Đề tài Hoạt động tín dụng của hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

lÎ, ®Þa bµn c­ tró cña ng­êi vay ph©n t¸n, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, nhu cÇu vay vèn cao, vËy mµ hå s¬, quy tr×nh thñ tôc vay vèn cña hä l¹i rÊt phøc t¹p, g©y khã kh¨n cho ng­êi d©n. Hay nh­, viÖc tu©n thñ theo ®óng quy tr×nh cña c¸n bé tÝn dông hoÆc sù hîp t¸c cña kh¸ch hµng vay vèn trong viÖc cung cÊp th«ng tin, gi¸m s¸t... còng lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc, do tr×nh ®é kÐm hay ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp khiÕn cho c¸n bé tÝn dông ®«i khi kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, hay kh¸ch hµng kh«ng hîp t¸c khiÕn cho viÖc cho vay gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro lín. NhÊt lµ hiÖn nay vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi trong c¸c NHTM lµ rÊt lín, mét phÇn lµ do quy tr×nh thñ tôc cho vay kh«ng ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng nh­ quy ®Þnh, ®ång thêi biÖn ph¸p thu håi nî sau khi cho vay trong c¸c ng©n hµng còng ch­a ®­îc x©y dùng tæ chøc tèt, v× vËy hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông lµ rÊt thÊp. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái c¸c c¸n bé tÝn dông khi cho vay cÇn ®¶m b¶o thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ ®¶m b¶o c¸c b­íc trong quy tr×nh cho vay mµ c¸c ng©n hµng ®Òu ®· cô thÓ hãa trong c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña m×nh. II/ C¸c ph­¬ng thøc tÝn dông. Nh×n chung c¸c ph­¬ng thøc cÊp tÝn dông cña NHTM cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. C¸c ng©n hµng m¹nh kh«ng chØ thÓ hiÖn ë chç cung øng mét khèi l­îng tÝn dông to lín cho thÞ tr­êng mµ lµ ë chç ph­¬ng thøc cÊp tÝn dông nh­ thÕ nµo. ë ViÖt Nam c¸c ph­¬ng thøc cho vay cßn qu¸ nghÌo nµn, hÇu nh­ chØ b¸n ra nh÷ng g× mµ ng©n hµng cã chø kh«ng thËt quan t©m ®Õn c¸i mµ kh¸ch hµng cÇn, do ®ã kÐm søc hÊp dÉn vµ khã më réng tÝn dông. Trong QuyÕt ®Þnh sè 324/1998/Q§-NHNN1 ngµy 30/9/1998 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ viÖc "Ban hµnh quy chÕ cho vay cña c¸c Tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng" cã quy ®Þnh vÒ mét sè ph­¬ng thøc cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Nã quy ®Þnh tæ chøc tÝn dông tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng vÒ ph­¬ng thøc cho vay phï hîp víi nhu cÇu sö dông vèn vay vµ kh¶ n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc kh¸ch hµng sö dông vèn vay theo mét trong c¸c ph­¬ng thøc cho vay sau: 1. Cho vay tõng lÇn: Mçi lÇn vay vèn kh¸ch hµng vµ tæ chøc tÝn dông lµm thñ tôc vay vèn cÇn thiÕt vµ ký kÕt hîp ®ång tÝn dông. 2. Cho vay theo h¹n møc tÝn dông: Tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn mét h¹n møc tÝn dông duy tr× trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh hoÆc theo chu kú s¶n xuÊt, kinh doanh. 3. Cho vay theo dù ¸n ®Çu t­: Tæ chøc tÝn dông cho kh¸ch hµng vay vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ c¸c dù ¸n phôc vô ®êi sèng. 4. Cho vay hîp vèn: Mét nhãm tæ chøc tÝn dông cïng cho vay ®èi víi mét dù ¸n vay vèn hoÆc ph­¬ng ¸n vay vèn cña kh¸ch hµng; trong ®ã, cã mét tæ chøc tÝn dông lµm ®Çu mèi dµn xÕp, phèi hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. ViÖc cho vay hîp vèn thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña quy chÕ nµy vµ quy chÕ ®ång tµi trî cña c¸c tæ chøc tÝn dông do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh. 5. Cho vay tr¶ gãp: Khi vay vèn, tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn sè l·i tiÒn vay ph¶i tr¶ céng víi sè nî gèc ®­îc chia ra ®Ó tr¶ nî theo nhiÒu kú h¹n trong thêi h¹n cho vay, tµi s¶n mua b»ng vèn vay chØ thuéc së h÷u cña bªn vay khi tr¶ ®ñ nî gèc vµ l·i. 6. Cho vay theo h¹n møc tÝn dông dù phßng: Tæ chøc tÝn dông cam kÕt ®¶m b¶o s½n sµng cho kh¸ch hµng vay vèn trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh. Tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng tho¶ thuËn thêi h¹n hiÖu lùc cña h¹n møc tÝn dông dù phßng, møc phÝ tr¶ cho h¹n møc tÝn dông dù phßng. 7. Cho vay th«ng qua nghiÖp vô ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông: Tæ chøc tÝn dông chÊp thuËn cho kh¸ch hµng ®­îc sö dông sè vèn vay trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®Ó thanh to¸n tiÒn mua hµng ho¸, dÞch vô vµ rót tiÒn mÆt t¹i m¸y rót tiÒn tù ®éng hoÆc ®iÓm øng tiÒn mÆt lµ ®¹i lý cña tæ chøc tÝn dông. Khi cho vay ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông, tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông. 8. C¸c ph­¬ng thøc cho vay kh¸c phï hîp víi quy ®Þnh cña Quy chÕ nµy vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. * Tuy nhiªn QuyÕt ®Þnh 324 cßn quy ®Þnh kh¸ chung chung, vµ ®èi víi c¸c NHTM viÖc ¸p dông cô thÓ nh­ thÕ nµo l¹i thuéc quyÒn h­íng dÉn cña mçi ng©n hµng, vµ tÊt nhiªn cã bao nhiªu ng©n hµng sÏ cã bÊy nhiªu v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c nhau quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c ph­¬ng thøc cho vay. Nh­ng cã nh÷ng ®iÒu mµ c¸c NHTM l¹i kh«ng thÝch quy ®Þnh cô thÓ râ rµng trong v¨n b¶n v× nÕu thÕ sÏ bÞ m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hoÆc sÏ kh«ng cã chç "lïi" khi mµ quy ®Þnh cña ng©n hµng m×nh l¹i "chÆt" h¬n ng©n hµng b¹n do ®ã gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh. V× vËy qua thùc tiÔn ho¹t ®éng th× Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn söa ®æi quy ®Þnh vÒ ph­¬ng thøc cho vay theo h­íng cô thÓ ho¸ ®Ó thèng nhÊt ph­¬ng thøc cho vay trong c¸c tæ chøc tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng tù quy ®Þnh dÉn ®Õn sù sai lÖch vÒ ph­¬ng thøc cho vay vµ qu¶n lý vèn vay nh­ hiÖn nay. III/ L·i suÊt tÝn dông. Nh­ ta ®· biÕt l·i suÊt chÝnh lµ gi¸ cña quyÒn ®­îc sö dông vèn mµ ng­êi sö dông ph¶i tr¶ cho ng­êi së h÷u nã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¸i gi¸ ®ã sÏ quyÕt ®Þnh viÖc kh¸ch hµng cã vay hay kh«ng, do vËy nã ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tÝn dông ng©n hµng. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ c«ng cô l·i suÊt trong ph¸t triÓn tÝn dông ta cÇn xem xÐt vÊn ®Ò sau: 1/Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng. 1.1/ Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. - L·i suÊt huy ®éng vèn < l·i suÊt cho vay. §iÒu nµy lµ ®­¬ng nhiªn nã cho phÐp ®¶m b¶o tÝnh cã lîi nhuËn cña kinh doanh ng©n hµng, ®¶m b¶o cho c¸c NHTM kinh doanh cã l·i, tõ ®ã míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. - L·i suÊt tÝn dông bao giê còng d­¬ng (l·i suÊt thùc >0) vµ tèi ®a b»ng suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. L·i suÊt thùc ph¶i >0 th× míi ®¶m b¶o cã l·i cho ng©n hµng, vµ tèi ®a b»ng suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n v× ng©n hµng còng lµ mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ. - L·i suÊt phi kinh tÕ lµ l·i suÊt cña tÝn dông nÆng l·i, nã rÊt cao so víi mÆt b»ng l·i suÊt tÝn dông b×nh th­êng vµ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, do ®ã kho¶n vèn vay nµy kh«ng thÓ sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh mµ chØ sö dông víi môc ®Ých phi s¶n xuÊt. Nã hoµn toµn phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu cña nguån vèn cho vay, kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña ng­êi ®i vay vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ ho¹t ®éng cña mµng l­íi ng©n hµng. 1.2/ Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt tÝn dông theo luËt ®Þnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, th«ng th­êng ng©n hµng trung ­¬ng Ên ®Þnh thèng nhÊt mét khung l·i suÊt trong tõng thêi kú vµ c¸c tæ chøc tÝn dông tù x¸c ®Þnh l·i suÊt riªng theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Ng©n hµng trung ­¬ng x¸c ®Þnh l·i suÊt theo nguyªn t¾c sau: - Víi l·i suÊt huy ®éng vèn. + L·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n < l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n. + L·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ < l·i suÊt tiÒn göi cña d©n c­. + L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c­ lµ cao nhÊt. - Víi l·i suÊt cho vay. + L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n < l·i suÊt cho vay dµi h¹n. + L·i suÊt cho vay c¸c ngµnh s¶n xuÊt < l·i suÊt cho vay c¸c ngµnh th­¬ng m¹i, dÞch vô. + L·i suÊt c¸c kho¶n cho vay ®Õn h¹n < l·i suÊt c¸c kho¶n cho vay qu¸ h¹n. + L·i suÊt c¸c kho¶n cho vay ­u ®·i theo chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ lµ thÊp nhÊt. 2.Ph©n lo¹i l·i suÊt. ë ®©y ta ph©n lo¹i l·i suÊt dùa theo c¸ch ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng tÝn dông. - Theo thêi h¹n tÝn dông th× cã l·i suÊt ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i l·i suÊt theo ®é dµi thêi gian mµ ng©n hµng cho c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ vay. C¬ së cña nguyªn t¾c nµy lµ ë chç thêi gian cho vay vèn cµng dµi th× lîi nhuËn lµm ra cµng nhiÒu ®ång thêi tÝnh rñi ro mÊt vèn cµng cao do ®ã thêi h¹n cµng dµi th× gi¸ cña quyÒn sö dông vèn cµng cao. Do vËy, l·i suÊt cho vay dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay trung h¹n, l·i suÊt cho vay trung h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ nã cßn phô thuéc vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú cña mçi quèc gia. ChÝnh phñ dïng c«ng cô l·i suÊt ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt x· héi hay chèng khñng ho¶ng kh«i phôc nÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh ch¼ng h¹n, khi ®ã cÇn vèn cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¬ b¶n, kiÕn thiÕt nÒn s¶n xuÊt... do ®ã l·i suÊt trung, dµi h¹n cã khi l¹i thÊp h¬n so víi ng¾n h¹n. - XÐt theo tÝnh chÊt cña c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh th× cã c¸c lo¹i l·i suÊt sau: l·i suÊt cho vay kinh doanh, l·i suÊt cho vay n«ng nghiÖp, l·i suÊt cho vay tiªu dïng, l·i suÊt cho vay bÊt ®éng s¶n. L·i suÊt cho vay kinh doanh lµ l·i suÊt ¸p dông cho c¸c lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh, vÒ mÆt lý thuyÕt th× l·i suÊt nµy th­êng lµ thÊp nhÊt trong sè c¸c lo¹i l·i suÊt cho vay cña NHTM v× thêi h¹n thu håi vèn nhanh. L·i suÊt cho vay n«ng nghiÖp: th­êng th× nã cao h¬n l·i suÊt s¶n xuÊt kinh doanh v× nã cã rñi ro kh¸ch quan lín (do biÕn ®éng cña khÝ hËu, thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, s©u bä, bÖnh tËt mµ con ng­êi kh«ng kiÓm so¸t ®­îc)vµ quy m« s¶n xuÊt l¹i nhá h¬n, vµ thêi gian thu håi vèn l©u h¬n (do tÝnh thêi vô trong n«ng nghiÖp). L·i suÊt cho vay tiªu dïng: th­êng cao h¬n c¸c l·i suÊt cho kho¶n vay kh¸c v× nã cã quy m« nhá, rñi ro nhiÒu vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî thÊp. L·i suÊt cho vay bÊt ®éng s¶n: l·i suÊt t­¬ng ®èi cao do bÞ ¶nh h­ëng bëi kú h¹n vay, tû lÖ cho vay, nhu cÇu vÒ thanh kho¶n vµ tÝnh chÊt ®¶m b¶o hay b¶o hiÓm bëi mét c¬ quan kh¸c. - Ngoµi ra cßn c¸c h×nh thøc l·i suÊt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tÝn