Đề tài Hoàn thiện về phương pháp tính và hạch toán thuế giá trị gia tăng trong các doanh nghiệp

lêi nãi ®Çu Tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ cña n­íc ta kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Trong sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ nµy c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ kh«ng chØ chÞu t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ cßn chÞu sù t¸c ®éng, ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Mét c«ng cô quan träng gióp Nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt, qu¶n lý cña m×nh ®ã lµ thuÕ. Trong b­íc chuyÓn biÕn cña nÒn kinh tÕ, c¸c s¾c thuÕ hiÖn t¹i tá ra kh«ng cßn phï hîp vµ cïng víi xu thÕ hoµ nhËp khu vùc vµ quèc tÕ cÇn cã nh÷ng s¾c thuÕ phï hîp. Do ®ã trong ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c c¶i c¸ch thuÕ b­íc hai (1998-2000) Bé Tµi chÝnh ®· ®­a ra c¸c lo¹i thuÕ míi thay thÕ c¸c s¾c thuÕ kh«ng cßn phï hîp vµ ®­a thªm c¸c lo¹i thuÕ míi ph¸t sinh mµ Nhµ n­íc cÇn ph¶i thu. Mét trong nh÷ng b­íc c¶i c¸ch nµy ®ã lµ thuÕ doanh thu ®­îc thay thÕ b»ng thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) mµ Quèc héi ®· th«ng qua cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1-1-1999. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, trong c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi riªng, viÖc ¸p dông LuËt thuÕ míi ®· dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ trong hÇu hÕt c¸c phÇn hµnh cña c«ng t¸c kÕ to¸n. SÏ kh«ng Ýt vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ hoµn thiÖn vÒ c¸ch tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. ChÝnh v× vËy mµ em chän ®Ò tµi: “Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT ë c¸c doanh nghiÖp”. Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ thuÕ vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng I. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ thùc tr¹ng hÖ thèng thuÕ N­íc ta 1. Kh¸i niÖm ThuÕ lµ mét phÇn thu nhËp mµ mçi tæ chøc, c¸ nh©n cã nghÜa vô ®ãng gãp cho Nhµ n­íc theo luËt ®Þnh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chi tiªu theo chøc n¨ng cña nhµ n­íc; ng­êi ®ãng thuÕ ®­îc h­ëng hîp ph¸p phÇn thu nhËp cßn l¹i. 2. B¶n chÊt cña thuÕ - B¶n chÊt cña thÕ thÓ hiÖn tr­íc hÕt lµ mét phÇn thu nhËp cña x· héi ®­îc tËp trung ®Ó phôc vô nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ n­íc. - VÒ b¶n chÊt giai cÊp cña thuÕ: ThuÕ ra ®êi lµ do sù ra ®êi cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ x· héi, do ®ã b¶n chÊt cña nhµ n­íc quyÕt ®Þnh b¶n chÊt cña thuÕ. - ThuÕ cßn thÓ hiÖn tÝnh x· héi rÊt réng r·i. Tr­íc hÕt v× thuÕ cã liªn quan ®Õn mäi tæ chøc, c¸ nh©n trong x· héi. ThuÕ g¾n liÒn víi Nhµ n­íc. ThuÕ lµ c«ng cô cã hiÖu lùc ®­îc Nhµ n­íc sö dông ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh trong viÖc qu¶n lý ®èi víi toµn x· héi. 3. Thùc tr¹ng cña hÖ thèng thuÕ n­íc ta HÖ thèng thuÕ n­íc ta ®· ®­îc c¶i c¸ch c¬ b¶n tõ cuèi n¨m 1990, c¸c LuËt vµ Ph¸p lÖnh thuÕ míi ®· lÇn l­ît ®­îc ban hµnh vµ tõng b­íc ®­îc thùc hiÖn ®· cã t¸c dông ®iÒu tiÕt m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang ph¸t triÓn, nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cho viÖc tiÕp tôc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n­íc ta. Nh÷ng lo¹i thuÕ chÝnh chia lµm ba nhãm: C¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp hay cßn gäi lµ thuÕ trùc tiÕp, c¸c lo¹i ®¸nh vµo hµng tiªu dïng hay thuÕ gi¸n tiÕp, c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n hay thuÕ cña c¶i, ¸p dông thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Bao gåm c¸c LuËt vµ Ph¸p lÖnh thuÕ nh­: LuËt thuÕ doanh thu; LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt; LuËt thuÕ xuÊt, nhËp khÈu; LuËt thuÕ lîi tøc; LuËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp; LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt; Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp; Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn; Ph¸p lÖnh thuÕ nhµ ®Êt. Vµ mét lo¹t c¸c lo¹i thuÕ kh¸c nh­ thuÕ m«n bµi, thuÕ s¸t sinh, thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi, lÖ phÝ mang s¾c thuÕ nh­ lÖ phÝ tr­íc b¹, lÖ phÝ bay qua bÇu trêi, lÖ phÝ giao th«ng nh­ phÝ cÇu, phµ,... ë n­íc ta thêi kú bao cÊp, thuÕ th­êng chØ míi b¶o ®¶m ®­îc kho¶ng 50-60% tæng sè thu cña Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, lóc ®ã cßn ph¶i dùa vµo viÖn trî, vay nî. §Õn nay nguån thu tõ n­íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c kho¶n viÖn trî cho kh«ng ®· gi¶m nhiÒu. Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ cã vay cã tr¶, c¶ hai bªn cïng cã lîi. ThuÕ ®· chiÕm kho¶ng 80-90% tæng sè thu Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi tiªu th­êng xuyªn cña Nhµ n­íc, gi¶m tØ lÖ béi chi, gãp phÇn h¹n chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t, b­íc ®Çu ®· æn ®Þnh ®­îc gi¸ c¶ vµ tiÒn tÖ vµ ®· cã phÇn tÝch luü cho nhu cÇu x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ tr¶ nî,... C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña hÖ thèng thuÕ kh«ng chØ thÓ hiÖn trong tæng thu ng©n s¸ch mµ nã cßn ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi kh¸c. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng thuÕ míi trong qu¸ tr×nh kiÓm nghiÖm trong thùc tÕ nh÷ng n¨m qua còng ®· béc lé mét sè mÆt tån t¹i ®ã lµ: c¸c s¾c thuÕ trong hÖ thèng ®­îc thiÕt kÕ t¸ch rêi, ch­a g¾n bã hç trî lÉn nhau nªn kh«ng ph¸t huy ®­îc t¸c dông ®ång bé cña hÖ thèng thuÕ. MÆt kh¸c c¬ cÊu thuÕ suÊt th­êng phøc t¹p, cã nhiÒu thuÕ suÊt kh¸c nhau, trong khi ®ã néi dung cña luËt thuÕ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn l¹i kh«ng quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ. §Æc biÖt víi thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th× biÓu thuÕ cßn qu¸ nhiÒu mÆt hµng vµ thuÕ suÊt kh¸c nhau. Do ®ã cã thÓ thÊy hÖ thèng thuÕ cña ta vÉn cßn phøc t¹p, ch­a phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cña c¸n bé qu¶n lý thuÕ, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp yªn t©m ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh cßn ch­a bao qu¸t ®­îc hÕt c¸c ®èi t­îng thu vµ nguån thu, vÒ c¬ b¶n vÉn ch­a kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng thu chång chÐo, trïng l¾p ë c¸c kh©u (thÓ hiÖn râ ë thuÕ doanh thu), cßn ch­a c«ng b»ng; ph©n biÖt gi÷a kinh tÕ quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh, gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ cßn ch­a phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®· vµ ®ang biÕn ®æi hiÖn nay. Do ®ã, viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n­íc ta lµ cÇn thiÕt, viÖc thay ®æi thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng cho thuÕ doanh thu ®iÓm mèc ®¸nh dÊu (®­îc thùc hiÖn tõ ngµy 1-1-1999) lµ mét b­íc ngoÆt lín cho qu¸ tr×nh ®æi míi vµ hoµn thiÖn nµy. II. Mét sè néi dung c¬ b¶n cña thuÕ GTGT Kh¸i niÖm ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ thuÕ gi¸n thu c¬ b¶n tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô khi qua mçi c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng ho¸. ThuÕ GTGT ph¶i tr¶ khi mua s¶n phÈm hoÆc tiªu dïng, thuÕ GTGT tr¶ cho ng­êi cung cÊp, nhµ cung cÊp cã vai trß nh­ mét ng­êi thu hé ChÝnh phñ, thuÕ GTGT ®­îc chuyÓn tíi ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. 2. Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thuÕ GTGT trªn thÕ giíi ThuÕ GTGT cã nguån gèc tõ thuÕ doanh thu ®­îc nghiªn cøu, ¸p dông tõ sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914-1918) nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp réng r·i cña qu¶ng ®¹i quÇn chóng nh©n d©n cho nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ n­íc, ®Ó nhanh chãng hµn g¾n vÕn th­¬ng chiÕn tranh. ThuÕ doanh thu ®­îc ¸p dông ë Ph¸p tõ n¨m 1917. Thêi kú ®Çu, thuÕ doanh thu chØ ®¸nh ë giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ (kh©u b¸n lÎ), víi thuÕ suÊt rÊt thÊp. §Çu n¨m 1920, thuÕ doanh thu ®­îc ®iÒu chØnh, ®¸nh vµo tõng kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong thùc tÕ, c¸nh ®¸nh thuÕ nµy ®· ph¸t sinh nh­îc ®iÓm vÒ tÝnh chÊt trïng l¾p. Nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cµng qua nhiÒu kh©u th× thuÕ cµng cao vµ thuÕ chång lªn thuÕ. §Ó kh¾c phôc nh­îc ®iÓm nµy, n¨m 1936, Ph¸p ®· c¶i tiÕn thuÕ doanh thu qua h×nh thøc ®¸nh thuÕ mét lÇn vµo c«ng ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (tõ lµ khi s¶n phÈm ®­îc ®­a vµo l­u th«ng lÇn ®Çu). Nh­ vËy, viÖc ®¸nh thuÕ ®éc lËp, mét lÇn víi ®é dµi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh¾c phôc ®­îc hiÖn tÆng ®¸nh thuÕ trïng l¾p tr­íc ®ã. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch thuÕ nµy l¹i ph¸t sinh nh­îc ®iÓm lµ viÖc thu thuÕ bÞ chËm trÔ so víi tr­íc, v× chØ khi s¶n phÈm ®­îc ®­a vµo kh©u l­u th«ng lÇn ®Çu, Nhµ n­íc míi thu ®­îc thuÕ,... Qua nhiÒu lÇn söa ®æi, bæ sung, thuÕ doanh thu vÉn cßn nh­îc ®iÓm næi bËt lµ thuÕ thu chång chÐo, trïng l¾p,... §Õn n¨m 1954, ChÝnh phñ Ph¸p ®· ban hµnh lo¹i thuÕ míi víi tªn gäi lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng “theo tiÕng Ph¸p lµ TAXE SUR LA VALEUR AJOUTÐE (®­îc viÕt t¾t lµ T.V.A). Lóc ®Çu TVA ®­îc ban hµnh ®Ó ¸p dông tr­íc ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt, chñ yÕu nh»m h¹n chÕ viÖc thu thuÕ chång chÐo qua nhiÒu kh©u trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, víi thuÕ suÊt ®ång lo¹t lµ 20% vµ chØ khÊu trõ thuÕ ë kh©u tr­íc ®èi víi nguyªn liÖu, vËt liÖu. Qu¸ tr×nh thèng nhÊt ho¸ Ch©u ¢u ®­îc thóc ®Èy vµo nh÷ng n¨m 50 ®· cã t¸c dông thuËn lîi ®Ó TVA ®­îc triÓn khai nhanh chãng ë c¸c n­íc kh¸c. §Õn n¨m 1966, trong xu h­íng c¶i tiÕn hÖ thèng thuÕ “®¬n gi¶n vµ hiÖn ®¹i” chung ë Ch©u ¢u, TVA ®­îc ban hµnh chÝnh thøc ®Ó thay thÕ mét sè s¾c thuÕ gi¸n thu. Tõ n¨m 1978, theo yªu cÇu ®iÒu hoµ luËt ph¸p cña c¸c n­íc thµnh viªn Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC), n­íc Ph¸p ®iÒu chØnh l¹i luËt tµi chÝnh, trong ®ã cã phÇn quan träng liªn quan ®Õn TVA. N¨m 1986, TVA ë Ph¸p ®­îc ¸p dông réng r·i ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh, nghÒ s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng ho¸, dÞch vô, nh»m ®¸p øng hai môc tiªu quan träng: B¶o ®¶m sè thu kÞp thêi, th­êng xuyªn cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng thu thuÕ trïng l¾p cña thuÕ doanh thu. Khai sinh tõ n­íc Ph¸p, thuÕ TGGT ®· nhanh chãng ®­îc ¸p dông réng r·i trªn thÕ giíi, trë thµnh nguån thu quan träng cña nhiÒu n­íc. §Õn nay ®· cã trªn 100 n­íc ¸p dông thuÕ TGGT, chñ yÕu lµ c¸c n­íc Ch©u Phi, Ch©u Mü La Tinh, c¸c n­íc trong khèi Céng ®ång Ch©u ¢u (EC) vµ mét sè n­íc Ch©u ¸. VÒ tªn gäi, cã nhiÒu n¬i gäi lµ thuÕ trÞ gi¸ gia t¨ng nh­ Ph¸p, Anh, Thuþ §iÓn,... Mét sè n­íc gäi lµ thuÕ hµng ho¸ vµ dÞch vô nh­ Canada, Niu-Di-L©n,... ë mét sè n­íc PhÇn Lan, ¸o, §øc lµ thuÕ doanh thu vµ hä cho r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ s¾c thuÕ míi mµ vÉn lµ thuÕ doanh thu, chØ ®­îc thay ®æi néi dung vµ biÖn ph¸p thu. 3. Sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam Trong hÖ thèng thuÕ n­íc ta, lo¹i thuÕ gi¸n tiÕp quan träng nhÊt lµ thuÕ doanh thu víi tæng thu t­¬ng øng kho¶ng 3-4% GDP mçi n¨m. Nh­ng thuÕ doanh thu lµ mét lo¹i thuÕ phøc t¹p, cã nhiÒu møc thuÕ suÊt kh¸c nhau vµ biÓu hiÖn trong kho¶ng réng trªn c¬ së gi¸ bao gåm c¶ thuÓ (trong ®ã cã c¶ thuÕ nhËp khÈu). Do ®ã nã cã mét sè tån t¹i sau: Thø nhÊt, diÖn thu thuÕ bÞ thu hÑp vµ ®¸nh thuÕ doanh thu víi nhiÒu møc thuÕ suÊt tuú theo nguån doanh thu lµ mét viÖc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc, v× thÕ c¸n bé thu thuÕ ph¶i dùa vµo kinh nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ dÉn tíi hiÖn t­îng th­¬ng l­îng thuÕ gi÷a c¸n bé thuÕ vµ ®èi t­îng nép thuÕ, khã tr¸nh khái tiªu cùc. Thø hai, c¬ chÕ thuÕ nµy ®ßi hái l­u tr÷ hå s¬ ®Çy ®ñ, ®©y lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Thø ba, v× thuÕ chång chÐo nhiÒu khi t¹o kh¶ n¨ng cho ng­êi s¶n xuÊt tiÕn hµnh liªn kÕt ngang däc ®Ó tr¸nh mét sè kh©u chÞu thuÕ, g©y ra hiÖn t­îng trèn thuÕ. Thø t­, thuÕ doanh thu trªn thùc tÕ hÇu nh­ kh«ng thÓ lo¹i bá hoµn toµn yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ hµng xuÊt khÈu nÒn trong khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, vÒ nhËp khÈu, thuÕ doanh thu kh«ng ®­îc thu ngay khi hµng nhËp vµo cöa khÈu cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng thÊt thu thuÕ, nhÊt lµ ®èi víi c«ng ty t­ nh©n. Nh÷ng tån t¹i cña thuÕ doanh thu cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt c¨n b¶n b»ng thuÕ GTGT. ThuÕ GTGT lµ thuÕ ®¸nh trªn gi¸ tù t¨ng thªm, tøc lµ ®¸nh trªn gi¸ trÞ chªnh lÖch gi÷a c¸c kho¶n b¸n ra cña mét doanh nghiÖp víi kho¶n mua vµo vÒ chi phÝ vËt chÊt vµ dÞch vô tõ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. ThuÕ GTGT ®· kh¾c phôc ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu, cô thÓ lµ: Thø nhÊt, thuÕ GTGT ®¸nh vµo tiªu thô nªn nã ®­îc thu ë mäi kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cho nªn viÖc thu thuÕ ë kh©u sau cßn kiÓm tra ®­îc viÖc nép thuÕ ë kh©u tr­íc nªn h¹n chÕ thÊt thu, l­îng thuÕ thùc thu sÏ t¨ng lªn rÊt m¹nh. Thø hai, vÒ kü thuËt tÝnh to¸n, cã thÓ t¸ch thuÕ nµy ra khái gi¸ thµnh hµng xuÊt khÈu mét c¸ch dÔ dµng vµ kh«ng nh÷ng kh«ng ph¶i hîp thuÕ GTGT ë kh©u xuÊt khÈu mµ cßn ®­îc tho¸i tr¶ toµn bé sè thuÕ GTGT ®· nép ë c¸c kh©u tr­íc cho nªn nã khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Thø ba, b¶n chÊt thuÕ GTGT lµ mang tÝnh trung lËp vÒ mÆt kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh chØ lµ kh©u trung gian, thu thuÕ hé Nhµ n­íc råi nép vµo kho b¹c Nhµ n­íc. ChÝnh v× thÕ mµ thuÕ GTGT kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm lµ thuÕ ®¸nh chång lªn thuÕ cña thuÕ doanh thu, t¹o nªn mÆt b»ng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau, tõ ®ã thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc tæ chøc c¬ cÊu l¹i bé m¸y qu¶n lý vµ d©y chuyÒn c«ng nghÖ. Thø t­, thuÕ GTGT cã diÖn bao qu¸t réng, bao gåm hÇu nh­ toµn bé c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. V× vËy vÒ l©u dµi thuÕ GTGT sÏ lµm t¨ng thu ng©n s¸ch vµ lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Ngoµi ra, viÖc ¸p dông thuÕ GTGT sÏ gi¶m bít møc thuÕ suÊt (bèn møc thuÕ suÊt). KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp gi÷ sæ s¸ch kÕ to¸n tèt h¬n, kÝch thÝch m¹nh mÏ viÖc sö dông ho¸ ®¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc kiÓm tra vµ thanh tra tµi chÝnh. MÆt kh¸c khi triÓn khai ¸p dông thuÕ GTGT sÏ gãp phÇn ®æi míi t­ duy vÒ c¬ chÕ thu nép thuÕ (tù ®éng kª khai, tù ®éng nép thuÕ, thùc hiÖn kiÓm tra sau) vµ cho phÐp nÒn kinh tÕ n­íc ta nãi chung tiÕng nãi víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi trong lÜnh vùc thuÕ. 4. §èi t­îng chÞu thuÕ, ®èi t­îng nép thuÕ Theo §iÒu 2 cña LuËt thuÕ GTGT: hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam lµ ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT. Theo §iÒu 3 cña LuËt thuÕ: tæ chøc, c¸ nh©n s¶n suÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ (gäi chung lµ ng­êi nhËp khÈu) lµ ®èi t­îng nép thuÕ GTGT. §èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT gåm 26 lo¹i hµng ho¸, dÞch vô ®­îc quy ®Þnh râ. 5. C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ: sè l­îng hµng ho¸, dÞch vô, gi¸ tÝnh thuÕ ®¬n vÞ vµ thuÕ suÊt. 5.1. Gi¸ tÝnh thuÕ §èi víi hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt trong n­íc, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ GTGT. §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ nhËp khÈu (gi¸ CIF) céng víi thuÕ nhËp khÈu. Mét sè quy ®Þnh cô thÓ: - §èi víi hµng ho¸ b¸n theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n cña hµng ho¸ tÝnh theo gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn, kh«ng tÝnh theo sè tiÒn tr¶ tõng kú. - §èi víi ho¹t ®éng gia t¨ng hµng ho¸, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ gia c«ng. - C¸c tr­êng hîp kh¸c nh­: hµng ho¸ mang trao ®æi, biÕu tÆng, sö dông tiªu dïng néi bé, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ cïng lo¹i t­¬ng ®­¬ng, víi ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n gi¸ tÝnh thuÕ lµ sè tiÒn thu tõng kú. - Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT bao gåm c¶ kho¶n phô thu, phèi thu thªm mµ c¬ së kinh doanh kh«ng ®­îc h­ëng. 5.2. ThuÕ suÊt ThuÕ GTGT cã 4 møc thuÕ suÊt lµ 0%, 5%, 10% vµ 20%. Trong ®ã: - Møc thuÕ 0% ®èi víi hµng xuÈt khÈu. - Møc thuÕ suÊt 5% ®èi víi c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu, hiÖn ®ang chÞu thuÕ doanh thu víi thuÕ suÊt thÊp nh­: n­íc, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc ch÷a bÖnh, thiÕt bÞ vµ dông cô y tÕ, gi¸o cô ®Ó gi¶ng d¹y vµ häc tËp, ®å ch¬i trÎ em, s¶n phÈm trång trät, ch¨n nu«i,... - Møc thuÕ suÊt 20% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô ch­a khuyÕn khÝch tiªu dïng hiÖn ®ang chÞu thuÕ doanh thu víi møc thuÕ suÊt cao nh­: vµng b¹c, ®¸ quý, kh¸ch s¹n, du lÞch, ¨n uèng, ®¹i lý tµu biÓn, m«i giíi,... - Møc thuÕ suÊt 10% ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô kh¸c. 6. Hoµn thuÕ GTGT C¸c tr­êng hîp ®­îc hoµn thuÕ GTGT: §èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, ®­îc xÐt hoµn thuÕ trong c¸c tr­êng hîp: · Cã sè thuÕ ®Çu vµo cña c¸c th¸ng trong quý th­êng xuyªn lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra ph¸t sinh c¸c th¸ng trong quý hoÆc nÕu cã sè kinh doanh. · XuÊt khÈu mÆt hµng theo thêi vô hoÆc theo tõng lÇn xuÊt khÈu víi sè l­îng lín, nÕu ph¸t sinh sè thuÕ ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ lín th× ®­îc xÐt hoµn thuÕ GTGT theo tõng kú hoÆc th¸ng. C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ nÕu cã ®Çu t­, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, cã sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ lín ®­îc hoµn thuÕ nh­ sau: · §èi víi c¬ së ®Çu t­ míi ®· ®¨ng ký nép thuÕ nh­ng ch­a cã ph¸t sinh doanh thu b¸n hµng ®Ó tÝnh thuÕ GTGT ®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t­ mét n¨m trë lªn ®­îc xÐt hoµn thuÕ ®Çu vµo theo tõng n¨m. Tr­êng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo lín th× ®­îc xÐt hoµn thuÕ tõng quý. · §èi víi c¬ së kinh doanh ®Çu t­ më réng, ®Çu t­ chiÒu s©u, nÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña tµi s¶n ®Çu t­ ®· khÊu trõ trong 3 th¸ng (kÓ tõ th¸ng ph¸t sinh thuÕ) mµ ch­a ®­îc khÊu trõ hÕt th× ®­îc hoµn l¹i sè thuÕ ch­a ®­îc khÊu trõ nµy. C¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸t nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa cã quyÒn ®Ò nghÞ c¬ quan thuÕ hoµn thuÕ. Ngoµi ra c¬ së kinh doanh cßn ®­îc hoµn thuÕ trong tr­êng hîp cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt: QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh yªu cÇu ph¶i hoµn tr¶ l¹i thuÕ cho c¬ së kinh doanh. Ch­¬ng II: Mét sè ý kiÕn hoµn thiÖn vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp I. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT 1. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT Tõ kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ TGTGT, c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®­a ra 4 ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n cña viÖc tÝnh thuÕ GTGT: - Ph­¬ng ph¸p céng trùc tiÕp: theo ph­¬ng ph¸p nµy th× thuÕ GTGT ph¶i nép ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy thuÕ suÊt (t) nh©n víi gi¸ trÞ t¨ng thªm ®­îc hiÓu lµ tiÒn c«ng vµ lîi nhuËn. Cô thÓ: ThuÕ GTGT ph¶i nép = t x (tiÒn c«ng + lîi nhuËn) - Ph­¬ng ph¸p céng gi¸n tiÕp: theo ph­¬ng ph¸p nµy thuÕ GTGT ph¶i nép ®­îc tÝnh c¨n cø vµo tõng thµnh phÇn riªng biÖt cña gi¸ trÞ t¨ng thªm. ThuÕ GTGT ph¶i nép t x tiÒn c«ng + t x lîi nhuËn - Ph­¬ng ph¸p trõ trùc tiÕp: theo ph­¬ng ph¸p nµy thuÕ GTGT ph¶i nép ®­îc tÝnh dùa trªn c¬ së tÝnh trÞ gi¸ t¨ng thªm lµ chªnh lÖch gi÷a gi¸ ®Çu ra vµ gi¸ ®Çu vµo, cô thÓ lµ: ThuÕ GTGT ph¶i nép = t x (gi¸ ®Çu ra - gi¸ ®Çu vµo) - Ph­¬ng ph¸p trõ gi¸n tiÕp: cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p ho¸ ®¬n hoÆc ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, thuÕ GTGT ph¶i nép ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së lÊy thuÕ tÝnh trªn gi¸ ®Çu ra trõ ®i thuÕ tÝnh trªn gi¸ ®Çu vµo, cô thÓ: ThuÕ GTGT ph¶i nép = (t x gi¸ ®Çu ra) - (t x gi¸ ®Çu vµo) Trong 4 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT nãi