Đề tài Hoàn thiện hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại các doanh nghiệp xây lắp

Lêi nãi ®Çu Trong giai ®o¹n võa qua ®Êt n­íc ta ®· cã nh÷ng thµnh tùu næi bËt trong ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi. HiÖn nay, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· chuyÓn m×nh tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Trong qu¸ tr×nh ®ã, hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam còng cã nh÷ng b­íc ®æi míi, tiÕn bé vµ nh¶y vät phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ míi còng nh­ sù ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. X©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, chiÕm kho¶ng 30% tæng sè vèn ®Çu t­ cña c¶ n­íc. S¶n phÈm cña ngµnh x©y l¾p th­êng lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông l©u dµi, cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng còng nh­ nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay, b­íc ®ét ph¸ ®Çu tiªn quan träng ®ã lµ x©y dùng, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së h¹ tÇng. §iÒu nay kh«ng chØ cã nghÜa lµ khèi l­îng c«ng viÖc cña ngµnh XDCB t¨ng lªn mµ cïng víi nã lµ sè vèn ®Çu t­ XDCB còng t¨ng lªn. §iÒu quan t©m hµng ®Çu lµ lµm sao cã thÓ qu¶n lý mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­, tr¸nh t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t vèn trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn dù ¸n x©y l¾p th­êng kÐo dµi vÒ mÆt thêi gian. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt (CPSX) vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p nãi riªng vµ c¸c Doanh nghiÖp s¶n xuÊt nãi chung. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, Doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ph¶i cã uy tÝn mµ gi¸ c¶ s¶n phÈm cña Doanh nghiÖp còng ph¶i cã tÝnh c¹nh tranh. Muèn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm Doanh nghiÖp ph¶i qu¶n lý tèt c¸c kh©u s¶n xuÊt, h¹ch to¸n ®Çy ®ñ c¸c chi phÝ bá ra, gi¶m thiÓu tèi ®a c¸c chi phÝ. Muèn vËy, Doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, tõ ®ã phôc vô tèt cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, hoµn thiÖn bé m¸y qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt ®Ó Doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. NhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò trªn, em m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p". KÕt cÊu cña ®Ò tµi, ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn gåm 2 phÇn chÝnh sau: PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p. PhÇn II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p vµ ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn vÊn ®Ò trªn. Do ph¹m vi ®Ò tµi réng, thêi gian nghiªn cøu h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n. PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p I-/ §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p cã ¶nh h­ëng ®Õn h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. XDCB lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cã chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt TSC§ cho c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n,t¹o c¬ së vËt chÊt cho x· héi, t¨ng tiÒm lùc kinh tÕ cho ®Êt n­íc. Trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, XDCB ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng. Mét phÇn vèn lín ®· ®­îc ®Çu t­ vµo lÜnh vùc x©y dùng, chiÕm h¬n 30% tæng sè vèn ®Çu t­ cho c¸c ngµnh kinh tÕ cña c¶ n­íc. Mét lµ: s¶n phÈm x©y l¾p lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p, thêi gian s¶n xuÊt kÐo dµi mang tÝnh tæng hîp vÒ nhiÒu mÆt nh­ kinh tÕ - chÝnh trÞ, nghÖ thuËt, nã vèn ®a d¹ng nh­ng mang tÝnh ®¬n chiÕc. Do ®Æc ®iÓm nµy cho nªn viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ph¶i cã c¸c dù ¸n thi c«ng. Hai lµ: Qu¸ tr×nh thi c«ng ®­îc chia lµm nhiÒu giai ®o¹n vµ mçi giai ®o¹n bao gåm nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. C¸c c«ng viÖc chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn ngoµi trêi nªn bÞ ¶nh h­ëng lín bëi c¸c yÕu tè thêi tiÕt, tù nhiªn. H¬n n÷a, s¶n phÈm x©y l¾p cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt cßn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm ®Æt s¶n phÈm. Do ®ã, qu¸ tr×nh vµ ®iÒu kiÖn thi c«ng kh«ng cã tÝnh æn ®Þnh, mµ lu«n lu«n biÕn ®éng theo ®Þa ®iÓm x©y dùng vµ theo tõng giai ®o¹n thi c«ng. ChÝnh v× vËy mµ c«ng t¸c qu¶n lý gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Ba lµ: s¶n phÈm x©y l¾p hoµn thµnh kh«ng nhËp kho mµ cã thÓ ®­îc tiªu thô ngay theo gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸ ®· ®­îc tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t­. Nãi mét c¸ch kh¸c, nã ®­îc mua b¸n, tr¶ gi¸ tr­íc khi ®­îc s¶n phÈm, do vËy tÝnh chÊt hµng ho¸ cña s¶n phÈm x©y l¾p thÓ hiÖn kh«ng râ nÐt. Bèn lµ: ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ x©y l¾p lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh giai ®o¹n c«ng viÖc cã ®iÓm dõng kü thuËt vµ tèi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh cã ®iÓm dõng kü thuËt ®· hoµn thµnh. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p nãi trªn cho nªn viÖc h¹ch to¸n trong c¸c ®¬n vÞ x©y l¾p cã ®Æc ®iÓm: Thø nhÊt, ®èi t­îng h¹ch to¸n cã thÓ lµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc cña h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc nhãm c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh... tõ ®ã x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ thÝch hîp. Thø hai, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ h¹ng môc c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc ®· hoµn thµnh, c¸c khèi l­îng x©y l¾p cã tÝnh dù to¸n riªng ®· hoµn thµnh tõ ®ã, x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp: ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp, ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ, ph­¬ng ph¸p hÖ sè hoÆc tû lÖ... Thø ba, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p lËp dù to¸n trong XDCB dù to¸n ®­îc lËp theo tõng h¹ng môc chi phÝ: ®Ó cã thÓ so s¸nh kiÓm tra chi phÝ, s¶n xuÊt x©y l¾p thùc tÕ ph¸t sinh víi dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ®­îc ph©n lo¹i theo chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung. II-/ B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1-/ CPSX s¶n phÈm x©y l¾p: a) Kh¸i niÖm vµ néi dung kinh tÕ cña CPSX s¶n phÈm x©y l¾p. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña Doanh nghiÖp x©y l¾p lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi mét c¸ch cã ý thøc, cã môc ®Ých c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thi c«ng ®Ó t¹o nªn c¸c c«ng tr×nh h¹ng môc c«ng tr×nh nhÊt ®Þnh. C¸c yÕu tè vÒ lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng (biÓu hiÖn cô thÓ lµ c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸) d­íi sù t¸c ®éng cã ý thøc cña søc lao ®éng (biÓu hiÖn lµ hao phÝ vÒ lao ®éng sèng) qua qu¸ tr×nh biÓn ®æi sÏ t¹o ra c¸c s¶n phÈm x©y l¾p. §Ó ®o l­êng c¸c hao phÝ mµ Doanh nghiÖp ®· bá ra trong tõng thêi kú nh»m tæng hîp, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ®Çu ra, phôc vô yªu cÇu qu¶n lý th× mäi hao phÝ cuèi cïng ®Òu tån t¹i trong mèi quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ vµ ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc gi¸ trÞ, gäi lµ CPSX. Nh­ vËy, chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp x©y l¾p bá ra cã liªn quan ®Õn khèi l­îng x©y l¾p trong kú. B¶n chÊt cña chi phÝ x©y l¾p lµ sù dÞch chuyÓn - chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. C¸c chi phÝ nµy kh«ng liªn quan ®Õn hîp ®ång s¶n xuÊt nh­: chi phÝ qu¶n lý Doanh nghiÖp, chi phÝ b¸n hµng... kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt. b) Ph©n lo¹i CPSX s¶n phÈm x©y l¾p. Tuú tõng quèc gia, tõng thêi kú vµ tuú theo yªu cÇu qu¶n lý cña tõng ®èi t­îng cô thÓ mµ ng­êi ta ph©n lo¹i chi phÝ theo mét tiªu thøc nhÊt ®Þnh. ë n­íc ta, viÖc ph©n lo¹i chi phÝ ®­îc c¸c Doanh nghiÖp ¸p dông tuú theo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc ®iÓm qu¶n lý vµ tr×nh ®é nghiÖp vô cña mçi Doanh nghiÖp sao cho hîp lý. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ. Ph©n lo¹i CPSX theo yÕu tè: Chi phÝ NVL nh­ xi m¨ng, s¾t, thÐp, g¹ch.... Chi phÝ c«ng cô, dông cô nh­ giµn gi¸o, cuèc xÎng... Chi phÝ nhiªn liÖu, ®éng lùc mua ngoµi: x¨ng, dÇu, mì... Chi phÝ tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp, gi¸n tiÕp, lao ®éng thuª ngoµi, trÝch BHXH, BHYT, chi phÝ c«ng ®oµn theo tû lÖ quy ®Þnh. Chi phÝ khÊu hao TSC§. Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc, ®iÖn tho¹i. Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c Ph©n lo¹i CPSX theo ph­¬ng ph¸p tËp hîp CPSX vµ mèi quan hÖ víi ®èi t­îng chÞu chi phÝ. Chi phÝ trùc tiÕp: lµ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra mét lo¹i s¶n phÈm, mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh bao gåm: chi phÝ NVL trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ m¸y thi c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn s¶n xuÊt s¶n phÈm nh­ng nh÷ng chi phÝ nµy ph¸t sinh ë bé phËn qu¶n lý ®éi thi c«ng. Ph©n lo¹i theo kho¶n môc Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (NVLTT) Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Chi phÝ chung Chi phÝ s¶n xuÊt (CPSX) chung Chi phÝ b¸n hµng Chi phÝ qu¶n lý Doanh nghiÖp c) §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kinh doanh x©y l¾p. §èi t­îng h¹ch to¸n CPSX. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng h¹ch to¸n CPSX thùc chÊt lµ x©y dùng ph¹m vi hay giíi h¹n cña chi phÝ nh»m phôc vô cho viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuú tõng c«ng viÖc, tr×nh ®é qu¶n lý cña mçi Doanh nghiÖp x©y l¾p mµ cã ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ kh¸c nhau, cã thÓ lµ: C«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh §¬n ®Æt hµng Giai ®o¹n c«ng viÖc hoµn thµnh Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX. Tuú tõng Doanh nghiÖp x©y l¾p mµ cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ sau: Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX theo c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX theo ®¬n ®Æt hµng Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX theo ®¬n vÞ thi c«ng. 2-/ Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p a) Kh¸i niÖm Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tæng sè c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ Doanh nghiÖp x©y l¾p bá ra cã liªn quan tíi khèi l­îng x©y l¾p ®· hoµn thµnh. b) B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ toµn bé chi phÝ chi ra nh­ chi phÝ NVL, chi phÝ nh©n c«ng, chi phÝ m¸y thi c«ng vµ c¸c chi phÝ kh¸c... tÝnh b»ng tiÒn ®Ó hoµn thµnh mét khèi l­îng s¶n phÈm x©y l¾p nhÊt ®Þnh, cã thÓ lµ mét giai ®o¹n c«ng viÖc cã thiÕt kÕ vµ dù to¸n