸nh dµn tr¶i, ph¸t huy ®­îc n¨ng lùc, së tr­êng riªng. ViÖc chuyªn m«n hãa nh­ vËy còng kh¾c phôc ®­îc m©u thuÉn gi÷a chuyªn m«n hãa vµ ®a d¹ng hãa, lµm t¨ng chÊt l­îng vµ ®é tin cËy cña th«ng tin tÝn dông, t¹o c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c mèi quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi, ®ång thêi còng lµm gi¶m chi phÝ trong mçi dù ¸n víi c¸c kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Muèn vËy, ng©n hµng ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p cô thÓ: - §Þnh h­íng vµ néi dung båi d­ìng ph¶i ®­îc ho¹ch ®Þnh l©u dµi. X¸c ®Þnh tiªu chuÈn vµ ®Ò ra môc tiªu cña tõng giai ®o¹n ®Ó cã nh÷ng kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ båi d­ìng phï hîp. - ViÖc ®µo t¹o vµ båi d­ìng ph¶i lùa chän ®óng ®èi t­îng theo ®óng chuyªn m«n, c¸n bé ®­îc ®µo t¹o ph¶i ®óng n¨ng lùc vµ ph¶i ph¸t huy hiÖu qu¶ ®µo t¹o cho ng©n hµng, tr¸nh l·ng phÝ trong ®µo t¹o. - Coi träng ®óng møc c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng t¹i chç, kÕt hîp gi÷a gi¶ng d¹y häc tËp vµ c«ng viÖc hiÖn t¹i, kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn gi÷a lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. Ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mçi c¸n bé tÝn dông ph¸t huy ®­îc hÕt nh÷ng kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó häc tËp vµ lµm viÖc cã hiÖu qu¶. - CÇn chèng quan niÖm coi th­êng kinh nghiÖm song còng kh«ng ®­îc c­êng ®iÖu hãa kinh nghiÖm. Kinh nghiÖm ph¶i ®i ®«i víi lý luËn, lý luËn lµ tr×nh ®é cao h¬n vÒ chÊt so víi kinh nghiÖm, lý luËn l¹i kh«ng ®­îc xa rêi thùc tÕ. ViÖc ®µo t¹o ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cÇn chó träng chÊt l­îng, hiÖu qu¶ thùc tÕ chø kh«ng v× sè l­îng. VII. N©ng cao chÊt l­îng th«ng tin tÝn dông ViÖc n¾m kh«ng v÷ng vµ ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cã thÓ khiÕn c¸c ng©n hµng lÆp ph¶i sai lÇm lùa chän ®èi nghÞch. ChÝnh v× vËy ngoµi viÖc nhËn c¸c th«ng tin tõ trùc tiÕp kh¸ch hµng, ng©n hµng ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó thu thËp, xö lý th«ng tin, kiÓm tra ®é tin cËy vµ hiÓu râ h¬n vÒ kh¸ch hµng. ViÖc thiÕt lËp phßng th«ng tin víi c¸c c¸n bé chuyªn tr¸ch ë c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. C¸c c¸n bé th«ng tin tÝn dông cÇn ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n vÒ nghiÖp vô ng©n hµng, kÕ to¸n vµ ngo¹i ng÷ tin häc. Hä ph¶i ®Æc biÖt nhanh nh¹y vµ cã ãc suy ®o¸n, lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cao ®Ó ®¶m b¶o th«ng tin ®óng, ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi. Ngoµi ra, ng©n hµng ph¶i cã mèi liªn hÖ víi c¸c ng©n hµng kh¸c vµ c¸c trung t©m th«ng tin kh¸c ®Ó cã thÓ më réng nguån th«ng tin. VÒ néi dung thu thËp th«ng tin cÇn ph¶i më réng chØ tiªu phi tµi chÝnh (hiÖn nay chØ cã 15/124 chØ tiªu phi tµi chÝnh theo néi dung biÓu th«ng tin quy ®Þnh). VÝ dô nh­ lo¹i h×nh së h÷u cña doanh nghiÖp, t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp, vÞ trÝ doanh nghiÖp, ng­êi ®iÒu hµnh, c¸ch thøc qu¶n lý, ngµnh ho¹t ®éng, s¶n phÈm doanh nghiÖp, t×nh h×nh tµi s¶n thÕ chÊp, mèi quan hÖ víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c... VÒ vÊn ®Ò xö lý th«ng tin th× cÇn ph©n lo¹i th«ng tin theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau vµ s¾p xÕp mét c¸ch khoa häc, vµo c¸c ®Çu môc ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tra cøu, t×m kiÕm. Ngoµi ra, th«ng tin cÇn ph¶i ®­îc cung cÊp ®Õn nh÷ng n¬i cÇn thiÕt vµ ®¶m b¶o cho chÊt l­îng c¸c kho¶n tÝn dông. C«ng t¸c th«ng tin tÝn dông cÇn ph¶i ®­îc ¸p dông