Đề tài Hoạt động kinh doanh bảo hiểm trong nền kinh tế thị trường và sự cần thiết phải điều chỉnh bằng pháp luật đối với hoạt động kinh doanh bảo hiểm

hµ n­íc( do c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ãng gãp) còng h¬n 80%. 1.7.3. C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm. Gåm cã nh÷ng c«ng ty sau ®©y: C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm quèc tÕ ViÖt nam (VIA) thµnh lËp ngµy 05/8/1996, vèn ®iÒu lÖ 6.000.000 USD. §©y lµ C«ng ty liªn doanh gi÷a bªn ViÖt Nam lµ Tæng C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (BAOVIET) vµ bªn n­íc ngoµi gåm mét C«ng ty b¶o hiÓm lín nhÊt cña NhËt B¶n lµ Tokio Marine anh Fire Insurance Co. Ltd vµ C«ng ty b¶o hiÓm lín cña Anh lµ Commercial Union. Chøc n¨ng chÝnh cña C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm nµy lµ Kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä, phôc vô c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. C«ng ty b¶o hiÓm Liªn hiÖp (U.I.C – United Insurace Company cña ViÖt Nam), thµnh lËp ngµy 01/11/1997, vèn ®iÒu lÖ 6.000.000 USD. §©y lµ C«ng ty Liªn doanh gi÷a bªn ViÖt Nam lµ C«ng ty b¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (B¶o Minh) vµ bªn n­íc ngoµi gåm cã hai Doanh nghiÖp b¶o hiÓm lín cña NhËt B¶n lµ Yasuda Fire anh Marine Insurance Co. Ltd vµ Mitsui Marine anh Fire Insurance Co. Ltd. Chøc n¨ng cña C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm nµy Kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä, phôc vô doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt chó träng ®Õn c¸c nhµ doanh nghiÖp NhËt B¶n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. 1.7.4. C«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm. HiÖn míi chØ cã C«ng ty liªn doanh m«i giíi b¶o hiÓm Aon Inchinbrok, thµnh lËp n¨m 1993, vèn ®iÒu lÖ lµ 250.000 USD. §©y lµ C«ng ty liªn doanh m«i giíi b¶o hiÓm gi÷a bªn ViÖt Nam lµ Tæng C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt nam (BAOVIET) vµ bªn n­íc ngoµi lµ tËp ®oµn M«i giíi b¶o hiÓm Aon cña MÜ. Chøc n¨ng cña C«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm lµ ng­êi ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng b¶o hiÓm tiÕn hµnh giao dÞch lùa chän doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®¸ng tin cËy nhÊt ®Ó thu xÕp hîp ®ång b¶o hiÓm theo yªu cÇu cña cña kh¸ch hµng cÇn b¶o hiÓm, lùa chän nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm vµ tû lÖ phÝ b¶o hiÓm phï hîp vµ cã lîi cho kh¸ch hµng b¶o hiÓm. H¬n n÷a theo tËp qu¸n quèc tÕ, nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th­êng tham gia b¶o hiÓm th«ng qua m«i giíi b¶o hiÓm. C«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm nµy hiÖn nay ®· ho¹t ®éng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. T¸t c¶ c¸c dÞch vô b¶o hiÓm do c«ng ty nµy m«i giíi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cña n­íc ta ®Òu lµ c¸c c«ng tr×nh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 1.7.5. C«ng ty T¸i b¶o hiÓm. HiÖn chØ cã mét c«ng ty T¸i b¶o hiÓm Quèc gia ViÖt Nam (VINARE), doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh lËp ngµy 27/9/1994 vèn ®iÒu lÖ 40 tû ®ång. Chøc n¨ng cña C«ng ty T¸i b¶o hiÓm Quèc gia ViÖt Nam lµ Kinh doanh t¸i b¶o hiÓm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Ngoµi nh÷ng doanh nghiÖp b¶o hiÓm kÓ trªn ra, hiÖn nay ®· cã tíi h¬n 40 doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ m«i giíi b¶o hiÓm cña c¸c n­íc Anh, MÜ, Ph¸p, §øc, NhËt, Thuþ SÜ, Australia, Singapore, Hµn Quèc... ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i n­íc ta. 2. Qui chÕ ph¸p lý cña ®¹i lý vµ ng­êi m«i giíi b¶o hiÓm. 1.2. ®¹i lý b¶o hiÓm. §¹i lý b¶o hiÓm lµ mét tæ chøc, c¸ nh©n ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm uû quyÒn trªn c¬ së hîp ®ång ®ai lý b¶o hiÓm ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng ®¹i lý b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña luËt vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt cã liªn quan. §iÒu 86 LuËt Kinh doanh b¶o hiÓm ®­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 09/12/2000 quy ®Þnh: “ C¸ nh©n ho¹t ®éng ®¹i lý b¶o hiÓm ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y; \ Lµ c«ng d©n ViÖt Nam, th­êng tró t¹i ViÖt Nam. \ Tõ ®ñ 18 tuæi trë lªn, cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ. \ Cã chøng chØ ®µo t¹o ®¹i lý b¶o hiÓm do doanh nghiÖp b¶o hiÓm hoÆc HiÖp héi B¶o hiÓm ViÖt Nam cÊp.” Yªu cÇu ®èi víi ®¹i lý b¶o hiÓm ho¹t ®éng t¹i n­íc ta hiªn nay cÇn ph¶i cã: “-Thøc hiªn ®óng c¸c cam kÕt trong hîp ®ång ®¹i lý ®· ký víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. -Kh«ng ®­îc ®ång thêi lµm ®¹i lý cho mét doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh¸c nÕu kh«ng cã sù chÇp thuËn b»ng v¨n b¶n cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm mµ m×nh ®ang lµm ®¹i lý. - Kh«ng ®­îc phÐp tiÕn hµnh ®ång thêi c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã quyÒn lîi ®èi lËp víi quyÒn lîi cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm mµ m×nh ®ang lµm ®¹i lý” (Th«ng t­ sè 28/1998/TT – BTC ngµy 04/03/1998 cña Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng ®¹i lý, céng t¸c viªn b¶o hiÓm). ViÖc x©y dùng chÕ ®é ®¹i lý b¶o hiÓm rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng b¶o hiÓm hiÖn ®¹i. Bëi v× thøc hiÖn nghiÖp vô b¶o hiÓm ®­îc nhiÒu hay Ýt, sÏ cã ¶nh h­ëng tíi sù sèng cßn cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm chØ cã thÓ khai th¸c ®­îc thËt nhiÒu nghiÖp vô b¶o hiÓm míi x©y dùng ®­îc quü b¶o hiÓm lín m¹nh, t¨ng thªm søc c¹nh tranh cho doanh nghiÖp m×nh. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ngoµi viÖc dùa vµo lùc l­îng nh©n viªn, viªn chøc cña b¶n th©n doanh nghiÖp trùc tiÕp khai th¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm ra cßn ph¶i sö dông réng r·i lùc l­îng ®¹i lý b¶o hiÓm ®Ó khai th¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm. Trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm c¸c n­íc ph­¬ng t©y, phÇn lín nghiÖp vô b¶o hiÓm ®Òu thùc hiÖn qua kh©u trung gian nµy, hä gi÷ mét vai trß rÊt quan träng trong kinh doanh b¶o hiÓm. Mét sè n­íc cßn dùa vµo ph¸p luËt ®Ó quy ®Þnh mét c¸ch chÆt chÏ t­ c¸ch vµ vai trß ph¸p lý cña ®¹i lý b¶o hiÓm. Th«ng qua ®¹i lý b¶o hiÓm ®Ó triÓn khai nghiÖp vô b¶o hiÓm v× thÕ cã thÓ nªu ra mét sè ­u ®iÓm trong c¸c mÆt sau ®©y. - T¨ng thªm khèi l­îng khai th¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm: cã lîi cho viÖc ph©n t¸n rñi ro, gi÷ v÷ng æ ®Þnh kinh doanh. - Sö dông kiÕn thøc chuyªn m«n cña ®¹i lý b¶o hiÓm, ng­êi ®¹i lý b¶o hiÓm cã thÓ gãp phÇn thiÕt thùc x©y dùng míi hoÆc hoµn chØnh lo¹i h×nh b¶o hiÓm ®ang ¸p dông, bï ®¾p phÇn thiÕu hôt kiÕn thøc vÒ mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµo ®ã cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. - §¹i lý b¶o hiÓm cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi kh¸ch hµng, thuËn tiÖn cho viÖc th­êng xuyªn kiÓm tra, t×m hiÓu t×nh h×nh an toµn cña ®èi t­îng b¶o hiÓm vµ t×nh h×nh thùc hiªn hîp ®ång cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. -Doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ hoa hång ®¹i lý dùa theo kÕt qu¶ khai th¸c b¶o hiÓm cña ng­êi ®¹i lý b¶o hiÓm, gi¶m bít c¸c kho¶n chi phÝ kinh doanh, cã lîi cho viÖc h¹ gi¸ thµnh b¶o hiÓm. Tãm l¹i: §¹i lý b¶o hiÓm lµ mét lo¹i h×nh ®¹i lý ®Æc biÖt. VÒ b¶n chÊt ®¹i lý b¶o hiÓm lµ lo¹i h×nh ®¹i lý d©n sù, chø kh«ng ph¶i lµ ®¹i lý th­¬ng m¹i. TÝnh chÊt d©n sù cña ®¹i lý b¶o hiÓm ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh sau ®©y: -VÒ mÆt luËt ph¸p, ®¹i lý b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc coi lµ cïng mét bªn. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc h­ëng mäi quyÒn lîi vµ thùc hiÖn mäi nghÜa vô ®· ghi trong hîp ®ång b¶o hiÓm do ®¹i lý b¶o hiÓm víi danh nghÜa lµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm ký víi ng­êi tham gia b¶o hiÓm. Dï r»ng hµnh ®éng cña ®¹i lý b¶o hiÓm ®· g©y tæn h¹i lîi Ých cña ng­êi kh¸c, còng cã sù rµng buéc ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. VÝ dô: §¹i lý b¶o hiÓm ®· ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm trong tr­êng hîp ch­a ®­îc sù ®ång ý cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng kh«ng ®­îc phñ nhËn hiÖu lùc cña hîp ®ång nµy v× ®¹i lý b¶o hiÓm ®· v­ît qu¸ quyÒn h¹n cho phÐp. Nh­ng lo¹i trõ tr­êng hîp nÕu nh­ ®¹i lý b¶o hiÓm ®· cã sù tho¶ thuËn ®èi víi ng­êi tham gia b¶o hiÓm . - Nh÷ng sù viÖc mµ ®¹i lý b¶o hiÓm ®· biÕt, ®Òu coi nh­ doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· biÕt, doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng ®­îc tõ chèi tr¶ tiÒn båi th­êng b¶o hiÓm víi lý do ng­êi tham gia b¶o hiÓm kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô khai b¸o cho doanh nghiÖp biÕt ®óng sù thËt. - §¹i lý b¶o hiÓm ph¶i ¸p dông h×nh thøc b»ng v¨n b¶n. §ã lµ v× ®¹i lý b¶o hiÓm lµ mét lo¹i hµnh vi ph¸p luËt d©n sù quan träng. Trong giÊy uû quyÒn ph¶i ghi râ hä vµ tªn cña ng­êi ®¹i lý, nh÷ng c«ng viÖc lµm ®¹i lý, ph¹m vi quyÒn h¹n, thêi h¹n ho¹t ®éng vµ ph¶i do ng­êi uû quyÒn ký tªn, ®ãng dÊu. 2.2 .ng­êi M«i giíi b¶o hiÓm. Bªn m«i giíi b¶o hiÓm lµ ng­êi c¨n cø vµo lîi Ých cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm ®Ó ®øng ra lµm c«ng viÖc trung gian phôc vô cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, sau ®ã ®­îc nhËn tiÒn hoa hång theo ®óng ph¸p luËt. NÕu ng­êi tham gia b¶o hiÓm th«ng qua m«i giíi b¶o hiÓm ®Ó ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, tuy r»ng m«i giíi b¶o hiÓm phôc vô cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm , nh­ng doanh nghiÖp b¶o hiÓm l¹i ph¶i tr¶ tiÒn hoa hång cho ng­êi m«i giíi. Ch¼ng nh÷ng thÕ, ng­êi tham gia b¶o hiÓm cßn uû quyÒn m«i giíi b¶o hiÓm ®ßi c¸c doanh nghiÖp tr¶ tiÒn båi th­êng( tr¶ tiÒn b¶o hiÓm). Th«ng th­êng, ng­êi m«i giíi b¶o hiÓm cã tr×nh ®é hiÓu biÕt rÊt phong phó vÒ nghiÖp vô b¶o hiÓm vµ thÞ tr­êng b¶o hiÓm, cã thÓ cung cÊp cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm nh÷ng ph­¬ng ¸n hîp lý nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ng­êi tham gai b¶o hiÓm lùa chän. §ång thêi cßn cã nh÷ng dÞch vô t­ vÊn phôc vô cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm. §èi víi thÞ tr­êng b¶o hiÓm kh«ng cã m«i giíi b¶o hiÓm ho¹t ®éng th× chØ lµ thÞ tr­êng ho¹t ®éng b¶o hiÓm s¬ khai, hiÖu qu¶ thÊp. Nh­ vËy, kh«ng thÓ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN. ë n­íc ngoµi, chÕ ®é m«i giíi b¶o hiÓm rÊt ph¸t triÓn. VÝ dô: Nh­ nghiÖp vô b¶o hiÓm cña Lloyds’, viÖc ký hîp ®ång b¶o hiÓm ph¶i th«ng qua ng­êi m«i giíi b¶o hiÓm s¾p xÕp vµ ®Ò nghÞ, sau khi x¶y ra rñi ro thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm, ng­êi m«i giíi b¶o hiÓm còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm gi¶i quyÕt vÊn ®Ò båi th­êng. HÇu nh­ mçi ng­êi d©n NhËt B¶n ®Òu hiÓu râ vÒ m«i giíi b¶o hiÓm. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, b¶o hiÓm ®· trë thµnh hµng hãa th× cÇn ph¶i b¸n b¶o hiÓm cho mäi ng­êi trong x· héi. Tuy vËy, khi x©y dùng s¸ch l­îc kinh doanh b¸n b¶o hiÓm, nhµ kinh doanh b¶o hiÓm ch¼ng nh÷ng cÇn ph¶i xÐt tíi lîi Ých cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm mµ cßn ph¶i xÐt tíi lîi Ých cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Nh­ng doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng thÓ biÕt râ t×nh h×nh thËt ®Çy ®ñ trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm, nhÊt lµ yªu cÇu b¶o hiÓm, t©m tr¹ng cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm... ChØ cã c¸ch th«ng qua ho¹t ®éng cña ng­êi m«i giíi b¶o hiÓm trªn kh¾p mäi n¬i, ph¶n ¸nh l¹i cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm biÕt ®­îc nh÷ng tin tøc ®ã, ®Ó b¸n ra ®­îc nh÷ng s¶n phÈm b¶o hiÓm thÝch hîp, t¹o ®µ cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¸t triÓn kh«ng ngõng. V× vËy, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, cÇn ph¶i x©y dùng chÕ ®é m«i giêi b¶o hiÓm cho phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn kh«ng ngõng c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë n­íc ta, ®­a thÞ tr­¬ng b¶o hiÓm nhanh chãng hoµ nhËp víi thÞ tr­êng b¶o hiÓm Quèc tÕ. II. Nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lý ®èi víi c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm . C¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng kinh doanh b¶o hiÓm chñ yÕu lµ ®­îc lËp thµnh Hîp ®ång. “ Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn, theo ®ã bªn mua b¶o hiÓm ph¶i ®ãng phÝ b¶o hiÓm, cßn bªn b¶o hiÓm ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn b¶o hiÓm cho bªn ®­îc b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm” §iÒu 571 cña Bé LuËt d©n sù. Trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm cã rÊt nhiÒu lo¹i giao dÞch hîp ®ång kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét sè lo¹i giao dÞch chñ yÕu ph¸t sinh trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. 1. Giao dÞch hîp ®ång B¶o hiÓm gèc. Giao dÞch b¶o hiÓm gèc lµ giao dÞch hîp ®ång b¶o hiÓm, ph¸t sinh gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm víi kh¸ch hµng theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm båi th­êng trùc tiÕp ngay tõ lóc ban ®Çu cho nh÷ng thiÖt h¹i v× rñi ro b¶o hiÓm ®èi víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ®­îc coi lµ hîp ®ång b¶o hiÓm gèc. Kh¸i niÖm hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i: “ Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm (bªn b¶o hiÓm) chÊp nhËn rñi ro trªn c¬ së thu phÝ b¶o hiÓm cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm (bªn mua b¶o hiÓm) ®Ó nhËn tr¸ch nhiÖm båi th­êng hay tr¶ tiÒn khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm.” Còng nh­ bÊt kú mét lo¹i h×nh hîp ®ång nµo, hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i lµ sù tho¶ thuËn thång nhÊt ý chÝ cña c¸c bªn. Tuy nhiªn sù tho¶ thuËn vµ thèng nhÊt ý chÝ cña c¸c bªn trong hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i cã tÝnh ®Æc thï so víi c¸c hîp ®ång kh¸c. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç, tuú vµo tõng lo¹i b¶o hiÓm th­¬ng m¹i mµ cã sù kh¸c nhau vÒ møc ®é cña sù tho¶ thuËn hay thèng nhÊt ý chÝ cña c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång. VÖ mÆt ph¸p lý th× hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i cã thÓ mang b¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång kinh tÕ hoÆc cña hîp ®ång d©n sù. C¬ cÊu chñ thÓ vµ môc ®Ých tham gia hîp ®ång cña chñ thÓ lµ nh÷ng yÕu tè qui ®Þnh b¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. C¨n cø Bé LuËt d©n sù ®­îc th«ng qua t¹i kú häp thø 8 cña Quèc héi kho¸ IX vµ Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ngµy 25/9/1989 th× b¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Thø nhÊt: Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ký kÕt gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm th­¬ng m¹i víi c¸c ph¸p nh©n c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh doanh nh»m phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc coi lµ hîp ®ång kinh tÕ. Thø hai: Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ký kÕt gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm th­¬ng m¹i, kh«ng héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó coi lµ hîp ®ång kinh tÕ th× ®­îc coi lµ hîp ®ång d©n sù. Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i thuéc lo¹i h×nh hîp ®ång song vô. TÝnh song vô cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i thÓ hiÖn ë chç c¸c bªn tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm ®Òu cã quyÒn vµ nghÜa vô. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn thu phÝ b¶o hiÓm vµ quyÒn nµy g¾n liÒn víi c¸c nghÜa vô båi th­êng hay tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm. Cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm, hä cã nghÜa vô ®ãng phÝ b¶o hiÓm (mua b¶o hiÓm) t­¬ng øng víi quyÒn yªu cÇu Doanh nghiÖp b¶o hiÓm båi th­êng hay tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm. VÒ tÝnh ®Òn bï, hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i thuéc lo¹i hîp ®ång l­ìng tÝnh. ChØ trong c¸c tr­êng hîp cô thÓ míi x¸c ®Þnh ®­îc mét hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i lµ hîp ®ång cã ®Òn bï hay kh«ng cã ®Òn bï. Bëi v×, trong quan hÖ hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chØ ®­îc ®Òn bï khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm. NÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång kh«ng x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm th× ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sÏ kh«ng ®­îc ®Òn bï. Tuy nhiªn còng cã mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt th× hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i lu«n lu«n mang tÝnh cã ®Òn bï, nh­ trong quan hÖ hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, ng­êi mua b¶o hiÓm ®­îc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi gÆp c¸c rñi ro thuéc diÖn b¶o hiÓm vµ c¶ khi gÆp rñi ro nh­ng do hîp ®«ng b¶o hiÓm hÕt h¹n. Dùa vµo c¸c tiªu chuÈn kh¸c nhau mµ hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ®­îc ph©n lµm nhiÒu lo¹i: Thø nhÊt: C¨n cø vµo ®èi t­îng b¶o hiÓm, hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i gåm hîp ®ång b¶o hiÓm con ng­êi, hîp ®ång b¶o hiÓm tµi s¶n, hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù. Thø hai: C¨n cø vµo ph©n lo¹i ®­îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 572 cña Bé LuËt d©n sù, hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i gåm hîp ®ång b¶o hiÓm tù nguyÖn vµ hîp ®ång b¶o hiÓm b¾t buéc. 1.1.Chñ thÓ cña Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Khi nãi ®Õn hîp ®ång th× bao giê còng cã hai bªn chñ thÓ tho¶ thuËn vµ ký kÕt. V× thÕ chñ thÓ cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i lµ bªn b¶o hiÓm vµ bªn tham gia b¶o hiÓm. 1.1.1. Bªn b¶o hiÓm. Bªn b¶o hiÓm lµ Doanh nghiÖp b¶o hiÓm tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm víi t­ c¸ch lµ mét bªn chñ thÓ. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm gåm cã: Doanh nghiÖp Nhµ n­íc kinh doanh b¶o hiÓm lµ tæ chøc kinh doanh b¶o hiÓm do nhµ n­íc ®Çu t­ vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, thùc hiÖn kinh doanh b¶o hiÓm theo nhiÖm vô nhµ n­íc giao. C«ng ty cæ phÇn kinh doanh b¶o hiÓm lµ doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm ®­îc thµnh lËp theo LuËt c«ng ty. C«ng ty b¶o hiÓm T­¬ng hç lµ c«ng ty ho¹t ®éng b¶o hiÓm cho c¸c thµnh viªn cña m×nh theo nguyªn t¾c t­¬ng hç kh«ng nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn. C«ng ty Liªn doanh b¶o hiÓm lµ c«ng ty b¶o hiÓm ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së gãp vèn cña bªn ViÖt nam vµ bªn n­¬c ngoµi. C«ng ty b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi lµ c«ng ty b¶o hiÓm do tæ chøc b¶o hiÓm n­íc ngoµi ®Çu t­ 100% vèn thµnh lËp t¹i ViÖt Nam. 1.1.2.Bªn tham gia b¶o hiÓm. Bªn tham gia b¶o hiÓm (bªn mua b¶o hiÓm) lµ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cã nhu cÇu b¶o hiÓm hoÆc cã nghÜa vô tham gia b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, lµ mét bªn chñ thÓ giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Trong x· héi cã nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc nh­: C¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan nhµ n­íc, ®¬n vÞ thuéc lùc l­îng vò trang nh©n d©n, tæ chøc chÝnh trÞ... TÊt c¶ nh÷ng tæ chøc nµy ®Òu cã thÓ trë thµnh mét bªn chñ thÓ cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i mµ kh«ng phô thuéc hä cã t­ c¸ch ph¸p nh©n hay kh«ng cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, lµ tæ chøc trong n­íc hay tæ chøc n­íc ngoµi. §èi víi c¸ nh©n ®Ó cã thÓ trë thµnh mét bªn chñ thÓ cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i khi hä cã n¨ng lùc ph¸p luËt vµ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù vµ ph¶i tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn ®­îc quy ®Þnh trong tõng chÕ ®é b¶o hiÓm cô thÓ. C¸ nh©n tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm cã thÓ lµ ng­êi ViÖt Nam hoÆc ng­êi n­íc ngoµi. Trong quan hÖ hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i, bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ thùc hiÖn hµnh vi giao kÕt hîp ®ång v× lîi Ých cña chÝnh m×nh hoÆc cña ng­êi kh¸c. Do ®ã, cã thÓ cã sù ®ång nhÊt hoÆc kh«ng ®ång nhÊt gi÷a bªn mua b¶o hiÓm víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm lµ ng­êi cã lîi trùc tiÕp bÞ rñi ro x©m h¹i. Th«ng th­êng, ng­êi tham gia b¶o hiÓm lµ ng­êi cã quyÒn ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm. Tuy nhiªn trong mét sè tr­êng hîp ng­êi tham gia b¶o hiÓm vµ ng­êi cã quyÒn ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm l¹i kh¸c nhau. VÝ dô: ChÕ ®é b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm c¸c quü tÝn dông nh©n d©n ®èi víi c¸c kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n th× ng­êi tham gia b¶o hiÓm lµ c¸c quü tÝn dông nh©n d©n, cßn ng­êi cã quyÒn ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm lµ ng­êi göi tiÒn cã kú h¹n ë quü tÝn dông nh©n d©n. trong hÇu hÕt c¸c tr­êng hîp, ng­êi cã quyÒn ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm vµ ng­êi thô h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm lµ ®ång nhÊt, nh­ng trong mét sè tr­êng hîp th× hai ng­êi nµy l¹i kh¸c nhau. VÝ dô: ChÕ ®é b¶o hiÓm con ng­êi, nÕu ng­êi cã quyÒn ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm chÕt th× ng­êi thô h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm lµ ng­êi thõa kÕ. 1.2. Nguyªn t¾c giao kÕt Hîp ®ång b¶o hiÓm. Do b¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i cã thÓ lµ hîp ®ång b¶o hiÓm d©n sù hoÆc cã thÓ lµ hîp ®ång kinh tÕ nªn c¸c nguyªn t¾c ¸p dông cho viÖc giao kÕt phô thuéc vµo b¶n chÊt ph¸p lý cña tõng hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i cô thÓ. §èi víi hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i mang b¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång d©n sù th× nguyªn t¾c giao kÕt tu©n theo c¸c nguyªn t¾c giao kÕt hîp ®ång d©n sù. §iÒu 395 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh viÖc giao kÕt hîp ®ång d©n sù ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c sau: \ Tù do giao kÕt hîp ®ång, nh­ng kh«ng tr¸i ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi. \ Tù nguyÖn, b×nh d¼ng, thiÖn chÝ hîp t¸c, trung thùc vµ ngay th¼ng. §èi víi hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i