riªng, cã thÓ lµ mét h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc mét c«ng tr×nh hoµn thµnh toµn bé. Gi¸ thµnh c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh toµn bé lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cuèi cïng cña s¶n phÈm x©y l¾p. c) Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. C¨n cø vµo sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh th× cã 3 lo¹i gi¸ thµnh x©y l¾p Gi¸ thµnh dù to¸n (Zdt): lµ tæng chi phÝ dù to¸n ®Ó hoµn thµnh mét khèi l­îng s¶n phÈm x©y l¾p. Gi¸ thµnh dù to¸n ®­îc lËp tr­íc khi tiÕn hµnh x©y l¾p trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc thiÕt kÕ ®­îc duyÖt khung gi¸ XDCB hiÖn hµnh. C«ng thøc tÝnh: Zdt = Gi¸ trÞ dù to¸n cña c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh – PhÇn lîi nhuËn ®Þnh møc Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (Zkh): ®­îc x©y dùng tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña Doanh nghiÖp trªn c¬ së phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh so víi gi¸ thµnh dù to¸n b»ng c¸c biÖn ph¸p t¨ng c­êng qu¶n lý kü thuËt, vËt t­ thi c«ng, c¸c ®Þnh møc vµ ®¬n gi¸ ¸p dông trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p. C«ng thøc tÝnh: ZKH = Zdt – Møc h¹ gi¸ dù to¸n Gi¸ thµnh thùc tÕ (Ztt) : lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ bá ra ®Ó hoµn thµnh bµn giao khèi l­îng x©y l¾p mµ Doanh nghiÖp ®· nhËn thÇu. Nã bao gåm: chi phÝ theo ®Þnh møc, chi phÝ v­ît ®Þnh møc, kh«ng ®Þnh møc. d) §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm C«ng viÖc ®Çu tiªn trong c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. Trong ngµnh XDCB do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt mang tÝnh ®¬n chiÕc, mçi s¶n phÈm ®Òu ph¶i cã dù to¸n vµ thiÕt kÕ riªng nªn ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p th­êng lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hay khèi l­îng c«ng viÖc cã thiÕt kÕ vµ dù to¸n riªng ®· hoµn thµnh. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p: Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ph­¬ng ph¸p sö dông sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®­îc ®Ó tÝnh ra gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p th­êng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: Ph­¬ng ph¸p gi¶n ®¬n (ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp) ¸p dông trong tr­êng hîp ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®èi t­îng tËp hîp CPSX, kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú b¸o c¸o. C«ng thøc tÝnh nh­ sau: Z = D®k + C - Dck Z : Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p C : Tæng CPSX ®· tËp hîp theo ®èi l­îng D®k,Dck : gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Õn kú, cuèi kú Ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ¸p dông trong tr­êng hîp Doanh nghiÖp x©y l¾p nh÷ng c«ng tr×nh lín CPSX tËp hîp theo tõng ®éi s¶n xuÊt, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh riªng cho tõng c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh. C«ng thøc tÝnh nh­ sau: Z = D®k + C1 + C2 + .... + Cn - Dck Trong ®ã: C1, C2 .... C«ng nghiÖp lµ CPSX ë tõng ®éi hay tõng h¹ng môc c«ng tr×nh. Ngoµi ra cßn cè mét sè ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­: ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng, ph­¬ng ph¸p tÝnh theo ®Þnh møc. ViÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµo lµ tuú vµo ®Æc ®iÓm cña tõng Doanh nghiÖp. III-/ H¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1-/ KÕ to¸n CPSX x©y l¾p trong c¸c Doanh nghiÖp kÕ to¸n hay tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. a) H¹ch to¸n chi phÝ NVL trùc tiÕp Chi phÝ NVL trùc tiÕp trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p bao gåm trÞ gi¸ NVL sö dông phôc vô trùc tiÕp cho thi c«ng tÝnh theo gi¸ thùc tÕ khi xuÊt dïng (kh«ng bao gåm trÞ gi¸ NVL cña bªn chñ ®Çu t­ bµn giao). Chi phÝ NVL trùc tiÕp ®­îc ph¶n ¸nh trªn TK 621 Bªn nî: ph¶n ¸nh gi¸ trÞ NVL xuÊt dïng trùc tiÕp cho ho¹t ®éng x©y l¾p Bªn cã: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ NVL xuÊt dïng kh«ng hÕt nhËp kho - KÕt chuyÓn hoÆc tÝnh ph©n bæ trÞ gi¸ NVL thùc tÕ sö dông cho hîp ®ång x©y l¾p trong kú vµo TK 154 TK 621 cuèi kú kh«ng cã sè d­. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n cô thÓ nh­ sau: Khi xuÊt kho NVL sö dông phôc vô trùc tiÕp cho thi c«ng: Nî TK 621 TrÞ gi¸ NVL xuÊt dïng Cã TK 152 Tr­êng hîp Doanh nghiÖp mua NVL ®­a th¼ng ®Õn bé phËn thi c«ng: Tr­êng hîp thuéc ®èi t­îng chÞu VAT vµ Doanh nghiÖp ¸p dông VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ: Nî TK 621 : Gi¸ mua NVL ch­a cã VAT Nî TK 133 : VAT ®­îc khÊu trõ Cã TK 331, 111, 112...: tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n. Tr­êng hîp Doanh nghiÖp ¸p dông VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu VAT Nî TK 621 Tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n Cã TK 331, 111, 112... Nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng kh«ng hÕt, cuèi kú nhËp l¹i kho kÕ to¸n c¨n cø vµo phiÕu b¸o vËt t­ cßn l¹i cuèi kú ghi: Nî TK 152 TrÞ gi¸ NVL nhËp kho Cã TK 621 Cuèi kú, c¨n cø vµo kÕt qu¶ b¶ng ph©n bæ NVL tÝnh cho tõng ®èi t­îng sö dông NVL theo ph­¬ng ph¸p hoÆc ph©n bæ, ghi: Nî TK 154 Chi phÝ NVL trùc tiÕp (chi tiÕt theo ®èi t­îng) Cã TK 621 TK 152, 111, 331 TËp hîp chi phÝ NVL TT TK 154 KÕt chuyÓn chi phÝ theo tõng ®èi t­îng NVL TT theo tõng ®èi t­îng Gi¸ trÞ NVL xuÊt dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho TK 621 S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp b) KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (NCTT) Chi phÝ NCTT lµ c¸c chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh hîp ®ång x©y l¾p bao gåm c¶ kho¶n ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng trong biªn chÕ cña Doanh nghiÖp vµ cho ng­êi lao ®éng thuª ngoµi (kh«ng bao gåm c¸c kho¶n tÝnh trÝch theo l­¬ng). Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®­îc ph¶n ¸nh trªn TK 622. Bªn nî: Chi phÝ NCTT s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p. Bªn cã: KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT sang bªn nî TK 154. TK 622 cuèi kú kh«ng cã sè d­. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n cô thÓ nh­ sau: Khi tÝnh tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p Nî TK 622 TiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n x©y l¾p Cã TK 3341 Khi tÝnh sè tiÒn ph¶i tr¶ nh©n c«ng thuª ngoµi. Nî TK 622 Sè tiÒn ph¶i tr¶ nh©n c«ng thuª ngoµi Cã TK 3342 Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ NCTT sang tµi kho¶n 154. Nî TK 154 Chi phÝ NCTT Cã TK 622 S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ TK 3341 TiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho TK 154 KÕt chuyÓn CNTTSX trong Doanh nghiÖp Chi phÝ NCTT TK 622 TK 3342 TiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho CNTTSX thuª ngoµi c) KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh ë c¸c ®éi s¶n xuÊt, bao gåm l­¬ng nh©n viªn qu¶n lý ®éi, c¸c kho¶n tÝnh theo l­¬ng (KPC§, BHXH, BHYT) theo tû lÖ quy ®Þnh, chi phÝ khÊu hao, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ c¸c chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. Tµi kho¶n ph¶n ¸nh cho chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ TK 627 Bªn nî: TËp hîp c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong kú. Bªn cã: - C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung. - KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt sang bªn nî TK 154 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n cô thÓ nh­ sau: TÝnh tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn qu¶n lý tæ ®éi thi c«ng: Nî TK 627 TiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn qu¶n lý tæ ®i thi c«ng Cã TK 334 Khi tÝnh trÝch c¸c kho¶n theo l­¬ng (KPC§, BHYT, BHXH) Nî TK 627 C¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng Cã TK 338 (3382, 3383, 3384) Khi xuÊt c«ng cô dông cô, sö dông phôc vô trùc tiÕp cho thi c«ng: Lo¹i thi c«ng 1 lÇn: Nî TK 627 trÞ gi¸ CCDC xuÊt dïng Cã TK 153 Lo¹i ph©n bæ nhiÒu lÇn Nî TK 142 trÞ gi¸ CCDC xuÊt dïng Cã TK 153 Hµng th¸ng ph©n bæ ghi Nî TK 627 møc ph©n bæ hµng th¸ng Cã TK 142 Khi trÝch khÊu hao TSC§ sö dông phôc vô trùc tiÕp cho thi c«ng ghi: Nî TK 627 KhÊu hao TSC§ Cã TK 214 Nî TK 009 : Sè khÊu hao ®· trÝch Khi cã c¸c kho¶n chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ c¸c chi phÝ b»ng tiÒn phôc vô trùc tiÕp cho thi c«ng: §èi víi Doanh nghiÖp nép thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ Nî TK 627 : Chi phÝ theo gi¸ ch­a cã thuÕ Nî TK 133 : ThuÕ VAT ®­îc khÊu trõ Cã TK 331, 111, 112, 141 : Tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n. §èi víi Doanh nghiÖp chÞu VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: Nî TK 627 Tæng gi¸ thanh to¸n Cã TK 311, 111, 112, 141 Cuèi th¸ng kÕt chuyÓn CFSX sang TK 154: Nî TK 154 Chi phÝ s¶n xuÊt chung Cã TK 627 d) KÕ to¸n chi phÝ m¸y thi c«ng: §­îc h¹ch to¸n riªng thµnh kho¶n môc vµ ®­îc ph¶n ¸nh trªn TK 623, trong tr­êng hîp Doanh nghiÖp x©y l¾p tiÕn hµnh x©y l¾p c«ng tr×nh hçn hîp võa b»ng thñ c«ng võa b»ng m¸y: TK 623: Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Bªn nî: TËp hîp chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Bªn cã: KÕt chuyÓn chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng sang tµi kho¶n liªn quan. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n cô thÓ nh­ sau: Khi tÝnh tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn ®iÒu khiÓn m¸y thi c«ng: Nî TK 623 : TiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ Cã TK 334 Khi xuÊt vËt liÖu sö dông phôc vô cho m¸y thi c«ng Nî TK 623 : TrÞ gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng Cã TK 152 Khi xuÊt CC - DC sö dông phôc vô cho m¸y thi c«ng Lo¹i ph©n bæ 1 lÇn: Nî TK 623 : TrÞ gi¸ CC - DC xuÊt dïng Cã TK 153 Lo¹i ph©n bæ nhiÒu lÇn: Nî TK 142 : TrÞ gi¸ CC - DC xuÊt dïng Cã TK 153 Nî TK 623 : Møc ph©n bæ hµng th¸ng Cã TK 142 Khi tÝnh khÊu hao m¸y thi c«ng: Nî TK 623 Cã TK 214 : KhÊu hao m¸y thi c«ng Nî TK 009 : Sè khÊu hao ®· tÝnh Khi cã c¸c chi phÝ dÞch vô mua ngoµi sö dông phôc vô m¸y thi c«ng: Tr­êng hîp Doanh nghiÖp chÞu thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ: Nî TK 623 : Chi phÝ theo gi¸ ch­a cã thuÕ Nî TK 133 : ThuÕ VAT ®­îc khÊu trõ Cã TK 111, 112, 331, 141 : Tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n. Tr­êng hîp Doanh nghiÖp chÞu thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: Nî TK 623 Cã TK 111, 112, 331, 141 : Tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n. Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng sang TK 154 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p: Nî TK 154 : Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Cã TK 623 S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ m¸y thi c«ng TK 111, 334 TiÒn c«ng ph¶i tr¶ cho TK 154 C¨n cø vµo b¶ng ph©n bæ CP sö dông c«ng nh©n l¸y m¸y MTC tÝnh cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh TK 623 TK 132, TK 153 XÊt mua vËt liÖu phôc vô cho MTC TK 124 TK 111, 112, 331... Chi phÝ khÊu hao MTC CP dÞch vô mua ngoµi vµ CP b»ng tiÒn kh¸c TK 133 ThuÕ VAT ®­îc khÊu trõ (nÕu cã) e) Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p vµ kÕt chuyÓn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tµi kho¶n sö dông lµ TK 154. C¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p khi vËn dông TK 154 ph¶i më chi tiÕt cho tõng c«ng tr×nh, tõng h¹ng môc c«ng tr×nh. Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ph¸t sinh trong kú: Nî TK 154 : chi phÝ x©y l¾p Cã TK 621 : Chi phÝ NVLTT Cã TK 622 : Chi phÝ NCTT Cã TK 627 : Chi phÝ s¶n xuÊt chung Cã TK 623 : Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng. Khi tÝnh ®­îc gi¸ thµnh thùc tÕ cña c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, giai ®o¹n c«ng viÖc cã ®iÓm dõng kü thuËt bµn giao cho bªn A. Nî TK 632 Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm x©y l¾p Cã TK 154 TK 621 Chi phÝ NVLTT TK 152,111 C¸c kho¶n ghi qu¶ chi phÝ TK 154 TK 622 Chi phÝ NCTT TK 623 TK 627 Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Chi phÝ s¶n xuÊt chung TK 632 Gi¸ thµnh x©y l¾p c«ng tr×nh hoµn thµnh S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt 2-/ KÕ to¸n CPSX x©y l¾p vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. a) KÕ to¸n chi phÝ NVL trùc tiÕp Theo ph­¬ng KK§K, cuèi kú sau khi kiÓm kª trÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu cßn l¹i cuèi kú, kÕ to¸n tÝnh vµ kÕt chuyÓn trÞ gi¸ NVL sö dông phôc vô cho thi c«ng trong kú: Nî TK 621 trÞ gi¸ NVL xuÊt dïng trong kú Cã TK 611 KÕ to¸n kÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp sang tµi kho¶n 631 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm x©y l¾p: Nî TK 631 Chi phÝ NVL trùc tiÕp Cã TK 611 b) KÕ to¸n chi phÝ NCTT TËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (t­¬ng tù ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn) Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp sang TK 631 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Nî TK 631 Chi phÝ NCTT Cã TK 622 c) KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung TËp hîp chi phÝ SXC (t­¬ng tù ph­¬ng ph¸p KKTX) Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ SXC sang TK 631 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm x©y l¾p. Nî TK 631 Chi phÝ s¶n xuÊt chung Cã TK 627 d) KÕ to¸n chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng TËp hîp chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng (t­¬ng tù ph­¬ng ph¸p KKTX) Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng sang TK 631 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm x©y l¾p. Nî TK 631 Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng Cã TK 623 e) Tæng hîp chi phÝ vµ kÕt chuyÓn gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Tµi kho¶n sö dông lµ TK 631. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n nh­ sau: KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p dë dang ®Çu kú Nî TK 631 Chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ®Ó dïng ®Çu kú Cã TK 154 Cuèi kú: Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ph¸t sinh trong kú: Nî TK 154 : chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ph¸t sinh trong kú Cã TK 621 : Chi phÝ NVLTT Cã TK 622 : Chi phÝ NCTT Cã TK 623 : Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng. Cã TK 627 : Chi phÝ s¶n xuÊt chung X¸c ®Þnh vµ kÕt chuyÓn chi phÝ x©y l¾p dë dang cuèi kú: Nî TK 154 Cã TK 631 TÝnh vµ kÕt chuyÓn gi¸ thµnh c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, giai ®o¹n c«ng viÖc cã ®iÓm dõng kü thuËt ®· hoµn thµnh bµn giao cho bªn A: Nî TK 632 Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm x©y l¾p Cã TK 631 Do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt x©y l¾p, ®Æc ®iÓm ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh mµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm x©y l¾p lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp. Theo ph­¬ng ph¸p nµy gi¸ thµnh thùc tÕ cña c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, giai ®o¹n c«ng viÖc cã ®iÓm dõng kü thuËt ®· hoµn thµnh bµn giao cho bªn A ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Z = D®k + C + Dck Trong ®ã: Z : lµ gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm x©y l¾p D®k : chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p dë dang ®Çu kú Dck : chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p dë dang cuèi kú C : chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ph¸t sinh trong kú V-/ §Æc ®iÓm kÕ to¸n theo ph­¬ng thøc kho¸n gän trong x©y l¾p. 1-/ Hîp ®ång kho¸n gän: Trong c¸c Doanh nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay xuÊt hiÖn mét h×nh thøc qu¶n lý míi ®ã lµ kho¸n gän. C¸c ®¬n vÞ nhËn kho¸n (xÝ nghiÖp, tæ ®éi...) cã thÓ nhËn kho¸n gän khèi l­îng c«ng viÖc hoÆc c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh. Gi¸ nhËn kho¸n bao gåm chi phÝ tiÒn l­¬ng, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô thi c«ng, chi phÝ chung. Khi nhËn kho¸n, hai bªn ph¶i lËp hîp ®ång giao kho¸n, trong ®ã ghi râ néi dung c«ng viÖc, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña mçi bªn còng nh­ thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång. Khi khèi l­îng c«ng viÖc nhËn thÇu ®· hoµn thµnh, hai bªn lËp biªn b¶n thanh lý hîp ®ång. MÉu: Hîp ®ång kho¸n gän x©y l¾p Hä tªn Chøc vô ®¹i diÖn cho bªn giao kho¸n Hä tªn Chøc vô ®¹i diÖn cho bªn h©n kho¸n. Hai bªn cïng ký hîp ®ång kho¸n gän víi c¸c ®iÒu kho¶n sau: 1) Tªn c«ng tr×nh §Þa ®iÓm x©y dùng 2) Thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång: Tõ ngµy ®Õn ngµy 3) Néi dung c¸c c«ng viÖc kho¸n gän. 4) Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña ng­êi nhËn kho¸n 5) Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña bªn giao kho¸n. §¹i diÖn bªn nhËn kho¸n gän §¹i diÖn bªn giao kho¸n gän (ký vµ hä tªn) (ký vµ hä tªn) 2-/ KÕ to¸n t¹i ®¬n vÞ giao kho¸n Khi t¹m øng vËt t­, tiÒn vèn cho ®¬n vÞ nhËn kho¸n, ghi: Nî TK 141 (hoÆc 1388) Cã TK 152, 111, 112, 153 Khi thanh lý hîp ®ång, ph¶n ¸nh chi phÝ thùc tÕ: Thu nhËp ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc trong ®¬n vÞ kho¸n gän: Nî TK 622 : Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Nî TK 627 : Chi phÝ s¶n xuÊt chung Cã TK 334 : Tæng sè tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng ph¶i tr¶ Toµn bé gi¸ trÞ ph¶i tr¶ cho ®¬n vÞ nhËn kho¸n Nî TK 621 : Chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp Nî TK 622 : Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp thuª ngoµi Nî TK 627 : Chi phÝ s¶n xuÊt chung Nî TK 334 : Ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc trong ®¬n vÞ nhËn kho¸n Cã TK 141 (hoÆc 1388) : Gi¸ trÞ nhËn kho¸n ph¶i tr¶ Thanh to¸n bæ sung sè thiÕu cho ®¬n vÞ nhËn kho¸n. Nî TK 141 (hoÆc 1388) Cã TK 111, 112 T¹i ®¬n vÞ giao kho¸n, Tµi kho¶n 141 (hoÆc 1388) ph¶i ®­îc më chi tiÕt cho tõng ®¬n vÞ nhËn kho¸n. §ång thêi, ph¶i më sæ theo dâi khèi l­îng x©y l¾p giao kho¸n gän theo tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, trong ®ã ph¶n ¸nh theo c¶ gi¸ nhËn thÇu vµ giao kho¸n, chi tiÕt theo tõng kho¶n môc chi phÝ. Cßn t¹i ®¬n vÞ nhËn kho¸n cÇn më sæ theo dâi khèi l­îng x©y dùng nhËn kho¸n c¶ vÒ gi¸ trÞ nhËn kho¸n vµ chi phÝ thùc thÕ theo tõng kho¶n môc chi phÝ. Trong ®ã chi phÝ nh©n c«ng thùc tÕ cÇn chi tiÕt theo bé phËn thuª ngoµi vµ bé phËn chi phÝ ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn cña ®¬n vÞ. Sè chªnh lÖch gi÷a chi phÝ thùc tÕ víi chi phÝ giao kho¸n lµ møc tiÕt kiÖm hoÆc v­ît chi cña ®¬n vÞ giao kho¸n (tiÕt kiÖm th× ®¬n vÞ nhËn kho¸n ®­îc h­ëng v­ît chi th× ®¬n vÞ nhËn kho¸n ph¶i bï). PhÇn II Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p I-/ Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¸c Doanh nghiÖp thùc hiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n theo chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chÕ ®é kinh tÕ ®ã kh«ng cßn phï hîp, mµ c¸c Doanh nghiÖp hiÖn nay ®· h¹ch to¸n theo chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã tÝnh c¹nh tranh khèc liÖt, cho nªn Doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× ph¶i lu«n tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp ph¶i gi¶i quyÕt tèt ba vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n ®ã lµ: "s¶n xuÊt c¸i g× ? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo ? vµ s¶n xuÊt cho ai ?". Cïng víi sù ®æi míi cña nÒn kinh tÕ, viÖc h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung vµ viÖc vËn dông vµo c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n t¹i c¸c Doanh nghiÖp nãi riªng còng ®­îc ®æi míi vµ hoµn thiÖn. §Æc biÖt do chÕ ®é kinh tÕ míi ra ®êi theo quyÕt ®Þnh sè 1141 TC/QD/C§KT ngµy 1/11/1995 cña Bé Tµi chÝnh ®· ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý míi vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. HiÖn nay, trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· ®­îc chó träng. C¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p lu«n lu«n t×m c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp ®èi víi chi phÝ ®Çu vµo nh»m h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt s¶n phÈm, t¨ng lîi nhuËn. C¸c Doanh nghiÖp thùc hiÖn c«ng t¸c theo dâi, ghi sæ mét c¸ch th­êng xuyªn vµ t­¬ng ®èi phï hîp, chÝnh x¸c víi chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, viÖc cËp nhËt chÕ ®é kÕ to¸n míi ®­îc quan t©m h¬n. HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n ban ®Çu ®­îc tæ chøc ®Çy ®ñ, hîp ph¸p; qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ ®­îc tæ chøc mét c¸ch khoa häc; ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña mçi Doanh nghiÖp vµ ®óng chÕ ®é; viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÔ dµng h¬n do viÖc h¹ch to¸n chi phÝ theo kho¶n môc. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ¸p dông h×nh thøc qu¶n lý míi lµ giao kho¸n gän tõ Doanh nghiÖp xuèng c¸c tæ, ®éi thi c«ng ®· lµm cho viÖc h¹ch to¸n chÝnh x¸c vµ cËp nhËt h¬n. Nh÷ng ®iÓm ®¹t ®­îc trªn cã thÓ ®­îc kh¸i qu¸t trªn mét sè mÆt c¬ b¶n sau: Mét lµ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vËt t­: viÖc lËp kÕ ho¹ch mua vËt t­ hµng th¸ng ë c¸c tæ, ®éi thi c«ng ®· ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh thi c«ng kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n vµ phï hîp víi dù to¸n Doanh nghiÖp, viÖc bá h×nh thøc vËt t­ xuÊt t¹i kho Doanh nghiÖp giao cho c¸c tæ ®éi thi c«ng ®· gi¶m ®­îc chi phÝ b¶o qu¶n vËt t­ t¹i kho cña Doanh nghiÖp vµ gi¶m ®­îc chi phÝ vËn chuyÓn tõ kho Doanh nghiÖp ®Õn c«ng tr×nh thi c«ng. T¹i c¸c ®éi x©y dùng c«ng tr×nh viÖc theo dâi vËt t­ xuÊt nhËp kho c«ng tr­êng ®­îc ghi chÐp ®Çy ®ñ (cã lËp phiÕu xuÊt nhËp kho, cã khi sæ chi tiªu vËt vËt t­). ViÖc lËp c¸c b¶ng kª xuÊt nhËp vËt t­, b¶ng tæng hîp xuÊt vËt t­ do kÕ to¸n ®éi lËp t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kÕ to¸n Doanh nghiÖp ghi sæ kÕ to¸n ®­îc nhanh chãng dÔ dµng vµ chÝnh x¸c. Hai lµ, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng: h×nh thøc kho¸n ®­îc sö dông ®Ó giao cho c«ng nh©n ®· t¹o ®éng lùc thóc ®Èy ng­êi lao ®éng cã ý thøc tr¸ch nhiÖm h¬n ®èi víi Doanh nghiÖp vÒ c«ng viÖc ®­îc giao c¶ vÒ chÊt l­îng vµ thêi gian, ®¶m b¶o tiÕn ®é thi c«ng c«ng tr×nh. T×nh h×nh lao ®éng cña c«ng nh©n ®­îc theo dâi th­êng xuyªn qua b¶ng chÊm c«ng ®¶m b¶o sù c«ng b»ng chÝnh x¸c. B¶ng thanh to¸n l­¬ng kÕ to¸n ®éc lËp cã ghi râ sè c«ng, sè tiÒn cña tõng c«ng nh©n gióp kÕ to¸n Doanh nghiÖp lËp b¶ng ph©n bæ tiÒn l­¬ng cho c¸c c«ng tr×nh ®­îc thu l¹i râ rµng. Ba lµ, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung. Do viÖc tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung thµnh b¶ng riªng trong ®ã chi tiÕt tõng lo¹i chi phÝ t¹o ®iÒu kho¶n cho c«ng t¸c qu¶n lý, tæng hîp cã hiÖu qu¶. Bèn lµ, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng. Cac sdn th­êng lËp b¶ng tæng hîp chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng vµ phiÕu c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn m¸y thi c«ng thµnh tõng kho¶n môc râ rµng, cô thÓ. Cuèi kú, kÕ to¸n ®éi lËp b¶ng tæng hîp chi phÝ thuª m¸y (chi tiÕt theo lo¹i vËt t­, sè ca, sè tiÒn), chi phÝ nhiªn liÖu, ®éng lùc cho viÖc ch¹y m¸y (chi tiÕt theo lo¹i vËt t­, lo¹i m¸y, sè l­îng vµ ®¬n gi¸), chi phÝ nh©n c«ng l¸i m¸y gióp cho kÕ to¸n Doanh nghiÖp ghi sæ ®­îc thùc hiÖn chÝnh x¸c. 2-/ Nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm ®· ®¹t ®­îc, c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p vÉn gÆp nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i trong c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh÷ng khã kh¨n nµy do ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. H¬n n÷a, tr­íc th¸ng 12 n¨m 1998 chÕ ®é kÕ to¸n trong Doanh nghiÖp x©y l¾p ch­a ®­îc ban hµnh nªn c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p vÉn ph¶i ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n trong c¸c Doanh nghiÖp s¶n xuÊt. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ c«ng t¸c h¹ch to¸n nãi chung vµ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt,tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng ë c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p gÆp ph¶i nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. §èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vËt t­: ViÖc giao kho¸n gän cho c¸c ®éi x©y dùng c«ng tr×nh tù lo mua s¾m vËt t­ ®«i khi gÆp khã kh¨n, g©y c¶n trë tiÕn ®é thi c«ng. H¬n n÷a, viÖc xuÊt kho vËt t­ ë c¸c ®éi x©y dùng c«ng tr×nh lµ theo gi¸ thùc tÕ nh­ng l¹i kh«ng më sæ ®iÓm danh vËt t­ nªn h¹n chÕ phÇn nµo tÝnh chÝnh x¸c cña ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vËt liÖu xuÊt kho nµy. §èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng KÕ to¸n ®éi lËp chung b¶ng thanh to¸n tiÒn l­¬ng cho c¸c tæ trong ®éi thi c«ng g©y khã kh¨n cho kÕ to¸n trong viÖc theo dâi viÖc tÝnh vµ tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n tõng tæ. Mét sè Doanh nghiÖp trong kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n kh«ng trÝch tr­íc tiÒn l­¬ng nghØ phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt. §iÒu nµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn t©m lý ng­êi lao ®éng, lµm hä kh«ng ph¸t huy hÕt n¨ng suÊt lao ®éng cña m×nh. §èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung: C¸c Doanh nghiÖp hiÖn nµy cßn lóng tóng trong viÖc ph©n bæ mét c¸ch hîp lý chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c c«ng tr×nh ®Æc biÖt lµ khi gÆp ph¶i tr­êng hîp mét ®éi thi c«ng tham gia nhiÒu c«ng tr×nh lín nhá kh¸c nhau. Do trong thµnh phÇn gi¸ thµnh cña mét c«ng tr×nh x©y l¾p gåm 4 kho¶n môc chi phÝ: NVLTT, nh©n c«ng trùc tiÕp, m¸y thi c«ng vµ s¶n xuÊt chung. Theo chÕ ®é kÕ to¸n ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 1141/TC/Q§/C§KT ngµy 1/11/1995 cña Bé Tµi chÝnh, trong kho¶n môc chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng nhiÒu Doanh nghiÖp ®­a chi phÝ vËt t­ cho m¸y thi c«ng vµo bªn nî TK 621, kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng l¸i m¸y vµo bªn nî TK 622, kho¶n môc chi phÝ kh¸c vµo bªn nî TK 627. Do vËy vµo cuèi kú h¹ch to¸n, kÕ to¸n tæng hîp chØ cã thÓ c¨n cø vµo c¸c b¶ng chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt vµ t¶ng tæng hîp chi phÝ cña tõng kho¶n môc phÝ ®Ó tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú, ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn ®é chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c h¹ch to¸n kh«ng cao. 3-/ Nguyªn nh©n Nh÷ng yÕu kÐm trªn ®©y cña Doanh nghiÖp x©y l¾p trong c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: C¸c Doanh nghiÖp cßn ch­a thùc sù quan t©m ®Õn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, viÖc kiÓm tra c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c Doanh nghiÖp tõ phÝa c¸c c¬ quan chñ qu¶n cßn láng lÎo. Tr×nh ®é c¸n bé, nh©n viªn kÕ to¸n cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu, t×nh tr¹ng gian lËn trong c«ng t¸c kÕ to¸n cßn diÔn ra kh¸ phæ biÕn. II-/ Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p