Đề tài Hiệu quả hoạt động kinh doanh và biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các Ngân hàng thương mại

îi). Tû lÖ thu nhËp l·i cËn biªn ®o l­êng møc chªnh lÖch gi÷a thu tõ l·i vµ chi phÝ tr¶ l·i mµ ng©n hµng cã thÓ ®¹t ®­îc th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm so¸t chÆt chÏ tµi s¶n sinh lßi vµ theo ®uæic¸c nguån vèn cã chi phÝ thÊp nhÊt. Tr¸i l¹i, tû lÖ thu nhËp ngoµi l·i cËn biªn ®o l­êng møc chªnh lÖch gi÷a nguån thu ngoµi l·i, chñ yÕu lµ nguån thuphÝ tõ c¸c dÞch vô víi c¸c chi phÝ ngoµi l·i mµ ng©n hµng ph¶i chÞu (gåm tiÒn l­¬ng, chi phÝ söa ch÷a, b¶o hµnh thiÕt bÞ, vµ chi phÝ tæn thÊt tÝn dông). §èi vãi hÇu hÕt c¸c ng©n hµng, chªnh lÖch ngoµi l·i th­êng lµ ©m, chi phÝ ngoµi l·i nh×n chung v­ît qu¸ thu tõ phÝ, mÆc dï tû lÖ thu tõ phÝ trong tæng c¸c nguån thu cña ng©n hµng ®· t¨ng rÊt nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Mét biÖn ph¸p ®o l­êng hiÖu qu¶ chØ tiªu thu nhËp truyÒn thèng kh¸c mµ c¸c nhµ qu¶n lý sö dông ®iÒu hµnh ng©n hµng lµ chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n ( hay chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra), ®­îc tÝnh nh­ sau : = - ChØ tiªu nµy ®o l­êng hiÖu qu¶ ®èi vèi ho¹t ®éng trung gian cña ng©n hµng trong qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ cho vay, ®ång thåi nã còng ®o l­êng c­êng ®é c¹nh tranh trong thÞ tr­êng cña ng©n hµng. Sù c¹nh tranh gay g¾t cã xu h­íng thu hÑp møc chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n. Mét th­íc ®o kh¶ n¨ng sinh lîi kh¸c lµ tû lÖ hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh: = = + Khi c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tÝn dông gia t¨ng vµ c¸c kho¶n cho vay kÐm chÊt l­îng ngµy cµng nhiÒu th× mét sè lín c¸c ng©n hµng ®· chó träng vµo viÖc t¨ng nguån thu ngoµi l·i. Nh÷ng kho¶n phÝ nµy cñng cè tæng nguån thu, gióp t¨ng thu nhËp rßng cho cæ ®«ng cña ng©n hµng. Ngµy nay c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng còng ®ang nç lùc h¹n chÕ tû träng tµi s¶n kh«ng sinh lêi (tiÒn mÆt, tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n v« h×nh) trong tæng tµi s¶n. Ngoµi nh÷ng chØ tiªu trªn cßn cã c¸c chØ tiªu kh¸cnh­: thu nhËp cËn biªn tr­íc nh÷ng giao dÞch ®Æc biÖt (NRST), tû lÖ tµi s¶n sinh lêi, tû lÖ sinh lêi ho¹t ®éng (NPM), tû lÖ hiÖu qu¶ s­ dông tµi s¶n (AU)… Mçi chØ tiªu ph¶n ¸nh mét khÝa c¹nh, c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ vËn dông trong nh÷ng tr­êng hîp riªng cho phï hîp. 2. Nhãm c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh rñi ro Nî cã vÊn ®Ò/d­ nî Nî qu¸ h¹n/D­ nî Nî qu¸ h¹n /vèn cña chñ Ng©n quü/Nguån ng¾n h¹n Tµi s¶n nh¹y c¶m/Nguån vèn nh¹y c¶m Nî/vèn cña chñ C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh rñi ro (rñi ro tÝn dông, rñi ro thanh kho¶n, rñi ro l·i suÊt…) bæ sung cho c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh sinh lêi nh»m ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng trong mét thêi kú. NÕu ng©n hµng theo ®uæi c¸c kho¶n ®Çu t­ m¹o hiÓm, cã thÓ tû lÖ sinh lêi hiÖn t¹i sÏ cao h¬n. Tuy nhiªn, nÕu tæn thÊt x¶y ra (th­êng qua mét thêi gian nhÊt ®Þnh), sinh lêi cña ng©n hµng sÏ gi¶m sót, thËm chÝ cã thÓ ng©n hµng sÏ bÞ ph¸ s¶n. Do vËy, thêi kú nµy rñi ro cao cã thÓ g©y ra tæn thÊt k× sau, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi k× sau. Tû lÖ Nî/Vèn cña chñ cµng cao, tû lÖ sinh lêi ROE cµng lín, song kh¶ n¨ng chèng ®ì víi ng÷ng tæn thÊt cña ng©n hµng cµng kÐm. Tû lÖ Tµi s¶n nh¹y c¶m/Nguån vèn nh¹y c¶m ph¶n ¸nh rñi ro l·i suÊt khi l·i sÊt thay ®æi theo h­íng bÊt lîi cho ng©n hµng.Tuy nhiªn, khi l·i suÊt thay ®æi theo h­íng cã lîi hoÆc kh«ng thay ®æi, thu nhËp cña ng©n hµng sÏ gia t¨ng. 3. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt l­îng tÝn dông §iÓn h×nh cña ho¹t ®éng trong ng©n hµng lµ ho¹t ®éng tÝn dông, chÊt l­îng tÝn dông chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau vµ lµ mét chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh møc ®é thÝch nghi cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i víi sù thay ®æi cña m«i tr­êng bªn ngoµi, nã thÓ hiÖn søc m¹nh cña mét ng©n hµng trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®Ó tån t¹i. ChÊt l­îng tÝn dông ®­îc ®¸nh gi¸ theo mét sè chØ tiªu c¬ b¶n, võa cã chØ tiªu mang tÝnh ®Þnh tÝnh l¹i võa cã chØ tiªu mang tÝnh ®Þnh l­îng. Nh­ng hiÖn nay ë n­íc ta viÖc qui ®Þnh tiªu chuÈn cho c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh rÊt khã do nã chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi. V× vËy, nÕu xÐt vÒ b¶n chÊt vµ yªu cÇu ®èi víi mét ng©n hµng tr­íc m¾t cÇn quy ®Þnh hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i theo c¸c chØ tiªu sau : 3.1. Tû lÖ nî qu¸ h¹n: Tû lÖ nî qu¸ h¹n lµ tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a nî qu¸ h¹n vµ tæng d­ nî cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, th­êng lµ cuèi th¸ng, cuèi quý, cuèi n¨m. XÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, tÝn dông lµ sù hoµn tr¶, do ®ã tÝnh an toµn (kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña ng­êi vay) lµ yÕu tè quan träng bËc nhÊt ®Ó cÊu thµnh chÊt l­îng tÝn dông. Khi mét kho¶n vay kh«ng ®­îc hoµn tr¶ ®óng hÑn nh­ ®· cam kÕt mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng th× nã ®· vi ph¹m nguyªn t¾c tÝn dông quan träng nhÊt cña ng©n hµng vµ nã bÞ chuyÓn sang nî qu¸ h¹n víi l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt b×nh th­êng (1,5 lÇn). Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh lµ kh¸ch quan, do ®ã nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tÊt yÕu. Song, nÕu mét ng©n hµng th­¬ng m¹i cã nhiÒu kho¶n nî qu¸ h¹n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong kinh doanh v× sÏ cã nguy c¬ mÊt vèn, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ gi¶m thu nhËp. Ng©n hµng th­¬ng m¹i nµo cã tû lÖ nî qu¸ h¹n cao sÏ bÞ ®¸nh gi¸ lµ cã chÊt l­îng tÝn dông thÊp. §©y lµ chØ tiªu hiÖn nay th­êng ®­îc sö dông khi ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i . 3.2. C¬ cÊu vèn ®Çu t­: Mét trong c¸c chØ tiªu khi xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ chØ tiªu c¬ cÊu vèn ®Çu t­. ViÖc ph©n tÝch c¬ cÊu vèn ®Çu t­ chÝnh lµ viÖc xem xÐt ®¸nh gi¸ tû träng cho vay ®· phï hîp víi kh¶ n¨ng ®¸p øng cña b¶n th©n ng©n hµng còng nh­ ®ßi hái vÒ vèn cña nÒn kinh tÕ ch­a. Trªn c¬ së ®ã, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ quyÕt ®Þnh quy m«, tû träng ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc mét c¸ch hîp lý ®Ó võa b¶o ®¶m an toµn vèn cho vay võa cã thÓ thu lîi nhuËn cao nhÊt. 3.3. Tû lÖ thanh to¸n nî do b¸n tµi s¶n cña ng­êi vay. NÕu xÐt vÒ b¶n chÊt tÝn dông, th× nguån tr¶ nî cho ng©n hµng cña ng­êi vay vÒ nguyªn t¾c lµ ®­îc trÝch ra tõ phÇn thu nhËp do ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng. Tuy vËy, cã nhiÒu tr­êng hîp do sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, bÞ mÊt vèn (s¶n xuÊt kinh doanh thua lç, ph¸ s¶n...) nªn ng­êi vay ph¶i b¸n tµi s¶n (cã thÓ tù nguyÖn hoÆc b¾t buéc) ®Ó tr¶ nî ng©n hµng. Sè tiÒn b¸n tµi s¶n cã thÓ ®ñ ®Ó tr¶ nî, nh­ng còng cã thÓ chØ tr¶ ®­îc mét phÇn nî vay, song trong tr­êng hîp nµo th× vÉn cã thÓ ®¸nh gi¸ lµ chÊt l­îng tÝn dông thÊp. C«ng thøc tÝnh tû lÖ nµy cã thÓ ®­îc x¸c nh­ sau: = x 