mang b¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång kinh tÕ th× viÖc giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c ®­îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 3 Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ban hµnh ngµy 25/9/1989. C¸c nguyªn t¾c ®ã gåm cã: \ Nguyªn t¾c tù nguyÖn. \ Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. \ Nguyªn t¾c trùc tiÖp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt. Trong chÕ ®é b¶o hiÓm th­¬ng m¹i cã lo¹i h×nh b¶o hiÓm b¾t buéc, viÖc giao kÕt hîp ®ång vµ néi dung c¬ b¶n cña hîp ®ång do ph¸p luËt quy ®Þnh vµ c¸c bªn chñ thÓ cã nghÜa vô thùc hiÖn. Khi ®· x¸c ®Þnh ®­îc chñ thÓ tham gia hîp ®ång, nguyªn t¾c giao kÕt hîp ®ång th× hai bªn chñ thÓ tho¶ thuËn ®Õn néi dung cña hîp ®ång. 1.3. Néi dung cña Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Quan hÖ hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ®­îc ®iÒu chØnh bëi c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vµ trë thµnh quan hÖ ph¸p luËt b¶o hiÓm th­¬ng maÞ. Néi dung cña quan hÖ ph¸p luËt b¶o hiÓm th­¬ng m¹i gåm quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn chñ thÓ ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc vÒ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm th­¬ng m¹i vµ ë c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. C¸c ®iÒu kho¶n lµ c¸c ®iÒu kho¶n cÊu thµnh hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. C¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i ®­îc chia thµnh 3 lo¹i: - §iÒu kho¶n chñ yÕu. - §iÒu kho¶n th­êng lÖ. - §iÒu kho¶n tuú nghi. 1.3.1. §iÒu kho¶n chñ yÕu. Lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n kh«ng thÓ thiÕu cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. C¸c ®iÒu kho¶n ®­îc coi lµ chñ yÕu võa thÓ hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô chñ yÕu võa lµ c¬ së ®Ó x¸c lËp vµ thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn cô thÓ trong quan hÖ hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Do ®ã, nÕu c¸c bªn kh«ng ghi c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu vµo v¨n b¶n hîp ®ång th× c¸c tho¶ thuËn kh¸c cña c¸c bªn kh«ng cã c¬ së ®Ó thùc hiÖn vµ v× thÕ hîp ®ång kh«ng cã gi¸ trÞ. Trong c¸c lo¹i ®iÒu kho¶n chñ yÕu cã nh÷ng ®iÒu kho¶n b¾t buéc mang tÝnh phæ biÕn ¸p dông th× c¸c tho¶ thuËn kh¸c cña c¸c bªn kh«ng cã c¬ së ®Ó thùc hiÖn vµ v× thÕ hîp ®ång kh«ng cã gi¸ trÞ. Trong c¸c lo¹i ®iÒu kho¶n chñ yÕu cã nh÷ng ®iÒu kho¶n b¾t buéc mang tÝnh phæ biÕn ¸p dông cho mäi lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. C¸c ®iÒu kho¶n nµy gåm: \ Ngµy, th¸ng, n¨m giao kÕt hîp ®ång. \ Tªn, ®Þa chØ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ ng­êi h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm. \ §èi t­îng b¶o hiÓm (ph¹m vi b¶o hiÓm). \ PhÝ b¶o hiÓm. \ Sè tiÒn b¶o hiÓm. 1.3.2. §iÒu kho¶n th­êng lÖ. Lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n thÓ hiÖn mét sè quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia hîp ®ång ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh. Khi giao kÕt hîp ®ång c¸c bªn cã thÓ lùa chän viÖc ghi hay kh«ng ghi c¸c ®iÒu kho¶n nµy vµo v¨n b¶n hîp ®ång. Tuy kh«ng ghi c¸c ®iÒu kho¶n th­êng lÖ th× c¸c bªn vÉn ph¶i tu©n theo c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ®­¬c ghi nhËn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. 1.3.3. §iÒu kho¶n tuú nghi. Lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n ghi nhËn sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn vÒ mét sè quyÒn vµ nghÜa vô. C¸c ®iÒu kho¶n tuú nghi kh«ng ¶nh h­ëng tíi gi¸ trÞ ph¸p lý cña toµn bé hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Tuy vËy, c¸c tho¶ thuËn cña c¸c bªn trong ®iÒu kho¶n tuú nghi kh«ng ®­îc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.4. H×nh thøc Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. §iÒu 574 cña Bé luËt d©n sù vµ c¸c quy ®Þnh cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i th× h×nh thøc cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i lµ mét v¨n b¶n hîp ®ång. §¬n b¶o hiÓm hoÆc GiÊy chøng nhËn b¶o hiÓm lµ b»ng chøng giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm do doanh nghiÖp b¶o hiÓm cÊp khi thiÕt lËp quan hÖ hîp ®ång. 1.4.1. §¬n b¶o hiÓm. §¬n b¶o hiÓm ph¶i x¸c ®Þnh râ néi dung t­¬ng tù nh­ mét b¶n dù th¶o hîp ®ång, gåm c¸c yÕu tè chñ yÕu nh­: Ngµy, th¸ng, n¨m lËp ®¬n; tªn, ®Þa chØ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc h­ëng quyÒn lîi b¶o hiÓm; nh÷ng rñi ro ®­îc b¶o hiÓm; ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm; phÝ b¶o hiÓm; ngµy b¾t ®Çu b¶o hiÓm vµ thêi h¹n b¶o hiÓm... Khi ®¬n b¶o hiÓm ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp thuËn vµ bªn tham gia b¶o hiÓm ®ãng phÝ b¶o hiÓm th× cam kÕt b¶o hiÓm ph¸t sinh hiÖu lùc. 1.4.2. GiÊy chøng nhËn b¶o hiÓm. Lµ mét lo¹i chøng chØ ph¸p lý do doanh nghiÖp b¶o hiÓm cÊp cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, x¸c nhËn hîp ®ång b¶o hiÓm ®· ®­îc giao kÕt, ®¬n b¶o hiÓm ®· ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp thuËn. 1.5. C¸ch thøc kÝ kÕt Hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Tuú vµo tõng lo¹i h×nh b¶o hiÓm, b¶n chÊt ph¸p lý cña tõng lo¹i quan hÖ hîp ®ång mµ ph¸p luËt quy ®Þnh c¸c c¸ch thøc ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh th× cã mÊy c¸ch thøc ký kÕt chñ yÕu sau: 1.5.1. Ph­¬ng ph¸p ký trùc tiÕp. Lµ ph­¬ng ph¸p mµ theo ®ã c¸c bªn trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn vÒ c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång b¶o hiÓm th­¬ng m¹i vµ cïng ký vµo v¨n b¶n hîp ®ång. 1.5.2. Ph­¬ng ph¸p ký gi¸n tiÕp. Lµ ph­¬ng ph¸p mµ theo ®ã ng­êi tham gia b¶o hiÓm göi v¨n b¶n ®Ò nghÞ giao kÕt hîp ®ång vµ c¸c hå s¬ liªn quan ®Õn viÖc ký kÕt hîp ®ång cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ tõ ngµy doanh nghiÖp b¶o hiÓm nhËn ®­îc v¨n b¶n ®Ò nghÞ cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm, ph¶i cã quyÕt ®Þnh chÊp thuËn hay kh«ng chÊp thuËn ®Ò nghÞ b¶o hiÓm cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm. NÕu qu¸ thêi h¹n trªn mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng cã quyÕt ®Þnh tõ chèi b¶o hiÓm th× coi nh­ ®Ò nghÞ b¶o hiÓm ®­îc chÊp thuËn. 1.5.3. Ph­¬ng ph¸p ký theo thñ tôc ®¬n gi¶n. Lµ ph­¬ng ph¸p mµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, Hîp ®ång b¶o hiÓm sÏ ®­¬ng nhiªn ph¸t sinh hiÖu lùc khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm thùc hiÖn theo hµnh vi giao kÕt mét hîp ®ång kh¸c cã liªn quan. Ph­¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm mµ néi dung hîp ®ång b¶o hiÓm ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh. VÝ dô: B¶o hiÓm kh¸ch du lÞch.§èi víi tr­êng hîp vÐ vµo cöa khu du lÞch cã thu phÝ b¶o hiÓm th× hµnh vi mua vÐ vµ kiÓm so¸t ®Ó vµo khu du lÞch cña kh¸ch du lÞch ®­îc coi lµ hµnh vi giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. 