Nh»m n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ qu¶n lý chi phÝ nãi chung vµ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµtÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng, c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p ph¶i tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®­îc ®ång thêi t×m c¸c gi¶i ph¸p th¸o gì nh÷ng khã kh¨n hiÖn t¹i. C¸c biÖn ph¸p mµ Doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn lµ: Thø nhÊt: §èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ, nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Do vËt t­ sö dông cho thi c«ng c¸c c«ng tr×nh bao gåm nhiÒu chñng lo¹i kh¸c nhau, cho nªn ngoµi sæ chi tiÕt vËt t­, kÕ to¸n ®éi cÇn më thªm c¸c sæ danh ®iÓm vËt t­. Lµm nh­ vËy sÏ gióp Ých cho viªc x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ vËt t­ xuÊt dïng (theo ph­¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh) ®­îc chÝnh x¸c h¬n vµ viÖc qu¶n lý vËt t­ ®­îc chÆt chÏ h¬n. Mçi khi vËt t­ ®­îc lµm thñ tôc nhËp kho, kÕ to¸n ®éi ghi sæ danh ®iÓm vËt t­ b»ng c¸ch cho mçi lo¹i vËt t­ mét danh môc vµ mét m· sè riªng. Sæ danh ®iÓm vËt t­ cã mÉu nh­ sau: Sæ danh ®iÓm vËt t­ STT Danh ®iÓm Tªn vËt t­ §¬n vÞ tÝnh Tªn nhµ cung cÊp 1 Xi m¨ng - XM 011 - XM 012 Xi m¨ng BS Xi m¨ng HT TÊn TÊn NM Xi m¨ng BØm S¬n NM Xi m¨ng Hoµng Th¹ch 2 §¸ ... 3 G¹ch ... Trong ®ã: 01 - m· vËt liÖu chÝnh 02 - M· vËt liÖu phô Thø hai: ®èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. KÕ to¸n ®éi lËp b¶ng thanh to¸n tiÒn l­¬ng cho toµn bé (kh«ng lËp riªng cho tõng tæ) trªn c¬ së b¶ng chÊm c«ng vµ hîp ®ång lµm kho¸n cña tõng tæ. Mét sè Doanh nghiÖp ch­a trÝch tiÒn l­¬ng nghØ phÐp do vËy c¸c Doanh nghiÖp nµy nªn trÝch tr­íc tiÒn l­¬ng nghØ phÐp theo c¸ch thøc nh­ sau: Nî TK 632 TiÒn l­¬ng trÝch tr­íc Cã TK 335 Khi c«ng nh©n thùc tÕ xin nghØ phÐp, kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh l­¬ng nghØ phÐp ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n vµ ghi: Nî TK 335 Cã TK 334 Thø ba, ®èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung KÕ to¸n nªn lËp b¶ng tæng hîp chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c theo mÉu sau: B¶ng tæng hîp chi phÝ dÞch vô mua ngoµi §éi XDCT: STT Tªn lo¹i chi phÝ STiÒn 1 TiÒn ®iÖn th¸ng 1 10000 2 TiÒn n­íc th¸ng 1 20000 3 TiÒn ®iÖn tho¹i th¸ng 1 100000 Tæng 130000 B¶ng tæng hîp chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn §éi XDCT: STT Tªn lo¹i chi phÝ STiÒn 1 Tr¶ tiÒn ph«t« tµi liÖu 30000 2 Chi phÝ tiÕp kh¸ch 20000 ....... ....... Tæng 300000 Thø t­, hoµn hiÖn hÖ thèng tµi kho¶n. ChÕ ®é kÕ to¸n Doanh nghiÖp x©y l¾p ban hµnh theo Q§ sè 1864/1998/Q§/BTC ngµy 16/12/1998 ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lý h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung, cung nh­ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt nãi riªng trong c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p. Kho¶n môc chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng ®­îc ghi tõ TK 623. Tµi kho¶n nµy gåm 6 tµi kho¶n cÊp 2: TK 6231 - chi phÝ nh©n c«ng TK 6232 - chi phÝ vËt liÖu TK 6233 - chi phÝ dông cô s¶n xuÊt. TK 6234 - chi phÝ khÊu hao m¸y thi c«ng. TK 6237 - chi phÝ dÞch vô mua ngoµi. TK 6238 - chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. Nh­ vËy theo chÕ ®é kÕ to¸n nµy chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng còng ®­îc ph¶n ¸nh, theo dâi trªn sæ chi tiÕt, sæ tæng hîp riªng chø kh«ng ph¶i theo dâi chung trªn sæ kÕ to¸n c¸c TK 621, 622, 627 nh­ tr­íc n÷a. Tãm l¹i c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p cã thÓ ¸p dông nhiÓu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao h¬n n÷a, c¸c Doanh nghiÖp cÇn ph¶i ¸p dông ®ång bé c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt ph¶i chó träng c«ng t¸c ®«n ®èc, kiÓm tra c¸c kh©u cña quy tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n. Cã lµm ®­îc nh­ vËy Doanh nghiÖp míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sù c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt. KÕt luËn Trong m«i tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt nh­ hiÖn nay, mäi Doanh nghiÖp nãi chung còng nh­ c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p nãi riªng muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ph¶i lu«n lu«n c¶i tiÕn c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®ång thêi mét yÕu tè c¹nh tranh lµ gi¸ c¶ còng ®­îc quan t©m. §Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p ph¶i t×m c¸ch tÝnh ®ñ vµ qu¶n lý tèt c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch hîp lý. Muèn ®¹t ®­îc ®iÒu nµy, c¸c Doanh nghiÖp x©y l¾p ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi, hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ c«ng t¸c h¹ch to¸n nãi riªng sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh, tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé c«ng nh©n viªn cña ®¬n vÞ m×nh. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ mét c«ng viÖc kh«ng ®¬n gi¶n ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a cÊp l·nh ®¹o Doanh nghiÖp víi phßng kÕ to¸n, gi÷a kÕ to¸n víi c¸c phßng ban liªn quan, ®Æc biÖt ph¶i chó träng khuyÕn khÝch vËt chÊt cho ng­êi lµm c«ng t¸c h¹ch to¸n. Lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu trªn sÏ gãp phÇn lµm cho Doanh nghiÖp x©y l¾p cã nÒn tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Môc lôc