Đề tài Hoạt động thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng thương mại cổ phẩn Ngoại thương Việt Nam: Thực trạng và giải pháp phát triển

tụt giảm chỉ còn 25,6 tỷ USD. Trong đó doanh số thanh toán bằng L/C đóng góp 34% là 8,704 tỷ USD. Sang năm 2010, nền kinh tế thế giới đã dần phục hồi, XNK của Việt Nam đã tăng trưởng trở lại, tổng kim XNK cả năm 2010 đạt gần 157 tỷ USD6 (tăng 23,6% so với 2009). Nhờ đó, doanh số thanh toán qua Ngân hàng đã tăng trở lại với mức tăng 12,5%. Trong đó thanh toán bằng L/C đạt 9,389 tỷ USD (tăng 7,86%). Tỷ trọng thanh toán L/C trên tổng thanh toán tuy tiếp tục giảm nhưng vẫn duy trì được ở mức trên 30% (cụ thể là giảm từ 34% xuống còn 32,6%). 6 Tổng cục hải quan Việt Nam, “Tình hình xuất nhập khẩu tháng 12 và 12 tháng năm 2010” website: 20k%C3%AA%20H%E1%BA%A3i%20quan 56 2.2 Thanh toán xuất khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Vietcombank 2.2.1 Các thị trường của Vietcombank Trước hết là thị trường Trung Quốc với mặt hàng than đá. Trong những thị trường mà Vietcombank có quan hệ thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ thì trung quốc là thị trường luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 20% kim ngạch, tức là trên dưới 200 triệu USD mỗi năm và hàng xuất sang Trung Quốc được thanh toán chủ yếu qua vietcombank là than đá với số lượng chứng từ ổn định có giá trị khoảng 300.000 – 700.000 USD/bộ chứng từ. Các khách hàng chủ yếu có hàng xuất đi Trung Quốc là Công ty cổ phần xuất nhập khẩu than TKV – V – Coalimex, Tập đoàn than Việt Nam – Vinacoal, Công ty chế biến & kinh doanh than Miền Bắc… Những năm gần đây, nhờ chủ động hơn trong việc marketing tới các công ty này nên doanh số thanh toán của mặt hàng than cũng như của thị trường Trung Quốc tại Vietcombank đều liên tục tăng trưởng. Kim ngạch thanh toán than tăng từ 174,64 triệu USD năm 2006 lên 298,5 triệu USD (năm 2009),. Ngoài than ra các mặt hàng xuất sang Trung Quốc thanh toán qua Vietcombank còn là hàng nông sản, chè, cao su… Thị trường Trung Quốc vẫn duy trì vị trí dẫn đầu với tỷ trọng trung bình ba năm là trên 30%. Với nhu cầu lớn và không ngừng tăng trưởng về than để phục vụ cho hoạt động của các nhà máy điện, nhà máy sản xuất xi măng và vật liệu xây dựng, thị trường Trung Quốc và mặt hàng than hiện vẫn là thị trường và mặt hàng thanh toán hứa hẹn còn nhiều tiềm năng tăng trưởng của Vietcombank trong tương lai. Cặp thị trường và mặt hàng thanh toán xuất khẩu phải kể đến tiếp theo là Cuba với mặt hàng luôn chiếm tỷ trọng lớn thứ hai về doanh số thanh toán của Vietcombank là gạo. Chỉ nhập khẩu và thanh toán qua Ngân hàng một mặt hàng duy nhất là gạo nhưng cũng đủ để thị trường Cuba chiếm được tỷ 57 trọng lớn thứ tư trong danh sách, với doanh số thanh toán xuất khẩu gạo tăng từ 72,28 triệu USD năm 2006 lên 197,35 triệu USD trong năm 2009 với tỷ trọng trung bình trên 9%. Gạo được xuất sang Cuba chủ yếu là sản phẩm của Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc – Vinafood I. Điểm đặc biệt của các thư tín dụng tại thị trường này là thông thường chúng được trả chậm trong 300 đến 600 ngày sau khi xuất hàng, do vậy doanh số thanh toán của một năm thực tế là tiền thu của hàng được xuất từ một hoặc hai năm trước đó. Kể từ năm 2008 đến hết năm 2010, Cuba đã trở thành thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam hứa hẹn trong tương lai đây sẽ tiếp tục là một trong những thị trường có đóng góp lớn cho kim ngạch thanh toán xuất khẩu của Ngân hàng. Bên cạnh hai cặp thị trường – mặt hàng tiêu biểu trên, trong danh sách các thị trường có đóng góp lớn cho kim ngạch thanh toán xuất khẩu của Vietcombank còn phải kể đến nhóm các nước láng giềng ASEAN. Trước đây, nổi bật nhất trong thị trường này là Lào và Campuchia với mặt hàng nhập khẩu chủ yếu là xăng dầu tạm nhập tái xuất. Khách hàng lớn nhất của Vietcombank trong lĩnh vực này là Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam – Petrolimex. Từ năm 2004 trở về trước, Petrolimex là khách hàng đóng góp tỷ trọng thanh toán xuất khẩu rất lớn cho Vietcombank với hàng trăm bộ chứng từ tái xuất xăng dầu có tổng giá trị lên tới trên một trăm triệu USD mỗi năm sang Lào và Campuchia. Tuy nhiên, từ năm 2005 trở đi, Petrolimex đã đầu tư góp vốn để thành lập NH của riêng mình (Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex – PG.Bank (07/2005)) và thực hiện thanh toán xuất khẩu qua Ngân hàng đó nên cũng từ năm này, Công ty đã giảm đáng kể số lượng và giá trị bộ chứng từ xuất trình và thanh toán qua Vietcombank. Đó là lý do khiến doanh số thanh toán mặt hàng xăng dầu những năm gần đây chỉ còn bằng 1/5, 1/10 so với trước kia và liên tục giảm từ 61,2 triệu USD năm 2006 xuống còn 32,1 triệu USD năm 2008, và còn 16,5 triệu USD năm 2010. Cùng với đó, hai 58 thị trường Lào và Campuchia, đặc biệt là Campuchia đã hoàn toàn đánh mất vị trí dẫn đầu về tỷ trọng (26% - 27%) trong những năm 2003 – 2004 để giờ đây chỉ còn là một trong những thị trường có doanh số thanh toán đóng góp ở mức vừa phải. Tuy vậy, cùng với Lào và Campuchia, các thị trường khác là Philippines, Indonesia, Malaysia với mặt hàng nhập khẩu chủy yếu là gạo; Thái Lan, Singapore, Mianma…với hàng thủy hải sản, nông sản, dệt may, điện tử…đã và đang biến ASEAN trở thành khu vực thị trường có doanh số thanh toán xuất khẩu ngày càng lớn tại Vietcombank.7 Qua bảng dưới đây, ta sẽ thấy được một số thị trường với những mặt hàng xuất khẩu điển hình đã thường xuyên duy trì mức đóng góp khá cao cho doanh số thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ của ngân hàng trong giai đoạn 2007 – 2010. 