Đề tài Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp sản xuất

Lêi nãi ®Çu Doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, lµ tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ n¬i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈn vµ thùc hiÖn cung cÊp c¸c lo¹i s¶n phÈm ®ã phôc vô nhu cÇu x· héi. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, môc ®Ých quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt (DNSX) lµ lîi nhuËn tèi ®a. V× vËy doanh nghiÖp (DN) ph¶i lu«n lu«n quan t©m ®Õn viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph¶i biÕt bá ra nh÷ng chi phÝ nµo, bá ra bao nhiªu vµ kÕt qu¶ thu ®­îc nh÷ng g×, bao nhiªu v.v... song nÕu chØ biÕt mét c¸ch tæng thÓ, chung chung th× ch­a ®ñ, mµ cÇn thiÕt ph¶i biÕt mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt cho tõng lo¹i ho¹t ®éng, h»ng lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô, dÞch vô. Bëi vËy doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc cïng lo¹i kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chi tiÕt, cô thÓ, phï hîp víi yªu cÇu vµ ®Æc ®iÓm qu¶n lý cña m×nh v.v... viÖc tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n c«ng dông s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa sèng cßn víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã, yªu cÇu cña viÖc qu¶n lý kiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt còng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng th«ng tin cô thÓ vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¸ b¸n hµng ho¸v.v... cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¬ së quan träng ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ quan träng kh¸c cña doanh nghiÖp. Nh­ x¸c ®Þnh gi¸ b¸n, h¹ch to¸n, l·i, lç v.v... song nhiªn liÖu thùc tÕ viÖc thùc hiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ th¸nh s¶n phÈm cßn tån t¹i nhiÒu ®iÒu bÊt cËp vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn v× vËy yªu cÇu hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hÕt søc cÊp thiÕt vµ cÇn ph¶i lµm vµ ®©y còng lµ lý do t¹i sao em chon ®Ò tµi " hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt". Môc ®Ých nghiªn cøu lµ xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vµ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, trªn c¬ së ®ã toµn lµ nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý cßn tån t¹i trong chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh ®Ó tõ ®ã kiÕn nghÞ mét vµi ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §Ò tµi nµy ®­îc chia thµnh hai phÇn chÝnh sau: PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn II: Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng tuy nhiªn do h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian vµ tr×nh ®é nªn ch¾c ch¾n bµi viÕt cßn tån t¹i nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n ThÇy TiÕn ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em, h­íng dÉn em hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy. I).Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c DNSX: 1.Chi phÝ s¶n xuÊt: a).Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt: a1. Kh¸i niÖm: §Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm hoµn chØnh, c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ DNSX (Doanh NghiÖp S¶n XuÊt) nãi riªng ph¶i sö dông tæng hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh­ lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai vµ c«ng nghÖ. Toµn bé nh÷ng hao phÝ vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®ã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt. VËy chi phÝ s¶n xuÊt (CPSX) lµ g×? Theo quan ®iÓm kÕ to¸n th× CPSX lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt chÊt mµ DN ®· bá ra liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. VÒ thùc chÊt CPSX lµ sù chuyÓn dÞch vèn - chuyÓn gi¸ trÞ tõ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt cã rÊt nhiÒu lo¹i vµ øng víi mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, tÝnh chÊt vµ ®Æc thï s¶n xuÊt kinh doanh th× CPSX còng kh¸c nhau vÒ néi dung, tÝnh chÊt, vai trß, vÞ trÝ,.. V× vËy, ®Ó t¹o thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n CPSX th× cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i CPSX. a2. Ph©n lo¹i CPSX: Ph©n lo¹i CPSX lµ viÖc s¾p xÕp CPSX kh¸c nhau vµo tõng lo¹i, tõng nhãm theo nh­bgx ®Æc tr­ng nhÊt ®Þnh. XÐt vÒ lý luËn còng nh­ thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ kh¸c nhau, nh­ ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ, theo vÞ trÝ, theo quan hÖ cña chi phÝ víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ... Mçi c¸ch ph©n lo¹i nµy ®Òu ®¸p øng Ýt nhiÒu cho môc ®Ých qu¶n lý, h¹ch to¸n, kiÓm tra, kiÓm so¸t chi phÝ ph¸t sinh ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. V× lý do nµy mµ c¸c c¸ch ph©n lo¹i ®Òu tån t¹i, bæ sung cho nhau vµ gi÷ mét vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. ë ®©y, xin giíi thiÖu mét sè ph©n lo¹i CPSX chñ yÕu sau: (1). Theo néi dung kinh tÕ vµ tÝnh chÊt chi phÝ: Theo tiªu thøc nµy, CPSX cã thÓ chia thµnh c¸c lo¹i: - Chi phÝ Nguyªn vËt liÖu. - Chi phÝ tiÒn l­¬ng. - Chi phÝ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng: BHXH, KPC§... - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. - Chi phÝ c«ng cô dông cô. -Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi. -C¸c kho¶n chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn... (2)Theokho¶nmôcchiphÝ:Theo tiªu thøc nµy, CPSX cã thÓ chia thµnh 3 kho¶n: - Chi phÝ Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu... tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Bao gåm tiÒn l­¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng nh­: BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ víi tiÒn l­¬ng ph¸t sinh. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x­ëng s¶n xuÊt ( trõ chi phÝ vËt liÖu vµ nh©n c«ng trôc tiÕp). (3). Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh: Theo tiªu thøc nµy, CPSX ®­îc chia thµnh biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ: - §Þnh phÝ ( chi phÝ cè ®Þnh): Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng thay ®æi hoÆc thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ so víi s¶n l­îng hoµn thµnh. - BiÕn phÝ (chi phÝ biÕn ®æi): Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ thay ®æi ( biÕn ®æi tû lÖ thuËn víi khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh. Tèc ®é biÕn ®æi phÝ cã thÓ nhanh, b»ng, chËm h¬n tèc ®é biÕn ®æi s¶n l­îng. §iÒu nµy phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, vÝ dô nh­ tÝnh hiÖu qu¶ theo qui m«,... b). §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX: §Ó h¹ch to¸n chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm th× cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh râ ®èi t­îng h¹ch to¸n cña chóng. VÒ thùc chÊt, x¸c ®Þnh ®èi t­îng h¹ch to¸n CPSX chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ, tøc lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh chi phÝ, kÕ to¸n lùa chän ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ phï hîp. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph­¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi, giíi h¹n cña ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ. Bao gåm h¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm, theo ®¬n ®Æt hµng, theo giai ®o¹n c«ng nghÖ, theo ph©n x­ëng... c).Tr×nh tù h¹ch to¸n CPSX: ViÖc h¹ch to¸n CPSX trong c¸c DNSX ®­îc thùc hiÖn theo 4 b­íc sau: Thø nhÊt: TËp hîp c¸c chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®èi t­îng sö dông. Thø hai: TÝnh to¸n vµ ph©n bæ lao vô cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh phô cã liªn quan trùc tiÕp cho tïng ®èi t­îng trªn c¬ së khèi l­îng lao vô phôc vô vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ lao vô . Thø ba: TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c lo¹i s¶n phÈm cã liªn quan. Thø t­: X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt dë d¹ng cuèi kú. 2). Gi¸ thµnh s¶n phÈm, mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: a).Gi¸ thµnh s¶n phÈm: a1. Kh¸i niÖm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l­îng c«ng t¸c s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. a2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm: §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh còng nh­ yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµnh ho¸, gi¸ thµnh ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi kh¸c nhau. V× vËy, cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i theo c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau: * Theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®È tÝnh gi¸ thµnh: Theo tiªu chÝ nµy, gi¸ thµnh ®­îc chia thµnh ba lo¹i sau: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Lµ lo¹i gi¸ thµnh ®­îc tÝnh tr­íc khi b­íc vµo s¶n xuÊt kinh doanh trªn c¬ së sè liÖu lµ chi phÝ s¶n xuÊt vµ s¶n l­îng s¶n phÈm theo kÕ ho¹ch. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ lo¹i gi¸ thµnh ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b­íc vµo s¶n xuÊt kinh doanh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ vµ c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt kh¸c trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. NÕu nh­ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cã ý nghÜa trong viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn gi¸ thµnh th× gi¸ thµnh ®Þnh møc cã ý nghÜa khi tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ gióp cho viÖc kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc chi phÝ, ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm vµ b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. * Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ: Theo tiªu thøc nµy, gi¸ thµnh ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i sau: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (Cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x­ëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi c«ng x­ëng s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh tiªu thô (Cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé hay gi¸ thµnh ®Çu ®ñ) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Mèi quan hÖ gi÷a hai lo¹i gi¸ thµnh thÓ hiÖn b»ng ph­¬ng tr×nh sau: Gi¸ thµnh S¶n xuÊt S¶n phÈm Chi phÝ Qu¶n lý Doanh nghiÖp Chi phÝ B¸n Hµng Gi¸ thµnh Toµn bé S¶n phÈm = = + + + b)Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: VÒ thùc chÊt, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm: Chi phÝ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ s¶n xuÊt cßn gi¸ thµnh ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo nh­ng cã liªn quan ®Õn khèi l­îng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc thÓ hiÖn theo s¬ ®å sau: CPSX dë dang ®Çu kú CPSX ph¸t sinh trong kú Táng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh CPSX dë dang cuèi kú Hay: CPSX dë dang ®Çu kú Tæng gÝa thµnh s¶n phÈm CPSX ph¸t sinh trong kú CPSX dë dang cuèi kú = + _ Nh­ vËy, ®Ó tÝnh to¸n, h¹ch to¸n chÝnh x¸c gi¸ thµnh s¶n phÈm th× ®iÒu cÇn thiÕt tr­íc tiªn lµ ph¶i h¹ch to¸n chÝnh x¸c , ®Çy ®ñ c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt liªn quan. Trong c¸c DNSX , viÖc h¹ch to¸n CPSX ®­îc thùc hiÖn theo hai ph­¬ng ph¸p lµ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Tuú vµo ®Æc tr­ng s¶n xuÊt, quy m« doanh nghiÖp mµ c¸c DN lùa chän ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n phï hîp. D­íi ®©y, xin tr×nh bµy hai ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n nµy ¸p dông cho DNSX . 3) H¹ch to¸n CPSX ë c¸c DNSX theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn: a).H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: a1. Kh¸i niÖm vµ c¸ch thøc tËp hîp ph©n bæ: Chi phÝ NVL trùc tiÕp bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu chÝnh, phô liÖu... ®­îc dïng trùc tiÕp cho chÕ t¹o s¶n phÈm. §èi víi nh÷ng vËt liÖu khi xuÊt dïng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ riªng biÖt (Ph©n x­ëng, bé phËn s¶n xuÊt hoÆc thµnh phÈm...) th× h¹ch to¸n trùc tiÐp cho tõng ®èi t­îng ®ã. Tr­êng hîp NVL xuÊt dïng liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ , kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng biÖt ®­îc th× ph¶i ¸p dông ph­¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t­îng cã liªn quan. Tiªu thøc ph©n bæ th­êng ®­îc sö dông lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao theo hÖ sè, theo träng l­îng, sè l­îng s¶n phÈm... C«ng thøc ph©n bæ nh­ sau: Tû lÖ (HÖ sè) ph©n bæ Tæng chi phÝ vËt liÖu cÇn ph©n bæ Chi phÝ vËt liÖu ph©n bæ cho tõng ®èi t­îng = * Trong ®ã: Tû lÖ (hÖ sè) ph©n bæ Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t­îng Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng = a2) Tµi kho¶n sö dông: §Ó theo dâi c¸c tµi kho¶n chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp, ta dïng tµi kho¶n 621. Néi dung vµ cÊu tróc cña tµi kho¶n nµy nh­ sau: TK 621 - TrÞ gi¸ NVL ®­a vµo phôc vô - TrÞ gi¸ NVL kh«ng dïng hÕt tr¶ l¹i nhËp kho KÕt chuyÓn CP NVL trùc tiÕp sang tµi kho¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho chÕ t¹o s¶n phÈm a3) Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n: - XuÊt kho nguyªn, vËt liÖu sö dông trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm, kÕ to¸n ghi: Nî TK 621: (Chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng) Cã TK 152 (Chi tiÕt vËt liÖu): Gi¸ thùc tÕ xuÊt dïng theo tõng lo¹i. - Tr­êng