100% Tû lÖ nµy ®­îc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tÝnh theo ®Þnh kú ( th¸ng, quý, n¨m) sè thu nî do b¸n tµi s¶n cã thÓ thèng kª theo b¸o c¸o cña tÝn dông. 3.4. ChØ tiªu vßng quay vèn tÝn dông. §©y lµ mét chØ tiªu th­êng ®­îc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tÝnh to¸n hµng n¨m ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tæ chøc qu¶n lý vèn tÝn dông vµ chÊt l­îng tÝn dông trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gi¶i quyÕt hîp lý gi÷a ba lîi Ých: Nhµ n­íc, kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. C«ng thøc tÝnh vßng quay vèn tÝn dông ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Vßng quay cña vèn tÝn dông = HÖ sè nµy ph¶n ¸nh sè vßng chu chuyÓn cña vèn tÝn dông (th­êng lµ mét n¨m). HÖ sè nµy cµng t¨ng ph¶n ¸nh t×nh h×nh tæ chøc qu¶n lý vèn tÝn dông cµng tèt, chÊt l­îng tÝn dông cµng cao. 3.5. Ph©n lo¹i tµi s¶n “Cã”. Trong thùc tÕ, viÖc xem xÐt ph©n lo¹i tµi s¶n “Cã” th­êng ®­îc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i rÊt chó ý quan t©m. Tµi s¶n “Cã”cña ng©n hµng lµ kÕt qu¶ cña viÖc sö dông vèn cña ng©n hµng ®ã, nh÷ng tµi s¶n “Cã” ®em l¹i thu nhËp, tøc lµ tµi s¶n thu ®­îc l·i, gióp cho ng©n hµng t¹o lîi nhuËn. VÒ c¬ cÊu tµi s¶n “Cã” gåm mét sè lo¹i tµi s¶n sau: tiÒn mÆt, tiÒn göi ë ng©n hµng kh¸c, c¸c chøng kho¸n, tiÒn cho vay, nh÷ng tµi s¶n kh¸c... Môc ®Ých cña viÖc qu¶n lý tµi s¶n “Cã” cña ng©n hµng lµ nh»m ®Ó lµm cùc ®¹i lîi nhuËn cña m×nh, mét ng©n hµng ph¶i t×m kiÕm nh÷ng lîi tøc cao nhÊt cã thÓ cã cña vèn cho vay vµ cña chøng kho¸n. §ång thêi gi¶m ®Õn tèi thiÓu rñi ro vµ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ cho tr¹ng th¸i “láng” b»ng c¸ch n¾m gi÷ c¸c tµi s¶n “láng”. Ngoµi c¸c chØ tiªu trªn, ng©n hµng Nhµ n­íc cßn cã thÓ th«ng qua c¸c v¨n b¶n nghiÖp vô ®Ó quy ®Þnh c¸c chØ tiªu cã tÝnh b¾t buéc ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nh­: thñ tôc, hå s¬ cho vay, thêi gian tèi ®a ®Ó ra quyÕt ®Þnh ®èi víi mét kho¶n vay... Ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ huy ®éng vèn, chÊt l­îng cña nguån vèn cã thÓ ®­îc ®¸nh gi¸ qua c¸c chØ tiªu: qui m«, c¬ cÊu cña nguån vèn, møc ®é æn ®Þnh... C¨n cø vµo c¸c chØ tiªu trªn, hµng quý, n¨m c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ tù ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh. Qua ®ã, Ng©n hµng trung ­¬ng còng cã c¬ së ®Ó chØ ®¹o Ng©n hµng th­¬ng m¹i n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng trong tõng kh©u, tõng mÆt nghiÖp vô hoÆc cã c¸c biÖn ph¸p b¾t buéc cô thÓ ®èi víi tõng Ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. 1. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam: Nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21 ®· ®¸nh dÊu b»ng nhiÒu sù kiÖn lín trªn thÕ giíi, qu¸ tr×nh suy tho¸i toµn cÇu hiÖn ®ang ë møc xÊu trong hai thËp kû trë l¹i ®©y. T¨ng tr­ëng thÊp, trong ®ã t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i thÕ giíi còng gi¶m sót nghiªm träng, ®Çu t­ quèc tÕ chØ ®¹t 760 tû §«- la (2001) gi¶m 40% so víi n¨m 2000. T×nh h×nh thÕ giíi víi nh÷ng diÔn biÕn bÊt lîi ®· cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi môc tiªu t¨ng tr­ëng cña ViÖt nam. Nh÷ng ¶nh h­ëng nµy ®· phÇn nµo ®­îc gi¶m thiÓu nhê sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vÜ m« vµ nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, vµo n¨m 2001 møc t¨ng tr­ëng ®· lµ 6,8%, chØ sau Trung Quèc, l¹m ph¸t ë møc 0,8% lµ mét sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Sù t¨ng tr­ëng nhanh vµ lín trong ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n do m«i tr­êng kinh doanh ®­îc c¶i thiÖn tiÕp tôc lµ ®éng lùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ®Òu cã tèc ®é t¨ng cao (14,2%) ®¹t 228,182 tû vµ 145,406 tû t­¬ng øng, c¸n c©n thanh to¸n vÉn duy tr× ë møc thuËn lîi. Bªn c¹nh ®ã c¬ cÊu kinh tÕ còng cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc, tû träng c«ng nghiÖp t¨ng trong khi n«ng- l©m nghiÖp, thñy s¶n gi¶m, khu vùc dÞch vô cã tèc ®é t¨ng thÊp h¬n tèc ®é chung nªn tû träng cã phÇn gi¶m sót. Trong GDP, tû träng n«ng, l©m vµ thñy s¶n, c«ng nghiÖp x©y dùng, dÞch vô t­¬ng øng lµ 23%, 38%, 39%, c«ng nghiÖp chÕ biÕn chiÕm 20%. §©y lµ mét trong nh÷ng th­íc ®o quan träng cña møc ®é C«ng nghiÖp hãa ë ViÖt nam. Nh÷ng thay ®æi vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, l·i suÊt trÇn... ®· gióp c¸c Ng©n hµng l«i kÐo ®­îc rÊt nhiÒu c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ dù ¸n ®Çu t­ míi, më réng dù ¸n hiÖn hµnh nªn ®· huy ®éng ®­îc nguån vèn lín h¬n tr­íc nhiÒu (n¨m 2001 lµ 3 tû §«-la t¨ng 26% so víi n¨m 2000). HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®ù¬c ký ngµy 13/7/2000 thùc sù ®¸nh dÊu mét b­íc chuyÓn biÕn míi trong quan hÖ gi÷a hai n­íc, høa hÑn nhiÒu c¬ héi còng nh­ th¸ch thøc lín cho ViÖt nam. Nã võa më ra mét thÞ tr­êng hµng hãa còng nh­ thÞ tr­êng vèn réng lín ®Çy tiÒm n¨ng nh­ng ®ång thêi còng buéc ViÖt nam ph¶i tù n©ng tÇm m×nh lªn tr­íc søc Ðp c¹nh tranh vµ nh÷ng ®ßi hái míi cao h¬n cña thÞ tr­êng. Ngµnh Ng©n hµng ViÖt nam ®ang ®øng trong giai ®o¹n thö th¸ch lín, vÊn ®Ò t¸i c¬ cÊu tæ chøc kinh doanh vµ gi¶i quyÕt nî qu¸ h¹n lµ vÊn ®Ò mÊu chèt quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Víi sù trî gióp cña chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh- tiÒn tÖ quèc tÕ, kÕt hîp víi viÖc häc hái kinh nghiÖm cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i trong khu vùc ®Ó thùc hiÖn t¸i c¬ cÊu thµnh c«ng. Vµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ ®­îc c¶i c¸ch theo h­íng Ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn ®¹i cã nÒn t¶ng tµi chÝnh v÷ng vµng, tõng b­íc hßa nhËp víi khu vùc vµ trong t­¬ng lai lµ thÕ giíi. 2. Thùc tr¹ng: 2.1 KÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam: Trong bèi c¶nh bøc tranh kinh tÕ toµn cÇu suy gi¶m, ngµnh Ng©n hµng ViÖt nam ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc gãp phÇn t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó tiÕn tíi hßa nhËp víi hÖ thèng tµi chÝnh thÕ giíi. Mét sè ®iÓm næi bËt ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng lín ë ViÖt nam trong vµi n¨m qua lµ sù c¾t gi¶m l·i suÊt §«- la (n¨m 2001 c¾t gi¶m 11 lÇn), ®©y l¹i lµ ®ång tiÒn chñ yÕu trong ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ t¹i ViÖt nam. C¸c Ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ lç trong ®Çu t­ tÝn dông b»ng §«-la nÕu kh«ng cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp trong chÝnh s¸ch huy ®éng vèn ngo¹i tÖ. ViÖc gi÷ ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh nguån vèn huy ®éng vµ ®ång thêi thu hót ®­îc l­îng ngo¹i tÖ dåi dµo trong cuéc c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng mua b¸n ngo¹i tÖ ®· minh chøng cho nh÷ng nç lùc cña ng©n hµng trong thêi gian qua. Trªn lÜnh vùc huy ®éng vèn: toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· tËp trung ®Èy m¹nh c«ng t¸c huy ®éng vèn, ®¶m b¶o ®ñ vèn cho nhu cÇu ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ. MÆc dï l·i suÊt huy ®éng vèn ®ang cã xu h­íng gi¶m nh­ng nguån tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Òu t¨ng. §iÒu ®ã cho thÊy c¸c Ng©n hµng ®· cã chñ tr­¬ng ®óng ®¾n, n¨ng ®éng vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt, chÝnh s¸ch kh¸ch hµng vµ ®· chó ý ®Õn viÖc huy ®éng vèn cã thêi h¹n dµi ®Ó c©n ®èi nguån vèn cho vay chung vµ dµi h¹n. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21, hÖ thèng Ng©n hµng ®· kiªn tr× thùc hiÖn chñ tr­¬ng t¹o c©n ®èi lµnh m¹nh gi÷a nguån vèn víi nhu cÇu cho vay, víi ph­¬ng ch©m: cã nhu cÇu më réng tÝn dông th× míi huy ®éng nguån vèn nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu më réng kinh doanh vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt sù thõa, ø ®äng vèn, dµnh mét l­îng vèn tháa ®¸ng ®Ó kinh doanh trªn thÞ tr­êng më, ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c, tranh thñ vèn kh¶ dông ®Ó göi qua ®ªm, tuÇn... ViÖc ra ®êi thÞ tr­êng Chøng kho¸n ViÖt nam lµ mét b­íc tiÕn quan träng trong viÖc ph¸t triÓn c¸c giao dÞch thÞ tr­êng vèn ë ViÖt nam, cïng víi sù thµnh lËp c¸c c«ng ty chøng kho¸n, quü ®Çu t­, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi tÝn dông nh­ quü b¶o hiÓm, c«ng ty tµi chÝnh trùc thuéc c¸c tæng c«ng ty lín ®· lµm cho c¸c ®ång tiÒn nhµn rçi tõ d©n c­ vµ doanh nghiÖp kh«ng cßn tËp trung ch¶y vµo Ng©n hµng th­¬ng m¹i nh­ tr­íc ®©y n÷a. MÆc dï vËy, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng nguån vèn huy ®éng ë c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21 ë møc trªn 20%, trong ®ã nguån vèn ViÖt nam ®ång cã tèc ®é t¨ng nhanh h¬n ngo¹i tÖ. Nh­ vËy, mÆc dï cã sù biÕn ®éng lín nh­ viÖc c¾t gi¶m l·i suÊt cña Ng©n hµng trung ­¬ng Mü ®èi víi §«-la ®· lµm l·i suÊt huy ®éng ®ång §«- la gi¶m vµ sù c¨ng th¼ng v× thiÕu hôt ViÖt nam ®ång song ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña c¶ hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i vÉn ph¸t triÓn, ®¶m b¶o ®¸p øng ®ñ nhu cÇu ®Çu t­ vµ thanh to¸n cho Ng©n hµng. 2% 45% 41% 12% N¨m 2000 N¨m 2001 Huy ®éng vèn 2.2. C¸ch sö dông vèn: GÇn ®©y, tho¸t ra t×nh tr¹ng cÇu tÝn dông qu¸ thÊp nh­ giai ®o¹n tr­íc, qui m« tÝn dông cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng tr­ëng mét c¸ch kh¸ kh¶ quan, ®ång thêi n©ng cao vÒ mÆt chÊt l­îng ®Çu t­. Ngoµi c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, th­¬ng m¹i, n«ng th«n… Ng©n hµng ®· më réng ®èi t­îng kh¸ch hµng vµ c¸c lo¹i h×nh cho vay nh­: cho vay c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, cho vay tiªu dïng… §èi víi tÝn dông trung vµ dµi h¹n, c¸c Ng©n hµng tiÕp tôc ®Çu t­ vµo nhiÒu dù ¸n cña ChÝnh phñ, cña doanh nghiÖp n­íc ngoµi, t­ nh©n... ®ã lµ nh÷ng dù ¸n cã ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt nuíc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¬ cÊu l¹i c¸c kho¶n nî, c¸c Ng©n hµng tÝch cùc chñ ®éng trong c«ng t¸c khai th¸c tµi s¶n xiÕt nî ®Ó gi¶m bít tû lÖ nî xÊu, mét sè Ng©n hµng ®· tham gia th­êng xuyªn c¸c ho¹t ®éng mua b¸n tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu mµ chñ yÕu lµ tÝn phiÕu kho b¹c, c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, viÖc ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy lu«n lµ nguån dù tr÷ thø cÊp ®¶m b¶o thanh to¸n an toµn cho c¸c Ng©n hµng. Nh×n chung, chÊt l­îng cña tÝn dông ®· d­îc chó ý h¬n ë tõng cÊp, c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ®· ®­îc chó träng h¬n vµo c¸c dù ¸n träng ®iÓm vµ nhÊt lµ viÖc ®Çu t­ trªn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®· gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng cña ®ång vèn bá ra. N¨m 2000 N¨m 2001 C¬ cÊu cho vay theo ngµnh kinh tÕ N¨m 2000 N¨m 2001 C¬ cÊu cho vay theo thµnh phÇn kinh tÕ 2.3. Dich vô cña trung gian tµi chÝnh : HiÖn nay, ®Ó phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc còng nh­ toµn cÇu, tÊt yÕu c¸c Ng©n hµng hiÖn ®¹i ®· ho¹t ®éng, kinh doanh víi c¸c dÞch vô ®a n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mÆt kh¸c b¶n th©n c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i víi môc tiªu kinh doanh xuyªn suèt lµ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn th× lÏ ®­¬ng nhiªn ph¶i ph¸t triÓn c¸c dÞch vô, tiÖn Ých ®Ó võa cã thu nhËp, võa ph©n t¸n bít rñi ro trong kinh doanh. C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®­a c¸c qui tr×nh kü thuËt, c«ng nghÖ, tæ chøc thanh to¸n hiÖn ®¹i ®ang ®­îc øng dông triÓn khai vµ b­íc ®Çu ®· ph¸t huy ®­îc t¸c dông t¨ng vßng lu©n chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ, gi¶m tû träng thanh to¸n dïng tiÒn mÆt... Mét sè nghiÖp vô vµ dÞch vô míi ®­îc h×nh thµnh nh­: dÞch vô t­ vÊn, dÞch vô cho thuª tµi chÝnh, dÞch vô rót tiÒn tù ®éng, b¶o l·nh thanh to¸n... Nh­ vËy, hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt nam hiÖn nay ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn míi v­ît xa so víi tr­íc, c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ®· ®­îc më réng ra rÊt nhiÒu kh«ng cßn bã buéc trong hai h×nh thøc lµ cho vay vµ nhËn tiÒn göi. ChÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña nghiÖp vô vµ dÞch vô cña Ng©n hµng ®· dÇn hoµn thiÖn h¬n tr­íc rÊt nhiÒu. 2.4 H¹n chÕ: Trªn thùc tÕ, viÖc ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam thêi gian qua ®· cã nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, rÊt ®¸ng ghi nhËn. Tuy nhiªn xem xÐt mét c¸ch kh¸ch quan th×: thø nhÊt, trong toµn bé hÖ thèng vÉn ®­îc ch­a ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn. Mét sè Ng©n hµng ch­a nhËn thøc râ tÇm quan träng, tÝnh v÷ng ch¾c cña nguån vèn huy ®éng t¹i ®Þa ph­¬ng nªn vÉn cã t­ t­ëng tr«ng chê, û l¹i vµo trung ­¬ng, viÖc më réng thÞ tr­êng, thÞ phÇn ë thµnh thÞ cßn h¹n chÕ, ch­a xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng cña khu vùc nµy. Thø hai, trong ho¹t ®éng tÝn dông, t×nh tr¹ng nî xÊu, nî qu¸ h¹n vÉn cßn chiÕm mét tû träng lín trong tæng sè tµi s¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c kh¸ch hµng vÉn lîi dông khe hë cña ph¸p luËt hoÆc s¬ xuÊt cña c¸n bé tÝn dông ®Ó lõa ®¶o, kh«ng tr¶ nî. H×nh thøc ho¹t ®éng ®Çu t­ trªn ThÞ tr­êng ch­ng kho¸n vÉn cßn non kÐm vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, l­îng vèn giao dÞch cßn qu¸ thÊp, hiÖn t­îng ®Çu t­ theo phong trµo nh­ kiÓu ®Çu t­ xi m¨ng, ®­êng ... vÉn cßn phæ biÕn ë kh¾p n¬i. VÒ c¸c dÞch vô mµ hÖ thèng Ng©n hµng cung cÊp vÉn cßn míi ë “®iÓm xuÊt ph¸t”, dïng c¸c c«ng cô truyÒn thèng lµ chñ yÕu, h¬n n÷a c¸c lo¹i dÞch vô cßn bÞ h¹n chÕ ch­a trë thµnh phæ biÕn ®­îcnh­ c«ng cô thanh to¸n thÎ, sÐc… 2.5 HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i Tr­íc tiªn, vÒ mÆt kiÓm so¸t chi phÝ, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam cã chi phÝ rÊt cao so víi tæng thu nhËp (57- 110%). Trong ®ã, chi phÝ ho¹t ®éng chiÕm mét tû träng lín so víi tæng thu nhËp (trªn 65%), ®iÒu ®ã ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn lîi nhuËn rßng cña mçi mét ng©n hµng. Chi phÝ nh©n sù, chi phÝ gi¸n tiÕp vµ c¸c kho¶n cho vay thÊt thu… ë møc cao. VÒ c¬ cÊu tiÒn göi cña ng©n hµng còng ch­a cã sù phï hîp, c¸c ng©n hµng huy ®éng tiÒn göi thanh to¸n rÊt Ýt (th­êng d­íi 20%), mµ ®©y l¹i lµ kho¶n tiÒn göi cã l·i suÊt thÊp, thËm chÝ kh«ng ph¶i tr¶ l·i, tuy lu«n mang theo phÝ dÞch vô ®èi víi kh¸ch hµng nh­ng chÝnh nã ®em l¹i thu nhËp nhiÒu h¬n cho mçi mét ng©n hµng. ViÖc c¸c ng©n hµng thu hót vµ gi÷ mét sè l­îng khiªm tèn tiÒn göi c¬ së-tiÒn göi cã gi¸ trÞ danh nghi· nhá tõ c¸ nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp nhá- mang l·i suÊt thÊp vµ tá ra trungthµnh víi ng©n hµng h¬n c¸c kho¶n tiÒn göi kh¸c lµ mét sù l·ng phÝ rÊt lín cÇn l­u ý. N¨ng suÊt lao ®éng cña ng©n hµng cßn rÊt thÊp, do vËy viÖc tr¶ l­¬ng cho nh©n viªn cao h¬n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. VÒ quy m« ng©n hµng còng cÇn ph¶i l­u ý, tû lÖ thu nhËp trªn tµi s¶n (ROA) cßn nhá so víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi (th­êng d­íi 30%) ®iÒu nµy chøng tá lîi nhuËn cña c¸c tµi s¶n qu¸ thÊp. MÆt kh¸c, khi ®o b»ng ROE, t×nh tr¹ng sö dông vèn chñ s¬ h÷u nhiÒu vµ sö dông Ýt nî ®Ó tµi trî cho tµi s¶n cßn phæ biÕn. ViÖc më réng c¸c dÞch vô thu phÝ trë thµnh mét yÕu tè then chèt trong chiÕn l­îc t¨ng c­êng thu nhËp cña ng©n hµng ng÷ng n¨m gÇn ®©y. Mét mÆt, c¸c dÞch vô míi ®­îc ph¸t triÓn nhiÒu nh­: dÞch vô cho thuª, b¶o l·nh ph¸t hµnh, thanh to¸n b»ng thÎ, m«i giíi chøng kho¸n… MÆt kh¸c, do cã sù thay ®æi mét sè quy ®Þnh ®èi víi ngµnh ng©n hµng nªn ®· gia t¨ng søc Ðp buéc c¸c ng©n hµng ph¶i thu phÝ víi nhiÒu dÞch vô mµ tr­íc ®©y “miÔn phÝ”: ho¹t ®éng chµo b¸n chøng kho¸n, b¸n cæ phiÕu cho quü t­¬ng hç, dÞch vô uû th¸c, ho¹t ®éng t­ vÊn cho kh¸ch hµng…ChÝnh ®iÒu nµy l¹i lµm gi¶m sè kh¸ch hµng sö dông vµ hiÓu biÕt vÒ c¸c dÞch vô ng©n hµng ®­a ra trong khi tr×nh ®é hiÓu biÕt b×nh qu©n cña ng­êi d©n ViÖt nam cßn qu¸ thÊp. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng cæ phÇn ngoµi quèc doanh cßn ®­a ra rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c ®a d¹ng h¬n nh»m thu hót nhiÒu nhÊt kh¸ch hµng cho m×nh. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hä ngµy cµng ®­îc n©ng cao thÓ hiÖn ë viÖc t¨ng tr­ëng ®Òu ®Æn vÒ tµi s¶n, tiÒn göi vµ c¸c kho¶n cho vay, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh sù qu¶n lý m¹nh d¹n h¬n cña ng©n hµng, sù chÊp nhËn réng r·i h¬n cña kh¸ch hµng ®èi víi c¸c dÞch vô mµ ng©n hµng cung cÊp. Song tû träng cña ng©n hµng cæ phÇn cßn qu¸ nhá so víi c¶ hÖ thèng ng©n hµng… 2.6 Nguyªn nh©n. Nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ do : NÒn kinh tÕ ViÖt Nam míi ph¸t triÓn ë giai ®o¹n thÊp, sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ sang c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· h×nh thµnh nªn c¸c yÕu tè cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ng cßn thiÕu rÊt nhiÒu. Nhu cÇu vÒ c¸c dÞch vô Ng©n hµng, nhÊt lµ c¸c dÞch vô g¾n víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ch­a thËt bøc xóc, thu nhËp cña ®¹i bé phËn d©n c­ cßn thÊp. MÆt kh¸c, tËp qu¸n ­a dïng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n truyÒn thèng nh­ tiÒn mÆt, göi tiÕt kiÖm vÉn cßn rÊt nÆng nÒ. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i theo h­íng kinh doanh ®a n¨ng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn trong t×nh h×nh míi, ®ång thêi vèn, tiÒm n¨ng tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn qu¸ thiÕu vµ yÕu ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn dÞch vô míi. Tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt cña ®éi ngò c¸n bé Ng©n hµng cßn nhiÒu bÊt cËp h¹n chÕ. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc vÒ c¸c lÜnh vùc cã liªn quan dÕn ho¹t ®éng kinh doanh ®a n¨ng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh, thiÕu ®ång bé thËm chÝ cßn chång chÐo ¶nh h­ëng bÊt lîi cho viÖc kinh doanh ®a n¨ng. C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ thùc hiÖn viÖc kinh doanh ®a n¨ng vµ ph¶i thùc hiÖn viÖc kinh doanh ®a n¨ng, c¬ cÊu l¹i t×nh h×nh tµi chÝnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó tån t¹i ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh quyÕt liÖt ë trong n­íc còng nh­ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Æc biÖt, trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i th× ho¹t ®éng tÝn dông vÉn næi bËt nhÊt, cÇn chó ý h¬n lµ ho¹t ®éng cho vay chiÕm trªn 60% tæng tµi s¶n cã. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tÝn dông lµ cho vay ph¶i hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ vèn vµ l·i song do phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè ë trong nÒn kinh tÕ nªn x¶y ra rñi ro rÊt lín. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ do m«i tr­êng cho vay: c¬ chÕ chÝnh s¸ch thay ®æi th­êng xuyªn trong thêi gian qua, m«i tr­êng ph¸p lÝ cho kinh doanh Ng©n hµng ch­a ®Çy ®ñ, ®ång bé, viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp cßn nhiÒu s¬ hë. Còng cã thÓ tõ phÝa kh¸ch hµng cßn h¹n chÕ vÒ t­ t­ëng vµ sö dông c¸c thñ ®o¹n lõa ®¶o tinh vi h¬n ... Tõ phÝa Ng©n hµng, viÖc chÊp hµnh quy tr×nh nghiÖp vô cho vay, b¶o l·nh, thÕ chÊp ch­a nghiªm tóc, c¸c thñ tôc hå s¬ ph¸p lý cßn nhiÒu thiÕu sãt, viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ theo dâi sö dông vèn vay cña Ng©n hµng ch­a chÆt chÏ, ch­a ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng tr­êng hîp sö dông vèn sai môc ®Ých cña kh¸ch hµng, ch­a cã thÈm ®Þnh c¸c ph­¬ng ¸n vay vèn mét c¸ch chÆt chÏ. 3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i tr­íc t×nh h×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 3.1. C¬ héi: Héi nhËp quèc tÕ trong ho¹t ®éng ng©n hµng më ra c¸c c¬ héi trao ®æi, hîp t¸c quèc tÕ vÒ c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh- tiÒn tÖ. Trong ®ã, ngµnh Ng©n hµng ViÖt nam cã ®iÒu kiÖn tranh thñ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý tõ c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao vÒ tÝnh chuyªn nghiÖp trong c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån vèn, më réng qu¸ tr×nh tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô ng©n hµng míi ­u viÖt, cã nhiÒu c¬ héi h¬n ®Ó khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c ­u thÕ cña c¸c m« h×nh ng©n hµng ®a n¨ng, ho¹t ®éng kh«ng chØ trong ph¹m vi néi ®Þa mµ ngµy cµng cã tÝnh quèc gia, t¹o tiÒn ®Ò cho Ng©n hµng ViÖt nam v­¬n ra thÞ tr­êng quèc tÕ. Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, hÖ thèng ng©n hµng sÏ cã ®iÒu kiÖn ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, kh«ng ngõng t¨ng c­êng nguån lùc trÝ tuÖ ®¸p øng nÒn v¨n minh ng©n hµng trong bèi c¶nh n­íc ta ®ang trong thêi kú thùc hiÖn c«ng cuéc CNH- H§H. Héi nhËp ®Ó võa thùc hiÖn cam kÕt víi c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i toµn cÇu vµ khu vùc ASEAN, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü vµ WTO), võa t¹o m«i tr­êng ®Ó ngµnh ng©n hµng ViÖt nam ®Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch s©u réng vµ triÖt ®Ó h¬n trong c¸c lÜnh vùc tæ chøc, c«ng nghÖ vµ ®Æc biÖt lµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng ®Ó Ng©n hµng ngµy cµng phï hîp h¬n víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. 