7 Báo cáo tổng hợp Phòng thanh toán xuất nhập khẩu NH TMCP Ngoại thương Việt Nam 59 Bảng 2.11 : Cơ cấu doanh số thanh toán L/C theo thị trường của NH TMCP Ngoại thương Việt nam giai đoạn 2007 – 2010 Chỉ tiêu 2007 2008 2009 2010 Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Tổng cộng 1.042,38 100 1.412,53 100 1.968,2 100 2.230,12 100 Trung Quốc (than,cao su,nông sản,chè) 355,83 34,14 508,65 36,01 702,41 35,54 805,07 36,1 ASEAN (xăng dầu tái xuất,gạo,than) 233,5 22,40 327,57 23,19 442,22 22,47 512,03 22,96 Trung Đông (gạo,chè,điện tử) 131,16 12,58 207,22 14,67 300,47 15,27 348,79 15,64 Cu Ba (gạo) 97,44 9,35 131,56 9,31 197,35 10,03 224,57 10,07 Nhật Bản, Hàn Quốc (than,dệt may,TCMN, thủy hải sản,điện tử) 108,46 10,40 130,35 9,23 181,73 9,23 191,12 8.57 Châu Âu (dệt may,thủy hải sản,hàng nông sản) 46,07 4,42 40,53 2,87 55,75 2,83 52,18 2,34 Bắc Mỹ (dệt may,thủy hải sản,TCMN,điện tử) 23,93 2,30 18,08 1,28 26,87 1,37 26,09 1,17 Thị trường khác 45,99 4,41 48,57 3,44 64,4 3,27 72,03 3,23 (Nguồn: Báo cáo tổng hợp Phòng thanh toán xuất khẩu NH TMCP Ngoại thương Việt Nam năm 2007, 2008, 2009, 2010) 60 2.2.2 Các mặt hàng xuất khẩu được thanh toán bằng thư tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Bảng 2.12: Cơ cấu doanh số thanh toán L/C theo mặt hàng của NH TMCP Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2007 – 2010 Chỉ tiêu 2007 2008 2009 2010 Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Doanh số (tr.USD) Tỷ trọng (%) Tổng 1.042,38 100 1.412,53 100 1.968,2 100 2.230,12 100 Than đá 349,27 33,51 484,8 34,32 663,28 33,70 769,61 34,51 Gạo 207,96 19,95 245,84 17,40 405,05 20,68 475,91 21,34 Dệt may 172,44 16,54 214,9 15,21 262,55 13,34 287,01 12,87 Xăng dầu tái xuất 39,24 3,76 32,1 2,27 39,38 2,00 39,70 1,78 Điện tử 41,6 3,95 51,13 3,62 75,97 3,86 87,86 3,94 TCMN 30,76 2,95 41,2 2,92 62,97 3,2 64,67 2,9 Thủy hải sản 10,84 1,04 14,16 1,00 15,75 0,80 17,62 0,79 Chè 10,96 1,05 12,13 0,86 22,05 1,12 25,64 1,15 Hàng khác 179,31 17,20 316,27 22,39 423,7 21,40 462,1 20,72 61 (Nguồn: Báo cáo Tổng hợp Phòng thanh toán quốc tế Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam năm 2007, 2008, 2009, 2010) Qua bảng trên ta thấy được tỷ trọng thanh toán của các mặt hàng. Các mặt hàng có tỷ trọng thanh toán cao cũng đều là những mặt hàng Xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, cho thấy xu hướng thanh toán xuất khẩu bằng L/C qua Vietcombank đang cùng nhiều với xu hướng xuất khẩu cả nước. Mặt hàng than đá đã chứng tỏ thị phần vượt trội trong thanh toán L/C qua Vietcombank, luôn luôn giữ vị trí số một với thị phần trên 30%, duy trì ổn định qua các năm, có thể nói với nhu cầu lớn về năng lượng phục vụ cho sản xuất của các nước trên thế giới hiện nay thì thanh toán xuất khẩu than đá qua Vietcombank sẽ vẫn đóng góp một tỷ trọng lớn. Gạo và dệt may cũng là hai mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh của Việt Nam và tại Vietcombank cũng thế, hai mặt hàng này luôn đứng vị trí thứ hai và thứ ba trong thị phần thanh toán bằng L/C, riêng mặt hàng dệt may, những năm gần đây có sự suy giảm nhỏ trong tỷ trọng thanh toán (giảm 1,87% năm 2009, 0,47% năm 2010) do một số vướng mắc tại các thị trường lớn như Mỹ hay EU. Các mặt hàng khách như xăng dầu tái xuất, thủ công mỹ nghệ, thủy hải sản, chè cũng đóng góp vào kim ngạch thanh toán xuất khẩu bằng L/C tại Vietcombank tuy nhiên tỷ trọng còn khá khiêm tốn, cao nhất là mặt hàng điện tử, xấp xỉ 4%, thấp nhất tỷ trọng chưa tới 1%. 2.3 Thanh toán nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Vietcombank Trong những năm qua, nhờ đẩy mạnh hoạt động marketing ngân hàng đến các doanh nghiệp mà hoạt động thanh toán nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ đã không ngừng tăng trưởng, đóng góp một tỷ lệ không nhỏ vào doanh số thanh toán quốc tế của Ngân hàng. 62 Về doanh số thanh toán nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ qua Ngân hàng chúng ta có thể xem bảng dưới đây: Bảng 2.13: Doanh số thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ từ năm 2006 – 2010 Đơn vị: triệu USD Chỉ tiêu 2006 2007 2008 2009 2010 Tổng Doanh số TTQT 22.851 26.323 32.501 25.600 28.800 Tổng doanh số TT bằng L/C 9.182 10.118 11.707 8.704 9.389 Doanh số TTXK(L/C) 901,37 1.042,38 1.412,53 1.968,2 2.230,12 Doanh số TTNK(L/C) 8.280,63 9.075,62 10.294,47 6.735,8 7.158,88 (Nguồn: Báo cáo tổng hợp Phòng thanh toán quốc tế Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam năm 2006, 2007, 2008, 2009 và 2010) Nhìn vào bảng trên ta có thể thấy rằng từ năm 2006 đến năm 2008 doanh số thanh toán nhập khẩu bằng thư tín dụng qua Vietcombank đã tăng trưởng mạnh mẽ với mức tăng 9,4% năm 2007 và 13,4% năm 2008, nâng doanh số từ 8,280 tỷ USD (năm 2006) lên 10,294 tỷ USD năm 2008. Năm 2009, trong bối cảnh nền kinh tế trong nước bị ảnh hưởng từ khung hoảng tài chính toàn cầu và suy thoái kinh tế, kim ngạch xuất nhập khẩu giảm, dẫn đến 63 thanh toán nhập khẩu bằng L/C tại Vietcombank cũng tụt giảm. Cụ thể doanh số thanh toán nhập khẩu bằng L/C tại Vietcombank đã giảm 34,57% so với năm 2008. Sang năm 2010, nhận được những ảnh hưởng tích cực từ nền kinh tế thế giới dần được phục hồi, kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam tăng trở lại (tăng 21%); doanh số thanh toán nhập khẩu bằng L/C qua Vietcombank cũng đã tăng trở lại, đạt 7,589 tỷ USD (tăng 6,3% so với năm 2009). Biểu đồ 2.14: Doanh số TT nhập khẩu bằng thư tín dụng Đơn vị: triệu USD (Nguồn: Báo cáo tổng hợp Phòng thanh toán quốc tế Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam năm 2006, 2007, 2008, 2009 và 2010) Về tỷ trọng doanh số thanh toán nhập khẩu bằng L/C đóng góp vào thanh toán quốc tế tại Vietcombank: Năm 2006 thanh toán nhập khẩu bằng thư tín dụng chiếm đến 36% tổng doanh số thanh toán quốc tế qua Ngân hàng, các năm 2007, 2008 tiếp theo lần lượt là 34,47% và 31,67%. Sang năm 2009, 2010 cùng với những bất 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 2006 2007 2008 2009 2010 64 lợi gây ra bởi khung hoảng kinh tế toàn cầu tác động lên kim ngạch xuất nhập khẩu, tác động tiêu cực lên doanh số thanh toán quốc tế của Ngân hàng; thêm vào đó là sự tăng trưởng của hoạt động chuyển tiền dẫn đến thị phần của thanh toán nhập khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ (trên tông doanh số thanh toán quốc tế) bị giảm hẳn: chỉ còn 26,31% (năm 2009) và 24,85% (năm 2010). (Xem bảng và biểu đồ). Biểu đồ 2.15: Tỷ trọng TT NK bằng L/C / Doanh số TTQT tại Vietcombank Đơn vị: % (Nguồn: Báo cáo tổng hợp Phòng thanh toán quốc tế Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam năm 2006, 2007, 2008, 2009 và 2010) 0 5 10 15 20 25 30 35 40 2006 2007 2008 2009 2010 Tỷ trọng TT nhập khẩu bằng L/C / doanh số TTQT 65 III. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỌNG THANH TOÁN QUỐC TẾ BẰNG L/C TẠI VIETCOMBANK TRONG THỜI GIAN QUA 3.1 Những thành tựu đạt được Trong những năm vừa qua, thanh toán xuất nhập khẩu của Vietcombank đã đạt được những kết quả đáng kể. Hoạt động thanh toán quốc tế của Vietcombank được các tổ chức và ngân hàng nước ngoài đánh giá cao. Góp phần vào kết quả đó là hoạt động thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ (luôn đóng góp với một tỷ lệ trên 30%). Tuy nhiên trong những năm gần đây tỷ trọng của thanh toán bằng tín dụng chứng từ trên tổng doanh số thanh toán quốc tế của Vietcombank đang giảm dần nguyên nhân là do sự tăng lên của hoạt động chuyển tiền, nhưng thanh toán bằng thư tín dụng vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu của Vietcombank và đã đạt được những kết quả khả quan: - Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam vẫn là ngân hàng hàng đầu Việt Nam có kinh nghiệm lâu năm về thanh toán quốc tế, được các khách hàng tin cậy. Đặc biệt, đối với các thanh toán bằng L/C thì Vietcombank là sự lựa chọn hàng đầu. - Dịch vụ khách hàng khá chu đáo, tạo được chữ tín và lòng tin, giữ được các khách hàng quan trọng là một số doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các Tổng công ty chuyên kinh doanh các mặt hàng nhập khẩu chủ lực chiếm tỷ trọng đáng kể trong doanh số thanh toán hàng nhập khẩu của Vietcombank. Vietcombank tiếp tực giữ gìn tốt mối quan hệ lâu dài cũng như thói quen sử dụng dịch vụ thanh toán quốc tế qua Vietcombank của các doanh nghiệp này. - Vietcombank duy trì tốt nguồn ngoại tệ dồi dào, tạo điều kiện cho vay hoặt bán ngoại tệ cho doanh nghiệp để thanh toán L/C nhập khẩu. 66 - Vietcombank thành công với chính sách giá dịch vụ tương đối rẻ so với các ngân hàng lớn khác, cụ thể là chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. - Một số chi nhánh đã chủ động đưa ra các chính sách khách hàng linh hoạt, có chi nhánh lãnh đạo phòng thanh toán trực tiếp tiếp cận khách hàng để thu hút khách hàng thanh toán xuất khẩu qua Vietcombank. Một số chi nhánh khuyến khích khách hàng thanh toán qua Vietcombank với tỷ lệ ký quỹ thấp hoặc giảm chi phí thanh toán là những sáng kiến tốt giúp tăng doanh số hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu bằng L/C. - Chất lượng thanh toán quốc tế của Vietcombank nói chung và chất lượng thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ nói riêng đã được các đối tắc quốc tế đánh giá thông qua hàng loạt giải thưởng như năm năm liên tiếp (2000 – 2004) được tạp chí “The Banker” của Tập đoàn Financial Times bình chọn là “Ngân hàng tốt nhất của Việt Nam trong năm”; Tạp chí EUROMONEY bình chọn là Ngân hàng tốt năm 2003; giải thưởng “Ngân hàng dẫn đầu của Việt Nam – VISA Pacesetter Award 1999” của VISA khu vực Châu Á – Thái Bình Dương;… Liên tiếp trong các năm 2006, 2007, 2008 Vietcombank được GP Morgan Chase (Mỹ), Deutsche Bank, Amexbank, Bank of New York, HSBC cấp giấy chứng nhận: “Ngân hàng có chất lượng thanh toán tốt” và “Ngân hàng xử lý điện chất lượng cao” (tỷ lệ điện chuẩn cao). Năm 2009, Vietcombank nhận giải thưởng “Ngân hàng nội địa tốt nhất Việt Nam về tài trợ thương mại năm 2009” do Tạp chí Trade Finance Magazine (TFM) trao tặng. Để đạt được những kết quả đó phải kể đến công tác hoàn thiện hoạt động thanh toán quốc tế nói chung và hoạt động thanh toán bằng thư tín dụng nói riêng. Cụ thể: 67 v Chất lượng giao dịch qua mạng SWIFT ngày càng nâng cao Hiện nay các thư tín dụng đi và đến Vietcombank (được phát hành bởi Vietcombank, Vietcombank là NHTB, NHXN, NHđCĐ) hầu hết đều được chuyển qua mạng SWIFT. Chất lượng giao dịch qua SWIFT của Vietcombank đạt 98% độ chính xác. Do thanh toán qua mạng SWIFT, nên việc đối chiếu với nước ngoài được thực hiện ngay trên máy, đảm bảo nhanh, chính xác, giúp cho việc tra soát được kịp thời, giảm bớt treo trễ. v Mạng lưới ngân hàng đại lý ngày càng được mở rộng Với mạng lưới hơn 1350 ngân hàng đại lý tại hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, Vietcombank trở thành ngân hàng Việt Nam có mạng lưới ngân hàng đại lý lớn nhất, rộng nhất. Nhờ có mạng lưới ngân hàng đại lý như vậy cộng với ưu thế là thành viên SWIFT lớn nhất tại Việt Nam nên việc tạo lập, giao dịch thanh toán quốc tế nói chung và bằng thư tín dụng nói riêng được diễn ra một cách thuận lợi. 3.2 Những mặt còn hạn chế - Về chính sách khách hàng, sức cạnh tranh của Vietcombank chưa thực sự cao so với các ngân hàng khác, đặc biệt là các chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Ngân hàng chưa chú trọng tìm những biện pháp mới, thích hợp để giữ chân và thu hút khách hàng về giao dịch tại Vietcombank. Việc duy trì và giữ các khách hàng xuất khẩu Dầu thô, Thủy sản, Gạo chưa được quan tâm đúng mức, trong khi các khách hàng này chiếm tỷ trọng vô cùng quan trọng trong thị phần thanh toán xuất khẩu của Vietcombank. - Về công tác hỗ trợ, công tác đối chiều thông tin các tài khoản treo trễ trên tài khoản Nostro có cải tiến. Tuy nhiên, việc phối hợp để tra soát giữa các bộ phận liên quan đôi khi còn chậm trễ anh hưởng đến khâu thanh toán cho khách hàng. Bên cạnh đó, rất khó khăn trong việc hỗ trợ khách hàng đổi tiền 68 hàng nhập khẩu trong trường hợp chứng từ phù hợp nhưng ngân hàng nước ngoài chậm thanh toán. - Tùy nơi có lúc còn xảy ra tình trạng không có ngoại tệ sẵn có để bán nên buộc phải từ chối mở L/C cho khách hàng có nhu cầu nhập khẩu kèm yêu cầu mua ngoại tệ. - Cán bộ thanh toán đôi khi chưa cập nhật thông tin liên quan đến diễn biến giá cả, cũng như tình hình thị trường để có thể thận trọng hơn ngay từ khi mở L/C. Từ đó, có những trường hợp không khuyến cáo cho khách hàng và có lỗi trong việc kiểm tra chứng từ trước khi thông báo cho nước ngoài. - Việc theo dõi và cấp hạn mức mở L/C cho từng chi nhánh mới chỉ dừng lại ở việc theo dõi số dư thanh toán L/C cho từng chi nhánh, chưa đáp ứng trong việc cân đối ngoại tệ chính trong hệ thống và chưa đạt mục đích quản lý rủi ro trong thanh toán hàng nhập. 3.3 Nguyên nhân 3.3.1 Nguyên nhân khách quan - Tình hình kinh tế thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp. Khủng hoảng kinh tế và suy thoái đã để lại nhiều hậu quả nặng nề cho nền kinh tế thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng. Điều nay đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động thương mại quốc tế của các doanh nghiệp và thanh toán quốc tế của các ngân hàng. Năm 2010, dù nền kinh tế thế giới đã vượt qua được giai đoạn suy giảm, đã có những dấu hiệu phục hồi và trên đà tăng trưởng nhưng chưa thật sự vững chắc, chất lượng và hiệu quả tăng trưởng chưa cao. - Rào cản thương mại và phi thương mại