2. Giao dÞch Hîp ®ång T¸i b¶o hiÓm. Hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh¸c hoÆc víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm chuyªn doanh t¸i b¶o hiÓm (bªn nhËn t¸i b¶o hiÓm), theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm chuyÓn mét phÇn rñi ro mµ hä chÞu tr¸ch nhiÖm cho bªn nhËn t¸i b¶o hiÓm t­¬ng øng víi sè phÝ t¸i b¶o hiÓm, cßn bªn nhËn t¸i b¶o hiÓm ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm t­¬ng øng víi sè phÝ t¸i b¶o hiÓm ®· nhËn khi x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm. 3. Giao dÞch hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm vµ hîp ®ång m«i giíi b¶o hiÓm. 3.1. Hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm. Hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm víi bªn ®¹i lý, theo ®ã bªn ®¹i lý theo sù uû quyÒn vµ nh©n danh doanh nghiÖp b¶o hiÓm thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm giao, cßn doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ mét kho¶n tiÒn t­¬ng øng víi c«ng viÖc giao cho bªn ®¹i lý. ViÖc lµm ®¹i lý b¶o hiÓm ph¶i ®­îc x¸c lËp b»ng hîp ®ång. Hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm ph¶i cã c¸c néi dung chñ yÕu sau: Tªn, ®Þa chØ cña bªn ®¹i lý b¶o hiÓm; Tªn, ®Þa chØ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm; QuyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, ®¹i lý b¶o hiÓm; Néi dung vµ ph¹m vi ho¹t ®éng ®¹i lý b¶o hiÓm; hoa hång ®¹i lý b¶o hiÓm; Thêi h¹n hîp ®ång; Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt tranh chÊp. 3.2. Hîp ®ång m«i giíi b¶o hiÓm. Hîp ®ång m«i giíi b¶o hiÓm lµ sù tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm víi bªn m«i giíi (ng­êi ®ãng vai trß trung gian gi÷a doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ ng­êi tham gia b¶o hiÓm), theo ®ã bªn m«i giíi thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc ®Ó nh»m thiÕt lËp quan hÖ b¶o hiÓm vµ ng­êi tham gia b¶o hiÓm, cßn doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ mét kho¶n tiÒn t­¬ng øng víi c«ng viÖc mµ bªn m«i giíi thùc hiÖn. ViÖc m«i giíi b¶o hiÓm ph¶i ®­îc lËp thµnh hîp ®ång. Hîp ®ång m«i giíi ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n víi c¸c néi dung chñ yÕu sau ®©y: \ Tªn ®Þa chØ cña c¸c bªn. \ Néi dung cô thÓ vÒ viÖc m«i giíi. \ Møc thï lao. \ Thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång m«i giíi. \ Trong hîp ®ång m«i giíi ph¶i ghi râ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn. III. Nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lý vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm nãi riªng còng nh­ bÊt kú mét lo¹i h×nh kinh doanh kh¸c nãi chung, ®Òu cÇn cã sù ®iÒu chØnh vµ qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Nhµ n­íc thùc hiÖn viÖc qu¶n c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung vµ kinh doanh b¶o hiÓm nãi riªng b»ng ph¸p luËt. HiÖn nay, nhµ n­íc ta ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng nªn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt còng thay ®æi theo c¬ chÕ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, trong ®ã kinh doanh b¶o hiÓm. §ã lµ sù thay ®æi tõ sù qu¶n lý ë tÇm vÜ m« b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, b»ng hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh sang sù qu¶n lý ë tÇm vÜ m« b»ng kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng. Trong c¬ chÕ qu¶n lý míi, c¸c doanh nghiÖp ®­îc trao quyÒn tù do kinh doanh, vèn lµ tiÒm n¨ng c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt cña mét chñ thÓ kinh doanh. Còng nh­ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, doanh nghiÖp b¶o hiÓm dï tån t¹i d­íi bÊt cø h×nh thøc së h÷u nµo còng cã quyÒn tù do kinh doanh. §Æc ®iÓm nµy ®· chi phèi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm. §ã lµ ph¶i ®¶m b¶o ®­îc sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ ®Æc tr­ng cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. §ång thêi vÉn duy tr× quyÒn tù do kinh doanh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm nãi riªng vµ c¸c nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Th«ng th­êng, ë c¸c n­íc còng nh­ ë ViÖt Nam c¸c vi ph¹m vÒ qu¶n lý b¶o hiÓm, chñ yÕu ®­îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Tr­íc hÕt, v× doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¹t ®éng kinh doanh trªn c¬ së quü b¶o hiÓm do c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm ®ãng gãp, cho nªn nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. 1. C¬ quan cã thÈm quyÒn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm. C¬ quan cã thÈm quyÒn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm ®­îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 121 LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm bao gåm c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc sau ®©y: 1,ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n­íc vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm. 2,Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ChÝnh phñ thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. 3,C¸c Bé, c¬ quan ngang bé, C¬ quan thuéc ChÝnh phñ trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña Ph¸p luËt. 4,Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm t¹i ®Þa ph­¬ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2. ThÈm quyÒn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ b¶o hiÓm cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô sau: - Ban hµnh vµ h­íng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm, x©y dùng chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. - CÊp vµ thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm, giÊy phÐp ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. - ¸¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó doanh nghiÖp b¶o hiÓm b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu vÒ tµi chÝnh vµ thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt víi bªn mua b¶o hiÓm. - Tæ chøc th«ng tin vµ dù b¸o t×nh h×nh thÞ tr­êng b¶o hiÓm. - Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm. - ChÊp thuËn viÖc doanh nghiÖp b¶o hiÓm, doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm ho¹t ®éng ë n­íc ngoµi. - Qu¶n lý ho¹t ®éng cña v¨n phßng ®¹i diÖn cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam. - Tæ chøc viÖc ®µo t¹o, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ chuyªn m«n, nghiÖp vô vÒ b¶o hiÓm. - Thanh tra, kiÓm tra ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. C¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm còng nh­ thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nµy kh¸ toµn diÖn vµ cô thÓ. 3. C¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm vµ chÕ tµi sù vi ph¹m. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, vèn dÜ lµ ho¹t ®éng dÔ x¶y ra gian lËn vµ vi ph¹m ph¸p luËt nªn viÖc chi tiÕt ho¸ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc cã thÓ xö lý tèt vµ kÞp thêi c¸c vi ph¹m x¶y ra. 3.1. C¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. - Kinh doanh b¶o hiÓm kh«ng cã giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng hoÆc kh«ng ®óng víi néi dung giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng. - Vi ph¹m quy ®Þnh vÒ cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng, thanh tra, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. - C¹nh tranh bÊt hîp ph¸p. - Ðp buéc giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. - Vi ph¹m quy ®Þnh vÒ b¶o hiÓm b¾t buéc. - Vi ph¹m nghÜa vô gi÷ bÝ mËt vÒ th«ng tin cã liªn quan ®Õn hîp ®ång b¶o hiÓm do bªn mua b¶o hiÓm cung cÊp. - Cung cÊp th«ng tin, sè liÖu, b¸o c¸o sai sù thËt. - Kinh doanh trong ®iÒu kiÖn kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ tµi chÝnh, vi ph¹m quy ®Þnh vÒ vèn ph¸p ®Þnh, dù tr÷, ký quü, trÝch lËp, qu¶n lý vµ sö dông dù phßng nghiÖp vô. - Vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ®Çu t­ vèn. - C¸c hµnh vi kh¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. - Khi ®· x¸c ®Þnh ®­îc hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm th× cÇn ph¶i ¸p dông c¸c chÕ tµi ®Ó xö lý nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ®ã. 3.2. ChÕ tµi sù vi ph¹m. Theo luËt ®Þnh c¸c h×nh thøc chÕ tµi ¸p dông ®Ó xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm bao gåm: - Ng­êi nµo vi ph¹m quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× tuú theo tÝnh chÊt, møc ®é vi ph¹m mµ bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh hoÆc bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nÕu g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th­êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Ng­êi nµo lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng, giÊy phÐp ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam, qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh b¶o hiÓm th× tuú theo tÝnh chÊt møc ®é vi ph¹m mµ bÞ xö lý kû luËt vµ bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nÕu g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th­êng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ch­¬ngiii mét sè kiÕn nghÞ vµ kÕt luËn. Nh­ tªn gäi cña nã, Kho¸ luËn nµy nghiªn cøu M« h×nh ph¸p luËt vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Qua nh÷ng néi dung ®· ®­îc ®Ò cËp ë trªn ta cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn sau. Kinh doanh b¶o hiÓm ra ®êi trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ trªn nhu cÇu c¬ së ®­îc ®¶m b¶o vÒ mÆt tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n ®èi víi nh÷ng thiÖt h¹i cã thÓ cã do rñi ro g©y ra. Trong x· héi hiÖn ®¹i, b¶o hiÓm kh«ng chØ gãp phÇn xö lý ng¨n chÆn rñi ro mµ cßn lµ mét trung gian tµi chÝnh, mét c«ng cô ph¸t triÓn kinh tÕ quan träng. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay, tr­íc nh÷ng yªu cÇu cña viÖc më réng thÞ tr­êng kinh doanh b¶o hiÓm còng nh­ tr­íc nh÷ng yªu cÇu tù hoµn thiÖn cña hÖn thång ph¸p luËt nãi chung vµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ nªn Quèc héi n­íc ta ®· ban hµnh LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm. LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm ®· ®­îc ra ®êi ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh ngµnh ho¹t ®éng kinh doanh nµy. M« h×nh ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt Nam hiÖn nay phÇn nµo ®· ®­îc hoµn thiÖn khi ®· cã h¼n mét v¨n b¶n LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm. LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm ra ®êi thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 100/CP tr­íc kia vµ bæ xung thªm nh÷ng phÇn cßn thiÕu sãt mµ nh÷ng v¨n b¶n luËt tr­íc ch­a ®¸p øng ®­îc. Nªn LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm ra ®êi rÊt ®óng lóc ®Ó ®iÒu chØnh cho ngµnh luËt kinh doanh cßn míi nµy ë n­íc ta. MÆc dï LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm míi ra ®êi nh÷ng vÉn cßn nh÷ng ®iÒu bÊt cËp cho nªn em m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ ®Ó hoµn thiÖn h¬n m« h×nh ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm. C¸c quan hÖ ph¸t sinh trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm kh«ng chØ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy ph¹m LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm mµ cßn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. NÕu c¸c v¨n b¶n trªn cã nh÷ng quy ®Þnh g©y c¶n trë lÉn nhau trong viÖc thùc hiÖn th× tÊt yÕu sÏ ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qña cña v¨n b¶n LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm. HiÖn nay, ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhµ n­íc ta thùc hiªn nguyªn t¾c “Mét cöa mét dÊu” víi thñ tôc thµnh lËp cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë qui ®Þnh GiÊy phÐp ®Çu t­ cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã gi¸ trÞ lµ GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh (§iÒu 60 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam). Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh xÐt duyÖt dù ¸n ®Çu t­, bªn n­íc ngoµi chØ tiÕn hµnh c¸c thñ tôc ®èi víi mét c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ lµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ hay UBND cÊp tØnh (§iÒu 59 LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi). Tuy nhiªn, do ®Æc thï cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm nªn ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho viÖc thµnh lËp mäi doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong ®ã cã doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ GiÊy chøng nhËn do Bé Tµi ChÝnh cÊp. Nh­ vËy quy ®Þnh trªn ®· ph¸ vì nguyªn t¸c “Mét cöa, mét dÊu” ®èi víi viÖc thµnh lËp doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o ®­îc tÝnh thèng nhÊt trong hÖ thèng ph¸p luËt n­íc ta, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu hót ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm n­íc ngoµi cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn. §Çu n¨m 1999, LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng( VAT) ®· cã hiÖu lùc thi hµnh. Theo §iÒu 4 cña LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, c¸c dÞch vô b¶o hiÓm nh©n thä, b¶o hiÓm häc sinh, b¶o hiÓm c©y trång vËt nu«i vµ c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT. Nh÷ng dÞch vô b¶o hiÓm nµy sÏ kh«ng ®­îc khÊu trõ vµ hoµn thuÕ VAT ®Çu vµo. Nh­ vËy ®èi víi mçi doanh nghiÖp b¶o hiÓm viÖc x¸c ®Þnh vµ h¹ch to¸n riªng c¸c kho¶n thu tõ b¶o hiÓm nh©n thä, b¶o hiÓm häc sinh , b¶o hiÓm c©y trång vËt nu«i vµ c¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc kinh doanh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ¸p dông thuÕ VAT víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng nh­ viÖc kiÓm tra c¸c chÕ ®é tµi chÝnh, h¹ch to¸n, b¸o c¸o cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ b¶o hiÓm ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm. V× c¸c lý do nªu trªn, cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc h¹ch to¸n, kª khai thuÕ víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m b¶o ®¶m sù ®ång bé gi÷a LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm víi c¸c LuËt thuÕ kh¸c. Theo quy ®Þnh cña LuËt ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, ®èi t­îng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT ph¶i lµ nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh, vµ ®èi t­îng nép thuÕ VAT lµ tæ chøc, c¸ nh©n thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh. §ång thêi, LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng còng xÕp c¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh vµo ®èi t­îng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ. Quy ®Þnh nh­ trªn ®· t¹o ra sù m©u thuÉn kh«ng ®¸ng cã. C¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh (theo nghÜa th«ng th­êng) thùc chÊt kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸ vµ dÞch vô. V× vËy c¸c lo¹i b¶o hiÓm nµy kh«ng thuéc diÖn ®iÒu chØnh cña LuËt ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ kh«ng cÇn quy ®Þnh trong luËt thuÕ nµy. Ng­îc l¹i nÕu cã mét lo¹i h×nh “B¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh” lµ hµng ho¸ dÞch vô th× sÏ dÉn ®Õn mét kÕt luËn v« lý lµ nh÷ng cã së s¶n xuÊt, kinh doanh nh÷ng dÞch vô “B¶o hiÓm kh«ng nh»m môc ®Ých kinh doanh”. Do ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ho¸ c¸c lo¹i b¶o hiÓm kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ VAT ®Ó kh¾c phôc khiÕm khuyÕt