nh÷ng kü thuËt tin häc míi nhÊt. §iÒu nµy yªu cÇu c¸c ng©n hµng ph¶i cã kÕ ho¹ch vµ dù trï ®ñ chi phÝ ®Ó ®µo t¹o c¸n bé, mua phÇn mÒm míi hay n©ng cÊp phÇn mÒm cò, tÝnh to¸n hîp lý c¸c chi phÝ th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o cho sù an toµn cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng. C¸c kho¶n cho vay lµ mét ho¹t ®éng ®Çu t­ cÇn thiÕt vµ ®¶m b¶o cho lîi nhuËn tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi cña ng©n hµng. ViÖc t×m kiÕm, khai th¸c th«ng tin tÝn dông ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong c¶ qu¸ tr×nh tr­íc vµ trong khi thùc hiÖn dù ¸n tÝn dông nh»m h¹n chÕ triÖt ®Ó c¸c rñi ro lùa chän ®èi nghÞch vµ c¸c rñi ro ®¹o ®øc ph¸t sinh. ViÖc n¾m ®­îc th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, c¶nh b¸o kh¸ch hµng kÞp thêi sÏ khiÕn kh¸ch hµng suy nghÜ kü h¬n khi sö dông tõng ®ång vèn ®­îc ng©n hµng cho vay, sÏ khã cã thÓ sö dông sai môc ®Ých ban ®Çu, do ®ã hiÖu qu¶ kinh tÕ sÏ lµ cao h¬n, lîi nhuËn ng©n hµng còng v× thÕ mµ ®­îc ®¶m b¶o. Th«ng tin còng khiÕn cho ng©n hµng cã nh÷ng gióp ®ì kÞp thêi, cã nh÷ng gîi ý s¸ng suèt th¸o gì nh÷ng khã kh¨n cho kh¸ch hµng tr­íc khi qu¸ muén, ®¶m b¶o cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cña kho¶n tÝn dông. VIII. Mét sè kiÕn nghÞ kh¸c Ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng chØ cã ý nghÜa kinh tÕ mang l¹i lîi nhuËn cho nÒn kinh tÕ mµ cßn cã rÊt nhiÒu lîi Ých chÝnh trÞ x· héi, còng do vËy, ho¹t ®éng n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông kh«ng nh÷ng cÇn cã sù nç lùc cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i mµ cßn cÇn sù gióp ®ì cña c¸c ng©n hµng cÊp trªn, c¸c c¬ quan ban ngµnh cã liªn quan vµ cña nhµ n­íc. 1. Hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý Mét vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ kinh tÕ vµ ph©n tÝch ®­a ra lµ hÖ thèng ng©n hµng cña ta cßn qu¸ láng lÎo trong ho¹t ®éng, c¸c vô ¸n kinh tÕ gÇn ®©y víi sù liªn quan cña mét lo¹t c¸c ng©n hµng lµ mét b»ng chøng cho sù qu¶n lý láng lÎo, thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ sù suy tho¸i vÒ ®¹o ®øc cña c¸n bé ng©n hµng. Do ®ã ph¶i cã mét sù söa ®æi trong hÖ thèng luËt ng©n hµng vµ sù thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n nghÞ ®Þnh, cÇn cã mét hÖ thèng luËt ng©n hµng chung trong hÖ thèng ph¸p luËt nhµ n­íc vµ ph¶i ®­îc phæ biÕn réng r·i, h­íng dÉn chi tiÕt, tû mØ ®Õn c¸c c¸n bé, nh©n viªn trong ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. §©y lµ mét c¶i c¸ch hµnh chÝnh b­íc ®Çu mang tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi mäi quèc gia. Do cßn thiÕu kinh nghiÖm, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña ta ph¶i tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia kh¸c tõ hÖ thèng v¨n b¶n luËt cña hä tíi nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ hä ®· tr¶i qua. Mét hµnh lang ph¸p luËt thèng nhÊt vµ hoµn chØnh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thùc hiÖn tèt c¸c nghiÖp vô ng©n hµng. 2. Qu¶n lý l·i suÊt vµ tù do ho¸ tµi chÝnh Ng©n hµng nhµ n­íc ®· thay ®æi trÇn l·i suÊt b»ng l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é dao ®éng. Thay ®æi nµy sÏ khuyÕn khÝch ®­îc c¸c ng©n hµng c¹nh tranh nhau trong qu¸ tr×nh thu hót kh¸ch hµng vay ®Ó tõ ®ã cã thÓ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn chóng ta ph¶i cã nh÷ng ®iÒu luËt chèng viÖc c¸c ng©n hµng lín, chñ yÕu lµ c¸c ng©n hµng quèc doanh th­¬ng l­îng hoÆc c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó cïng h¹ l·i suÊt nh»m ®¶m b¶o mét s©n ch¬i