ở nhiều thị trường xuất khẩu gây khó khăn cho hàng xuất khẩu Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu các mặt hàng như thủy sản, dệt may, giày dép đã gặp nhiều khóa khăn trong 69 việc duy trì thị trường cũ và tìm kiếm thị trường mới, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến thanh toán xuất khẩu của Vietcombank. - Trong thời gian qua, thiên tai, dịch bệnh lan tràn trên diện rộng, các thông tin xấu về vệ sinh an toàn thực phẩm… cũng ảnh hưởng lớn đến xuất khẩu các mặt hàng thực phẩm, thu hút du lịch và tác động xấu đến xuất khẩu của Việt Nam. - Thị trường ngân hàng ngày càng đông đúc và có tính cạnh tranh ngày càng cao, với sự xuất hiện của nhiều ngân hàng mới, và sự phát triển của các ngân hàng đang thu hút được ngày càng nhiều khách hàng, đặt biết là các ngân hàng nước ngoài. Đây là một thách thức lớn cho hoạt động của Vietcombank nói chung và trong lĩnh vực thanh toán quốc tế nói riêng. Sự chia sẻ khách hàng, phân chia thị trường là điều khó tránh khỏi. - Trong quan hệ thanh toán nhập khẩu qua Vietcombank hiện nay, bên cạnh những khách hàng có kiến thức và biết giữ chữ tín với bạn hàng của họ, có tinh thần hợp tác tôn trọng cam kết với ngân hàng phục vụ mình, đáng tiếc còn một số khách hàng có thể chưa am hiểu về buôn bán ngoại thương, không có đủ kiến thức về thanh toán quốc tế, kinh doanh theo thời vụ, tính lợi trước mắt, bỏ qua thông lệ quốc tế, biến ngân hàng thành nơi chịu các tranh chấp, kể cả tranh chấp thương mại, làm mất uy tín của ngân hàng. 3.3.2 Nguyên nhân chủ quan Bên cạnh những nguyên nhân khách quan thì công tác thanh toán quốc tế nói chung và thanh toán quốc tế bằng thư tín dụng nói riêng của Vietcombank còn bộc lộ một số nhược điểm do các nguyên nhân chủ quan sau: - Các chi nhánh đã có nỗ lực trong việc thu hút khách hàng thanh toán qua Vietcombank, nhưng các chính sách còn chưa mang tầm chiến lược và 70 chưa toàn diện, thường xuyên, chưa chú trọng nâng cao thái độ và chất lượng phục vụ khách hàng. - Phần lớn các chi nhánh mới chỉ dừng lại ở việc giảm chi phí cho khách hàng, điều này gây cạnh tranh không lành mạnh. Vietcombank mới chỉ quan tâm đến việc miễn giảm chi phí của Vietcombank cho khách hàng mặc dù mức phí đã rất thấp, chưa quan tâm đến các loại phí mà ngân hàng nước ngoài thu, thậm chí thu rất cao. - Các chi nhánh cũng như bộ phận chức năng tại Hội sở chính chưa hình thành sự theo dõi, cập nhật các thông tin liên quan đến đối thủ cạnh tranh trên địa bàn, từ đó xác định ngân hàng nào là đối thủ cạnh tranh chính, ưu thế của họ, họ cạnh tranh trong lĩnh vực nào, nhằm vào đối tượng khách hàng nào. - Vietcombank chưa có hệ thông thông tin về giá cả dịch vụ cụ thể của các ngân hàng đại lý để tư vấn, hỗ trợ cho khách hàng. Khi khách hàng có khiếu nại về các khoản phí bị từ chối thanh toán bì trừ vào tiền hàng, thanh toán viên chỉ biết xuất trình điện thông báo của nước ngoài liên quan đến các khoản phí phải thu, điều này làm cho khách hàng phiền lòng. 71 CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊ CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ BẰNG PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI VIETCOMBANK I. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ CỦA VIETCOMBANK 1.1 Mục tiêu Trong giai đoạn 2010 – 2015, mục tiêu Vietcombank đặt ra cho hoạt động thanh toán quốc tế là: Một là nâng cao chất lượng hoạt động TTQT, tận dụng thế mạnh có mạng lưới khách hàng rộng rãi, có mối quan hệ mật thiết với đông đảo khách hàng truyền thống. Trong bối cảnh Kinh tế thế giới vẫn chưa hồi phục sau khủng hoảng như hiện nay thì đây là một việc làm hết sức cần thiết có ý nghĩa sống còn. Hai là nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế, phấn đấu giữ vững vai trò là ngân hàng hàng đầu về TTQT tại Việt Nam. Sân chơi toàn cầu hóa mang lại cho các doanh nghiệp Việt Nam nói chung cũng như Vietcombank nói riêng nhiều cơ hội nhung cũng đầy rẫy những thách thức. Giờ đây Vietcombank không chỉ phải chấp nhận cạnh tranh với các ngân hàng TMCP trong nước mà còn phải sẵn sàng cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài hoạt động tại thị trường Việt Nam. Vietcombank cần phải đương đầu với thách thức, củng cố thị phần, phấn đầu giữ vững vai trò là ngân hàng hàng đầu về TTQT. Ba là xây dựng chiến lược phát triển hoạt động TTQT một cách đồng bộ và toàn diện nhằm tối ưu hóa khả năng cạnh tranh, đem lại lợi nhuận cho 72 ngân hàng. Rà soát và hoàn thiện các sản phẩm dịch vụ hiện có, phát triển mạnh và tạo nhiều sản phẩm dịch vụ mới gắn kết với nhau để tạo lập, giữ vững và mở rộng thị trường. Tập trung đầu tư thỏa đáng về cơ sở vật chất, con người, hoàn thiện mô hình tooro chức nhằm triển khai và thực hiện tốt chiến lược kinh doanh đối ngoại mà trọng tâm là đẩy mạnh hoạt động TTQT, củng cố và phát triển mối quan hệ ngân hàng đại lý của Vietcombank. Hỗ trợ nghiên cứu xây dựng mô hình tổ chức mới cho hoạt động Tài trợ thương mại, chuyển tiền phù hợp với hoạt động của một ngân hàng hiện đại. Mô hình được xây dựng dựa trên nền tảng chương trình “hiện đại hóa hệ thống Ngân hàng và hệ thống thanh toán” của ngân hàng thế giới (World bank). Sắp xếp lại hoạt động thanh toán XNK theo hướng đẩy mạnh tài trợ thanh toán XNK, phát triển sản phẩm tài trợ mới, tiếp tục tập trung xử lý các giao dịch tài trợ thương mại tại Ngân hàng. 1.2 Định hướng Với ba mục tiêu lớn như trên, trong giai đoạn tới, định hướng hoạt động TTQT của Vietcombank sẽ có những thay đổi cơ bản về chất, nhằm nâng cao hiệu quả đồng thời với mở rộng quan hệ quốc tế trên cơ sở ứng dụng các công nghệ tiên tiến hiện đại trên thế giới. Cụ thể: Từng bước tái cơ cấu lại các mảng hoạt động TTQT theo mô hình tiên tiến hiện đại. Mô hình này gồm các khối tài trợ thương mại quốc tế, khối chuyển tiền, khối định chế tài chính, phù hợp với chiến lược và đề án tái cơ cấu của Vietcombank. Ứng dụng công nghệ tiên tiến để nâng cao chất lượng hoạt động TTQT. Mục đích của việc này nhằm đảm bảo nhu cầu phục vụ đa dạng các loại hình đối tượng khách hàng là tổ chức tín dụng, doanh nghiệp, cá nhân bằng các loại hình sản phẩm dịch vụ phong phú thích hợp với từng loại đối tượng. 