dông cña nhµ n­íc nh­: l·i suÊt th«ng th­êng, l·i suÊt ­u ®·i, l·i suÊt qu¸ h¹n, l·i suÊt co d·n hoÆc l·i suÊt cøng. 3/ C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt. §èi víi c¸c NHTM th× ®Ó ®­a ra møc l·i suÊt nµo cho tho¶ ®¸ng víi mçi kho¶n vay th× cÇn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè sÏ ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt sau: - §iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ: nÕu nh­ ng©n hµng phô thuéc vµ kho¶n vèn huy ®éng d­íi d¹ng c¸c chøng chØ tiÒn göi mÖnh gi¸ lín hoÆc tiÒn vay ChÝnh phñ th× gi¸ vèn huy ®éng nã sÏ bÞ ¶nh h­ëng trùc tiÕp bëi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, h¬n n÷a thÞ tr­êng tiÒn tÖ l¹i quyÕt ®Þnh søc hÊp dÉn cña c¸c dù ¸n ®Çu t­, do ®ã nã ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cho vay. - Rñi ro: cho vay lµ mét ho¹t ®éng lu«n mang tÝnh rñi ro, vµ l·i suÊt sÏ thay ®æi theo møc ®é rñi ro. Mãn vay cã kh¶ n¨ng rñi ro cµng cao, th× yªu cÇu l·i suÊt cµng lín vµ ng­îc l¹i. - L·i suÊt cè ®Þnh vµ l·i suÊt cã thÓ ®iÒu chØnh: mét mãn vay kh«ng bÞ ®iÒu chØnh l·i suÊt trong mét thêi gian cµng dµi th× rñi ro do nh÷ng biÕn ®éng trong t­¬ng lai cña ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cµng lín nªn l·i suÊt cho vay yªu cÇu cµng cao. MÆc dï hÖ thèng l·i suÊt th¶ næi hay cã thÓ ®iÒu chØnh lµ kÐm hÊp dÉn theo quan ®iÓm cña mét sè doanh nghiÖp, hay cã thÓ t¹o ra mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ tÝnh to¸n ®èi víi ng©n hµng, nh­ng ch¾c ch¾n nã thÓ hiÖn lµ c¸ch tÝnh l·i suÊt tèt nhÊt cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. - C¸c chi phÝ ho¹t ®éng vµ qu¶n lý: §Ó ng©n hµng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ng©n hµng ph¶i bá ra c¸c chi phÝ tiÒn l­¬ng, tiÒn thuª vµ c¸c ph­¬ng tiÖn... Do ®ã ng©n hµng ph¶i ®¹t ®­îc møc lîi tøc ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ nµy vµ cÇn ph¶i cã lîi nhuËn, t¨ng tÝch luü... v× vËy nã còng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt. - Thêi h¹n hoµn tr¶: do trong thêi gian dµi sÏ cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng trong t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, hay gi¸ trÞ cña tµi s¶n b¶o ®¶m sÏ gi¶m sót, do ®ã rñi ro cµng lín yªu cÇu l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i, thêi h¹n ng¾n h¬n th× l·i suÊt sÏ thÊp h¬n. - C¹nh tranh: trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng ngµy cµng gay g¾t, ®Ó cã thÓ c¹nh tranh mçi ng©n hµng ph¶i ®­a ra møc l·i suÊt hîp lý ®Ó võa ®¶m b¶o thu hót kh¸ch hµng võa ®¶m b¶o lîi nhuËn tèi ­u. - Ngoµi ra cßn mét sè nh©n tè kh¸c nh­: c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc (chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch l·i suÊt...); sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, l¹m ph¸t; tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n... * HiÖn nay ë ViÖt Nam sau khi Nhµ n­íc chuyÓn sang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n tõ 2/8/2000 th× c¸c NHTM cã thÓ chñ ®éng linh ho¹t thay ®æi l·i suÊt cho phï hîp víi mçi tr­êng hîp cô thÓ, v× vËy ®· dÉn ®Õn hiÖn t­îng c¹nh tranh l·i suÊt lµm l·i suÊt h¹ rÊt thÊp g©y ra nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc nh­ "ph¸ gi¸" l·i suÊt, g©y ¸p lùc cho c¸c ng©n hµng nhá, ®ång thêi m«i tr­êng ho¹t ®éng khã kh¨n...V× vËy c¸c NHTM muèn c¹nh tranh th× còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c lo¹i h×nh cho vay vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng khung l·i suÊt c¸c lo¹i mét c¸ch ®óng ®¾n sao cho ®¶m b¶o ®­îc hiÖu qu¶ tÝn dông, më réng tÝn dông ph¶i cã lîi nhuËn, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. IV/ ChÝnh s¸ch tÝn dông. Mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p quan träng nhÊt mµ mét ng©n hµng cã thÓ vËn dông ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c kho¶n cho vay cña nã tho¶ m·n ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn do c¸c c¬ quan qu¶n lý ng©n hµng ®Æt ra lµ thiÕt lËp mét chÝnh s¸ch cho vay b»ng v¨n b¶n. Mçi mét NHTM ®Òu x©y dùng cho m×nh mét chÝnh s¸ch tÝn dông riªng. Mét chÝnh s¸ch tÝn dông sÏ cung cÊp cho c¸n bé tÝn dông vµ c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng ®­êng lèi chØ ®¹o cô thÓ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh cho vay vµ x©y dùng danh môc cho vay. CÊu tróc thùc tÕ cña danh môc cho vay sÏ ph¶n ¸nh nh÷ng g× mµ chÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng ®Æt ra. NÕu ®iÒu nµy kh«ng x¶y ra th× ®ã lµ mét chÝnh s¸ch cho vay kh«ng hiÖu qu¶ vµ nªn xem xÐt l¹i. Th«ng th­êng mét chÝnh s¸ch cho vay tèt gåm mét sè yÕu tè quan träng sau: - Mét tuyªn bè vÒ tiªu chuÈn ®èi víi danh môc cho vay cña ng©n hµng (vÝ dô nh­ nªu lªn c¸c ®Æc ®iÓm cña mét danh môc cho vay chÊt l­îng cao nh­ lo¹i h×nh, thêi gian ®¸o h¹n, quy m« vµ chÊt l­îng cña c¸c kho¶n cho vay). - Mét b¶n tiªu chuÈn chÊt l­îng thÝch hîp ¸p dông cho toµn bé danh môc cho vay. C«ng bè møc giíi h¹n tèi ®a ®èi víi tæng d­ nî. - X¸c ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸n bé tÝn dông vµ ban thÈm ®Þnh tÝn dông. Giíi h¹n vÒ tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®­îc giao vµ trong viÖc th«ng b¸o th«ng tin trong ph¹m vi phßng tÝn dông. - Nh÷ng thñ tôc vµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt cho viÖc chµo mêi, xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ ra quyÕt ®Þnh ®èi víi ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng. - Nh÷ng