trªn. Trong LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, dÞch vô m«i giíi b¶o hiÓm xÕp vµo nhãm cã thuÕ xuÊt cao (20%). §©y lµ quy ®Þnh lµm h¹n chÕ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. §Æc biÖt trong hoµn c¶nh hiÖn nay, c¸c tè chøc, c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp n­íc ngoµi th­êng th«ng qua c¸c c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm khi tham gia b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam. V× vËy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm th× cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ thuÕ xuÊt hîp lý víi dÞch vô m«i giíi b¶o hiÓm. Trªn thùc tiÔn cho thÊy LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm cã thÓ ph¸t huy hiÖu lùc th× phô thuéc rÊt lín vµo c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt phôc vô cho viÖc thùc thi v¨n b¶n LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm míi ban hµnh. NhiÖm vô tr­íc m¾t hiªn nay lµ ph¶i cñng cè vµ t¨ng c­êng c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm., ®¶m b¶o cã ®ñ c¸n bé víi tr×nh ®é chuyªn m«n ®ñ kh¶ n¨ng chØ ®¹o vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trªn thÞ tr­êng. Trong t­¬ng l¹i cã thÓ chuyÓn c¬ quan qu¶n lý trùc tiÕp ho¹t kinh doanh b¶o hiÓm tõ cÊp phßng qu¶n lý b¶o hiÓm thuéc Vô Tµi chÝnh ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh lªn cÊp Vô qu¶n lý b¶o hiÓm thuéc Bé Tµi chÝnh. Cã nh­ vËy míi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn phong phó vµ ®a d¹ng cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ngoµi ra, ®Ó c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng bì ngì tr­íc c¸c quy ®Þnh cña LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm th× nhµ n­íc cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ néi dung cña v¨n b¶n luËt. §ång thêi tiÒp thu nh÷ng kiÕn nghÞ tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®Ó cã ®­îc nh÷ng quy ®Þnh phï hîp víi thùc tÕ. Trªn ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o cho LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh trong ®êi sèng x· héi. MÆc dï ®· ®­îc sù h­íng dÉn chu ®¸o cña thÇy gi¸o nh­ng víi kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu thùc tÕ ch­a dµi nªn mét sè kiÕn nghÞ cßn ch­a phï hîp vµ ch­a cã tÝnh kh¶ thi. Em rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp vµ h­íng dÉn thªm cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó ®­îc hoµn thiÖn h¬n c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ cña Kho¸ luËn nµy. lêi c¸m ¬n Kho¸ luËn ®­îc hoµn thµnh víi sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy NguyÔn TuyÕn. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn ng­êi thÇy ®· gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt cña m×nh. Nh©n ®©y em còng tá lßng biÕt ¬n ®Õn Ban gi¸m hiÖu, phßng §µo t¹o tr­êng §¹i Häc DL §«ng §«, ngµnh T­ vÊn ph¸p luËt cïng gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®·, gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. më ®Çu “ Ng­êi n«ng d©n ngµy x­a g¾n bã víi trang tr¹i nÕu nã bÞ ch¸y «ng ta sÏ khèn khæ; con ng­êi ngµy nay g¾n bã víi chiÕc xe h¬i vµ nÕu ng­êi ta ph¸ huû nã, anh ta buån. Anh ta chØ buån v× ®· cã B¶o hiÓm... Anh ta sÏ khèn khæ, nÕu kh«ng cã b¶o hiÓm!” Cùu Tæng thèng Ph¸p Geoger Pompidou ®· ph¸t biÓu nh­ vËy, khi nãi ®Õn vai trß cña b¶o hiÓm trong x· héi hiÖn ®¹i. Víi nh÷ng ®Æc thï riªng vèn cã cña m×nh, B¶o hiÓm kh«ng chØ lµ c«ng cô ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn mang ý nghÜa nh©n ®¹o s©u s¾c. ë ViÖt nam, viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm ®· t¹o ra sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, vµ gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng x©y dùng nÒ kinh tÕ theo ®Þnh h­íng “D©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh” mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra. MÆc dï ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm ®· xuÊt hiÖn, tån t¹i vµ ph¸t triÓn rÊt l©u ë trªn thÕ giíi. Nh­ng ë ViÖt Nam th× lo¹i h×nh kinh doanh nµy míi ®­îc biÕt ®Õn vµ ph¸t triÓn rÊt lín m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm ë n­íc ta hiÖn nay ®ang cã b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ vµ ®· thùc sù ®i vµo ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh Doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh b¶o hiÓm vµ nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh nµy ®· gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo nguån thu nhËp cña Nhµ n­íc. ChÝnh nhê nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®ã nªn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi vµ lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm, gãp phÇn thóc ®Èy vµ duy tr× sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, æ ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm nªn Quèc héi n­íc Céng Hoµ XHCN ViÖt nam kho¸ X, k× häp th­ 8 ®· so¹n th¶o vµ ban hµnh LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm. LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm ®· ®­îc th«ng qua ngµy 9/12/2000 vµ cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 01/4/2001. Khi em viÕt luËn v¨n nµy th× LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm ®· ®­îc ®­a vµo ¸p dông. §©y lµ mét v¨n b¶n luËt hoµn chØnh vÒ kinh doanh b¶o hiÓm nh­ng víi lßng ham mª nghiªn cøu em ®· chän ®Ò tµi cho luËn v¨n cña em cã tªn lµ “ M« h×nh ph¸p luËt vÒ Kinh doanh B¶o hiÓm ë ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng” víi mong muèn hiÓu biÕt thªm vÒ ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm ë n­íc ta hiÖn nay. Kho¸ luËn gåm cã 64 trang ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I : nãi vÒ ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Tõ ®ã gióp cho ng­êi ®äc hiÓu ®­îc kh¸i niÖm, c¸c ®Æc tr­ng vµ vai trß, h×nh thøc ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt nam. Nh÷ng ¶nh h­ëng cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®èi víi Nhµ n­íc vµ nÒn kinh tÕ x· héi tõ ®ã thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Néi dung chÝnh cña luËn v¨n ®­îc tr×nh bµy ë ch­¬ng II. Ch­¬ng II tr×nh bµy vÒ, M« h×nh ph¸p luËt vÒ Kinh doanh B¶o hiÓm ë ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. PhÇn I ch­¬ng II ®Ò cËp ®Õn Nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lý ®èi víi chñ thÓ tham gia giao dÞch trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm. Chñ thÓ tham gia vµo giao dÞch Kinh doanh B¶o hiÓm lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, nªn c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tu©n theo nh÷ng qui chÕ ph¸p lý do ph¸p luËt qui ®Þnh nh­ vÒ thµnh lËp, c¬ cÊu tæ chøc, nguyªn t¾c ho¹t ®éng... cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. PhÇn II ch­¬ng II tr×nh bµy vÒ nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lý ®èi víi giao dÞch trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm. Mçi lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh ®Òu cã c¸c lo¹i h×nh giao dÞch vµ ®­îc ph¸p luËt qui ®Þnh. V× vËy trong phÇn nµy em nªu ra c¸c lo¹i h×nh giao dÞch chñ yÕu cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®ang ®­îc ¸p dông ë ViÖt nam. PhÇn III ch­¬ng II, nãi ®Õn qui ®Þnh ph¸p lý vÒ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm trong phÇn nµy nªu râ ,C¬ quan cã thÈm quyÒn qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ b¶o hiÓm vµ thÈm quyÒn qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc Kinh doanh b¶o hiÓm. C¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vµ c¸c chÕ tµi sù vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm. Ch­¬ng III: lµ phÇn cuèi cïng cña Kho¸ luËn. Qua viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ë trªn em ®· rót ra kÕt luËn vµ m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kÕt luËn cña m×nh ®Ó hoµn thiÖn h¬n M« h×nh ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm ë n­íc ta hiÖn nay. MÆc dï ®· cè g¾ng song cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é lý luËn còng nh­ thùc tiÔn nªn Kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong cã sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó kho¸ luËn ®­îc tèt h¬n. Môc lôc. Ch­¬ng I: Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh B¶o hiÓm............................................3 I. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ....................3 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trªn ThÕ giíi vµ ë ViÖt Nam..............................................................................................3 1.1.Trªn thÕ giíi..............................................................................................3 1.2.ë ViÖt Nam...............................................................................................6 2. Kh¸i niÖm, vai trß vµ ®Æc tr­ng cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm.............9 2.1.Kh¸i niÖm.................................................................................................9 2.1.Vai trß.......................................................................................................9 2.3.C¸c ®Æc tr­ng cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm................................11 3. C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm.............................................12 3.1.Kinh doanh b¶o hiÓm gèc.......................................................................12 3.2. Kinh doanh t¸i b¶o hiÓm........................................................................13 3.3.Kinh doanh m«i giíi b¶o hiÓm...............................................................14 II. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm..................................................................................................................15 1. Nh÷ng ¶nh h­ëng cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®èi víi Nhµ n­íc, nÒn kinh tÕ- x· héi .................................................................................................15 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm..................................................................................................................18 Ch­¬ng II: M« h×nh ph¸p luËt vÒ kinh doanh b¶o hiÓm ë ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay ..............................................................19 I. Nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý ®èi víi chñ thÓ tham gia giao dÞch trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm..................................................................................................................19 1.Quy chÕ ph¸p lý cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm...............................................19 1.1.Kh¸i niÖm Doanh nghiÖp b¶o hiÓm........................................................19 1.2.C¸c ®Æc ®iÓm cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm.............................................19 1.3.Thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm.............21 1.4.C¬ cÊu tæ chøc, qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh Doanh nghiÖp b¶o hiÓm..............22 1.5.Ho¹t ®éng chñ yÕu cña Doanh nghiÖp b¶o hiÓm....................................29 1.6.Gi¶ thÓ, ph¸ s¶n, thanh lý Doanh nghiÖp b¶o hiÓm................................35 1.7.C¸c lo¹i h×nh Doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam.........................................................................................................................43 2. Quy chÕ ph¸p lý cña ®¹i lý b¶o hiÓm vµ m«i giíi b¶o hiÓm........................45 2.1.§¹i lý b¶o hiÓm......................................................................................45 2.2.M«i giíi b¶o hiÓm..................................................................................48 II. Nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý ®èi víi c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm.........................................................................................................................49 1.Giao dÞch hîp ®ång b¶o hiÓm gèc.................................................................49 2.Giao dÞch hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm...................................................................56 3.Giao dÞch hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm vµ m«i giíi b¶o hiÓm...........................56 3.1.Giao dÞch hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm.......................................................56 3.2.Giao dÞch hîp ®ång méi giíi b¶o hiÓm..................................................57 III. Nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý vÒ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm......................................................................................................57 1.C¬ quan cã thÈm quyÒn qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ b¶o hiÓm................................58 2.ThÈm quyÒn qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ b¶o hiÓm.................................................59 3.C¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm vµ chÕ tµi sù vi ph¹m................59 3.1.C¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ...............................................................59 3.2.ChÕ tµi sù vi ph¹m...................................................................................60 Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ vµ kÕt luËn........................................61 tµi liÖu tham kh¶o. 1. LuËt Kinh doanh b¶o hiÓm 2001, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. 2. Bé LuËt d©n sù 9/11/1995, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. 3. LuËt th­¬ng m¹i 10/5/1997. 4. Gi¸o tr×nh LuËt Tµi chÝnh ViÖt Nam, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, Nhµ xuÊt b¶n C«ng An Nh©n D©n (1999). 5. Gi¸o tr×nh B¶o hiÓm, Tr­êng Tµi chÝnh kÕ to¸n, nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh (1999). 6. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm, tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc (1998). 7. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ( söa ®æi) 12/11/1996. 8. Mét sè ®iÒu cÇn biÕt vÒ ph¸p lý trong Kinh doanh b¶o hiÓm, GS.TS. Tr­¬ng Méc L©m, L­u Nguyªn Kh¸nh, Nhµ xuÊt b¶n Thèng Kª (2000). 9. B¶o hiÓm Nguyªn T¾c vµ Thùc Hµnh, Biªn so¹n TiÕn sÜ Divid Bland Häc viÖn B¶o hiÓm Hoµng Gia Anh, Nhµ xuÊt b¶n Tµi ChÝnh. 10. T×m hiÓu LuËt ph¸ s¶n Doanh nghiÖp vµ H­íng dÉn thi hµnh, Nhµ xuÊt b¶n Lao §éng (2000). 11. NghÞ §Þnh 100/CP cña ChÝnh Phñ ngµy 18/12/1993, Quy ®Þnh vÒ Kinh doanh b¶o hiÓm. 12. Th«ng t­ liªn tÞch sè 119/TTLT ngµy 04/6/1997 cña Bé T­ ph¸p, Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn kª biªn tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o thi hµnh ¸n, Nhµ xuÊt b¶n Lao §éng (2000).