73 Tiếp tục mở rộng quan hệ đối ngoại với các ngân hàng, các tổ chức tín dụng quốc tế, mở rộng quan hệ đại lý với các ngân hàng trên khắp các châu lục, đặc biệt quan tâm các khu vực châu Phi và Nam mỹ nhằm đáp ứng nhu cầu xúc tiến thương mại và đảy mạnh xuất khẩu hàng hóa dịch vụ của Việt Nam sang các nước thuộc khu vực này cũng như đáp ứng nhu cầu mở rộng hoạt động đầu tư tài chính quốc tế của Vietcombank. Hoạt động TTQT không thể tách rời các mảng hoạt động khác của Ngân hàng như hoạt động huy động vốn, tín dụng, kinh doanh ngoại tệ. Khách hàng rất đa dạng, gồm các ngân hàng đại lý, các doanh nghiệp Việt Nam, nước ngoài, các tổ chức quốc tế, đòi hỏi Vietcombank phải xây dựng chiến lược tổng thể về chính sách giá cả đồng bộ với chính sách về vốn, tín dụng, ngoại tệ thì mới hỗ trợ và thực sự tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động TTQT phát triển. Ngược lại hoạt động TTQT là mắt xích quan trọng gắn kết các mảng hoạt động của Ngân hàng góp phần giúp cả hệ thống hoạt động một cách trơn tru, hài hòa. Đào tạo và bổ sung đội ngũ cán bộ nghiệp vụ và kỹ thuật đang làm việc tại những nghiệp vụ ngân hàng quốc tế. Đây là nhiệm vụ phải được quan tâm hàng đầu đối với cả Hội sở chính và các chi nhánh, đặc biệt là năng lực nghiệp vụ tài trợ thương mại XNK và TTQT của các cán bộ tín dụng chuyên trách quan hệ với khách hàng, kỹ năng giao tiếp của cán bộ nghiệp vụ và tiếp thị cũng là nội dung cần đào tạo một cách có hệ thống. Luôn bám sát thị trường để đưa ra các giải pháp thích hợp, kịp thời ứng phó, biến thách thức thành cơ hội trong hoạt động TTQT. 74 II. KIẾN NGHỊ CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ BẰNG L/C TẠI VIETCOMBANK 2.1 Kiến nghị các giải pháp đối với Vietcombank 2.1.1 Các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ 2.1.1.1 Đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ chuyên môn cho Ngân hàng Con người luôn là yếu tố then chốt, đóng vai trò quyết định đối với mọi sự phát triển. Thực tế đã chứng minh sự yếu kém trong năng lực điều hành và năng lực chuyên môn của các nhà quản trị cũng như của đội ngũ nhân viên là nguyên nhân làm giảm hiệu quả của hoạt động kinh doanh. Mặc khác, trong xu thế hội nhập của mọi hoạt động kinh doanh NH mà đi đầu là các nghiệp vụ NH đối ngoại trong đó có nghiệp vụ TTQT bằng thư tín dụng, Vietcombank cần phải xây dựng một chiến lược nhân sự đảm bảo rằng đội ngũ cán bộ TTQT luôn là những người ưu tú nhất, luôn cập nhật những thay đổi trong hoạt động TTQT… Để làm được điều đó Vietcombank cần phải chú trọng công tác đào tạo cả về kiến thức chuyên môn cũng như các kỹ năng mềm khác. Cụ thể, về chuyên môn, cần tăng cường tổ chức các khóa học ngắn hạn, các lớp huấn luyện về thanh toán quốc tế, tổ chức trao đổi kinh nghiệp với các đối tác ngân hàng khác trong và ngoài nước, tạo điều kiện cho các cán bộ nghiệp vụ gặp gỡ, đưa ra các tình hướng khó khăn trong công việc để cùng giải quyết, rút kinh nghiệm… Đồng thời, cần có những khó học các kỹ năng phù hợp với từng cấp nhân viên (ví dụ như các khóa học kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống với khách hàng, quan hệ đồng nghiệp cho những nhân viên mới, các khóa học về cách quản lý, lãnh đạo, ra quyết định cho cấp quản lý…) Đặc biệt là cần tổ chức các khóa học ngắn hạn để giúp các nhân viên cập nhật kiến thức mới như khóa học về các điều kiện giao hàng Incoterms 2010… Bên cạnh đó, nên tổ chức cho cán bộ học tập, làm việc cộng tác ở nước ngoài, những nước đã có kinh nghiệm về Ngân hàng lâu năm để xây dựng đội ngũ cán bộ nguồn về truyền đạt kinh nghiệm cho đồng nghiệp hoặc tham gia xây dựng quy trình. Tổ chức đào tạo trên các lĩnh vực chuyên môn khác, có những buổi trao đổi kinh nghiệm về các ngành nghề đặc thùm nâng cao hiểu biết của cán bộ TTQT trong những lĩnh vực cụ thể. 75 Cần đặc biệt quan tâm đào tạo cán bộ thanh toán cho các chi nhánh mới, và luân chuyển cán bộ giữa các chi nhánh để trao đổi kiến thức và kinh nghiệm. Ngoài ra, hàng năm tổ chức sát hạch trình độ cán bộ công nhân viên nhằm nâng cao chất lượng và chọn lọc những cán bộ có năng lực làm hạt nhân của Ngân hàng, mạnh dạn đề bạt cán bộ trẻ có năng lực, sắp xếp đúng người đúng việc theo trình độ và yêu cầu công việc. 2.1.1.2 Xây dựng hệ thống thông tin nhằm nâng cao chất lượng phục vụ trong giao dịch tín dụng chứng từ Chất lượng phục vụ là một yếu tố rất quan trọng ảnh hưởng đến quyết định sử dụng dịch vụ của khách hàng (chính là việc quyết định sử dụng dịch vụ TTQT của Vietcombank). Một bộ phận quan trọng trong việc đánh giá chất lượng dịch vụ TTQT chính là tư vấn cho khách hàng. Trong những năm qua Vietcombank đã luôn có những biện pháp để ngày càng nâng cao chất lượng của việc tư vấn này nhưng hầu như tất cả những biện pháp chỉ dừng lại ở cấp độ chi nhánh; các chi nhánh hoạt động một cách khá riêng lẻ và có rất ít sự liên kết. Mỗi khi có một L/C được mở, hầu hết những thông tin mà thanh toán viên cung cấp cho khách hàng về phía Ngân hàng thanh toán, khách hàng… đều do thanh toán viên tự tìm kiếm trên mạng internet… ví dụ như biểu phí sửa đổi L/C, phí thông báo sửa đổi L/C v.v.. là các loại phí mà các Ngân hàng nước ngoài lấy khá cao. Việc tìm kiếm thông tin để cung cấp cho khách hàng như vậy nhiều lúc tồn nhiều thời gian mà không mang lại hiệu quả mong muốn. Thiết nghĩ đã đến lúc Vietcombank xây dựng một hệ thống thông tin chuyên phục vụ cho hoạt động tư vấn khách hàng. Các thông tin mà hệ thống thông tin này cung cấp bao gồm: thông tin về biểu phí của các Ngân hàng trên thế giới, thông tin giá cả thị trường, thông tin về các doanh nghiệp…. 