tµi liÖu ®­îc yªu cÇu ph¶i kÌm theo ®¬n xin vay vµ ph¶i ®­îc l­u l¹i trong hå s¬ tÝn dông cña ng©n hµng (b¸o c¸o tµi chÝnh, tho¶ thuËn cam kÕt...). Nh÷ng h­íng dÉn vÒ viÖc tiÕp nhËn, ®¸nh gi¸ vµ b¶o qu¶n tµi s¶n thÕ chÊp cho c¸c mãn vay. - Mét b¶n tr×nh bÇy vÒ chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay, c¸c kho¶n phÝ vµ thêi h¹n hoµn tr¶ mãn vay. - Miªu t¶ râ rµng thÞ tr­êng tÝn dông chÝnh cña ng©n hµng. - Miªu t¶ c¸c b­íc cÇn ®­îc tiÕn hµnh ®Ó ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò... * Mét chÝnh s¸ch cho vay râ rµng sÏ mang l¹i nhiÒu lîi thÕ vµ thuËn lîi cho ng©n hµng. Nã h­íng dÉn cho ®éi ngò nh©n viªn tÝn dông c¸c thñ tôc, c¸c b­íc ph¶i tu©n thñ vµ chØ râ ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña hä. Nã gióp cho ng©n hµng h­íng tíi mét danh môc cho vay hiÖu qu¶, cã thÓ ®¹t nhiÒu môc tiªu nh­ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng sinh lîi, h¹n chÕ rñi ro vµ ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña c¬ quan qu¶n lý. §èi víi ViÖt Nam ®Ó phôc vô tèt cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông ®· vµ ®ang ®­îc ®æi míi ®ång bé vµ h÷u hiÖu ®¸p øng c¸c yªu cÇu míi, t¹o b­íc ®ét ph¸ trong viÖc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån néi lùc vµ nguån lùc bªn ngoµi. §Ó nÒn kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng cao, chÝnh s¸ch tÝn dông cña c¸c ng©n hµng nªn tËp trung vµo viÖc më réng ®¸p øng c¸c nhu cÇu vay vèn cã hiÖu qu¶ víi ph­¬ng ch©m kh«ng ®Ó c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ bÞ thiÕu vèn. C¬ cÊu tÝn dông cÇn tiÕp tôc chuyÓn dÞch cã lîi cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn, t¨ng c­êng cho vay trung vµ dµi h¹n. Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi xuèng møc lµnh m¹nh theo tiªu chuÈn quèc tÕ, t¨ng vßng quay vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña x· héi. TiÕp tôc më réng ®èi t­îng cho vay ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, chó ý thÝch ®¸ng viÖc cho vay ®èi víi n«ng d©n vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch gãp phÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, ®Þa ph­¬ng. V/ Rñi ro tÝn dông. ë ViÖt Nam tõ khi chuyÓn sang nÒn c¬ chÕ thÞ tr­êng, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, tÝnh ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tÝn dông ®· t¹o nªn mét thÞ tr­êng tÝn dông phong phó vµ s«i ®éng. Nh­ng ®iÒu ®ã còng chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro cã thÓ xÈy ra víi c¸c ng©n hµng vµ nhÊt lµ rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông lµ t×nh tr¹ng ng­êi ®i vay kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®­îc hoÆc l·i hoÆc gèc hoÆc c¶ l·i vµ gèc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n. 1/ ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM. NÕu mét kho¶n vay nµo ®ã bÞ thÊt tho¸t, kh«ng thu håi ®­îc, th× ng©n hµng ph¶i sö dông nguån vèn cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi göi tiÒn. V× vËy nÕu x¶y ra qu¸ nhiÒu rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông mµ ng©n hµng ph¶i dïng vèn cña m×nh ®Ó trang tr¶i cho c¸c kho¶n thÊt tho¸t nµy th× ®Õn mét chõng mùc nµo ®ã sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn viÖc "xo¸ sæ" nh÷ng kho¶n thÊt tho¸t nµy n÷a vµ ng©n hµng cã thÓ bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cho ng­êi göi tiÒn thËm chÝ dÉn ®Õn ph¸ s¶n. 2/ Nguyªn nh©n cña rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông x¶y ra rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, nã cã thÓ do kh¸ch hµng mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî hay do hä cè ý ch©y ú, t×m c¸ch lõa ®¶o chiÕm ®o¹t vèn cña ng©n hµng. Nguyªn nh©n rñi ro tÝn dông th× cã nhiÒu nh­ng ng­êi ta th­êng chia lµm 2 lo¹i nguyªn nh©n rñi ro xuÊt ph¸t tõ c¸c hµnh ®éng cã thÓ kiÓm so¸t vµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t. - Nh÷ng nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t: + QuyÕt ®Þnh cho vay sai lÇm tõ ban ®Çu do kh©u ph©n tÝch thu thËp th«ng tin kh«ng ®ñ hay sai lÇm, hoÆc viÖc x©y dùng ký kÕt hîp ®ång cã sù khã hiÓu thiÕu sãt. + Kh«ng nhËn ra c¸c dÊu hiÖu c¶nh b¸o. + Kh«ng cã kh¶ n¨ng theo s¸t kiÓm so¸t c¸c kho¶n vay. + Kh«ng hµnh ®éng kÞp thêi khi ph¸t hiÖn kho¶n nî cã vÊn ®Ò. - Nh÷ng nguyªn nh©n kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc: + Sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp vay nî, hay ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ do qu¶n lý kh«ng tèt, s¶n phÈm c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕu vèn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu... + Mét sè nguyªn nh©n bÊt æn kh¸c tõ bªn ngoµi nh­ kh¸ch hµng gÆp rñi ro bÊt chît nªn ch­a thÓ tr¶ nî ngay, hay tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp bÞ mÊt gi¸ trÞ ... khiÕn ng©n hµng kh«ng thÓ thu håi ®­îc kho¶n nî... ViÖc ph©n lo¹i theo c¸c nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t hay kh«ng thÓ gióp cho ng©n hµng ®Þnh h­íng ®­îc viÖc ng¨n chÆn rñi ro tËp trung vµo nh÷ng rñi ro mµ nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t. Tr­íc hÕt lµ hÖ thèng c¸c thÓ chÕ t¹o hµnh lang vµ m«i tr­êng ho¹t ®éng an toµn vµ hiÖu qu¶ cña tÝn dông. Sau ®ã lµ c¸c quy ®Þnh ®iÒu kiÖn cô thÓ ®èi víi mçi lo¹i vay, mçi ®èi t­îng vay, ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vµ h×nh thøc vÒ gi¸ trÞ vËt chÊt, gi¸ trÞ uy tÝn lµm ®¶m b¶o vèn vay tuú theo n¨ng lùc tµi chÝnh, tÝnh