3.2. Th¸ch thøc: Th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ng©n hµng ViÖt nam lµ xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ c«ng nghÖ, tæ chøc vµ tr×nh ®é qu¶n lý cßn yÕu so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ quèc tÕ. H¬n n÷a ho¹t ®éng Ng©n hµng ViÖt nam trong bèi c¶nh cña mét nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, m«i tr­êng ph¸p lý ch­a ®ång bé, ch­a thÝch hîp theo c¸c quy ®Þnh vµ chuÈn mùc quèc tÕ. Mçi mét quèc gia, kÓ c¶ ViÖt nam, ®Òu muèn cã lîi Ých riªng trong qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa nh­ng l¹i ph¶i tu©n thñ quy luËt chung vµ phô thuéc lÉn nhau. V× vËy, kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam cÇn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc nµy cµng sím cµng tèt, tr­íc hÕt lµ häc c¸ch hiÓu ®óng c¸c th«ng lÖ quèc tÕ . Do cßn cã nh÷ng h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng qu¶n lý tµi s¶n “Cã”, sù nghÌo nµn vÒ dÞch vô tµi chÝnh, cßn luÈn quÈn trong m«i tr­êng ph¸p lý ch­a thÝch hîp, theo ®ã tû lÖ tiÕt kiÖm néi ®Þa thÊp, ®Çu t­ vµ c«ng nghÖ cßn dùa nhiÒu vµo n­íc ngoµi, nÒn v¨n minh ng©n hµng cßn ë tr×nh ®é mét nÒn kinh tÕ tiÒn mÆt, c«ng nghÖ l¹c hËu... khiÕn cho hÖ thèng tµi chÝnh nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng khã tr¸nh khái ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh lín vµ ph¶i chÞu thua thiÖt khi tham gia c¹nh tranh quèc tÕ. Tuy nhiªn kh«ng thÓ nÐ tr¸nh, chØ cã chÊp nhËn c¹nh tranh vµ dùa vµo nh÷ng lîi thÕ vèn cã, ®Æc biÖt lµ lîi thÕ tiÕp cËn kh¸ch hµng, hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thùc sù. Khi c¸c n­íc më cöa thÞ tr­êng cña hä, hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam cã thÓ dÔ bÞ tæn th­¬ng. Trong bèi c¶nh ®ã thËm chÝ sÏ kÐo theo hiÖn t­îng ch¶y m¸u chÊt x¸m t¹i chç, vèn ®· rÊt hiÕm hoi trong bé phËn nh÷ng ng­êi ®­îc ®µo t¹o bµi b¶n t¹i c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, nay dÔ dµng tõ bá n¬i cã thu nhËp thÊp ®Ó tíi n¬i cã thu nhËp vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt h¬n nÕu kh«ng cã mét c¬ chÕ thu hót thÝch hîp. ViÖc më cöa vµ tiÕn tíi tù do hãa trong lÜnh vùc dÞch vô ng©n hµng ë ViÖt nam cïng víi sù ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éngcña tæ chøc tÝn dông n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc míi vÒ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t cña Ng©n hµng nhµ n­íc. Khi héi nhËp, ¸p lùc vÒ vèn ®èi víi hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam lµ rÊt lín. Gi¶i ph¸p cho vay hîp vèn hay ®ång tµi trî ®· ®­îc nhiÒu ng©n hµng ¸p dông song còng chØ lµ mét c¸ch thÓ hiÖn cho cã vÎ phong phó vÒ lo¹i h×nh tÝn dông, vµ mçi nhµ doanh nghiÖp ng©n hµng vÉn gi÷ cho m×nh nh÷ng m¸nh riªng nghÒ nghiÖp. ChÝnh v× vËy, ®· n¶y sinh t×nh tr¹ng c¹nh tranh c¶ vÒ l·i suÊt lÉn dÞch vô. TÝnh chÊt c¹nh tranh ngµy cµng quyÕt liÖt khi mµ kh¸ch hµng ®ang trë thµnh th­îng ®Õ, khi mµ tiÒm n¨ng tµi chÝnh qu¸ chªnh lÖch gi÷a c¸c ng©n hµng trong n­íc vµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. §Æc biÖt khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®ang tõng b­íc ®­îc thùc thi. Trong thùc tÕ kinh doanh tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng tÝn dông vÉn cßn nh÷ng quy chÕ bã buéc nh­ kh«ng ph©n biÖt quy m« doanh nghiÖp (doanh nghiÖp cã vèn lín còng nh­ doanh nghiÖp võa vµ nhá), tû lÖ cho vay kh«ng v­ît qu¸ 15% vèn tù cã cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi mét kh¸ch hµng khi ®ã vèn cña tæ chøc tÝn dông kh«ng ®ñ lín mµ kh¸ch hµng l¹i cÇn tiÒn ®Ó thùc hiÖn mét dù ¸n lín... Ngµy nay, ¸p lùc vÒ th«ng tin vµ c«ng nghÖ còng ®Ì nÆng lªn c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nhiªï dù ¸n hiÖn ®¹i hãa ng©n hµng ®· vµ ®ang ®­îc c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc thi, song kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng khã kh¨n vÒ con ng­êi ®Ó thao t¸c, khã kh¨n vÒ tµi chÝnh ®Ó n©ng cÊp. Thêi gian th× kh«ng cho phÐp kÐo dµi vÒ sù bÊt cËp, sù tr× trÖ vµ t×nh tr¹ng l¹c hËu, tÝnh c¹nh tranh ngµy nay lµ tèc ®é vµ chÊt l­îng lµm cho c¸c Ng©n hµng ViÖt nam kh«ng thÓ lµm ng¬. Sù sèng cßn trong kinh doanh lµ vÊn ®Ò lu«n ®­îc ®Æt ra trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, cÇn ph¶i ®ñ b¶n lÜnh ®Ó b­íc vµo héi nhËp víi quèc tÕ. Nguyªn t¾c khi héi nhËp: chÊp nhËn c¹nh tranh, më cöa ®Ó ph¸t triÓn víi b­íc ®i thÝch hîp, ®¶m b¶o nguyªn t¾c an toµn, hiÖu qu¶, ®éc lËp tù chñ b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. Søc m¹nh cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ph¶i ®­îc gÊp rót cñng cè c¶ vÒ m« h×nh tæ chøc, c¶ vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Qu¸ tr×nh më cöa cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt nam ph¶i chó ý ®Õn nh÷ng h¹n chÕ vµ nh÷ng lîi thÕ c¨n b¶n cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam, ®ång thêi còng ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ mµ ChÝnh phñ ®· cam kÕt (AFTA, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt –Mü, tiÕn tíi lµ WTO). Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i 1. §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam trong thËp niªn ®Çu cña thÕ kû 21 1.1. Tõ nay ®Õn n¨m 2005 : X©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, kÝch thÝch ®Çu t­, t¹o ®iÒu kiÖn cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. §æi míi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h­íng vËn dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch gi¸n tiÕp lµ chÝnh. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸, l·i suÊt, nghiÖp vô thÞ tr­êng më theo cung- cÇu trªn thÞ tr­êng, tõng b­íc n©ng cao kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn ViÖt nam, tr­íc hÕt lµ ®èi víi nh÷ng tµi kho¶n v·ng lai. N©ng cao vai trß cña ng©n hµng nhµ n­íc trong lÜnh vùc ®iÒu hµnh qu¶n lý tiÒn tÖ, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng tÝn dông, t¨ng c­êng n¨ng lùc cña ng©n hµng nhµ n­íc vÒ tæ chøc, thÓ chÊt vµ c¸n bé. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn vµ tiÒn tÖ víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng thÝch hîp, bao gåm hÖ thèng ng©n hµng, thÓ chÕ tµi chÝnh phi ng©n hµng, c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü ®Çu t­ vµ b¶o l·nh ®Çu t­ nh»m thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­ trong x· héi, më réng nguån vèn dµi h¹n vµ trung h¹n. Gi¶m m¹nh c¸c h×nh thøc bao cÊp vÒ vèn, tÝn dông, c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng , ®Æt c¸c Ng©n hµng thu¬ng m¹i quèc doanh trong m«i tr­êng c¹nh tranh, xö lÝ c¬ b¶n nî tån ®äng, lµnh m¹nh hãa toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh vµ Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. HiÖn ®¹i hãa vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh- ng©n hµng ®¹t tr×nh ®é trung b×nh trong khu vùc. 1.2 Mét sè chØ tiªu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn cña ngµnh. Tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n trong giai ®o¹n 2001-2005 ®¹t møc b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 22% (®Õn n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 622 tû ®ång). Gi¶m tû träng thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tõ 24% hiÖn nay xuèng 20%vµo n¨m 2005. Hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng ( thanh to¸n tæng vµ thanh to¸n lÎ). Tèc ®é t¨ng huy ®éng vèn ®¹t: 20-25%/n¨m. Tèc ®é t¨ng cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ giai ®o¹n 2001-2005 ®¹t møc b×nh qu©n hµng n¨m 22%. 