trªn th× 3 ph­¬ng ph¸p ®Çu hÇu nh­ chØ tån t¹i trªn lý thuyÕt, Ýt ®­îc ¸p dông trong thùc tÕ. Riªng ph­¬ng ph¸p trõ gi¸n tiÕp (hay ph­¬ng ph¸p khÊu trõ) ®­îc ¸p dông phæ biÕn v× viÖc tÝnh thuÕ ph¶i nép dùa vµo ho¸ ®¬n - b»ng chøng cña nghiÖp vô kinh doanh - g¾n nghÜa vô nép thuÕ víi nghiÖp vô kinh doanh cña c¬ së cho nªn cã ­u ®iÓm næi tréi h¬n h¼n nh÷ng ph­¬ng ph¸p kh¸c vÒ mÆt kü thuËt vµ luËt ph¸p. MÆt kh¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ dùa vµo ho¸ ®¬n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù theo dâi, kiÓm tra cña c¬ quan qu¶n lý, thu thuÕ vµ ng­êi ta cã thÓ tÝnh ®­îc nghÜa vô nép thuÕ mét c¸ch kÞp thêi vµ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c cho mét n¨m tµi chÝnh. ë n­íc ta, theo th«ng t­ sè 89/1998/TT-BTC h­íng dÉn thi hµnh chi tiÕt luËt thuÕ gi¸ trÞ gi¸ t¨ng th× viÖc tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép ®­îc ¸p dông theo 2 ph­¬ng ph¸p: ph­¬ng ph¸p trõ gi¸n tiÕp (hay ph­¬ng ph¸p khÊu trõ) vµ ph­¬ng ph¸p trõ trùc tiÕp. Theo ph­¬ng ph¸p trõ: Sè thu GTGT ph¶i nép = ThuÕ GTGT ®Çu ra - ThuÕ GTGT ®Çu vµo Trong ®ã: = x Theo ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn GTGT: = - Trong ®ã: = - ViÖc tÝnh thuÕ GTGT theo tõng ph­¬ng ph¸p ®­îc ¸p dông ®èi víi tõng ®èi t­îng cô thÓ: ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®­îc ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn tèt chÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n, mua b¸n hµng cã ho¸ ®¬n, cßn ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc ¸p dông víi c¬ së kinh doanh ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n vµ c¸c c¬ së kinh doanh mua b¸n vµng b¹c, ®¸ quý. 2. Chøng tõ kÕ to¸n §Ó thùc hiÖn kÕ to¸n thuÕ GTGT c¸c c¬ së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Bé Tµi chÝnh. D­íi ®©y lµ mét sè ho¸ ®¬n, chøng tõ cã liªn quan: Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng: C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông “Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng” do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh (trõ tr­êng hîp ®­îc dïng chøng tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ cã thuÕ GTGT). Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng ho¸, dÞch vô c¬ së kinh doanh ph¶i ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè quy ®Þnh vµ ghi râ: gi¸ b¸n (ch­a thuÕ), c¸c phô thu vµ tÝnh ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã), thuÕ GTGT vµ tæng gi¸ thanh to¸n. Ho¸ ®¬n b¸n hµng: Do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh, ®­îc sö dông ë c¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ khi lËp ho¸ ®¬n c¬ së kinh doanh còng ph¶i ghi ®Çy ®ñ, ®óng c¸c yÕu tè quy ®Þnh vµ ghi râ gi¸ b¸n, c¸c phô thu (nÕu cã) vµ tæng gi¸ thanh to¸n. Ho¸ ®¬n tù in, chøng tõ ®Æc thï: C¸c ho¸ ®¬n nµy muèn ®­îc sö dông ph¶i ®¨ng ký víi Bé Tµi chÝnh (Tæng côc thuÕ) vµ chØ ®­îc sö dông sau khi ®­îc chÊp thuËn b»ng v¨n b¶n. Lo¹i ho¸ ®¬n nµy còng ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin quy ®Þnh cña ho¸ ®¬n, chøng tõ. Víi c¸c chøng tõ ®Æc thï nh­ tem b­u ®iÖn, vÐ m¸y bay, vÐ sæ xè,... gi¸ trªn vÐ lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT. B¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô: Tr­êng hîp nµy ®­îc ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh trùc tiÕp cung øng, dÞch vô, hµng ho¸ cho ng­êi tiªu dïng kh«ng thuéc diÖn ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng th× ph¶i lËp b¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô theo mÉu quy ®Þnh. B¶ng kª thu mua n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n cña ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt: Tr­êng hîp nµy ®­îc ¸p dông ®èi víi c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn mua hµng ho¸ lµ c¸c mÆt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra th× ph¶i lËp “B¶ng kª thu mua hµng n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n cña ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp” theo mÉu quy ®Þnh. II. H¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë c¸c doanh nghiÖp 1. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. 1.1. H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo 1.1.1. Tµi kho¶n sö dông Tµi kho¶n 133: ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®­îc khÊu trõ. Bªn Nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· ®­îc khÊu trõ. Bªn Cã: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ. KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· hoµn l¹i. Sè d­ Nî: VAT cßn ®­îc khÊu trõ ®­îc hoµn tr¶ nh­ng ng©n s¸ch ch­a hoµn tr¶. Tµi kho¶n 133 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2: TK 1331 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô. TK 1332 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña tµi s¶n cè ®Þnh. 1.1.2. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n TK 133 - TK 133 chØ ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, kh«ng ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ c¬ së kinh doanh kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT. - §èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua vµo dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× c¬ së kinh doanh ph¶i h¹ch to¸n riªng thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ. - Tr­êng hîp kh«ng thÓ h¹ch to¸n riªng ®­îc th× sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc h¹ch to¸n vµo TK 133. Cuèi kú kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ theo tû lÖ % gi÷a doanh thu chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh thu b¸n ra. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng ho¸ b¸n ra trong kú. NÕu sè thuÕ GTGT kh«ng ®­îc khÊu trõ cã gi¸ trÞ lín th× tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n ra trong kú t­¬ng øng víi doanh thu trong kú, sè cßn l¹i ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng ho¸ b¸n ra kú kÕ to¸n sau. - Tr­êng hîp c¬ së kinh doanh mua hµng ho¸, dÞch vô dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n, hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng v¨n ho¸, phóc lîi mµ ®­îc trang tr¶i b»ng c¸c nguån kinh phÝ kh¸c, th× sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ vµ kh«ng h¹ch to¸n vµo TK 133. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ cña vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, dÞch vô mua vµo. - Tr­êng hîp hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®­îc dïng ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Æc biÖt ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT th× c¬ së kinh doanh c¨n cø vµo gi¸ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®· cã thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ kh«ng cã thuÕ tõ ®ã x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo. C«ng thøc: = = x - Tr­êng hîp c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn nguyªn vËt liÖu lµ n«ng, l©m, thuû s¶n ch­a qua chÕ biÕn cña ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra kh«ng cã ho¸ ®¬n, c¨n cø vµo b¶ng kª thu mua hµng ho¸ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n tÝnh ra sè thuÕ GTGT ®Çu vµo theo tû lÖ % tÝnh trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo theo quy ®Þnh trong chÕ ®é thuÕ GTGT. - ThuÕ GTGT ®Çu vµo ph¸t sinh trong th¸ng nµo th× ®­îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép cña th¸ng ®ã. NÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ lín sè thuÕ GTGT ®Çu ra th× chØ khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo b»ng sè thuÕ GTGT ®Çu ra cña th¸ng ®ã, sè cßn l¹i ®­îc khÊu trõ tiÕp vµo kú thuÕ sau hoÆc xÐt hoµn thuÕ theo chÕ ®é quy ®Þnh. 1.1.3. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, dÞch vô mua vµo C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, gi¸ trÞ vËt t­ hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, dÞch vô mua vµo lµ gi¸ mua thùc tÕ kh«ng cã thuÕ GTGT ®Çu vµo. 1.1.4. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n - Khi mua vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, c¨n cø vµo ho¸ ®¬n GTGT vµ c¸c chøng tõ liªn quan, kÕ to¸n ph¶n ¸nh gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ bao gåm gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT, chi phÝ thu mua, vËn chuyÓn, bèc xÕp, thuÕ kho b·i,... tõ n¬i mua vÒ ®Õn doanh nghiÖp ghi: Nî TK 152,153,156 (611) : Gi¸ trÞ thùc tÕ NVL, c«ng cô, hµng ho¸ mua vµo. Nî TK 211 : Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh. Nî TK 133 : ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo. Cã TK 111,112,311... Tæng gi¸ thanh to¸n. - Khi mua vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n, ho¹t ®éng phóc lîi,... ®­îc trang tr¶i b»ng c¸c nguån kinh phÝ kh¸c. Gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸, dÞch vô lµ å sè tiÒn thanh to¸n: Nî TK 152,153,156 (611) : Gi¸ trÞ thùc tÕ, c«ng cô, hµng ho¸ + TVA ®Çu vµo. Nî TK 211 : Nguyªn gi¸ + TVA ®Çu vµo. Cã TK 111,112,331 : Tæng gi¸ thanh to¸n. - Khi mua hµng ho¸ giao b¸n ngay (thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ) cho kh¸ch hµng kh«ng qua nhËp kho, ghi: Nî TK 632 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT ®Çu vµo. Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 111,112,331 : Tæng gi¸ thanh to¸n. - Khi nhËp khÈu hµng ho¸, kÕ to¸n ph¶n ¸nh gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸, thiÕt bÞ nhËp khÈu bao gåm tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n cho ng­êi b¸n, thuÕ nhËp khÈu ph¶i nép, chi phÝ thu mua vËn chuyÓn, ghi: Nî TK 152,156,211 Cã TK 3333 - ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu. Cã TK 111,112,331... - §èi víi thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu: + NÕu hµng ho¸ nhËp khÈu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ th× thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu sÏ ®­îc khÊu trõ, ghi: Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 3331 (TK 33312) : ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. + NÕu hµng ho¸ nhËp khÈu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, hµng ho¸, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, ho¹t ®éng v¨n ho¸, phóc lîi,... ®­îc trang tr¶i b»ng nguån kinh phÝ kh¸c th× thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo, ghi: Nî TK 152,156,211 : Gi¸ mua c¶ thuÕ nhËp khÈu, thuÕ VAT Cã TK 111,112,331 : Gi¸ mua ngoµi thuÕ. Cã TK 3333 : ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu. Cã TK 3331 (TK 33312) : ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu. Khi nép thuÕ GTGT hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ghi: Nî TK 3331 (TK 33312) : ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép. Cã TK 111,112 - Khi mua vËt t­ hµng ho¸, dÞch vô, tµi s¶n cè ®Þnh dïng vµo s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n, ho¹t ®éng v¨n ho¸, phóc lîi ®­îc trang tr¶i b»ng c¸c nguån kinh phÝ kh¸c th× gi¸ trÞ vËt t­ hµng ho¸, dÞch vô mua ngoµi bao gåm tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n cho ng­êi tr¶ (gi¸ c¶ thuÕ) vµ chi phÝ thu mua, vËn chuyÓn: Nî TK 152,153,211 : Gi¸ bao gåm c¶ thuÕ GTGT Cã TK 111,112,331... - §èi víi vËt t­, hµng ho¸ mua vÒ dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT nh­ng kh«ng t¸ch riªng ®­îc, ghi: Nî TK 152,153,156,211 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®Çu vµo. Cã TK 111,112,331... Cuèi kú, kÕ to¸n tÝnh vµ x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ, kh«ng ®­îc khÊu trõ trªn c¬ së ph©n bæ theo tû lÖ doanh thu. Sè thuÕ ®Çu vµo ®­îc tÝnh khÊu trõ theo tØ lÖ (%) gi÷a doanh thu chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh thu trong kú vµ ghi: + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ trong kú: Nî TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép. Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ trong kú: · Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n trong kú: Nî TK 632 - Gi¸ vèn hµng b¸n. Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. · Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ trong kú tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n cña kú sau, ghi: Nî TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc. Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Khi tÝnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ vµo gi¸ vèn cña hµng b¸n cña kú kÕ to¸n sau, ghi: Nî TK 632 - Gi¸ vèn hµng b¸n. Cã TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc. - Khi xuÊt hµng ho¸ dïng ®Ó khuyÕn m¹i, tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o kh«ng tÝnh thuÕ GTGT ®Çu ra th× chØ ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo cña sè hµng ho¸ nµy t­¬ng øng víi gi¸ trÞ hµng ho¸ khuyÕn m¹i, qu¶ng c¸o tÝnh trong kho¶n chi phÝ kh¸c t­¬ng øng víi tû lÖ % so víi tæng chi phÝ hîp lý tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp quy ®Þnh ®èi víi doanh nghiÖp. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ cña hµng ho¸ khuyÕn m¹i, qu¶ng c¸o v­ît tØ lÖ % so víi tæng sè chi phÝ hîp lý tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, ghi: Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng (chi tiÕt khuyÕn m¹i, qu¶ng c¸o) Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. - C¬ së s¶n xuÊt s¾t, thÐp thuéc ®èi t­îng tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ khi thu gom s¾t, thÐp phÕ liÖu ®Ó lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt s¾t, thÐp, ®­îc khÊu trõ 5% trªn gi¸ trÞ s¾t, thÐp phÕ liÖu mua vµo. C¨n cø vµo ho¸ ®¬n, chøng tõ, b¶ng kª mua s¾t thÐp, phÕ liÖu, kÕ to¸n tÝnh: = x 5% = - vµ ph¶n ¸nh: Nî TK 152 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT. Nî TK 133 : ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®­îc khÊu trõ. Cã TK 111,112,331 : Tæng gi¸ thanh to¸n. §èi víi doanh nghiÖp cã tæ chøc ®¬n vÞ trùc thuéc lµm nhiÖm vô thu mua s¾t, thÐp phÕ liÖu ®Ó cung øng cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt thuéc doanh nghiÖp theo gi¸ chØ ®Þnh cña doanh nghiÖp th× ®¬n vÞ thu mua ®­îc khÊu trõ 5% trªn gi¸ trÞ s¾t thÐp phÕ liÖu mua vµo. ë ®¬n vÞ trùc thuéc lµm nhiÖm vô thu mua s¾t thÐp phÕ liÖu, c¨n cø vµo chøng tõ, ho¸ ®¬n mua s¾t thÐp phÕ liÖu ®Ó tÝnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ, gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT vµ kÕ to¸n nh­ trªn. §¬n vÞ trùc thuéc khi b¸n s¾t, thÐp phÕ liÖu cho c¬ së s¶n xuÊt, bªn b¸n ph¶i viÕt ho¸ ®¬n GTGT vµ kÕ to¸n doanh thu b¸n s¾t, thÐp phÕ liÑu theo gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ GTGT, ghi: Nî TK 111,112,136 : Tæng gi¸ thanh to¸n Cã TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép. Cã TK 512 - Doanh thu b¸n hµng néi bé (gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ GTGT). - C¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i mua hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cña c¬ së s¶n xuÊt b¸n ®­îc khÊu trõ 3% tÝnh trªn gi¸ hµng ho¸ mua vµo theo chÕ ®é quy ®Þnh. KÕ to¸n c¨n cø vµo ho¸ ®¬n mua vµo tÝnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ 3% trªn gi¸ thanh to¸n, tÝnh gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT (c¸ch tÝnh ®èi víi c¬ së mua s¾t thÐp phÕ liÖu), ghi: Nî TK 156,157,632 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Cã TK 111,112,331 : Tæng gi¸ thanh to¸n - Tr­êng hîp c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn mua nguyªn liÖu lµ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n ch­a qua chÕ biÕn cña ng­êi s¶n xuÊt b¸n ra kh«ng cã ho¸ ®¬n ®Ó phôc vô chÕ biÕn sÏ ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo 3% hoÆc 5% quy ®Þnh tÝnh trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo. KÕ to¸n c¨n cø vµo b¶ng kª mua hµng, (c¸ch tÝnh nh­ ®èi víi c¬ së s¶n xuÊt mua s¾t, thÐp phÕ liÖu,...) tÝnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ, tÝnh gi¸ mua ch­a cã thuÕ vµ h¹ch to¸n: Nî TK 152,621 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT. Nî TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 111,112,331 : Tæng gi¸ thanh to¸n. - Khi mua hµng ph¶i tr¶ l¹i (thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ), c¨n cø vµo chøng tõ xuÊt hµng tr¶ l¹i cho bªn b¸n vµ c¸c chøng tõ liªn quan, ghi: Nî TK 111,112,331 : Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 152,153,156,211 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT. - Khi mua TSC§ cã ho¸ ®¬n GTGT dung chung vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh chôi thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT, kÕ to¸n ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ theo gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT, thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc ph¶n ¸nh vµo TK 133. Cuèi kú kÕ to¸n vµ x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ vµ kh«ng ®­îc khÊu trõ trªn c¬ së tû lÖ doanh thu chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ vµ doanh thu kh«ng chÞu thuÕ so víi tæng doanh thu trong kú. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ ®­îc h¹ch to¸n vµo c¸c chi phÝ cã liªn quan sö dông tµi s¶n cè ®Þnh, ghi: + Tr­êng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ lín, ghi: Nî TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Khi ph©n bæ sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ vµo chi phÝ, ghi: Nî TK 627,641,642... Cã TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc + Tr­êng hîp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ nhá, ghi: Nî TK 627,641,642,... Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ - Khi ph¸t sinh c¸c kho¶n chi trî cÊp th«i viÖc cho ng­êi lao ®éng, c¸c kho¶n chi nghiªn cøu khoa häc, nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ, chi s¸ng kiÕn, chi ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ c«ng nh©n, chi b¶o vÖ m«i tr­êng, chi cho lao ®éng n÷,... ghi: Nî TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nî TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ (nÕu cã) Cã TK 111,112,331,... 2. H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra 2.1. Tµi kho¶n sö dông TK 3331: ThuÕ GTGT ph¶i nép TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®· nép vµ cßn ph¶i nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - Bªn Nî ph¶n ¸nh: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ. Sè thuÕ GTGT ®­îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép. Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Sè thuÕ, gi¸ trÞ GT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. - Bªn Cã p h¶n ¸nh: Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô ®· tiªu thô. Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi, biÕu tÆng, sö dông néi bé. Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh bÊt th­êng. Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng ho¸ nhËp khÈu. - Sè d­ bªn Cã: VAT cßn ph¶i nép cuèi kú. - Sè d­ bªn Nî: Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. TK 3331 cã 2 tµi kho¶n cÊp 3: TK 33311 : ThuÕ GTGT ®Çu ra. Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng ho¸, s¶n phÈm, dÞch vô tiªu thô. TK 33312 : ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. Dïng ®Ó ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu. TK 3331 ¸p dông cho c¶ c¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT. 2.2. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu ra, thuÕ GTGT ph¶i nép * TÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ: = - = x 2.3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n - Khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, c¨n cø vµo ho¸ ®¬n GTGT, kÕ to¸n ghi: Nî TK 111,112,131 : Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 3331 : ThuÕ GTGT ®Çu ra. Cã TK 511,512 : Gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT - Khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT hoÆc chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, kÕ to¸n ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng lµ tæng gi¸ thanh to¸n: Nî TK 111,112,133 : Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 511,512 : Tæng gi¸ thanh to¸n. - §èi víi ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n cã nhËn tr­íc tiÒn cho thuª cña nhiÒu n¨m th× doanh thu cña tõng n¨m lµ tæng sè tiÒn cho thuª chia cho sè n¨m thuª tµi s¶n. Khi nhËn tr­íc, kÕ to¸n ph¶n ¸nh doanh thu nhËn tr­íc lµ gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT. Nî TK 111,112 : Tæng sè tiÒn