76 Bước 1: Khách hàng cung cấp các thông tin về sản phẩm, người mua, người bán, ngân hàng thanh toán… Bước 2: Thanh toán viên nhập thông tin vào Hệ thống thông tin Ngân hàng Bước 3: Hệ thống thông tin gửi trả thông tin về giá cả sản phẩm trên thị trường quốc tế, biểu phí của ngân hàng nước ngoài và các ngân hàng khác trong cùng 1 khu vực với ngân hàng thanh toán, những thông tin về đối tác của khách hàng… Bước 4: Thanh toán viên dựa vào những thông tin nhận được này để tư vấn cho khách hàng. 77 Lợi ích của hệ thống thông tin này là làm giảm thời gian và khó khăn cho thanh toán viên trong việc tiếp cận thông tin về các thị trường, ngân hàng… tất cả những việc đó đã được hệ thống thông tin thu thập xử lý và sẵn sàng cung cấp cho thanh toán viên khi được yêu cầu.. 2.1.2 Các giải pháp mở rộng hoạt động thanh toán L/C 2.1.2.1 Tích cực mở rộng và phát triển quan hệ đại lý trong nước và các khu vực tiềm năng Chủ trương của Nhà nước là mở rộng thị trường xuất khẩu, thúc đẩy hoạt động thương mại. Đặc biệt trong thời gian tới sẽ xúc tiến thương mại sang các khu vực còn nhiều tiềm năng chưa khai thác hết là Châu Phi, Trung Đông và Châu Mỹ La tinh. Vietcombank vì vậy cũng không thể bỏ qua cơ hội này, phải tích cực mở rộng quan hệ đại lý ở những khu vực này để đáp ứng kịp thời chủ trương của Nhà nước cũng như xu thế phát triển thị trường. Với khoảng 1350 ngân hàng đại lý ở gần 100 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, Vietcombank trở thành ngân hàng Việt Nam có mạng lưới Ngân hàng đại lý lớn nhất, rộng nhất. Cùng với ưu thế là thành viên SWIFT lớn nhất tại Việt Nam với 90% giao dịch đi đến nước ngoài được thanh toán qua mạng SWIFT (trung bình khoảng 900.000 bức điện đi đến trong một năm), Vietcombank được coi là trung tâm thanh toán ngoại tệ của các ngân hàng Việt Nam. Chính vì vậy, phải có chính sách quan hệ đại lý phù hợp để nâng cao uy tín quốc tế, tạo điều kiện tốt nhất cho việc thực hiện các giao dịch, mở rộng thị trường, qua đó hỗ trợ công tác đào tạo, tận dụng kinh nghiệm quản lý kinh doanh của các ngân hàng nước ngoài. Phải thường xuyên rà soát hoạt động của các ngân hàng Ngân hàng đại lý nhằm kịp thời điều chỉnh quan hệ với các đại lý không có giao dịch thực tế cũng như bổ sung các ngân hàng chưa có quan hệ đại lý nhưng lại thường xuyên có giao dịch. Cần phải cập nhật thông tin về ngân hàng đại lý trên mạng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động TTQT. Đồng thời Vietcombank cần đẩy mạnh, tập trung khai thác các quan hệ đại lý đã ký, chủ động hơn trong việc đưa ra các yêu cầu dịch vụ cụ thể phù hợp với định hướng phát triển của Vietcombank, tránh tình trạng chỉ thụ động tiếp nhận và xem xét các đề xuất dịch vụ do phía ngân hàng bạn đưa ra. Cần 78 sử dụng ngân hàng đại lý để cung cấp cá dịch vụ của mình và ngược lại chủ động chào giao dịch với họ, sử dụng hệ thống Vietcombank để cung ứng sản phẩm cho họ, qua đó mở rộng thị phần, tăng khách hàng đến giao dịch tại Vietcombank. Thông qua hệ thống các ngân hàng đại lý để giới thiệu về hoạt động và vị trí của Vietcombank đến khách hàng các nước. Bên cạnh đó, cần phân loại kỹ lưỡng các ngân hàng đại lý để có phương án kinh doanh phù hợp với từng địa bàn. Tăng cường phối hợp hoạt động với các ngân hàng quốc doanh trên nguyên tắc hòa nhập và tương hỗ, có quan hệ hợp tác tài trợ, quan hệ tài khoản, trao đổi các thông tin cần thiết. Từ sự liên kết này, củng cố và nâng cao uy tín của hệ thống ngân hàng Việt Nam trên thị trường quốc tế. Với hệ thống ngân hàng đại lý mở rộng và hoạt động hiệu quả, công tác thanh toán sẽ vô cùng nhanh chóng và an toàn. 2.1.2.2 Xây dựng chính sách khách hàng tổng thể Khách hàng chính là người quyết định thất bại hay thành công của công tác TTQT hay thanh toán bằng tín dụng chứng từ. Chính vì vậy cần có sự phối hợp giữa các bộ phần chức năng để nghiên cứu đưa ra chinh sách khách hàng tổng thể, hợp lý. Cần chủ động tìm kiếm khách hàng, có chiến lược marketing hợp lý để thu hút khách hàng mới. Chú trọng nâng cao chất lượng phục vụ và đơn giản hóa quy trình nghiệp vụ để thuận lợi cho khách hàng. Từ đó, tiến hành phân loại khách hàng, đưa ra những chính sách ưu đãi cụ thể cho từng nhóm khách. Ví dụ, đối với những khách hàng mới có thể có chính sách giảm phí trong thời gian lần đầu khách hàng đến giao dịch. Đối với khách hàng lâu năm, việc tạo mối quan hệ tốt với những khách hàng này là rất quan trọng vì ngân hàng đã biết rõ được tình hình doanh nghiệp. Do vậy, cần có chính sách ưu đãi với các khách hàng lớn, truyền thống như về phí thanh toán, chênh lệch tỷ giá mua bán ngoại tệ, giảm lãi suất cho vay ứng trước… một mặt khuyến khích khách hàng hướng tới uy tín doanh nghiệp mình, một mặt hướng đến tạo quan hệ tốt, giữ chân khách hàng. Bản thân các chi nhánh cần chủ động nghiên cứu thế mạnh của địa phương mình, khu vực, ngành nghề, các doanh nghiệp mạnh, sản xuất kinh doanh có hiệu quả để quảng cáo, tiếp thị các dịch vụ của ngân hàng. Tùy thuộc vào tính đặc thù của địa bàn, các chi nhánh có thể tốt chức các cuộc hội 79 theo theo nhóm khách hàng: khách hàng dệt may, giày dép, thủy sản, dầu mỏ… để có thể giới thiệu, khuyến cáo những điểm cần lưu ý khi thực hiện giao dịch. Phối hợp với Bộ Thương mại, Tham tán thương mại tại các nước, thông qua hệ thống các ngân hàng nước ngoài có quan hệ đại lý với Vietcombank để quảng bá về hoạt động và vị trí của Vietcombank đến khách hàng ở các nước, giới thiệu các dịch vụ mới mà Vietcombank cung cấp. Nghiên cứu xây dựng văn bản thỏa thuận với khách hàng cho từng dịch vụ nhằm bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ của khách hàng cũng như của ngân hàng trong giao dịch. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện biểu chi phí dịch vụ ngân hàng cho từng đối tượng khách hàng. Điều này là rất quan trọng, vì nó đem lại lợi ích lớn nhất không chỉ cho khách hàng mà còn cho chính Vietcombank. 2.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước Trong xu thế hội nhập quốc tế về ngân hàng, ngành ngân hàng ngày càng cần phải tích cực và chủ động hơn nữa. Do vậy, trước hết ngân hàng Nhà nước phải làm tốt vai trò chủ đạo của mình. Cụ thể: - NHNN cần sớm hoàn chỉnh hệ thống các văn bản và hướng dẫn nghiệp vụ TTQT nói chung và TTQT bằng thư tín dụng nói riêng một cách rõ ràng, tương thích với điều kiện thanh toán tại Việt Nam, tạo môi trường pháp lý vững vàng cho hoạt động TTQT, đặc biệt chú trọng tới sự phù hợp với các thông lệ quốc tế cơ bản trên thị trường thế giới. - Đa dạng hóa các loại ngoại tệ được trao đổi trên thị trường, đa dạng hóa các hình thức mua bán trao ngay, mua bán có kỳ hạn, mua bán quyền chọn, hoán đổi ngoại tê, phát triển các hình thức nghiệp vụ vay mượn trên thị trường trong nước và quốc tế. - Hoàn chỉnh các văn bản quy định để mở rộng đối tượng tham gia thị trường ngoại tệ liên ngân hàng, ví dụ như các công ty môi giới. Ban đầu khi thành lập để đảm bảo tính ổn định của thị trường các công ty này sẽ thuộc sở 80 hữu của Nhà nước và Bộ tài chính chịu trách nhiệm điều hành hoạt động của công ty, nhưng khi thị trường đi vào ổn định, có thể phát triển các công ty dưới nhiều hình thức sở hữu khác nhau. - Hiện nay, NHNN quản lý thị trường ngoại tệ chủ yếu thông qua việc can thiệp mua bán, công bố tỷ giá bình quân giao dịch liên ngân