1.3. Nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña ngµnh ng©n hµng trong n¨m 2003: X©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých gi÷ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn ViÖt nam, kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. §Èy m¹nh viÖc huy ®éng vèn trong nh©n d©n, nhÊt lµ vèn trung vµ dµi h¹n ph¸t huy néi lùc cña ®Êt n­íc, h×nh thµnh vµ c¶i tiÕn c¸c c«ng cô huy ®éng vèn mét c¸ch linh ho¹t, hÊp dÉn, më réng m¹ng l­íi ho¹t ®éng vµ c¶i tiÕn t¸c phong, th¸i ®é phôc vô cña c¸c c¸n bé ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng ( c¶ ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi ®i vay) nh»m ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ vèn vµ kÞp thêi nhu cÇu vay vèn ®Î s¶n xuÊt kinh doanh. Më réng cho vay vèn ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, chó träng ®Çu t­ vèn trung vµ dµi h¹n, c¸c khu vùc kinh tÕ träng ®iÓm, c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, thóc ®Èy xuÊt khÈu. N©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. TiÕp tôc x©y dùng, hoµn chØnh vµ triÓn khai thùc hiÖn tÝch cùc c¸c ®Ò ¸n c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng nhµ n­íc, c¸c tæ chøc tÝn dông nh©n d©n, tËp trung xö lý nî tån ®äng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i theo quyÕt ®Þnh sè149/Q§-TTg lµm lµnh m¹nh vµ t¨ng tr­ëng n¨ng lùc tµi chÝnh, ®æi míi tæ chøc bé m¸y, quy tr×nh nghiÖp vô, hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ ng©n hµng, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ chuÈn bÞ héi nhËp quèc tÕ, ®Èy m¹nh c«ng t¸c chÊn chØnh, cñng cè hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n. HiÖn ®¹i hãa ho¹t ®éng ng©n hµng, khÈn tr­¬ng hoµn thµnh dù ¸n hiÖn ®¹i ho¸ ®· ®­îc duyÖt, c¶i tiÕn vµ øng dông réng r·i tin häc hiÖn ®¹i, øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ho¹t ®éng ng©n hµng, tr¸nh t×nh tr¹ng tôt hËu vÒ c«ng nghÖ, cã kÕ ho¹ch phï hîp ®Ó ®i t¾t ®ãn ®Çu vÒ øng dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo ho¹t ®éng ng©n hµng. Ph¸t triÓn c¸c dÞch vô vµ tiÖn Ých ng©n hµng hiÖn ®¹i, më réng viÖc më tµi kho¶n c¸ nh©n vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, n©ng cao tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ. 2.Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i 2.1 T¨ng c­êng tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Môc tiªu cña gi¶i ph¸p nµy nh»m t¨ng vèn chñ së h÷u, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c trung gian tµi chÝnh vµ b»ng mét tÇm nh×n chiÕn l­îc ®ã lµ ®Æt vÞ trÝ ­u tiªn hµng ®Çu ®èi víi ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, vËn dông vµo ViÖt nam theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: Mét lµ, vÒ mÆt gi¶i ph¸p t×nh thÕ tr­íc m¾t, cÇn xem xÐt l¹i chÝnh s¸ch tµi khãa ­u tiªn cÊp vèn bæ sung cho hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh trong chi ®Çu t­. Kh«ng nªn ®Ó vèn tù cã cña ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh chØ b»ng vèn cña mét trong nh÷ng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp lo¹i võa cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. CÇn xem xÐt vµ ®iÒu chØnh l¹i trong c¬ cÊu chi tiªu cña ng©n s¸ch nhµ doanh ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc mét phÇn khã kh¨n tr­íc m¾t ®èi víi t¨ng vèn ®iÒu lÖ cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Hai lµ, cã thÓ tiÕn hanh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó t¸i cÊp vèn cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc th«ng qua huy ®éng nguån vèn néi lùc cña c«ng chóng. Tuy nhiªn ph¶i tÝnh ®Õn lo¹i tr¸i phiÕu cã l·i vµ ®­îc båi hoµn (thanh to¸n khi ®¸o h¹n). Cã nh­ vËy míi thùc sù t¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh cho hÖ thèng ng©n hµng quèc doanh. Ba lµ, vÒ mÆt chiÕn l­îc viÖc t¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh còng tøc lµ gãp phÇn t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh cho céng ®ång c¸c doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu. N­íc ta cÇn ph¶i cã mét hoÆc hai ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cã møc vèn ®iÒu lÖ t­¬ng ®èi lín ngang tÇm khu vùc (t­¬ng ®­¬ng vµi tû USD). Muèn ®¹t ®­îc ®iÒu nµy cÇn phèi hîp nhiÒu gi¶i ph¸p : Cã thÓ s¸p nhËp mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh thµnh mét vµi ng©n hµng th­¬ng m¹i lín hoÆc trªn c¬ së s¸p nhËp, s¾p xÕp l¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, ®ång thêi cæ phÇn hãa mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, trong ®ã sè vèn cña Nhµ n­íc ®ñ søc chi phèi nh÷ng ng©n hµng míi nµy. Qua ®©y cã thÓ huy ®éng nguån lùc trong c«ng chóng vµo quü ®¹o cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. HoÆc th«ng qua h×nh thøc ng©n hµng së h÷u c«ng ty, thùc hiÖn chÕ ®é tham dù ®èi víi hµng lo¹t tËp ®oµn s¶n xuÊt kinh doanh, biÕn ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh trë thµnh tËp ®oµn m¹nh vÒ vèn, vÒ céng nghÖ vÒ n¨ng lùc ®iÒu hµnh ®ñ søc lµm “bµ ®ì” cho ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh h­íng trªn ®©y, ch¾c r»ng hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam sÏ tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n trong mét thêi gian kh«ng xa . TÊt nhiªn cïng víi nã, ph¶i cã hµng lo¹i gi¶i ph¸p ®ång bé nh­ xö lý døt ®iÓm nî tån ®äng, nî xÊu cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, lËp c«ng ty mua b¸n nî vµ chøng kho¸n hãa c¸c kho¶n nî cña hÖ thèng ng©n hµng, huy ®éng vèn qua thÞ tr­êng chøng kho¸n... tr¸nh t­ t­ëng û l¹i, tr«ng chê vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Vµ ®iÒu nµy kh«ng thÓ gi¶i quyÕt trong mét sím mét chiÒu ®­îc. 2.2 N©ng cao søc m¹nh, n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. §Ó tiÕn hµnh ®æi míi vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam cã thÓ chän lùa hai c¸ch thøc c¬ b¶n: TËp trung khai th¸c c¸c lîi thÕ s½n cã kÕt hîp víi sö dông mét sè thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ míi. Chñ yÕu dùa vµo s¸ng t¹o vµ ¸p dông tri thøc c«ng nghÖ míi cã tÝnh c¹nh tranh cao ë c¶ trong n­íc lÉn trªn ph¹m vi quèc tÕ, xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay cßn nhiÒu h¹n chÕ, khã kh¨n c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ch­a thÓ thùc hiÖn c¸ch thø hai nªn cã thÓ chän c¸ch tr­íc. Nh­ng vÒ l©u dµi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ ph¶i tõng b­íc chuyÓn sang thùc hiÖn c¸ch thø hai ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, tham gia héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ mét c¸ch chñ ®éng vµ cã hiÖu qu¶. T¨ng c­êng tiÕp thu vµ ¸p dông mét c¸ch s¸ng t¹o c¸c thµnh tùu khoa häc- kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi kÕt hîp víi viÖc kh«n khÐo sö dông c¸c yÕu tè v¨n hãa d©n téc ®Ó t¹o ra s¾c th¸i riªng vµ chÊt l­îng cao trong dÞch vô c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, yÕu tè con ng­êi, ®Æc biÖt lµ ng­êi cã tµi ngµy cµng cã vÞ trÝ, vai trß quan träng h¬n tíi sù ph¸t triÓn vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña mçi mét ng©n hµng. V× ®©y lµ mét nh©n tè n¨ng ®éng vµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh nhÊt trong viÖc s¸ng t¹o vµ vËn dông c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ míi ®Ó hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o ra n¨ng suÊt, chÊt l­îng dÞch vô ng©n hµng cao h¬n. Thu nhËp tõ c¸c dÞch vô míi dùa trªn tri thøc vµ c«ng nghÖ cao ngµy cµng chiÕm tû träng lín h¬n trong tæng thu nhËp cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. §iÒu ®ã cã nghÜa, c¸c ho¹t ®éng truyÒn thèng nh­ nhËn tiÒn göi, cho vay tuy vÉn cßn nh­ng vÞ trÝ, vai trß cña chóng ngµy cµng gi¶m. HiÖn nay ë c¸c n­íc ph¸t triÓn thùc tÕ thu nhËp tõ c¸c dÞch vô míi th­êng chiÕm trªn 70% tæng thu nhËp, trong khi ®ã ë n­íc ta tû lÖ nµy cßn ë møc d­íi 30%. ViÖc ph¸t triÓn hÖ thèng tæ chøc cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ngµy cµng Ýt phô thuéc h¬n vµo c¸c yÕu tè truyÒn thèng nh­ vÞ trÝ, ®Þa ®iÓm... mµ phô thuéc nhiÒu h¬n vµo c¸c ph­¬ng thøc tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng míi nh­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, hÖ thèng ng©n hµng ¶o... Møc ®é c¹nh tranh trong ho¹t ng©n hµng ngµy cµng cao vµ gay g¾t h¬n v× ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm n¨ng ë trong vµ ngoµi n­íc cã xu h­íng t¨ng khi héi nhËp quèc tÕ. VËy ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn vµ giµnh chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh, mçi mét ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn x©y dùng vµ kiªn tr× thùc hiÖn chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n, phï hîp. Tr­íc hÕt cÇn tËp trung ®¸p øng tèt nhÊt nh÷ng yªu cÇu cña kh¸ch hµng trong ®IÒu kiÖn míi, nh÷ng ng©n hµng th­¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô cho doanh nghiÖp nhanh chãng, tiÖn lîi vµ an toµn víi gi¸ c¶ hîp lý sÏ thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng, t¨ng thÞ phÇn, thu nhËp vµ kh¶ n¨ng chi phèi nhiÒu h¬n ®èi víi thÞ tr­êng. §èi víi c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ ng©n hµng cÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é tri thøc vµ tÇm nh×n cña c¸n bé l·nh ®¹o, ®ång thêi t¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu, thu thËp vµ xö lý th«ng tin ®Ó c¸c quyÕt ®Þnh ®­îc ban hµnh kÞp thêi, s¸t ®óng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. §èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng cÇn ®a d¹ng hãa vµ n©ng cao chÊt l­îng cña c¸c ho¹t ®éng nµy trªn c¬ së më ra c¸c dÞch vô míi cã ¸p dông c¸c c«ng nghÖ, quy tr×nh hiÖn ®¹i ®Ó x©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng míi vµ t¨ng thªm thÞ phÇn . X©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi, khuyÕn khÝch m¹nh mÏ h¬n c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o nh¨m hoµn thiÖn, n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c dÞch vô vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Mçi ng©n hµng cÇn x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ®æi míi c«ng nghÖ cho m×nh, trong ®ã cÇn chó träng vµo viÖc t¹o vèn vµ c¸c nguån lùc cÇn thiÕt kh¸c ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c chÝnh s¸ch nµy. §iÒu cÇn chó ý lµ khi lùa chän céng nghÖ míi cÇn tÝnh to¸n ®Çy ®ñ, c©n nh¾c kü tÊt c¶ c¸c yÕu tè kh¸c cã liªn quan ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých l©u dµi, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. T¨ng c­êng hîp t¸c vµ liªn kÕt gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam ®Ó cã thÓ hîp lùc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò lín, ®em l¹i lîi Ých chung. §ång thêi còng më réng hîp t¸c quèc tÕ ®Ó tranh thñ sù trî gióp nhiÒu mÆt c¶ vÒ tµi chÝnh, kü thuËt vµ ®µo t¹o, t­ vÊn cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vµ tæ chøc tµi chÝnh –tiÒn tÖ quèc tÕ ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh nµy. T¨ng c­êng hîp t¸c, liªn kÕt víi c¸c c«ng ty t­ vÊn, c¬ quan nghiªn cøu... ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ®Þnh h­íng c¸c ho¹t ®éng cña m×nh còng nh­ dù b¸o ®óng c¸c xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng, c«ng nghÖ vµ ®¸nh gi¸, thÈm ®Þnh ®óng c¸c dù ¸n vay vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t­ cho c¸c lÜnh vùc míi, cã ¸p dông c¸c c«ng nghÖ cao ... 2.3 ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô míi trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Tr­íc tiªn, cÇn ph¶i ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng: so víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi th× nh×n chung c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng t¹i ViÖt nam hiÖn nay ®Òu thuéc lo¹i dÞch vô truyÒn thèng vµ kh¸ gièng nhau gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nh»m thu hót vµ gi÷ ch©n kh¸ch hµng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn chó ý h¬n ®Õn viÖc thiÕt kÕ vµ triÓn khai nhiÒu lo¹i dÞch vô míi phï hîp h¬n ®èi víi nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Mét sè c¸c lo¹i h×nh dÞch vô míi ch­a ®­îc sù quan t©m ®Çy ®ñ nhu thÎ tÝn dông, dÞch vô rót tiÒn tù ®éng ATM, dÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ, tµi kho¶n ®Çu t­ tù ®éng... MÆc dï còng ®· cã triÓn khai tõ rÊt l©u song kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c dÞch vô míi nµy th­êng kh«ng cao, chØ míi dõng l¹i ë møc thö nghiÖm vµ cã mét sè dÞch vô gÆp thÊt b¹i kh«ng thÓ triÓn khai tiÕp nh­ dÞch vô cho vay cÇm ®å, dÞch vô thÎ thanh to¸n Vietcombank... t×nh tr¹ng nµy hÇu hÕt lµ do c¸c dÞch vô míi ®Òu ®­îc ra ®êi theo ý kiÕn chñ quan cña c¸c nhµ ng©n hµng, thÞ tr­êng th©m nhËp kh«ng ®uîc nghiªn cøu kü, c¸c tiÖn Ých cña dÞch vô míi kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cña kh¸ch hµng, chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô kh«ng æn ®Þnh... ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn thiÕt ph¶i cã mét phßng chuyªn tr¸ch c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng nh»m ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña c¸c dÞch vô míi khi tung ra thÞ tr­êng, ®ång thêi ph¶i cã biÖn ph¸p liªn tôc cñng cè chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô cò ®· cã nh»m ®¶m b¶o tÝnh thÝch øng víi nhu cÇu ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng. C¸c biÖn ph¸p vÒ gi¸ lµ lîi thÕ vèn cã cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh do hä th­êng giao dÞch víi khèi l­îng lín, kinh doanh cïng lóc nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô v× vËy cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn viÖc gi¶m gi¸. Tuy nhiªn cÇn x¸c ®Þnh râ r»ng, kh«ng nªn l¹m dông qu¸ nÕu kh«ng sÏ g©y tæn h¹i ng­îc l¹i ®èi víi chÝnh c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, do vËy sù hîp t¸c gi÷a c¸c ng©n hµng nh»m thèng nhÊt mÆt b»ng gi¸ c¶ cña dÞch vô lu«n lµ gi¶i ph¸p tèt nh»m ®¹t cïng lóc hai môc tiªu: võa thu hót kh¸ch hµng võa thu ®­îc lîi nhuËn cho b¶n th©n c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ngoµi viÖc gi¶m gi¸ dÞch vô ra, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn ph¶i thùc hiÖn viÖc ¸p dông biÓu gi¸ linh ho¹t, thÝch øng tõng thêi ®iÓm, theo tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng, chÊp nhËn lç ng¾n h¹n ®Ó thu l·i dµi h¹n, chÊp nhËn lç t¹i dÞch vô nµy ®Ó thu hót dÞch vô kh¸c cã l·i h¬n... Víi môc tiªu t¨ng cao sè l­îng dÞch vô cung øng ®Õn kh¸ch hµng, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam cÇn chó ý ph¸t triÓn m¹ng l­íi cung øng dÞch vô b»ng c¶ biÖn ph¸p më réng m¹ng l­íi (thµnh lËp chi nh¸nh míi, phßng giao dÞch míi) vµ ®a d¹ng hãa ph­¬ng thøc cung øng dÞch vô nh­ nhËn tiÒn göi t¹i nhµ, nhËn tiÒn göi t¹i ngay trô së c¬ quan kh¸ch hµng... Ngoµi ra, ®Ó n©ng cao h¬n nòa hiÖu qu¶ kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông, dÞch vô ng©n hµng th× c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn ph¶i chó träng c«ng t¸c ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn s©u cho ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn cña m×nh, ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô truyÒn thèng vµ cÇn chñ ®éng më thªm c¸c nghiÖp vô ng©n hµng míi cã tÝnh th­¬ng m¹i nh­: chi tr¶ kiÒu hèi, thÎ tÝn dông, sec du lÞch thu ®æi ngo¹i tÖ, t­ vÊn cho kh¸ch hµng... ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ, ®èi ngo¹i... 2.4 T¹o m«i tr­êng ph¸p lý- kinh tÕ- x· héi æn ®Þnh HiÖn nay, hµnh lang ph¸p lý cña ViÖt nam cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp cÇn ph¶i thay ®æi theo h­íng t¹o quyÒn tù chñ cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c chi nh¸nh trùc thuéc nh­ng còng ph¶i g¾n chÆt tr¸ch nhiÖm ®Õn cïng cho hä, h¹n chÕ viÖc tïy tiÖn cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt vµ viÖc lÈn tr¸nh tr¸ch nhiÖm, ch©y × cña ng­êi vay. Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ ho¹t ®éng ng©n hµng trªn thÕ giíi còng nh­ c¬ chÕ thÞ tr­êng mµ ViÖt nam ®ang theo ®uæi ®Ó t¨ng hiÖu lùc ph¸p lý còng nh­ cã chÝnh s¸ch söa ®æi nh÷ng bÊt hîp lý nhanh nhÊt. ViÖc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ sÏ lµm nÒn t¶ng ®Ó ®­a ®Õn mét x· héi æn ®Þnh h¬n, viÖc kÕt hîp nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn cho hÖ thèng ng©n hµng t¨ng vèn, t¨ng kh¶ n¨ng cung cÊp vèn vµ c¸c dÞch vô cho kh¸ch hµng. Do vËy cÇn nhanh chãng cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®­a kinh tÕ, x· héi vµo khu«n khæ æn ®Þnh ®Ó kiÓm so¸t mét c¸ch hîp lý, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng ®Òu. Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña ng©n hµng lµ “®i vay ®Ó cho vay” nªn dï g× ®i n÷a th× nã còng cÇn ph¶i kinh doanh cã l·i vµ b¶o tån ®­îc nguån vèn cña m×nh. V× vËy viÖc chó träng ®Õn hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®Æc biÖt lµ trong kinh doanh tÝn dông, lµ yªu cÇu sèng cßn mµ tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu ph¶i thùc hiÖn. kÕt luËn Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang tõng b­íc theo ®uæi c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cã nhiÒu vÊn ®Ò míi nÈy sinh cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ triÓn khai tõng b­íc cho phï hîp víi yªu cÇu thùc tiÔn vµ th«ng lÖ quèc tÕ. ViÖc nghiªn cøu, ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét vÊn ®Ò quan träng vµ cÊp thiÕt nh»m gãp phÇn gi¶m bít tæn thÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, an toµn vµ v÷ng ch¾c, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i n­íc ta tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh. B»ng mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc, b¸m s¸t c¸c môc tiªu vµ ph¹m vi nghiªn cøu, ®Ò tµi nµy ®· tr×nh bÇy ®­îc c¸c vÊn ®Ò chung vÒ Ng©n hµng th­¬ng m¹i, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng trªn thùc tiÔn cña hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt nam hiÖn nay, t×m ra c¸c nguyªn nh©n tõ ®ã ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Lª ThÞ H­¬ng Lan ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Do sù häc hái vµ nghiªn cøu cã h¹n , sù hiÓu biÕt vÒ lý luËn còng nh­ thùc tiÔn cßn nhiÒu h¹n chÕ ch¾c ch¾n ®Ò tµi nµy cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù phª b×nh vµ gãp ý cña c« gi¸o ®Ó em cã thÓ n©ng cao h¬n tr×nh ®é còng nh­ hiÓu biÕt cña riªng b¶n th©n. Hµ Néi ngµy 9 th¸ng 3 n¨m 2003 Ng­êi viÕt: Vò ThÞ Thanh Xu©n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh. FREDERICS MISHKIN 2. T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. Sè c¸c n¨m: 2000,2001,2002,2003. 3. T¹p chÝ lý luËn vµ nghiÖp vô ng©n hµng. Sè c¸c n¨m: 2002,2003. 4. B¸o c¸o th­êng niªn cña mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i. Sè c¸c n¨m: 2002,2003. 5. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ- §HKTQD. 6. T¹p chÝ th«ng tin khoa häc ng©n hµng. Sè c¸c n¨m: 2002,2003. 7. T¹p chÝ khoa häc vµ nghiÖp vô ng©n hµng. Sè c¸c n¨m: 2002,2003. 8. Kinh tÕ thÕ giíi. Sè c¸c n¨m: 2002,2003. 9. Vµ mét sè tµi liÖu kh¸c Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I: nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Ng©n hµng th­¬ng m¹i 2 I. Ng©n hµng th­¬ng m¹i 2 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i. 2 2. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i Ng©n hµng th­¬ng m¹i 3 2.1 Ph©n lo¹i NHTM theo h×nh thøc së h÷u: 4 2.2 C¸c lo¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i chia theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng. 5 2.3 C¸c lo¹i Ng©n hµng th­¬ng m¹i chia theo c¬ cÊu tæ chøc: 6 3. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: 6 3.1 Trung gian tµi chÝnh. 6 3.2 T¹o ph­¬ng tiÖn thanh to¸n 7 3.3 Trung gian thanh to¸n: 7 4. Vai trß cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: 8 II. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: 9 1. Huy ®éng vèn: 9 2. Sö dông vèn: 10 3. Lµ trung gian tµi chÝnh 10 3.1 Mua b¸n ngo¹i tÖ: 10 3.2 Cung cÊp c¸c dÞch vô ñy th¸c vµ t­ vÊn: 11 3.3 Cho thuª thiÕt bÞ trung vµ dµi h¹n. 11 3.4 Cung cÊp c¸c tµi kho¶n giao dÞch vµ thùc hiÖn thanh to¸n. 11 3.5 DÞch vô m«i giíi ®Çu t­ chøng kho¸n 11 3.6 DÞch vô b¶o hiÓm, b¶o l·nh: 12 3.7 Qu¶n lý ng©n quü: 12 3.8 Tµi trî c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh phñ 12 III. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. 13 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh lêi. 13 C¸c chØ tiªu ®¸nh gÝa rñi ro. 15 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông. 15 3.1. Tû lÖ nî qu¸ h¹n. 16 3.2 C¬ cÊu vèn ®Çu t­. 16 3.3 Tû lÖ thanh to¸n nî do b¸n tµi s¶n cña ng­êi vay. 17 3.4 ChØ tiªu vßng quay vèn tÝn dông. 17 3.5 Ph©n lo¹i tµi s¶n “Cã”. 17 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ho¹t ®éngkinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. 19 1. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam: 19 2. Thùc tr¹ng: 20 2.1 KÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam: 20 2.2. C¸ch sö dông vèn: 21 2.3. DÞch vô cña trung gian tµi chÝnh: 23 2.4. H¹n chÕ 23 2.5. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng 24 2.6. Nguyªn nh©n. 25 3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i tr­íc t×nh h×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: 26 3.1. C¬ héi 26 3.2. Th¸ch thøc: 27 Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i 30 1 §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt nam trong thËp niªn ®Çu cña thÕ kû 21 30 1.1. Tõ nay ®Õn n¨m 2005 : 30 1.2 Mét sè chØ tiªu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn cña ngµnh. 30 1.3. Nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña ngµnh ng©n hµng trong n¨m 2003 31 2. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i 32 2.1 T¨ng c­êng tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i. 32 2.2. N©ng cao søc m¹nh, n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i. 33 2.3. Ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô míi trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. 35 2.4. T¹o m«i tr­êng ph¸p lý- kinh tÕ- x· héi æn ®Þnh 37 KÕt luËn 38 Tµi liÖu tham kh¶o 39