hîp NVL mua vÒ kh«ng nhËp kho mµ xuÊt trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n phÈm th× kÕ to¸n ghi: · NÕu NVL thuéc ®èi t­îng chÞu VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ: Nî TK 621: Gi¸ mua NVL ch­a cã VAT. Nî TK 133: VAT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 111, 141, 331... Tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n. · §èi víi NVL kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu VAT hoÆc chÞu VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: Nî TK 621: Gi¸ mua NVL (theo gi¸ thanh to¸n). Cã TK 111, 141, 331,... TrÞ gi¸ NVL theo gi¸ thanh to¸n. - Cuèi kú nÕu cã NVL kh«ng dïng hÕt tr¶ l¹i nhËp kho, kÕ to¸n ghi: Nî TK 162 TrÞ gi¸ NVL nhËp kho Cã TK 621 KÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp sang TK 154 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm: Nî TK 154 Chi phÝ NVL trùc tiÕp. Cã TK 621 S¬ ®å h¹ch to¸n NVL trùc tiÕp: TK621 TK152 TK152 TK111, 112, 141... TK154 TK133 Chó ý: NÕu gi¸ trÞ NVL k× tr­íc cßn l¹i kh«ng nhËp mµ ®Ó l¹i bé phËn sö dông th× kÕ to¸n ghi vµo ®Çu kú sau b»ng bót to¸n: Nî TK 621: (Chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng). Cã TK 152: (Chi tiÕt vËt liÖu): Gi¸ thùc tÕ xuÊt kh«ng dïng hÕt kú tr­íc. b).H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: b1. Kh¸i niÖm: Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ kho¶n thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm bao gåm c¸c kho¶n l­¬ng chÝnh, phô cÊp ... Bªn c¹nh ®è, cßn bao gåm c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng nh­ BHXH, BHYT, KPC§ theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi sè tiÒn l­¬ng ph¸t sinh thùc tÕ cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt . b2. Tµi kho¶n h¹ch to¸n: §Ó h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 622 (chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt ). Néi dung vµ cÊu tróc tµi kho¶n nµy nh­ sau: TK 622 TËp hîp chi phÝ nh©n c«ng KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Trùc tiÕp ph¸t sinh Sang tµi kho¶n cã liªn quan b3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n: - TÝnh dßng tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp ph¶i tr¶ trùc tiÕp cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, lao vô... , trong kú kÕ to¸n ghi: Nî TK 622: ( Chi tiÕt theo ®èi t­îng ) Cã TK 334: Tæng sè tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. - TÝnh c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng ghi vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kÕ to¸n ghi: Nî TK 622: ( Chi tiÕt theo ®èi t­îng ) Cã TK 338: 19% * Tæng tiÒn l­¬ng ph¸t sinh. - TK 3382: 2% * Tæng tiÒn l­¬ng. - TK 3383: 15% * Tæng tiÒn l­¬ng. - TK 3384: 2% * Tæng tiÒn l­¬ng. - TÝnh tiÒn l­¬ng trÝch tr­íc vµo chi phÝ (Víi nh÷ng DNSX mang tÝnh thêi vô) vµ c¸c kho¶n tiÒn l­¬ng ph¶i trÝch tr­íc kh¸c (Ngõng s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch): Nî TK 622: ( Chi tiÕt theo ®èi t­îng ). Cã TK 335: TiÒn l­¬ng trÝch tr­íc. - Tr­êng hîp ph¶i thuª c«ng nh©n ngoµi phôc vô trùc tiÕp cho s¶n xuÊt: Nî TK 622 TiÒn thuª c«ng nh©n ngoµi. Cã TK 3388 - Cuèi kú: KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp sang TK 154 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm: Nî TK 154: (Chi tiÕt theo ®èi t­îng). Cã TK 622: (Chi tiÕt theo ®èi t­îng). S¬ §å H¹ch To¸n Chi PhÝ Nh©n C«ng Trùc TiÕp: TK622 TK 334 TK154 TK 335 TK 338 c). H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung: c1. Kh¸i niÖm: Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i s¶n xuÊt s¶n phÈm sau chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp . §©y lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x­ëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh­ chi phÝ cho c¸c nh©n viªn qu¶n lý ph©n x­ëng, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho s¶n xuÊt, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi (®iÖn, n­íc, ®iÖn tho¹i),thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép (nÕu cã), héi th¶o, héi nghÞ, tiÕp kh¸ch t¹i ph©n x­ëng s¶n xuÊt... vµ c¸c chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. c2. Tµi kho¶n sö dông: §Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung, ta sö dông tµi kho¶n 627 (Chi phÝ s¶n xuÊt chung). Néi dung vµ cÊu tróc Tµi Kho¶n nµy nh­ sau: TK 627 - Chi phÝ chung thùc tÕ ph¸t sin - C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung trong kú - KÕt chuyÓn ( hay ph©n bæ) chi phÝ s¶n xuÊt chung vµo TK liªn quan ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Tµi kho¶n 627 ®­îc chia thµnh 6 tiÓu kho¶n ph¶n ¸nh chi tiÕt c¸c kho¶n môc chi phÝ liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt chung, bao gåm: - TK 6271 (Chi phÝ nh©n viªn ph©n x­ëng): Ph¶n ¸nh vÒ l­¬ng chÝnh, l­¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp ph¶i tr¶ cho nh©n viªn ph©n x­ëng (Qu¶n ®èc, phã gi¸m ®èc, nh©n viªn h¹ch to¸n ph©n x­ëng, b¶o vÖ ph©n x­ëng... ) vµ c¸c kho¶n ®èng gãp cho quü BHXH, BHYT, CPC§ trÝch theo tû lÖ víi tiÒn l­¬ng ph¸t sinh cña c¸c ®èi t­îng nµy. - TK 6272 ( Chi phÝ nguyªn vËt liÖu): Bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt chung cho ph©n x­ëng nh­ xuÊt söa ch÷a, b¶o d­ìng m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ cöa kho tµng, vËt kiÕn tróc ( tr­êng hîp tù lµm), c¸c chi phÝ vËt liÖu cho qu¶n lý ph©n x­ëng (giÊy, bót... )... - TK 6273: (Chi phÝ c«ng cô s¶n xuÊt): Lµ nh÷ng chi phÝ vÒ c«ng cô, dông cô s¶n xuÊt dïng trong ph©n x­ëng. - TK 6274: (Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh): Ph¶n ¸nh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnhthuéc c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh, s¶n xuÊt kinh doanh phô nh­ m¸y mãc, thiÕt bÞ nhµ cöa kho tµng. - TK 6277: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi. - TK 6278: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. - Ngoµi ra, theo quy ®Þnh, tuú theo yªu cÇu qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp, tõng ngµnh, TK 627 cã thÓ cã thªm mét sè tiÓu kho¶n kh¸c ®Ó ph¶n ¸nh néi dung hoÆc yÕu tè chi phÝ. c3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n: - TÝnh ra tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn qu¶n lý ph©n x­ëng, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 ( 6271 - Chi tiÕt ph©n x­ëng, bé phËn). Cã TK 334. - TÝnh ra c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng nh­ BHXH, BHYT, KPC§ ®èi víi nh©n viªn qu¶n lý ph©n x­ëng, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627- 6271: (Chi tiÕt bé phËn, ph©n x­ëng). Cã TK 338: C¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng: 19%. - TK 3382: 2%. - TK 3383: 15%. - TK 3384: 2%. - Khi xuÊt nguyªn vËt liÖu dïng cho ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ph©n x­ëng, phôc vô söa ch÷a th­êng xuyªn TSC§ ë ph©n x­ëng... Nî TK 627 (6272): TrÞ gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng. Cã TK 152 (Chi tiÕt vËt liÖu) - Khi xuÊt c«ng cô, dông cô phôc vô trùc tiÕp cho s¶n xuÊt: 8 Lo¹i ph©n bæ mét lÇn: Nî TK 627 (6273): Chi tiÕt ph©n x­ëng. Cã TK 152 : Gi¸ trÞ xuÊt dïng. 8 Lo¹i ph©n bæ nhiÒu lÇn, kÕ to¸n ghi c¸c bót to¸n sau: 1) Nî TK 142 TrÞ gi¸ c«ng cô, dông cô xuÊt dïng. Cã TK 153 2) Nî TK 627 (6273): Chi tiÕt ph©n x­ëng, bé phËn. Cã TK 142 : Møc ph©n bæ mçi lÇn. - TrÝch khÊu hao TSC§ sö dông phôc vô cho s¶n xuÊt: 1). Nî TK 627 (6274): Chi tiÕt theo tõng ph©n x­ëng. Cã TK 214 : ( Chi tiÕt tiÓu kho¶n ). 