c«ng b»ng vµ trong s¹ch. ViÖc thùc hiÖn mét chÕ ®é l·i suÊt c¬ b¶n nh­ hiÖn nay ®ang lµ nh÷ng b­íc tiÕn cña ng©n hµng n­íc ta ®Ó tiÕn lªn tù do ho¸ tµi chÝnh, gãp phÇn cñng cè kh¶ n¨ng h×nh thµnh thÞ tr­êng më liªn ng©n hµng, ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, nÒn tµi chÝnh n­íc ta cßn qu¸ yÕu kÐm, ®ång tiÒn cã gi¸ trÞ thÊp vµ dÔ bÞ mÊt gi¸ cho nªn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p tù do ho¸ tµi chÝnh mét c¸ch tõ tõ, ®¶m b¶o mét nÒn tµi chÝnh v÷ng m¹nh dùa vµo chÝnh b¶n th©n nã. 3. Hç trî ng©n hµng kh¬i th«ng nguån vèn HiÖn nay viÖc tån ®äng vèn trong c¸c ng©n hµng lµ mét viÖc ®¸ng b¸o ®éng. Muèn kh¬i th«ng nguån vèn th× ®iÒu quan träng lµ ph¶i ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¨ng nhu cÇu ®Çu t­ ®Ó t¨ng c­êng c¸c kho¶n vay. §©y lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ph¶i chØ riªng hÖ thèng ng©n hµng cã thÓ gi¶i quyÕt mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ. Mét m«i tr­êng kinh doanh do nhµ n­íc t¹o ra sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp. ChØ khi nµo nhu cÇu ®Çu t­ gia t¨ng th× ng©n hµng míi cã thÓ t×m ®­îc lêi gi¶i ®èi víi bµi to¸n cho vay. Bªn c¹nh ®ã, ng©n hµng còng ph¶i tù t×m c¸ch cho m×nh trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çt t­ vay tiÒn, më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ. Muèn vËy ChÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ míi ®èi víi ®¶m b¶o tiÒn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 4. §a d¹ng ho¸ c¸c c«ng cô tµi chÝnh - hoµn thiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh HiÖn nay c¸c c«ng cô tµi chÝnh cña ta cßn rÊt nghÌo nµn, khiÕn cho viÖc chÕ ®é ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh bÞ h¹n chÕ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trë nªn kÐm hiÖu qu¶. ViÖc ¸p ®Æt tû gi¸ ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ®en do ®ã viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i c¨n cø vµo tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do lµ hîp lý h¬n. Sù thiÕu ®a d¹ng cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh lµm cho ho¹t ®éng lu©n chuyÓn cña c¸c nguån vèn ng¾n h¹n kÐm phong phó, h¹n chÕ c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña ng©n hµng trung ­¬ng, lµm gia t¨ng t×nh tr¹ng ø ®äng vèn. Sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh lµ cÇn thiÕt v× nã sÏ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®a d¹ng cña c¸c ng­êi ®Çu t­ vµ vay vèn, gi¶m bít c¸c rñi ro do biÕn ®éng l·i suÊt, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, tôt gi¸ chøng kho¸n. Nguån vèn còng nhê ®ã t¨ng tÝnh linh ®éng, t¨ng kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c thÞ tr­êng, gióp nh÷ng ng­êi ®i vay t×m ®­îc nguån vèn míi, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng trung ­¬ng, ph¶n ¸nh ®óng ®¾n c¸c tÝn hiÖu thÞ tr­êng. 5. H×nh thµnh, hoµn thiÖn hÖ thèng liªn ng©n hµng vµ hÖ thèng quü bï ®¾p rñi ro liªn ng©n hµng HÖ thèng liªn ng©n hµng sÏ ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tõng ng©n hµng vµ ®¶m b¶o cho sù c©n ®èi cña thÞ tr­êng vèn. Sù hç trî gi÷a c¸c ng©n hµng sÏ b¶o vÖ chÝnh b¶n th©n c¸c ng©n hµng, ®ång thêi t¨ng c­êng søc m¹nh tµi chÝnh ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cã thÞ tr­êng m¹nh. ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng diÔn ra c¸c giao dÞch kú h¹n vµ giao dÞch ho¸n ®æi lµm t¨ng tÝnh ®a d¹ng cho c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng. HÖ thèng quü bï ®¾p rñi ro liªn ng©n hµng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng tr¸nh ®­îc c¸c rñi ro ®æ vì b»ng tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh cña toµn hÖ thèng vµ ®em l¹i niÒm tin cho kh¸ch hµng. 6. Hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vµ tæ chøc trong hÖ thèng ng©n hµng Thanh tra ng©n hµng nhµ n­íc ë cÊp trung ­¬ng ph¶i cïng kÕt hîp víi cÊp ®Þa ph­¬ng, th­êng xuyªn ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông vµ c¬ cÊu nguån vèn, c¬ cÊu tµi chÝnh vµ t×nh h×nh lîi nhuËn cña c¸c tæ chøc tÝn dông, tõ ®ã ph¸t hiÖn kÞp thêi vµ xö lý nghiªm minh c¸c sai ph¹m nh»m lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng ng©n hµng, tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt tho¸t nghiªm träng. Muèn vËy ph¶i thùc hiÖn tèt chÕ ®é kiÓm to¸n cÊp quèc gia trong thêi gian tíi mét c¸ch cã hiÖu qu¶. C«ng t¸c ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña kh¸ch hµng còng nh­ xö lý kiªn quyÕt c¸c c¸n bé tho¸i ho¸ biÕn chÊt ph¶i thùc hiÖn nghiªm kh¾c. KÕt luËn Nguån vèn tÝn dông ®· thùc sù ®i vµo cuéc sèng vµ gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Nguån vèn tÝn dông ®· gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, gãp phÇn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c cho ®Êt n­íc trong c«ng cuéc x©y dùng CNXH. ViÖc n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông cã ý nghÜa to lín ®Õn sù thµnh c«ng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong chiÕn l­îc huy ®éng vµ sö dông vèn cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn. N©ng cao chÊt l­îng kh«ng chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn chÊt l­îng mµ ph¶i bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p më réng tÝn dông cã hiÖu qu¶, cã nh­ vËy ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i míi ngµy cµng ph¸t triÓn, hßa nhËp ®­îc víi xu thÕ tiªn tiÕn cña c«ng nghÖ ng©n hµng. Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, bµi viÕt ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt, em mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Ó cã nh÷ng hiÓu biÕt ®óng ®¾n vµ s©u s¾c h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. ViÖc nghiªn cøu ®· mang l¹i cho em nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ chÊt l­îng tÝn dông. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy, c« ®· tËn t×nh h­íng dÉn gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o CÈm nang qu¶n lý tÝn dông ng©n hµng, NXB Thèng kª, 1998. Frederic Minskhin, TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh, NXB Khoa häc vµ kü thuËt, 1998. Cao SÜ Khiªm, Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tiÒn tÖ tÝn dông vµ ng©n hµng trong b­íc ®Çu ®æi míi ë ViÖt Nam, ViÖn Khoa häc Ng©n hµng, 1995. T×m hiÓu ho¹t ®éng ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, NXB Hµ Néi, 1990. R.Raymond, TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ tÝn dông, NXB Ng©n hµng, 1992. Ph¹m Th¸c ViÖt, CÈm nang tÝn dông, NXB Khoa häc X· héi, 1994. Lª V¨n T­, TiÒn tÖ, tÝn dông vµ ng©n hµng, NXB Thèng kª, 1998. Lª §øc L÷, KÕ to¸n vµ xö lý th«ng tin trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, NXB Gi¸o dôc, 1998. David Cox, NghiÖp vô ng©n hµng hiÖn ®¹i, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Bµnh §Þnh Tiªn, §¹i c­¬ng vÒ tiÒn tÖ tÝn dông, NXB Thèng kª, 1997. H­íng dÉn thùc hiÖn c¬ chÕ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt nam. B¸o c¸o th­êng niªn 1998, 1999. T¹p chÝ ng©n hµng 1998, 1999, 2000. T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ 1998, 1999, 2000. Mét sè vÊn ®Ò vÒ tÝn dông ng©n hµng. Môc lôc