nhËn tr­íc. Cã TK 3387 : Doanh thu tr­íc ch­a cã thuÕ GTGT. Cã TK 3331 : ThuÕ GTGT. §ång thêi tÝnh vµ kÕt chuyÓn doanh thu kú kÕ to¸n: Doanh thu cña kú kÕ to¸n Sang kú kÕ to¸n sau, tÝnh vµ kÕt chuyÓn doanh thu cña kú kÕ to¸n: Sè doanh thu cña kú kÕ to¸n sau Sè tiÒn ph¶i tr¶ cho kh¸ch hµng v× hîp ®ång cung cÊp dÞch vô vÒ cho thuª tµi s¶n kh«ng ®­îc thùc hiÖn, ghi: Nî TK 3387: Gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT Nî TK 531: Tr­êng hîp ®· ghi doanh thu trong kú theo gi¸ ch­a thu. Nî TK 3331: Sè tiÒn tr¶ l¹i cho ng­êi ®i thuª vÒ thuÕ GTGT cña ho¹t ®éng thuª tµi s¶n kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Cã TK 111,112,3388: Tæng sè tiÒn tr¶ l¹i. - Khi ph¸t sinh c¸c kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh, c¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ, ghi: Nî TK 111,112,138: Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT. Cã TK 711,721: Gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT. - Tr­êng hîp b¸n hµng theo ph­¬ng ph¸p tr¶ gãp, doanh thu b¸n hµng lµ doanh thu lµ gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn ch­a cã thuÕ GTGT, ghi: Nî TK 111,112,131: å gi¸ thanh to¸n. Cã TK 3331: ThuÕ GTGT. Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng (ngoµi thuÕ). Cã TK 711: L·i b¸n hµng tr¶ chËm. - B¸n hµng theo ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng: + NÕu b¸n hµng ®æi lÊy hµng ho¸ ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ, ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng lµ gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ GTGT: Nî TK 131: Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 3331: ThuÕ GTGT. Cã TK 511: Gi¸ kh«ng cã thuÕ GTGT. Khi nhËn ®­îc vËt t­ hµng ho¸ trao ®æi, ghi: Nî TK 152,153,156,211 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT. Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 131 : å gi¸ thanh to¸n. III. Mét sè ý kiÕn hoµn thiÖn vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT 1. VÒ ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT §Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT lµ cã diÖn bao qu¸t réng, bao gåm hÇu nh­ toµn bé c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ, ®ã lµ m¶ng tiªu dïng thu nhËp ®· cã. Theo §iÒu 3 LuËt thuÕ GTGT vµ §iÒu 3 N§ 28/1998/N§ - CP th× tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kinh doanh hµng hãa,... ®Òu lµ ®èi t­îng nép thuÕ GTGT. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ viÖc thu thuÕ mét c¸ch bao qu¸t nh­ vËy cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. Sè thuÕ thu ®­îc trong mét sè tr­êng hîp cã bï ®¾p ®­îc chi phÝ cho viÖc qu¶n lý thu thuÕ cña mét sè tr­êng hîp cô thÓ hay kh«ng? ®ã lµ viÖc thu thuÕ ë c¸c hé kinh doanh nhá. ë n­íc ta viÖc thu thuÕ ë c¸c ®èi t­îng nµy rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p nªn ch¨ng lo¹i trõ mét sè hé kinh doanh nhá ra khái ®èi t­îng nép thuÕ GTGT vµ dïng s¾c thuÕ kh¸c ®Ó ®iÒu chØnh. ë c¸c n­íc, nh»m n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch thuÕ hä quy ®Þnh møc doanh thu b×nh qu©n th¸ng hoÆc n¨m ®Ó giíi h¹n ®èi t­îng nép thuÕ. Cô thÓ nh­ Philippines quy ®Þnh doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp hµng n¨m d­íi 200.000 pª x« th× kh«ng ph¶i lµ ®èi t­îng nép thuÕ GTGT, Thuþ §iÓn lµ d­íi 200.000 SEK,... Ngoµi ra, viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT sÏ g©y ra hiÖn t­îng ph©n ®o¹n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, g©y t¸c ®éng khÊu trõ thuÕ GTGT ®Ó c¸c ®¬n vÞ ®¸p øng ®ñ ®iÒu kiÖn cña thuÕ GTGT ®Òu ®­îc khÊu trõ thuÕ. Vµ trong quy ®Þnh ph¶i thËt ®¬n gi¶n nh­ng râ rµng tr¸nh mäi kh¶ n¨ng ph©n ®o¹n nÒn kinh tÕ mét c¸ch bÊt lîi nh­ trªn. 2. VÒ thuÕ suÊt thuÕ GTGT Mét trong nh÷ng ­u ®iÓm cña thuÕ GTGT so víi thuÕ doanh thu lµ cã Ýt møc thuÕ suÊt (4 møc thuÕ suÊt) nh­ng chÝnh ®iÒu nµy l¹i kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu c«ng b»ng trong chÝnh s¸ch ®éng viªn gi÷a ng­êi giÇu vµ ng­êi nghÌo. V× thuÕ GTGT cã Ýt møc thuÕ suÊt cho nªn ng­êi tiªu dïng cã thu nhËp cao hay thÊp th­êng ph¶i nép thuÕ gièng nhau. Do ®ã thuÕ mang tÝnh luü tho¸i. TØ lÖ ®éng viªn qua thuÕ GTGT cña ng­êi cã thu nhËp thÊp l¹i lín h¬n tû lÖ ®éng viªn ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao. Nh­ng còng chÝnh ®iÒu nµy, hiÖn nay víi 4 møc thuÕ suÊt ë ta lµ qu¸ phøc t¹p vµ l¹c hËu so víi tiÕn bé cña thuÕ GTGT hiÖn ®¹i. §a sè c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Òu ¸p dông mét møc thuÕ ­u ®·i (kho¶ng 5%) vµ mét møc th«ng dông (kho¶ng 10%) ngoµi møc 0% dµnh cho xuÊt khÈu. §iÒu nµy g©y nhËp nh»ng vµ tuú tiÖn khi vËn dông, t¹o c¬ héi cho trèn lËu thuÕ. T¨ng chi phÝ cho viÖc thanh tra kiÓm so¸t thuÕ. Do ®ã viÖc quy ®Þnh thuÕ GTGT mét c¸ch ®¬n gi¶n ®Ó n©ng cao tÝnh hiÖu lùc ph¸p lý cña thuÕ GTGT th× l¹i m©u thuÉn víi mét trong nh÷ng vai trß cña chÝnh s¸ch thuÕ nh­ ®· nªu trªn, ®ã lµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi. 3. VÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT LuËt thuÕ GTGT cña ViÖt Nam quy ®Þnh ¸p dông hai ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng. Víi hai ph­¬ng ph¸p nµy ®· t¹o ra sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ kh¸c nhau. Theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ: = - Theo ph­¬ng ph¸p nµy, mçi mét ng­êng trung gian trong c¸c kh©u lu©n chuyÓn thu tõng phÇn thuÕ vµ thanh to¸n l¹i cho ng©n s¸ch. LuËt thuÕ GTGT khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ vµ khi ¸p dông doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ. VÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ nµy kh«ng cã g× ph¶i lµm thªm, nh­ng ®èi víi ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn GTGT th×: = x Mµ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra vµ gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t­¬ng øng víi lo¹i hµng ho¸ b¸n ra. C¸ch tÝnh trªn cho thÊy vÉn cßn cã hiÖn t­îng thuÕ chång thuÕ. §Ó kh¾c phôc nh­îc ®iÓm nµy, theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc b»ng c¸ch ¸p dông ph­¬ng ph¸p quy ®æi thuÕ suÊt GTGT (theo luËt thuÕ) thµnh thuÕ suÊt tÝnh theo gi¸ thanh to¸n nh­ sau: Y = Trong ®ã: X lµ thuÕ suÊt thuÕ GTGT theo LuËt thuÕ. Y lµ thuÕ suÊt GTGT quy ®æi. Vµ c¨n cø vµo thuÕ suÊt quy ®æi (Y) vµ gi¸ thanh to¸n trªn ho¸ ®¬n GTGT ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc thuÕ GTGT ph¶i nép vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc c¶ gi¸ b¸n. §©y lµ mét c¸ch tÝnh hîp lý, cã thÓ tham kh¶o vËn dông. 4. VÒ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT §Ó thùc hiÖn ®­îc thuÕ GTGT, c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, tæ chøc chøng tõ thanh to¸n ph¶i rÊt khoa häc. §©y lµ c«ng viÖc ph¶i cã thêi gian hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c kÕ to¸n. ViÖc kÕ to¸n thuÕ GTGT ®­îc h­íng dÉn mét c¸ch cô thÓ trong th«ng t­ sè 100/1998/TT-BTC ngµy 15/7/1998 vµ ®­îc söa ®æi, bæ sung bëi c¸c th«ng t­ sè 180/1998/TT-BTC ngµy 26-12-1998 vµ th«ng t­ sè 120/1999/TT-BTC. §èi víi kÕ to¸n thuÕ GTGT em xin ®­a ra mét sè ý kiÕn sau: - §èi víi vËt t­ hµng ho¸ mua vÒ dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT. §èi víi tr­êng hîp kh«ng thÓ h¹ch to¸n riªng sè thuÕ GTGT ®Çu vµo th× toµn bé sè thuÕ GTGT ®Çu vµo sÏ ®­îc h¹ch to¸n vµo TK 133. Chu k× kÕ to¸n x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ theo tû lÖ (%) gi÷a doanh thu chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh thu b¸n ra, sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng ho¸ b¸n ra trong kú. Tr­êng hîp thuÕ GTGT kh«ng ®­îc khÊu trõ cã gi¸ trÞ lín th× ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng ho¸ b¸n ra trong kú t­¬ng øng víi doanh thu trong kú, sè cßn l¹i ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n ra cña kú kÕ to¸n sau. Quy ®Þnh nµy lµ kh«ng khoa häc bëi v×: nÕu kú kÕ to¸n sau doanh thu ®¹t thÊp ®¬n vÞ vÉn ph¶i kÕt chuyÓn toµn bé thuÕ GTGT kh«ng ®­îc khÊu trõ vµo gi¸ vèn hµng b¸n, sÏ g©y nªn t×nh tr¹ng lç gi¶. V× thuÕ GTGT kh«ng ®­îc khÊu trõ lµ mét bé phËn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ kinh doanh, nªn ph©n bæ dÇn thuÕ GTGT kh«ng ®­îc khÊu trõ t­¬ng øng víi doanh thu thùc hiÖn qua c¸c kú kÕ to¸n nh­ sau: Kú nµy: Nî TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc. Cã TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. C¸c kú sau: Nî TK 632 - Gi¸ vèn hµng b¸n. Cã TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc. ViÖc h¹ch to¸n nh­ vËy sÏ hîp lý h¬n vµ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng lç gi¶ cña doanh nghiÖp. - §èi víi c¸c ®¬n vÞ nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp quy ®Þnh: ThuÕ GTGT ®­îc h¹ch to¸n vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (TK 642). §iÒu nµy kh«ng ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña néi dung nghiÖp vô bëi v× chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ mét chØ tiªu cã liªn quan ®Õn viÖc ph¶n ¸nh chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp. Th«ng qua TK nµy cã thÓ ®¸nh gi¸ c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. Cho nªn ë ®©y còng gièng nh­ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ GTGT nªn h¹ch to¸n gi¶m doanh thu (TK 511): Nî TK 511 : Doanh thu b¸n hµng. Cã TK 3331 : ThuÕ GTGT ph¶i nép. H¹ch to¸n nh­ vËy ngoµi chØ râ b¶n chÊt cña nghiÖp vô nã cßn gi¶m thiÓu c¸c bót to¸n ®¬n lÎ tr¸nh ®­îc sù phøc t¹p cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ to¸n thuÕ GTGT. - §èi víi c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n hµng, theo quy ®Þnh míi ®­îc ®­a vµo chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, bëi vËy doanh nghiÖp kh«ng ®­îc ghi gi¶m sè thuÕ GTGT ph¶i nép. §©y lµ ®iÒu hîp lý v× nÕu ®­îc gi¶m thuÕ trong chiÕt khÊu b¸n hµng th× doanh nghiÖp cã thÓ tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng tõ ®ã t×m c¸ch gian lËn, gi¶m thuÕ th«ng qua viÖc khai t¨ng chiÕt khÊu b¸n hµng. §èi víi gi¶m gi¸ hµng b¸n, lÏ ra còng ph¶i quy ®Þnh t­¬ng tù (kh«ng ®­îc ghi gi¶m thuÕ GTGT ph¶i nép trªn kho¶n gi¶m gi¸). V× doanh nghiÖp th«ng qua viÖc gi¶m gi¸ ®· thùc sù tiªu thô ®­îc hµng. §· ph¸t sinh doanh nghiÖp. Gi¶m gi¸ chÝnh lµ ®iÒu kiÖn mµ doanh nghiÖp ph¶i ®¸nh ®æi ®Ó cã thÓ tiªu thô ®­îc nhiÒu s¶n phÈm h¬n sau khi ®· c©n nh¾c lîi Ých nµo cao h¬n gi÷a hai ph­¬ng ¸n nµy. Nh­ng ®èi víi hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i (TK 531) th× viÖc gi¶m thuÕ GTGT trªn kho¶n hµng bÞ tr¶ l¹i lµ hîp lý v× thùc tÕ doanh nghiÖp kh«ng tiªu thô ®­îc hµng kh«ng ph¸t sinh doanh thu. 5. Hoµn thuÕ GTGT VÒ vÊn ®Ò hoµn thuÕ GTGT cho c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ trong tr­êng hîp ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh cho s¶n xuÊt kinh doanh. Do gi¸ trÞ tµi s¶n lµ lín nªn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo tÝnh trªn tû lÖ (%) cña tµi s¶n lµ mét kho¶n tµi s¶n kh«ng ph¶i lµ nhá. §èi víi Nhµ n­íc, viÖc hoµn l¹i tøc thêi cho doanh nghiÖp sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ph¸t sinh lín h¬n so víi sè thuÕ GTGT ®Çu ra cña doanh nghiÖp, cã thÓ g©y ra gi¶m thu t¹m thêi. Nh­ng vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp sè d­ nî cña TK 133 qu¸ lín trong thêi gian dµi (3 th¸ng ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu t­ më réng chiÒu s©u, quý hoÆc n¨m ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu t­ míi) lµm chËm vßng quay vèn cña doanh nghiÖp, gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®ång vèn vµ ®«i khi doanh nghiÖp chÞu mÊt ®i nh÷ng c¬ héi kinh doanh do thiÕu vèn. Nh­ vËy cÇn cã mét c¬ chÕ hoµn thuÕ hîp lý, bëi v× xÐt vÒ l©u dµi ®ång vèn ë trong tay doanh nghiÖp sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ h¬n viÖc ®¶m b¶o sè thu t¹m thêi cña Nhµ n­íc vµ khi ®ång vèn ®­a vµo kinh doanh Nhµ n­íc sÏ t¨ng thu (ph¸t sinh thuÕ). Trong luËt thuÕ hiÖn nay, Nhµ n­íc ta ®· cè g¾ng thùc hiÖn viÖc hoµn thuÕ mét c¸ch nhanh chãng vµ thuËn lîi cho doanh nghiÖp, song trªn thùc tÕ sÏ kh«ng tr¸nh khái sù trËm trÔ, phøc t¹p do nh÷ng ng­êi thùc hiÖn t¹o nªn. KÕt luËn ThuÕ GTGT lµ mét s¾c thuÕ tiÕn bé, mÆc dï trong nã còng cßn kh«ng Ýt nh­îc ®iÓm nh­ vÒ ChÝnh phñ qu¶n lý, thu thuÕ tèn kÐm, thiÕu linh ho¹t mÒm dÎo kh«ng thËt thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ míi b­íc ®Çu chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Nh­ng chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng ­u ®iÓm cña nã. Nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thuÕ GTGT nãi chung vµ vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi riªng sÏ ®­îc bæ sung hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. “Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ë c¸c doanh nghiÖp” lµ mét ®Ò tµi réng vµ xung quanh nã sÏ kh«ng Ýt vÊn ®Ò n¶y sinh, ®­îc bµn c·i. Do tr×nh ®é b¶n th©n còng nh­ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai xãt trong ®Ò ¸n nµy. Em kÝnh mong sù gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Th«ng t­ sè 100/1998/TT-BTC, ngµy 15-7-1998. 2. Th«ng t­ sè 180/1998/TT-BTC, ngµy 26-12-1998. 3. Th«ng t­ sè 178/1998/TT-BTC, ngµy 26-12-1998. 4. Lý thuyÕt vµ thùc hµnh kinh tÕ chÝnh trÞ. Chñ biªn - PTS - Ph¹m V¨n C«ng. 5. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt h¹ch to¸n kÕ to¸n. 6. ThuÕ vµ kÕ to¸n thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ TNDN. T¸c gi¶ Ng« ThÕ Chi. 7. T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ - sè 12/1998. 8. T¹p chÝ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt - sè 3/1996. 9. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn - sè 17/1997. Môc lôc