2). Nî TK 009. - TÝnh ra chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Nî TK 627 (6277): Chi tiÕt theo tõng ph©n x­ëng. Nî TK 133 (1331): ThuÕ VAT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 111, 112, 331... : Gi¸ trÞ mua ngoµi. - C¸c chi phÝ dù to¸n tr­íc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung trong kú (chi phÝ söa ch÷a lín TSC§, chi phÝ ngõng s¶n xuÊt, gi¸ trÞ c«ng cô nhá...): Nî TK 627: Chi tiÕt theo tõng ph©n x­ëng. Cã TK 335: Chi tiÕt chi phÝ ph¶i tr¶. Cã TK 142: Chi tiÕt chi phÝ ph¶i tr¶ tr­íc. - C¸c chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c (tiÕp t©n, héi nghÞ...): Nî TK 627 (6278 - Chi tiÕt theo tõng ph©n x­ëng). Cã TK liªn quan: 111, 112... - C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung: Nî TK liªn quan: 111,112, 152, 138... Cã TK627 : Chi tiÕt theo ph©n x­ëng. - Cuèi kú, tÝnh ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c ®èi t­îng liªn quan. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cho tõng lo¹i ®èi t­îng = Tæng CPSX chung Tæng tiªu thøc ph©n bæ * Tæng tiªu thøc ph©n bæ cho tõng ®èi t­îng Sau khi tÝnh xong, kÕt chuyÓn TK 627 sang TK 154 ®Ó ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm: Nî TK 154 Chi phÝ s¶n xuÊt chung. Cã TK 627 S¬ §å H¹ch To¸n Tæng Hîp Chi PhÝ S¶n XuÊt Chung: TK 627 TK 334 TK 111, 112, 152... C¸c kho¶n gi¶m trõ CPSX chung TK 153 TK 142 TK 3382, 3383, 3384 TK 154 TK 152 TK 335 TK 331, 111, 112, 141 TK 133 TK 214 d).Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang: ã Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: Theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn, viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm ®­îc thùc hiªn trªn tµi kho¶n 154: TK 154 D§K:... TK 621 TK 152, 111... C¸c kho¶n gi¶m trõ CPSX TK622 TK 155 Tæng gi¸ Thµnh TK627 TK 157 TK 632 ã §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang: Nh­ ta ®· biÕt mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh ®­îc thÓ hiÖn qua ph­¬ng tr×nh: Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm = CPSX dë dang ®Çu kú + CPSX ph¸t sinh trong kú _ CPSX dë dang cuèi kú Nh­ vËy, ®Ó tÝnh to¸n ®óng, chÝnh x¸c gi¸ thµnh s¶n phÈm sau khi ®· h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú th× ®iÒu cÇn thiÕt DN ph¶i ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c s¶n phÈm dë dang. VËy s¶n phÈm dë dang lµ g×? D­íi gãc ®é kÕ to¸n th× s¶n phÈm dë dang lµ nh÷ng s¶n phÈm ch­a kÕt thóc giai ®o¹n chÕ biÕn, cßn ®ang n»m trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang , DN sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ ®Þnh møc kÕ ho¹ch. C¨n cø vµo møc tiªu hao ®Þnh møc kÕ ho¹ch cho c¸c kh©u chÕ biÕn ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang . - X¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang theo 50% chi phÝ chÕ biÕn: ë ®©y, gi¶ ®Þnh møc ®é hoµn thµnh lµ 50%. Khi ®ã: Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ch­a hoµn thµnh = GÝ trÞ NVL chÝnh n»m trong s¶n phÈm dë dang + 50% chi phÝ chÕ biÕn - X¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang theo s¶n l­îng ­íc tÝnh t­¬ng ®­¬ng: §Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc ®¸nh gi¸, ph­¬ng ph¸p nµy chØ nªn ¸p dông ®Ó tÝnh c¸c chi phÝ chÕ biÕn, cßn c¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh theo sè thùc tÕ ®· dïng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th×: Gi¸ trÞ vËt liÖu chÝnh n»m trong s¶n phÈm dë dang = Sè l­îng s¶n phÈm dë dang cuèi kú (kh«ng quy ®æi) * Toµn bé gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng Sè l­îng thµnh phÈm + Sè l­îng s¶n phÈm dë dang kh«ng quy ®æi Chi phÝ chÕ biÕn n»m trong s¶n phÈm dë dang = Sè l­îng s¶n phÈm dë dang cuèi kú ( quy ®æi) * Tæng chi phÝ chÕ biÕn tõng lo¹i Sè l­îng thµnh phÈm + Sè l­îng s¶n phÈm dë dang quy ®æi - X¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, toµn bé chi phÝ chÕ biÕn ®­îc tÝnh cho s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang chØ bao gåm gi¸ trÞ vËt liÖu chÝnh. - X¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp hoÆc chi phÝ trùc tiÕp. Ngoµi nh÷ng ph­¬ng ph¸p trªn, cßn ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nh­ ph­¬ng ph¸p thèng kª kinh nghiÖm, ph­¬ng ph¸p tÝnh theo chi phÝ vËt liÖu chÝnh, phô n»m trong s¶n phÈm dë dang... Tuy nhiªn, DN cÇn lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh thèng nhÊt, phï hîp víi ®Æc diÓm tæ chøc cña doanh nghiÖp. 4). H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ë DNSX theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: ë phÇn trªn ®· tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn ë c¸c DNSX . ë ®©y xin tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c DN ¸p dông ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Kh¸c víi ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn, trong ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn hµng tån kho kh«ng ®­îc ghi liªn tôc. Bëi vËy, cuèi kú DN ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª tÊt c¶ c¸c nguyªn vËt liÖu, thµnh phÈm trong kho vµ t¹i c¸c ph©n x­ëng cïng víi bé phËn s¶n xuÊt dë dang ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cña s¶n phÈm hoµn thµnh. ChÝnh v× vËy, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt CPSX theo ph­¬ng ph¸p nµy còng cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh so víi ph­¬ng ph¸p kª khai th­ßng xuyªn, tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu ®­îc ph¶n ¸nh th«ng qua TK 631 (Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ). ViÖc h¹ch to¸n CPSX theo ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: a). H¹ch to¸n chi phÝ NVL trùc tiÕp: Do ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n nªn rÊt khã x¸c ®Þnh ®­îc lµ NVL ®­îc cho môc ®Ých s¶n xuÊt, qu¶n l¸y vµ tiªu thô s¶n phÈm. V× vËy cÇn theo dâi c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn tõng ®èi t­îng ( ph©n x­ëng...) hay dùa vµo tû lÖ ®Þnh møc ®Ó ph©n bæ vËt liÖu xuÊt dïng cho tõng môc ®Ých... §Ó h¹ch to¸n, ta sö dông TK 621 ®­îc më chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng h¹ch to¸n nh­ sau: - Cuèi kú, sau khi ®· kiÓm kª, x¸c ®Þnh trÞ gi¸ NVL cßn l¹i cuèi kú, kÕ to¸n tÝnh ra trÞ gi¸ NVL ®· sö dông phôc vô trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n phÈn trong kú: Nî TK 621 TrÞ gi¸ NVL xuÊt dïng. Cã TK 611 - KÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp sang TK 631 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: Nî TK 631 Chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng. Cã TK 621 b). H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: VÒ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, TK sö dông vµ ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ trong kú còng gièng nh­ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. Cuèi kú, ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n tiÕn hµnh kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp sang TK 631 theo tõng ®èi t­îng: Nî TK 631 Chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng. Cã TK 622 c). H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung: Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt chung ®­îc ph¶n ¸nh trªn TK 627 vµ còng ®­îc tËp hîp chi tiÕt theo tõng tiÓu kho¶n gièng nh­ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. Cuèi kú, kÕt chuyÓn (ph©n bæ ) vµo TK 631, chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: Nî TK 631 Chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng. Cã TK 627 d). H¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kiÓm kª, ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang: ã Theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, viÖc tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc thùc hiÖn trªn TK 631. C¸c DN khi më TK nµy ph¶i më chi tiÕt cho tõng ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ. Néi dung vµ kÕt cÊu TK nµy nh­ sau: TK631 Chi phÝ s¶n xuÊt ®Çu kú - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú - Gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú. T×nh h×nh h¹ch to¸n ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: - §Çu kú: KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú: Nî TK 631 Cã TK 154 - Cuèi kú, kÕt chuyÓn c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong kú theo tõng ®èi t­îng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Nî TK 631 Cã TK 621 Céng chi phÝ nh©n viªn trùc tiÕp Nî TK 631 Cã TK 622 + Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung Nî TK 631 Cã TK 627 - Cuèi kú, c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª, ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dá dang ghi bót kho¸n chuyÓn. Nî TK 154 Cã TK 631 Ta cã s¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú nh­ sau: Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú TK 631 Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú TK 154 TK 621 TK 622 TK 627 TK 632 Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm hoµn thµnh nhËp kho, göi b¸n, tiªu thô * §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang ViÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang ®­îc thùc hiÖn nh­ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. 5. HÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm th«ng qua viÖc lùa chän mét sè ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm phï hîp. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ mét hay mét hÖ thèng ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña ®¬n vÞ s¶n phÈm, nã mang tÝnh chÊt thuÇn tuý kü thuËt tÝnh to¸n chi phÝ cho tõng ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. VÒ c¬ bµn nã bao gåm vµi ph­¬ng ph¸p sau: a. Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, sè l­îng mÆt hµng Ýt chu kú ng¾n... theo ®ã gi¸ thµnh ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy tæng sè chi phÝ s¶n xuÊt céng hoÆc trõ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú so víi cuèi kú chia cho s¶n l­îng hoµn thµnh. b. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm. ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp cã quy h×nh c«ng nghÖ phøc t¹p, qua nhiÒu kh©u, nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh chÕ biÕn s¶n phÈm, qua nhiÒu b­íc liªn tiÕp. §èi t­îng tËp hîp chi phÝ lµ tõng b­íc, tõng ph©n x­ëng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ nöa thµnh phÈm ë tõng b­íc vµ thµnh phÈm hoµn thµnh ë møc cuèi cïng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm ë b­íc tr­íc chuyÓn sang b­íc sau ZNTP1 = D®tk1 + C1- Dck1 Z NTP = ZNTP1 + D®k2 + C2 - D ck2 Z = ZNTP n-1 + D®kn + Cn - DCKn Trong ®ã D lµ s¶n phÈm dë dang C chi phÝ ph¸t sinh c. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph©n b­íc kh«ng tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm. Ph­¬ng ph¸p nµy còng ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lo¹i h×nh doanh nghiÖp nh­ ë 3 ph­¬ng ph¸p (b) theo ®ã kÕ to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng kho¶n môc ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë b­íc cuèi cïng. Ph­¬ng ph¸p nµy cßn ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ d. Ph­¬ng ph¸p hÖ sè. ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cïng mét lóc sö dông mét lo¹i nguyªn liÖu, lao ®éng nh­ng thu ®­îc nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau vµ chi phÝ kh«ng tËp hîp riªng cho tõng lo¹i. Theo ph­¬ng ph¸p nµy Gi¸ thµnh ®¬n vÞ sp gèc HÖ sè quy ®æi sp tõng lo¹i x = Gi¸ thµnh ®v sp t­ng lo¹i Gi¸ thµnh ®v sp gèc = Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña c¸c lo¹i sp Tæng sè s¶n phÈm quy ®æi S¶n l­îng sp quy ®æn = å sè l­îng sp lo¹i i x HÖ sè quy ®æi sp lo¹i i Tæng gi¸ thµnh sx cña c¸c lo¹i sp = Gi¸ trÞ sp dd ®Çu kú + Tængcpsx p/sinh trong kú Gi¸ trÞ SP dd cuèi kú - e. C¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c: Ngoµi c¸c ph­¬ng ph¸p trªn viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p khai nh©n sù: - Ph­¬ng ph¸p tû lÖ - Ph­¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô - Ph­¬ng ph¸p liªn hîp Tuy nhiªn, tuú vµo ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh vµ doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ¸p dông mét ph­¬ng ph¸p hay nhÊt kÕt hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p thÝch hîp. II. thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn thiÕt kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n cho phÝ s¶n xuÊt gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. Trong h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n ë n­íc ta ®· cã nhiÒu tiÕn bé tÝch cùc ®ãng gãp yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr­êng, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña nÒn kinh tÕ nãi chung. Tuy nhiªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp víi céng ®ång quèc tÕ th× bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam vÉn cßn nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh ®ã lµ: N­íc ta ch­a cã chuÈn mùc kÕ to¸n thèng nhÊt ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n ë n¬i nµy, n¬i kia, doanh nghiÖp nµy vµ doanh nghiÖp kia cßn kh«ng thèng nhÊt vµ kh«ng khoa häc. C¸c chuÈn mùc kÕ to¸n viÖt nam ch­a s¸t ch­a thèng nhÊt víi hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ IAS ( International Accounting Standard). ChÝnh v× vËy cßn nhiÒu ®iÒu ch­a hîp lý, thiÕu khoa häc ®ång thêi rÊt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi khi ph¶i ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n viÖt nam, vµ c¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp viÖt nam khi lµm ¨n ë n­íc ngoµi còng khã ®­îc chÊp nhËn ®iÒu nµy g©y c¶n chë cho qu¸ tr×nh héi nhËp cña nÒn kinh tÕ nãi riªng vµ kÕ to¸n viÖt nam nãi riªng víi céng ®ång quèc tÕ. §iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i x©y dùng hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc gia thèng nhÊt, phï hîp víi hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ. IAS. Còng n»m trong t×nh tr¹ng chung cña kÕ to¸n viÖt nam, viÖc thùc hiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé tÝch cùc cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò bÊt hîp lý dÉn ®Õn viÖc ph¶n ¸nh chi phÝ kh«ng chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, h¹ch to¸n lç l·i, qu¶n lý doanh nghiÖp vµ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc. Cã thÓ kÓ ë ®©y mét vµi tån ®äng sau. ViÖc ¸p dông vµ thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n ë c¸c doanh nghiÖp ch­a thèng nhÊt dÉn ®Õn ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp nhiÒu khi kh«ng phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý, s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp. V× vËy lµm cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kh«ng cao, tÝnh gi¸ thµnh kh«ng chÝnh x¸c ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ s¶n phÈm tiªu thô trªn thÞ tr­êng vµn do vËy ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ tiªu thu vµ h¹ch to¸n lç l·i. Bªn c¹nh ®ã cßn ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy chñ yÕu lµ do ta ch­a ban hµnh ®­îc c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n phï hîp víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµ ch­a cã luËt kÕ to¸n.v.v... Mét sè vÊn ®Ò quan träng trong viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n phÈm vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm lµ vÊn ®Ò sö dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang. ë viÖt nam hiÖn nay mÆc dï chÕ ®é kÕ to¸n míi quy ®Þnh nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang nh­ng c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông ph­¬ng ph¸p víi l­îng t­¬ng ®­¬ng theo ®ã chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®­îc kÕ to¸n tÝnh riªng cho tõng kho¶n môc: chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c ( chi phÝ chÕ biÕn). Ph­¬ng ph¸p nµy cßn tån t¹i vµi ®iÓm kh«ng phï hîp sau: + X¸c ®Þnh kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, c¸ch lµm nµo phï hîp h¬n; theo ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng x¸c ®Þnh c¸c kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu phï hîp víi hÖ thèng tµi kho¶n tr­íc n¨m 1996 v× nguyªn vËt liÖu chÝnh lµ mét kho¶n môc tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ gÝa thµnh s¶n phÈm, ®­îc h¹ch to¸n thµnh kho¶n môc riªng do vËy t¹o ®iÒu kiÖn cho kÕ to¸n ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang ®­îc dÔ dµng. Tuy nhiªn, trong chÕ ®é kÕ to¸n míi, gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng quy ®Þnh chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh n÷a mµ thay vµo ®ã lµ 3 tµi kho¶n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung lµm cho viÖc tÝnh chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh trong s¶n phÈm dë dang tá ra trë ng¹i trong viÖc tËp hîp chi phÝ vµ h¹ch to¸n trong khi ®ã trong sæ kÕ to¸n l¹i s½n cã vÒ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trªn tµi kho¶n t­¬ng øng dÔ dµng tÝnh kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. + Theo ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng t­¬ng ®­¬ng truyÒn thèng ta cÇn xÐt l¹i ®iÒu kh«ng phï hîp cho tÊt c¶ t×nh huèng s¶n xuÊt sau ®©y. -> Thø nhÊt, chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp lu«n tÝnh ®ñ 100% cho s¶n phÈm dë dang cuèi kú, ®iÒu nµy chØ ®óng víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt NVL mét lÇn cho toµn bé quy tr×nh s¶n xuÊt kh«ng ®óng cho nh÷ng quy tr×nh cã nhiÒu møc ®é s¶n phÈm dë dang kh¸c nhau, øng víi tõng phÇn NVL xuÊt ra cho s¶n xuÊt theo tõng c«ng ®o¹n. -> Thø hai, x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú, ph¸t sinh trong kú, vµ chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú nghÜa lµ trong chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú cã c¶ chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú vµ ph¸t sinh trong kú . Theo ®ã nÕu chi phÝ s¶n xuÊt trong kú biÕn ®éng lín, s¶n l­îng s¶n phÈm dë dang ®Çu kú cßn nhiÒu vµ cuèi kú Ýt hoÆc ng­îc l¹i th× ch¾c ch¾n chi phÝ s¶n phÈm dë dang cuèi kú kh«ng thÓ trung thùc theo thùc tÕ ph¸t sinh vÒ tÝnh chÊt b×nh qu©n cña nã. Sù kh¸c biÖt cña hai c¸ch tÝnh dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ tæng s¶n phÈm ­íc l­îng t­¬ng ®­¬ng dïng lµm tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ cho s¶n ph¶m dë dang cuèi kú lµ kh¸c nhau. - VÊn ®Ò tæ chøc hÖ thèng b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cßn nhiÒu bÊt cËp g©y ¶nh h­ëng ®Õn ®èi t­îng sö dông th«ng tin trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm... do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ nhµ n­íc nãi chung. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do chóng ta ch­a ban hµnh quy ®Þnh chi tiÕt vÒ viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy vµ c¸c doanh nghiÖp, bé phËn kÕ to¸n trong doanh nghiÖp ch­a thùc sù chó träng ®Õn nã, ®Æc biÖt lµ viÖc tæ chøc b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm phôc vô cho kÕ to¸n tµi chÝnh. Th­êng c¸c doanh nghiÖp chØ quan t©m ®Õn viÖc b¸o c¸o c¸c kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt phôc vô cho kÕ to¸n qu¶n trÞ, trong khi ®ã ®èi t­îng quan t©m ®Õn doanh nghiÖp lµ rÊt lín ®Æc biÖt lµ víi c¸c doanh nghiÖp lµ c«ng ty cæ phÇn liªn doanh v.v... Nhµ n­íc ban hµnh hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho lµ ph­¬ng ph¸p kÕ khai th­êng xuyªn vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu sö dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn t¹i sao vËy? H¼n cã nhiÒu ®iÒu bÊt cËp xoay quanh vÊn ®Ò nµy ! Ngoµi ra, c«ng t¸c kÕ to¸n chi s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn rÊt nhiÒu ®iÒu bÊt cËp c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Tuy nhiªn trong kh«n khæ bµi viÕt chØ ®Ò cËp ®Õn mét vµi khÝa c¹nh mµ em thÊy lµ quan träng vµ cÇn thiÕt ph¶i c¶i tiÕn cho phï hîp víi yÕu cÇu vµ ®ßi hái míi cña s¶n xuÊt, kinh doanh vµ qu¶n lý tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Nh­ ®· tr×nh bÇy ë trªn cho thÊy chÕ ®é kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh cßn tån t¹i nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý cÇn kh¾c phôc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy tr­íc hÕt xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ nÒn kinh tÕ n­íc ta míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tr×nh ®é ph¸t triÓn còng nh­ héi nhËp quèc tÕ ch­a cao. Do vËy tån t¹i nhiÒu bÊt cËp trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh so víi yªu cÇu ph¸t triÓn trong ®ã cã kÕ to¸n. H¬n n÷a chóng ta ch­a cã hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n quèc gia thèng nhÊt ch­a cã luËt kÕ to¸n do vËy liÖu häc thi hµnh c¸c quy ®Þnh Cßn ch­a khoa häc, ®ång bé vµ hîp lý. Bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c tæ chøc kÕ ho¹ch to¸n, kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp cßn ch­a thËt tèt, ®¸p øng yªu cÇu. XuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn nh©n cña c¸c tån ®äng nãi trªn tõ yªu cÇu kh¾c phôc nh÷ng ¶nh h­ëng cña chóng ®èi víi tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh vµ tõ tÇm quan träng cña h¹ch to¸n, kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n s¶n phÈm vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng em xin ®Ò xuÊt mét va× ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. (1) CÇn sím ban hµnh hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc gia phï hîp víi hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ IAS ®¸p øng yªu cÇu l¬Þ nhuËn kinh tÕ nãi chung vµ kÕ to¸n ViÖt Nam nãi riªng. X©y dùng ban hµnh luËt kÕ to¸n, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt, nhÊt qu¸n trong viÖc tæ chøc, ho¹t ®éng kÕ to¸n cña doanh nghiÖp.§iÒu nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt bëi v× bÊt kú ho¹t ®éng kinh tÕ nµo, ®Æc biÕt l¹i quan träng nh­ kÕ to¸n rÊt cÇn c¬ së ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng phï hîp víi yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¶n lý Nhµ n­íc. (2) KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch linh ho¹t phï hîp víi doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cÇn ph©n lo¹i c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo quy tr×nh s¶n xuÊt, ®èi t­îng h¹ch to¸n, ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý ®Ó ®­a ra c¸c quy ®Þnh chuÈn mùc h¹ch to¸n kÕ to¸n phï hîp, gióp doanh nghiÖp tæ chøc vµ qu¶n lý h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ®¹t hiÖu qu¶ ®ång thêi gióp cho viÖc qu¶n lý, kiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®­îc thuËn tiÖn vµ khoa häc. ë ®©y em xin nªu mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã quy tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p kiÓu chÕ biÕn liªn tôc s¶n phÈm lµm ra ph¶i qua nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ v.v.., vÝ dô nh­ doanh nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng. Ta biÕt quy tr×nh s¶n xuÊt cña DNSX xi m¨ng nh­ sau Khai th¸c NghiÒn nguyªn liÖu Lß nung NghiÒn xi m¨ng §ãng bao Xi m¨ng bao Klanke §¸ v«i §Êt xÐt Xi m¨ng Rêi Th¹ch cao vµ phô gia kh¸c Phô gia §Ó ®¸p øng quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng th­êng s¶n xuÊt c¸c ph©n x­ëng vµ bé phËn s¶n xuÊt hµng kh©u, tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ vµ ®Ó phï hîp víi ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, yªu cÇu qu¶n lý doanh nghiÖp th× ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh lµ c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt ( tõng bé phËn s¶n xuÊt) do vËy c¸c TK 621, 627, 622, 154 ph¶i ®­îc më chi tiÕt cho tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt. Ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ lµ ph­¬ng ph¸p tËp hîp trùc tiÕp cuèi kú h¹ch to¸n kÕ to¸n lËp c¸c b¶ng kª chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng giai ®o¹n ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc chii phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ph¸t sinh lµm c¬ së cho viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm S¶n phÈm chi m¨ng ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau v× mçi giai ®o¹n sÏ t¹o ra mçi thµnh phÈm. Nöa thµnh phÈm nµy cã thÓ b¸n hoÆc ®em ®­a vµo giai ®o¹n tiÕp theo. Bªn c¹nh ®ã doanh nghiÖp cã thÓ mua nöa thµnh phÈm kh¸c bªn ngoµi bæ sung cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Do vËy ®èi t­îng tÝnh gi¸ thÝch hîp nhÊt lµ nöa thµnh phÈm cña c¸c giai ®o¹n vµ thµnh phÈm lµ xi m¨ng lµ giai ®o¹n cuèi cïng. Tõ ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ th× ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp h¬n c¶ lµ ph­¬ng ph¸p ph©n b­íc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm c¨n c­ vµo quy tr×nh s¶n xuÊt, ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ chia thµnh c¸c giai ®o¹n nh­ sau. - Giai ®o¹n 1: tÝnh gi¸ thµnh c¸c lo¹i nguyªn liÖu chÝnh mµ doanh nghiÖp khai th¸c. - Giai ®o¹n 2: tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm klanke theo ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ tøc lµ c¨n cø vµo chi phÝ nöa thµnh phÈm giai ®o¹n tr­íc chuyÓn sang. KÕt hîp víi chi phÝ s¶n xu©ta ph¸t sinh ë giai ®o¹n nghiÒn vµ nung ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ klanke. - Giai ®o¹n 3: tÝnh gi¸ thµnh xi m¨ng dêi do hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®· chia trªn c¬ së ®¹i diÖn quy tr×nh c«ng nghÖ ®Ó x¸c ®Þnh ®Þnh møc chi phÝ vµ gi¸ thµnh ®Þnh møc cho c¸c lo¹i xi m¨ng kh¸c nhau nªn ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm xi m¨ng råi ta cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p tû lÖ. Theo ®ã c¨n cø vµo chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ë giai ®o¹n nghiÒn vµ chi phÝ b¸n thµnh phÈm klanke ë giai ®o¹n tr­íc chuyÓn sang ®Ó tÝnh tæng gi¸ thµnh cho c¸c lo¹i xi n¨ng sau ®ã tiÕn hµnh ph©n bæ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm. - Giai ®o¹n 4: tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm xi m¨ng bao Gi¸ thµnh xi m¨ng bao = Gi¸ thµnh xi m¨ng rêi + Chi phÝ giai ®o¹n ®ãng bao ­ Tõ vÝ dô trªn ta cã thÓ kh¸i qu¸t viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã quy tr×nh s¶n xuÊt, tæ chøc qu¶n lý vµ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm t­ng tù nh­ doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh (3) X©y dùng ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang phï hîp víi quy tr×nh kÕ to¸n míi, phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý, chi phÝ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Æc biÖt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt. ë phÇn trªn ®· tr×nh bµy nh÷ng tån ®äng xung quanh vÊn ®Ò nµy, cô thÓ vµ víi viÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo ph­¬ng ph¸p víi l­îng t­¬ng ®­¬ng - ph­¬ng ph¸p cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt sö dông phæ biÕn víi nh÷ng ¶nh h­ëng vµ nguyªn nh©n cña chóng. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta thÊy, ®Ó cho c«ng t¸c kÕ to¸n ®­îc thuËn lîi, trong viÖc tËp hîp chi phÝ NVL chÝnh gÆp trë ng¹i lµ lîi dông sè liÖu chi phÝ NVL liªn tiÕp ®­îc tËp hîp s½n ®ång thêi kh¾c phôc tÝnh bÊt ®óng thuéc cña chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang do tÝnh b×nh qu©n cña nã g©y nªn v..v... - ChuyÓn phÇn tÝnh kho¶n môc chi phÝ NVL chÝnh sang chi phÝ NVL trùc tiÕp khi ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo ph­¬ng ph¸p nµy. Ph©n tÝch chi phÝ chÕ biÕn vÉn kh«ng thay ®æi so víi c¸ch tÝnh truyÒn thèng. - Nªn sö dông thªm c¸ch tÝnh FIFO øng dông vµo ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng t­¬ng ®­¬ng. Theo c¸ch nµy th× chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ kÕt qu¶ cña kú tr­íc chi phÝ s¶n phÈm dë dang cuèi kú lµ cña kú nµy v× vËy kh«ng thÓ tÝnh b×nh qu©n mµ chØ tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt trong kú cho s¶n phÈm dë dang cuèi kú, cßn l¹i chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú ®­îc chuyÓn sang gi¸ thµnh s¶n phÈm trong kú. Do vËy chi phÝ s¶n phÈm dë dang cuèi kú chØ phô thuéc duy nhÊt vµo sù biÕn ®éng cña chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú, thÓ hiÖn tÝnh trung thùc cña chi phÝ s¶n xuÊt cßn tån t¹i ®Õn cuèi kú. Tuy nhiªn viÖc lùa chän øng dông ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng t­¬ng ®­¬ng víi c¸ch tÝnh b×nh qu©n hay FIFO, c¸i nµo phï hîp cßn phô thuéc vµo nhËn thøc, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt, vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp. (4) Hoµn thiÖn viÖc tæ chøc thùc hiÖn hÖ thèng b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt: §Ó cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch kÞp thêi vµ chÝnh x¸c ®Õn c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c ®èi t­îng cÇn th«ng tin kh¸c th× viÖc tæ chøc hÖ thèng b¸o c¸o cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i khoa häc, phï hîp víi yªu cÇu vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ thêi ®iÓm cung cÊp th«ng tin. Tuy nhiªn viÖc tæ chøc thùc hiÖn kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp, nã tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh, quy tr×nh c«ng nghÖ, yªu cÇu qu¶n lý, tr×nh ®é qu¶n lý v..v... MÆt kh¸c nã cßn tuú thuéc vµo m« h×nh tæ chøc c¸c bé phËn c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp. V× vËy, c¸c b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cÇn ®­îc tæ chøc thµnh hai hÖ thèng b¸o c¸o phôc vô nhu cÇu th«ng tin cho hai lo¹i kÕ to¸n kh¸c nhau lµ kÕ to¸n qu¶n trÞ vµ kÕ to¸n tµi chÝnh. - Víi hÖ thèng b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm phôc vô cho kÕ to¸n tµi chÝnh: Doanh nghiÖp cÇn x©y dùng b¸o c¸o tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m cung cÊp tæng qu¸t nhÊt phôc vô cho viÖc h¹ch to¸n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh. Trªn c¬ së sè liÖu thùc tÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong kú h¹ch to¸n trªn sæ kÕ to¸n cña doanh nghiÖp bao gåm: + B¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú + B¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp theo c¸c yÕu tè + B¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang cuèi kú + B¸o c¸o gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú. - Víi hÖ thèng b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm phôc vô cho kÕ to¸n qu¶n trÞ. B¸o c¸o ph¶i kÞp thêi, chi tiÕt, ph¶n ¸nh ®­îc t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n ®Þnh møc, gi¶i tr×nh ®­îc c¸c nguyªn nh©n t¹o ra sù chªnh lÖch gi÷a thùc tÕ vµ dù to¸n.v..v... B¸o c¸o phôc vô kÕ to¸n qu¶n trÞ ph¶i lËp tr­íc vµ lµ c¬ së ®Ó lËp b¸o c¸o phôc vô kÕ to¸n tµi chÝnh. §Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ qu¶n lý cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc b¸o c¸o cÇn x©y dùng trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n vµ lÊy ®ã lµm c¬ së tæ chøc hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n vµ hÖ thèng sæ kÕ to¸n chi tiÕt nh»m cã ®­îc ®Çy ®ñ th«ng tin cho viÖc lËp b¸o c¸o. Ng­îc l¹i, trªn c¬ së hÖ thèng tµi kho¶n, sæ kÕ to¸n chi tiÕt kÕ to¸n, nghiªn cøu ®Ó x©y dùng h×nh thøc kÕt cÊu vµ néi dung tr×nh bµy trªn b¸o c¸o mét c¸ch phï hîp.  KÕt luËn Trªn ®©y em võa tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n, t×nh hinh thùc hiÖn vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Cã thÓ nãi chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc th× vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp vµ do vËy viÖc hoµn thiÖn vµ ®æi míi lµ yªu cÇu hÕt søc cÊp thiÕt. MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng song do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ tr×nh ®é nªn bµi viÕt chÆc ch¾c kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã bµi viÕt còng thu ®­îc mét sè thµnh c«ng nhÊt ®Þnh nh­ lµ ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò næi bËt vÒ kÕ to¸n ViÖt Nam nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng trªn c¬ së nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ khoa häc kÕ to¸n, c¸c tµi liÖu tham kh¶o vµ mét sè hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ thùc tÕ. Em hy väng r»ng bµi viÕt sÏ ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ vµo viÖc hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊn vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n ! Tµi liÖu tham kh¶o 1. Lý thuyÕt kÕ to¸n §¹i häc kinh tÕ Thµnh phè Hå ChÝ Minh 2. Lý thuyÕt vµ thùc hµnh kÕ to¸n tµi chÝnh NguyÔn V¨n C«ng, khoa kÕ to¸n - kiÓm to¸n §HKTQD 3. KÕt to¸n tµi chÝnh ( 1998) §Æng ThÞ Loan khoa kÕ to¸n - kiÓm to¸n §HKTQD 4. T¹p chÝ kÕ to¸n sè 18/ 1999 " vÒ ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng t­¬ng ®­¬ng t¹i c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp" Hµ Xu©n Tr¹ch, héi kÕ to¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh 5. T¹p chÝ kÕ to¸n sè 19 /1999 " tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm xi m¨ng" L­u §øc Tuyªn, §HTC - KT Hµ Néi. 6. T¹p chÝ kÕ to¸n sè 20 / 2000 " tæ chøc hÖ thèng b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp s¶n xu©t" L­u §øc Tuyªn, §HTC - KT Hµ Néi.