hàng, quy định trần tỷ giá giao ngay, tỷ lệ phần trăm gia tăng của tỷ giá kỳ hạn và các biện pháp quản lý ngoại hối. Trong giai đoạn trước mắt thì các biện pháp này là cần thiết nhưng dần dần phải nới lỏng từng bước để chúng không trở thành lực cản cho sự phát triển của thị trường ngoại hối. Trước mắt nới lỏng dần biên độ dao động, tiến tới dỡ bở biên độ, không trực tiếp ấn định tỷ giá mà chỉ cân thiệp ở tầm vĩ mô trên thị trường ngoại hối để tỷ giá biến động có lợi cho nền kinh tế. Đồng thời chuyển hướng từ từ sang cơ chế tỷ giá thả nổi tự do có sự quản lý của Nhà nước, bằng việc sử dụng các công cụ lãi suất để điều tiết thị trường tiền tệ. - Cải thiện các số liệu về hoạt động tiền tệ được NHNN thu thập và công bố. Tăng cường chất lượng hoạt động của trung tâm thông tin tín dụng NHNN, trang bị các phương tiện thông tin hiện đại cho trung tâm để có điều kiện thu thập thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời. Cần có cơ chế khuyến khích và bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng về việc cung cấp thường xuyên các thông tin về tình hình dư nợ của các doanh nghieepjt ài các tổ chức tín dụng. Bên cạnh đó, cần đẩy nhanh tiến độ triển khai Dự án hiện đại hóa hệ thống thanh toán giai đoạn II do Ngân hàng Thế giới tài trợ. - Củng cố và phát triển Hiệp hội ngân hàng Việt Nam, tạo điều kiện cho các NHTM Việt Nam hợp tác cùng tìm hiểu khách hàng và đối tác, giúp đỡ và tương trợ nhau trong quá trình hòa nhập, cùng nghiên cứu và hạn chế bớt rủi ro. 81 2.3 Kiến nghị đối với chính phủ và các bộ ngành có liên quan khác Trong xu thế mở cửa hội nhập, giao lưu buôn bán giữa các nước phát triển manh, hoạt động thanh toán qua ngân hàng ngày càng mở rộng cả về quy mô và chất lượng giao dịch. Tuy nhiên, để có thể làm tốt việc này, cần có sự phối hợp của các Bộ, ban ngành liên quan. Cụ thể: - Sớm ban hành các văn bản pháp lý cho giao dịch thanh toán xuất nhập khẩu, có thể là một nghị định về TTQT đề cập đến mối quan hệ pháp lý giữa giao dịch hợp đồng ngoại thương của người mua; người bán với giao dịch tín dụng chứng từ giữa các ngân hàng. Mối quan hệ về nghĩa vụ, trách nhiệm, quyền lợi của nhà xuất khẩu, nhập khẩu và ngân hàng khi tham gia sử dụng thư tín dụng cũng cần được pháp lý hóa trên cơ sở luật pháp quốc gia. Để thực hiện có hiệu quả quy chế hiện hành về quản lý ngoại hối, Ngân hàng Nhà nước cần có những văn bản quy định trách nhiệm kiểm tra tính pháp lý của các chứng từ khi chuyển tiền ra nước ngoài. Sớm triển khai khung pháp lý cho việc sử dụng chữ ký số, chứng từ điện tử, chứng chỉ số… để làm cơ sở cho việc triển khai các ứng dụng công nghệ ngân hàng hiện đại. - Cải cách mạnh mẽ và triệt để các thử tục hành chính, tạo hành lanh thông thoáng cho hoạt động xuất nhập khẩu. Cần có sự phối hợp giữa các Bộ , Ngành như Hải quan, Thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, đơn giản hóa các thủ tục, tránh phiền hà, tiết kiệm thời gian và chi phí. - Có chính sách khuyến khích hoạt động xuất nhập khẩu, khai thác hiệu quả những tiềm năng sẵn có, phấn đấu giảm giá thành, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. - Tiếp tục mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại theo hướng đa phương hóa, đa dạng hóa, duy trì mở rộng thị phần trên các thị trường quen thuộc, tranh 82 thủ mọi cơ hội phát triển và xâm nhập các thị trường có tiềm năng như các nước Trung Quốc, Nhật Bản, châu Mỹ La tinh. 2.4 Kiến nghị đối với khách hàng Để hoạt động TTQT nói chung và TTQT bằng phương thức tín dụng chứng từ nói riêng đạt được kết quả tốt nhất thì các doanh nghiệp, khách hàng của ngân hàng cũng nên chú trọng hơn nữa vào hoạt động này nhằm phối hợp thật tốt với ngân hàng. Sau đây là một số kiến nghị đối với các doanh nghiệp khi tham gia vào hoạt động thanh toán này: - Cần nghiên cứu kỹ thị trường để lựa chọn đúng bạn hàng. Bên cạnh các khách hàng truyền thống, các doanh nghiệp Việt Nam có thể mở rộng đi tìm các đối tượng khách hàng mới. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần có quá trình tìm hiểu kỹ lưỡng, xác minh các thông tin quan trọng để lựa chọng những bạn hàng thích hợp, tránh những rủi ro đáng tiếc mà ngân hàng cũng không thể khắc phục nổi, dẫn đến hiểu lầm và mất lòng tin của khách hàng. Doanh nghiệp có thể thông qua Phòng thương mại Công nghiệp Việt Nam, Trung tâm thông tin tín dụng thuộc NHNN, các ngân hàng phục vụ mình, các tổ chức của Việt Nam ở nước ngoài để nắm bắt thông tin, tìm hiểu đối tác. - Cần trung thực trong các mối quan hệ làm ăn với bạn hàng và với ngân hàng. Trong quan hệ với đối tác nước ngoài, doanh nghiệp Việt Nam cần tuân thủ theo đúng các thông lệ quốc tế, không nên vì mối quan hệ trước mắt mà đánh mất uy tín của bản thân doanh nghiệp và của các ngân hàng Việt Nam. Các doanh nghiêp cũng nên tự mình nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo được lợi thế cạnh tranh, tạo điều kiện thuận lợi trong TTQT của cả ngân hàng và khách hàng, tránh tình trạng nhiều trường hợp các doanh nghiệp Việt Nam khi xuất hàng xong, chất lượng hàng hóa không đảm bảo như trong hợp đồng đã ký kết dẫn đến bị ép giá hoặc từ chối thanh toán. 83 - Nâng cao trình độ nghiệp vụ ngoại thương và TTQT cho cán bộ làm công tác xuất nhập khẩu. Doanh nghiệp cần bố trí đội ngũ cán bộ thông thạo nghiệp vụ ngoại thương, có trình độ pháp lý trong thương mại quốc tế làm công tác xuất nhập khẩu; cử các cán bộ tham gia các lớp tập huấn về nghiệp vụ xuất nhập khẩu và TTQT do các trường đại học, các ngân hàng thương mại tổ chức. Thận trọng khi đàm phán ký kết hợp đồng, hợp đồng và các chứng từ khác phải cụ thể, chính xác, rõ ràng, đầy đủ các điều khoản, nêu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi bên, phạm vi và đối tượng xử lý khi có tranh chấp xảy ra. Tránh những từ ngữ mập mờ khó hiểu, gây bất lợi sau này. Bên cạnh đó, mỗi doanh nghiệp nên có một bộ phận pháp chế hoặc sử dụng tư vấn pháp lý để tránh được các bất đồng hoặc tranh chấp có thể xảy ra trong kinh doanh và trong thanh toán. 84 KẾT LUẬN Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ là một phương thức đảm bảo an toàn cho cả người bán và người mua. Người bán đảm bảo sẽ được thanh toán và người mua chỉ phải thanh toán cho những bộ chứng từ hợp lệ (bằng chứng cho việc giao hàng). Tận dụng được những ưu thế của phương thức thanh toán này hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã tăng trưởng mạnh trong những năm qua. Từ đó không chỉ các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu được hưởng lợi ích từ phương thức thanh toán tín dụng chứng từ mà ngay cả Ngân hàng thương mại cũng thu được những khoản phí không nhỏ khi cung ứng dịch vụ này cho khách hàng. Khi nghiên cứu đề tài “Hoat động thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Ngân hàng thương mại cổ phẩn Ngoại thương Việt Nam: Thực trạng và giải pháp phát triển”, em đã tập trung phân tích tình hình thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Vietcombank giai đoạn 2006 – 2010 để qua đó rút ra những nhận xét, ưu nhược điểm, mặt tích cực cũng như mặt hạn chế. Trên thực tế, trong giai đoạn vừa qua, thanh toán bằng tín dụng chứng từ luôn chiêm tỷ trong cao (trên 30%) trong tổng doanh số thanh toán xuất nhập khẩu của cả Ngân hàng. Sau năm 2009 chịu ảnh hưởng từ khủng hoảng kinh tế và suy thoái dẫn đến hoạt động thanh toán quốc tế nói chung và thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ nói riêng của Ngân hàng bị sụt giảm là năm 2010 nền kinh tế thế giới đã có dấu hiệu phục hồi, 2 hoạt động trên đã tăng trưởng trở lại. Sau khi phân tích những nguyên nhân khách quan và chủ quan, em đã mạnh dạn kiến nghị những giải pháp để phát triển hoạt động thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Vietcombank. Đó là những chính sách về nhân lực, về nâng cao chất lượng tư vấn khách hàng, quan hệ khách hàng, quan hệ ngân hàng đại lý… 85 Tuy nhiên do trình độ lý luận và thực tiễn còn nhiều hạn chế nên bài viết không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhậnđược sự góp ý của thầy cô cùng các bạn để bài viết được hoàn thiện hơn. 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. GS, NGƯT. Đinh Xuân Trình, (2006), Giáo trình thanh toán quốc tế, NXB Lao động – xã hội, Trường Đại học Ngoại thương, Hà nội. 2. GS. TS. Nguyễn Văn Tiến (2008), Cẩm nang Tài trợ thương mại quốc tế, NXB Thống kê, Hà nội. 3. GS. TS. Nguyễn Văn Tiến (2009), Cẩm nang thanh toán quốc tế bằng L/C – cập nhật UCP 600, NXB Thống kê, Hà nội. 4. GS. TS. Nguyễn Văn Tiến (2009), Giáo trình Ngân hàng Thương mại, NXB Thống kê, Hà Nội. 5. Đặng Phong (2003), Lịch sử Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam 1963-2003, NXB chính trị quốc gia, Hà nội. 6. Quyết định số 112/2006/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án phát triền ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. 7. Đề án phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 8. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2007), Báo cáo tổng kết công tác thanh toán quốc tế Giai đoạn 2003 – 2006, Huế. 9. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2010), Báo cáo tổng kết công tác thanh toán quốc tế Giai đoạn 2007 – 2009, Hà Nội. 10. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2011), Báo cáo tổng kết hoạt động thanh toán quốc tế năm 2010, Hà Nội. 11. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2007), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2006, Hà Nội. 12. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2008), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2007, Hà Nội. 87 13. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2009), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2008, Hà Nội. 14. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2010), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2009, Hà Nội. 15. Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (2011), Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2010, Hà Nội. 16. Các website: a. § 05/10/2006, kế hoạch triển khai đề án phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam § 07/06/2006, Kế hoạch tổng thể phát triển ngành ngân hàng giai đoạn 2006-2010 § 26/01/2006, Vai trò của hệ thống Ngân hàng Việt Nam trong 20 năm đổi mới ở Việt Nam. b. § § § § § c. Tổng cục hải quan Việt Nam, Tình hình xuất nhập khẩu tháng 12 và 12 tháng năm 2010, x?ID=18059&Category=Th%E1%BB%91ng%20k%C3%AA %20H%E1%BA%A3i%20quan 88 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Nguyên bản Tiếng Anh Tiếng Việt TTQT Thanh toán quốc tế TDCT Tín dụng chứng từ L/C Letter of credit Thư tín dụng SWIFT Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications Hiệp hội viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu NHTM Ngân hàng thương mại TMCP Thương mại cổ phần NHNN Ngân hàng nhà nước NHPH Ngân hàng phát hành NHTB Ngân hàng thông báo NHđCĐ Ngân hàng được chỉ định VCB Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam XNK Xuất nhập khẩu TTNK Thanh toán nhập khẩu TTXK Thanh toán xuất khẩu 89 DANH MỤC BẢNG, BIỂU Sơ đồ 1.1: Qui trình thanh toán TDCT với L/C có giá trị tại NHPH………..25 Sơ đồ 1.2: Qui trình thanh toán TDCT với L/C có giá trị tại NHđCĐ…..….27 Bảng 2.1: Cơ cấu nguồn vốn của Vietcombank…………………………....40 Bảng 2.2: Hoạt động tín dụng của Vietcombank giai đoạn 2006-2010…....41 Biểu đồ 2.3: Tốc độ tăng trưởng tín dụng của Vietcombank…………….….43 Biểu đồ 2.4:Dư nợ tín dụng theo ngành kinh tế của Vietcombank năm 2010……………………………………………………………………….…44 Bảng 2.5: Doanh số và thị phần thanh toán quốc tế của Vietcombank giai đoạn 2005 – 2009…………………………………………………………....45 Biểu đồ 2.6: Doanh số thanh toán XNK của Vietcombank giai đoạn 2006 – 2010……………………………………………………………………….…46 Biểu đồ 2.7: Thị phần thanh toán XNK của Vietcombank giai đoạn 2006 – 2010………………………………………………………………………….48 Bảng 2.8: Bảng tỷ trọng doanh số mua, bán ngoại tệ theo loại ngoại tệ trên tổng doanh số tại VCB giai đoạn 2008-2010………………………………..51 Biểu đồ 2.9: Doanh số kinh doanh ngoại tệ của Vietcombank ……………..52 Bảng 2.10: Cơ cấu Thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam từ năm 2006 – 2010 …………………………….54 Bảng 2.11: Cơ cấu doanh số thanh toán L/C theo thị trường của NH TMCP Ngoại thương Việt nam giai đoạn 2007 – 2010……………………………59 Bảng 2.12: Cơ cấu doanh số thanh toán L/C theo mặt hàng của NH TMCP Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2007 – 2010…………………………… 60 90 Bảng 2.13 : Doanh số thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ từ năm 2006 – 2010………………………………………………………….62 Biểu đồ 2.14: Doanh số TT nhập khẩu bằng thư tín dụng ……………….…63 Biểu đồ 2.15: Tỷ trọng TT NK bằng L/C / Doanh số TTQT tại Vietcombank…………………………………………………………………64__