chÊt vµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, uy tÝn vµ møc ®é rñi ro cña ng­êi vay. §èi víi rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng, c¸c ng©n hµng chØ cã c¸ch chèng ®ì b»ng viÖc thµnh lËp c¸c dù phßng tµi chÝnh, ®ñ kh¶ n¨ng chèng ®ì cho mäi rñi ro cã thÓ xÈy ra bÊt kú lóc nµo. Kh¶ n¨ng dù phßng cµng cao, tÝnh chñ ®éng chèng ®ì rñi ro cµng lín. 3/ Mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn tÝn dông. §Ó phßng tr¸nh rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông, hiÖn nay c¸c ng©n hµng ®· vµ ®ang thùc hiÖn mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn tÝn dông sau: - Më réng tÝn dông trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. ViÖc më réng khèi l­îng tÝn dông lµ cÇn thiÕt ®Ó më réng kinh doanh, song vÊn ®Ò chÊt l­îng tÝn dông míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn thùc chÊt cña ng©n hµng. ChÊt l­îng tÝn dông chÝnh lµ kÕt qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông ®­îc thùc hiÖn trän vÑn, ng­êi vay thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt vµ ng©n hµng thu ®­îc gèc vµ l·i ®óng h¹n. V× vËy, khi ph©n tÝch møc ®é rñi ro mµ ng©n hµng cã thÓ gÆp ph¶i khi cho vay cÇn ph¶i suy xÐt kü cµng vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÒm n¨ng, c¸c chÝnh s¸ch, kh¶ n¨ng sinh lêi, lu©n chuyÓn vèn vµ gi¸ trÞ thùc cña kh¸ch hµng. C¸n bé tÝn dông ph¶i xem xÐt vµ tù ®­a ra quyÕt ®Þnh cho r»ng nªn cho kh¸ch hµng vay bao nhiªu, môc ®Ých kho¶n vay vµ thêi gian thu håi nî. - HiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng tÝn dông dùa trªn c¬ së hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi vay vèn. Khi ng­êi vay vèn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thua lç sÏ lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm cho c¸c kho¶n tÝn dông kh«ng ®­îc thùc hiªn ®óng h¹n, do ®ã ng©n hµng cã thu ®­îc gèc vµ l·i hay kh«ng lµ phô thuéc chñ yÕu vµo viÖc ng­êi vay vèn sö dông vèn cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. - QuyÕt ®Þnh cho vay trªn c¬ së ph¶i x¸c ®Þnh vµ hiÓu râ ng­êi vay. ViÖc t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ng­êi vay cÇn ®­îc xem xÐt trªn nhiÒu mÆt. Tr­íc hÕt lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc kinh doanh, tÝnh trung thùc trong quan hÖ kinh tÕ, tÝnh nghiªm tóc trong viÖc chÊp hµnh luËt lÖ. Thø hai lµ ng­êi vay vèn ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý vµ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó sö dông tiÒn vay vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ®· cam kÕt ®èi víi kho¶n vay. Thø ba lµ ®¶m b¶o x©y dùng ®­îc c¸c ph­¬ng ¸n dù phßng tr¶ nî. - Cho vay ph¶i do chÝnh ng©n hµng quyÕt ®Þnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh ®ã. ViÖc cã cho vay hay kh«ng lµ mét quyÕt ®Þnh mang tÝnh ®éc lËp, kh«ng hÒ chÞu ¶nh h­ëng bëi nh÷ng ng­êi cã liªn quan vµ ng©n hµng ph¶i c¶m thÊy tho¶i m¸i khi ®­a ra quyÕt ®Þnh cho vay. Mäi sù can thiÖp bªn ngoµi ®èi víi mçi kho¶n cho vay ®Òu phi kinh tÕ, thiÕu tÝnh nghiÖp vô ng©n hµng, th­êng ®­a ®Õn nh÷ng sai lÇm vµ g©y ra nh÷ng tæn thÊt, do ®ã khi ng©n hµng chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn vÒ nh÷ng kho¶n cho vay, th× ng©n hµng còng ph¶i hoµn toµn chñ ®éng víi quyÕt ®Þnh cña c¸c kho¶n vay ®ã. - Chñ ®éng ph©n t¸n rñi ro ®Ó ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro. ViÖc ph©n t¸n rñi ro ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n t¸n d­ nî vµ céng ®ång tµi trî. Cô thÓ lµ mçi ng©n hµng kh«ng nªn tËp trung qu¸ nhiÒu vèn cho mét ng­êi vay, nh÷ng dù ¸n lín cÇn huy ®éng nhiÒu ng©n hµng tham gia tµi trî vµ cïng qu¶n lý vèn cho vay, h¹n chÕ cho vay trong c¸c lÜnh vùc cã tû lÖ rñi ro cao. Nhê ®ã sÏ ph©n t¸n rñi ro, tr¸nh tËp trung rñi ro lín vµo mét ng©n hµng, lµm cho ng©n hµng cã nguy c¬ ®æ vì ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng kinh tÕ chung. Ph©n t¸n rñi ro lµ mét yªu cÇu vµ xu thÕ quan träng cña mçi NHTM hiÖn nay. - Cho vay ph¶i cã ®¶m b¶o tiÒn vay víi tÝnh kh¶ thi cao. Trong c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn th× ®iÒu kiÖn vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay ®­îc coi lµ quan träng nhÊt. §¶m b¶o cã thÓ b»ng cÇm cè, thÕ chÊp hay b¶o l·nh ®Ó phßng khi kh¸ch hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî th× cã thÓ dïng tµi s¶n b¶o ®¶m tr¶ nî thay. V× vËy b¶n th©n tµi s¶n ph¶i cã gi¸ trÞ, vµ b¶n th©n nã ph¶i trë thµnh hµng ho¸ ®Ó cã thÓ chuyÓn thµnh gi¸ trÞ ®Ó tr¶ nî ng©n hµng, ®ång thêi tµi s¶n ph¶i cã gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ kho¶n vay, vµ cã thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ ®ã ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî. * Trªn thùc tÕ, ë ViÖt Nam hiÖn nay viÖc tu©n thñ chÆt chÏ c¸c nguyªn t¾c b¶o ®¶m tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng ®Ó tr¸nh ®­îc rñi ro tÝn dông. Theo sè liÖu do NHNN c«ng bè ®Õn ®Çu n¨m 2001 kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ cña NHNN ®èi víi nî xÊu cña c¸c NHTM trªn toµn quèc lµ 15 ngh×n tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng víi 1 tû USD, tuy nhiªn nguån tin tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®¸nh gi¸ cã thÓ lªn ®Õn 2-3 tû USD. Nh­ vËy rñi ro tÝn dông ë ViÖt nam lµ rÊt lín, ®ã lµ do viÖc chÊp hµnh c¸c nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝn dông cßn láng lÎo nh­: chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c NHTM cßn thÊp, tû lÖ nî qu¸ h¹n cßn cao; viÖc quyÕt ®Þnh cho vay cßn chÞu nhiÒu can thiÖp tõ bªn ngoµi, ®iÓn h×nh lµ viÖc c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®Ò nghÞ, thËm chÝ yªu cÇu ng©n hµng ph¶i ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn nµo ®ã v× quyÒn lîi cña ng­êi vay...; hay c¸c tµi s¶n ®¶m b¶o nî vay khi ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî th× l¹i kh«ng thÓ ho¸n chuyÓn thµnh gi¸ trÞ ®­îc, tøc lµ kh«ng thÓ b¸n ®Ó thu håi nî khi c¸c ng©n hµng ph¸t m¹i tµi s¶n ®ã. ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng cßn kÐm hiÖu qu¶ do nhiÒu lý do vÒ tr×nh ®é, m«i tr­êng kinh doanh, ph¸p lý...; ®ång thêi m«i tr­êng kinh doanh cña n­íc ta cßn kÐm, doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i th× Ýt h¬n lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cÇm chõng, kh«ng cã l·i thËm chÝ lç, hay do ph¸p luËt cßn nhiÒu kÏ hë khiÕn nhiÒu doanh nghiÖp gian lËn, lõa ®¶o. V× vËy ®· x¶y ra nh÷ng vô rñi ro tÝn dông lín nh­ trong vô ¸n TAMEXCO, Minh Phông - Epco... mµ ®ã chÝnh lµ mét bµi häc ®¾t gi¸ cho c¸c NHTM ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy viÖc nhËn biÕt vµ nghiªn cøu kü c¸c nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông, c¸c lo¹i rñi ro, c¸ch ph¸t hiÖn, xö lý rñi ro còng nh­ ®¶m b¶o thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc nguyªn t¾c an toµn tÝn dông lµ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c NHTM ë ViÖt Nam hiÖn nay. C¸c NHTM cÇn ph¶i t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng nµy nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh còng nh­ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Ch­¬ng III: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. I/ Nh÷ng thuËn lîi vµ mét sè th¸ch thøc trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. 1/ Mét vµi nÐt vÒ c¬ së ph¸p lý cña ho¹t ®éng tÝn dông ë ViÖt Nam hiÖn nay. HiÖn nay m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng tÝn dông ®­îc hoµn thiÖn, ®Çy ®ñ, râ rµng chÆt chÏ vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ h¬n. NHNN ®· chØnh söa, bæ sung, ban hµnh míi mét lo¹t quyÕt ®Þnh, th«ng t­ phï hîp víi c¬ chÕ hiÖn nay; nh÷ng v­íng m¾c, s¬ hë, chång chÐo cña c¬ chÕ cò ®· ®­îc th¸o gì, b·i bá lµm cho ho¹t ®éng tÝn dông ®­îc thuËn lîi h¬n, t¨ng tÝnh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cho c¸c tæ chøc tÝn dông. Mét sè v¨n b¶n ph¸p lý quan träng ®­îc tËp trung ban hµnh trong thêi gian qua bao gåm: C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh­: NghÞ ®Þnh 178/1999/N§-CP ngµy 29/12/1999 cña ChÝnh phñ "vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay cña TCTD"; QuyÕt ®Þnh sè 266/2000 cña NHNN, ngµy 18/8/2000 vÒ viÖc cho vay kh«ng cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n ®èi víi NHTM cæ phÇn, c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn vµ ng©n hµng liªn doanh; QuyÕt ®Þnh sè 283/2000 ngµy 25/8/2000 Cña NHNN, ban hµnh quy chÕ b¶o l·nh ng©n hµng; Th«ng t­ sè 06/2000 ngµy 4/4/2000 vµ Th«ng t­ sè 10/2000 ngµy 31/8/2000 cña NHNN, h­íng dÉn thùc hiÖn b¶o ®¶m tiÒn vay cña TCTD... VÒ xö lý tµi s¶n ®¶m b¶o cña ng©n hµng th× cã Th«ng t­ liªn tÞch sè 03/2001/ TTLT-NHNN-BTP-BCA-BTC-TC§C ®­îc ban hµnh ngµy 23/04/2001 h­íng dÉn viÖc xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m ®Ó thu håi nî cho c¸c TCTD. VÒ mét sè ho¹t ®éng kh¸c cña tÝn dông th× cã QuyÕt ®Þnh sè 67/1999/Q§- TTg ®­îc ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 30/3/1999 vÒ "Mét sè chÝnh s¸ch tÝn dông Ng©n hµng phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n"; NHNN ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 428/2000 ngµy 22/9/2000 vÒ chÝnh s¸ch tÝn dông ng©n hµng ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i; Ngµy 29/6/1999 ChÝnh phñ ®· ra NghÞ ®Þnh 43/1999/N§-CP "vÒ tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc"; QuyÕt ®Þnh sè 48/1999/Q§-NHNN5 vÒ viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n Cã, trÝch lËp vµ sö dông dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®­îc Thèng ®èc NHNN ban hµnh ngµy 8/2/1999; QuyÕt ®Þnh sè 418/2000 ngµy 21/9/2000 vÒ ®èi t­îng cho vay b»ng ngo¹i tÖ... Mét sè v¨n b¶n chung quan träng kh¸c nh­: LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam do Quèc héi ban hµnh quy ®Þnh vÒ Ng©n hµng Nhµ n­íc; LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông cña Quèc héi ban hµnh ®­îc chñ tÞch n­íc c«ng bè ngµy 26/12/1997, luËt nµy quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c; QuyÕt ®Þnh sè 324/1998/Q§-NHNN1 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh vÒ Quy chÕ cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng... Tõ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt chung, mçi ng©n hµng l¹i tù ban hµnh cho m×nh nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ riªng ®Ó ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng cña m×nh. VÝ dô nh­ NHNO&PTNT VN cã mét sè v¨n b¶n sau: QuyÕt ®Þnh sè 180/Q§/H§QT vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh cho vay ®èi víi kh¸ch hµng vµ cã Quy ®Þnh cho vay ®èi víi kh¸ch hµng ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh nµy; H­íng dÉn thÈm ®Þnh, t¸i thÈm ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn cña doanh nghiÖp; H­íng dÉn néi dung thÈm ®Þnh cho vay ®èi víi hé gia ®×nh, c¸ nh©n, tæ hîp t¸c... Víi c¸c v¨n b¶n vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nãi trªn, ngoµi ra cßn cã thªm nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan còng ®­îc bæ sung vµ söa ®æi khiÕn cho ho¹t ®éng tÝn dông ®· ®­îc ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ an toµn h¬n. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM m¹nh d¹n h¬n trong ho¹t ®éng cho vay gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 2/ Nh÷ng thuËn lîi cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trong nh÷ng n¨m qua, bèi c¶nh kinh tÕ n­íc ta xuÊt hiÖn nhiÒu yÕu tè thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng tÝn dông. NÒn kinh tÕ n­íc ta t¨ng tr­ëng kh¸, tiªu biÓu lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, cã nguyªn nh©n quan träng tõ c¸c gi¶i ph¸p tiÒn tÖ tÝn dông; ®ång thêi ®ã còng lµ tiÒn ®Ò cho t¨ng tr­ëng tÝn dông an toµn. §Æc biÖt t¨ng tr­ëng cao vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng rau qu¶, thuû s¶n, h¹t ®iÒu...®©y lµ thuËn lîi cho vèn tÝn dông cña c¸c NHTM ®Çu t­ trong c¸c kh©u s¶n xuÊt nh­ thuª mua, chÕ biÕn, xuÊt khÈu... C¸c ngµnh tr­íc ®©y ho¹t ®éng thua lç, nî ®äng vèn víi ng©n hµng lín nh­ xi m¨ng, mÝa ®­êng,...th× nay gi¸ b¸n ®· c¶i thiÖn, t×nh h×nh kh¶ quan h¬n, tiÒn vèn vay vµ l·i treo ®· thu håi ®­îc. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn tÝn dông, më réng tÝn dông vµ n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông. M«i tr­êng vÜ m« cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng dÇn dÇn ®i vµo æn ®Þnh, râ rµng vµ an toµn h¬n, thÓ hiÖn c¸c ®èi t­îng kh¸ch hµng sau: - C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc s¾p xÕp l¹i. Mét sè doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ vµ nhiÒu doanh nghiÖp ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc hiÖu qu¶ cña m×nh. - LuËt doanh nghiÖp míi ban hµnh cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/2000. Theo sè liÖu cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 11/2000 trong c¶ n­íc ®· cã trªn 12000 doanh nghiÖp víi ®ñ c¸c lo¹i h×nh ®­îc thµnh lËp míi víi tæng sè vèn ®¨ng ký trªn 10000 tû ®ång. Do ®ã t­ c¸ch ph¸p lý, sè vèn tù cã thùc sù... cña doanh nghiÖp ®­îc kh¼ng ®Þnh. - C¸c hé gia ®×nh ë n«ng th«n ®ang ®Þnh h×nh râ nÐt: hé lµm ngµnh nghÒ, hé s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, hé kinh doanh dÞch vô, hé cã trang tr¹i, hé nu«i trång thuû s¶n... Ngµnh chøc n¨ng ®· ban hµnh tiªu chÝ cô thÓ xÕp lo¹i trang tr¹i, tõ ®ã cã c¸c quy chÕ cô thÓ vÒ ho¹t ®éng tÝn dông thùc hiÖn ®èi víi hä. 3/ Mét sè th¸ch thøc míi trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®iÓm næi bËt trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM lµ thay ®æi c¬ cÊu thu nhËp, nhÊt lµ ®èi víi c¸c NHTM cã quy m« lín. Nh×n chung tû träng doanh thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông gi¶m xuèng ë hÇu hÕt c¸c ng©n hµng, thu tõ dÞch vô vµ nghiÖp vô kh¸c nh­ nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ, dÞch vô thanh to¸n, ®Çu t­ vµo giÊy tê cã gi¸...t¨ng lªn. Tuy nhiªn ho¹t ®éng tÝn dông vÉn lµ ho¹t ®éng chÝnh cña c¸c NHTM. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ®· xuÊt hiÖn mét sè th¸ch thøc ®¸ng l­u ý sau: Víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n tõ ®Çu th¸ng 8/2000 cña NHNN, ®· thóc ®Èy m¹nh mÏ ho¹t ®éng c¹nh tranh vÒ l·i suÊt, ®¸p øng yªu cÇu c¹nh tranh trong lÜnh vùc tÝn dông gi÷a c¸c NHTM, tuy nhiªn nã l¹i dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n cho c¸c NHTM cæ phÇn quy m« nhá. C¹nh tranh vÒ cung cÊp vèn ®Çu t­, trong khi tæng ®Çu t­ x· héi sôt gi¶m th× ®Çu t­ cña Nhµ n­íc l¹i t¨ng nhanh, nh­ng trong tæng nguån vèn ®Çu t­ chØ cã kho¶ng 10% lµ vèn huy ®éng trong n­íc cßn l¹i lµ nguån vèn ODA, vèn ®Çu t­, tµi trî n­íc ngoµi. Sù hiÖn diÖn cña c¸c nguån vèn ­u ®·i quèc tÕ râ rµng sÏ lµm gi¶m c¸c c¬ héi cung cÊp tÝn dông cña c¸c NHTM. Tuy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng kh¸ nh­ng l¹i xuÊt hiÖn mét sè khã kh¨n míi nh­ c¸c ngµnh tr­íc ®©y cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nh­ hµng dÖt may, giµy da... nh­ng n¨m 2000 l¹i kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch, diÔn biÕn kh«ng æn ®Þnh lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c hîp ®ång tÝn dông. Tr­íc ®©y mét sè lÜnh vùc cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nh­ g¹o, cµ phª...th× giê l¹i gÆp khã kh¨n lµm cho vèn tÝn dông cho vay còng ph¶i gi·n nî, ®iÒu chØnh kú h¹n nî, kho¶n cho vay cò ch­a thu ®­îc l¹i ph¶i cho vay míi. NhÊt lµ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long do lò lôt ®· g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lµm cho sè vèn ph¶i khoanh nî, gi·n nî lªn tíi gÇn 1000 tû ®ång. §ång thêi thÞ tr­êng còng bÞ ¶nh h­ëng biÕn ®éng, khã dù ®o¸n, g©y ¸p lùc lªn chÊt l­îng tÝn dông ng©n hµng. TÝnh rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông cã xu h­íng t¨ng lªn, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng rñi ro ®¹o ®øc lµ rÊt lín, do chÝnh c¸n bé tÝn dông trong viÖc thùc hiÖn c¸c thÓ lÖ chÕ ®é g©y ra. D­ nî tiÕp tôc t¨ng nhanh trong khi sè l­îng c¸n bé tÝn dông hÇu nh­ kh«ng t¨ng, ®iÒu kiÖn giao th«ng n«ng th«n, miÒn nói kh«ng ®­îc c¶i thiÖn lµm t¨ng lªn ¸p lùc qu¸ t¶i cña c¸n bé tÝn dông. §ã chÝnh lµ mét sè thuËn lîi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c NHTM trong ho¹t ®éng tÝn dông hiÖn nay, hä ph¶i biÕt tËn dông vµ ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi vµ d¸m ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc ®Ó ®­a ho¹t ®éng tÝn dông t¨ng tr­ëng cã hiÖu qu¶ vµ kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh trong thêi ®¹i míi. II/ Thùc tr¹ng tÝn dông ë c¸c NHTM ViÖt Nam. 1/ Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. -¦íc tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12/2000, d­ nî tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ t¨ng 21% so víi cuèi n¨m 1999, t¨ng ®¸ng kÓ so víi møc t¨ng 19,1% cña n¨m 1999;16,4% cña n¨m 1998. §ång thêi ­íc tÝnh tû lÖ nî qu¸ h¹n chØ ë møc 11,7%, gi¶m gÇn 1,28% so víi 13,5% cña n¨m 1999. Vµ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m nay tèc ®é t¨ng tr­ëng d­ nî cho vay cña hÖ thèng ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ kho¶ng 9,1% so víi 31/12/2000, so víi cïng kú t¨ng 24,5%. Nh­ vËy ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM ®· ngµy cµng ®­îc më réng. -Tõ 2/8/2000 NHNN chuyÓn sang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n, c¸c ng©n hµng chñ ®éng linh ho¹t quy ®Þnh l·i suÊt cho vay theo quan hÖ víi kh¸ch hµng, l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh gi¶m xuèng ngang hµng víi DNNN, l·i suÊt cho vay linh ho¹t theo diÔn biÕn cung cÊp vèn, theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng, lµm cho tÝn dông ®­îc më réng, vµ ®¸p øng tèt h¬n cho nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp. - HiÖn nay, c¸c NHTM ®· quan t©m ®Õn viÖc thiÕt kÕ c¸c lo¹i s¶n phÈm tÝn dông b¸n ra, quan t©m ®Õn søc mua cña kh¸ch hµng. Nh­ ng©n hµng ¸ Ch©u vµ Ng©n hµng Sµi Gßn th­¬ng tÝn lµ 2 ng©n hµng cã nhiÒu s¶n phÈm ®­îc "thiÕt kÕ" kh¸ c«ng phu vµ ®­îc kh¸ch hµng tiÕp nhËn nh­: cho vay theo dù ¸n BOT, cho vay mua hµng tr¶ gãp, cho vay ®èi víi CBCNVC tr¶ dÇn tõ l­¬ng, cho vay hé kinh doanh ë c¸c chî tr¶ l·i vµ gãp vèn mçi ngµy, mçi tuÇn. Ngoµi ra cßn cã thÎ tÝn dông thÊu chi cho mét sè kh¸ch hµng, bªn c¹nh ®ã cßn cã c¶ dù ¸n cho vay mua nhµ tr¶ gãp víi thêi h¹n cho vay lªn ®Õn 10 n¨m. Tãm l¹i, ®· cã nhiÒu lo¹i cho vay cô thÓ ®Ó kh¸ch hµng lùa chän s¶n phÈm phï hîp víi yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña hä. - Thùc hiÖn theo ®óng ®­êng lèi chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vÒ néi dung c¬ b¶n cña CNH, H§H trong nh÷ng n¨m cßn l¹i cña thËp niªn 90 lµ: "§Æc biÖt coi träng hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n; ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng­ nghiÖp g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n", hÖ thèng ng©n hµng nhÊt lµ NHNO& PTNT ®· t¨ng c­êng ®Çu t­ cho khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n. ¦íc tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 6/2001, d­ nî cho vay khu vùc nµy ®¹t kho¶ng 48500 tû ®ång, t¨ng 12,7% so víi 31/12/2000, tû lÖ nî qu¸ h¹n chiÕm 4,6%. Cô thÓ: NHNO&PTNT cho vay 32300 tû ®ång, Ng©n hµng C«ng th­¬ng 3000 tû ®ång, Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng1900 tû ®ång... So víi tèc ®é t¨ng tr­ëng tÝn dông chung cña c¶ n­íc th× khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ h¬n. - Thùc tÕ tõ khi ra ®êi vµ ®i vµo ho¹t ®éng cho ®Õn nay, ng©n hµng ng­êi nghÌo (NHNg) ®· thùc hiÖn cho ng­êi nghÌo vay víi l·i suÊt ­u ®·i (l·i suÊt thÊp h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt thÞ tr­êng, chØ b»ng kho¶ng 60%-80% l·i suÊt cña NHNO&PTNT cïng thêi kú). Cô thÓ, hiÖn nay NHNO&PTNT cho vay 1,0% th× NHNg cho vay lµ 0,7%. Nhê vËy, nã ®· gióp ng­êi nghÌo kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, khuyÕn khÝch ®­îc c¸c hé nghÌo m¹nh d¹n tÝnh to¸n vay vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan, tÝnh ®Õn 30/9/2000 ®· cã h¬n 5,3 triÖu l­ît hé nghÌo nhËn ®­îc vèn tÝn dông víi tæng sè tiÒn lµ 8396 tû ®ång ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶, vµ ng©n hµng còng ®· thu ®­îc nî ®¹t 4017 tû ®ång. - Bªn c¹nh ®ã ng©n hµng cßn cho vay phôc vô c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ChÝnh phñ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt vÒ mÆt x· héi, th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh nh­: Cho vay kh¾c phôc hËu qu¶ c¬n b·o sè 5; cho vay t«n nÒn vµ lµm sµn nhµ trªn cäc, ch­¬ng tr×nh mét triÖu tÊn ®­êng, ch­¬ng tr×nh ®¸nh b¾t c¸ xa bê... nhê ®ã ®· gióp ®ång bµo s«ng Cöu Long kh¾c phôc hËu qu¶ lò lôt, hay vùc dËy vµ ph¸t triÓn ®éi tµu thuyÒn ®¸nh b¾t c¸ xa bê, x©y dùng c¸c vïng mÝa nguyªn liÖu... 2/ Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. - Møc t¨ng tr­ëng tÝn dông trong hÖ thèng ng©n hµng vÉn cßn chËm, møc t¨ng tr­ëng tÝn dông thÊp h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng vèn huy ®éng, mét sè nguyªn nh©n chÝnh lµ do: nhiÒu c«ng ty lµm ¨n thua lç, ph¸ s¶n, hµng lo¹t vô ¸n lín ®èi víi doanh nghiÖp vay vèn bÞ ®­a ra xÐt xö khiÕn ng©n hµng e ng¹i kh«ng d¸m më réng cho vay nh­ tr­íc. NhiÒu doanh nghiÖp ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®¶m b¶o an toµn cho vay, kh«ng cã dù ¸n kh¶ thi nªn khã tiÕp cËn víi vèn ng©n hµng. Ngoµi ra cßn mét sè ngµnh tr­íc ®©y t¨ng tr­ëng kh¸ th× nay l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n do biÕn ®éng cña thÞ tr­êng hay rñi ro thiªn tai. V× vËy ng©n hµng gÆp khã kh¨n trong ph¸t triÓn tÝn dông. - Tõ 2/8/2000 khi NHNN ¸p dông ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¹nh tranh l·i suÊt. Bªn c¹nh mét sè mÆt tÝch cùc còng ®ang béc lé mét sè tån t¹i ®¸ng lo ng¹i nh­: H¹ l·i suÊt theo kiÓu "ph¸ gi¸". Theo quy ®Þnh cña NHNN th× l·i suÊt c¬ b¶n hiÖn nay lµ 0,75%/th¸ng víi biªn ®é giao ®éng tèi ®a tíi 0,5%/th¸ng. Tuy vËy ®· cã NHTM h¹ l·i suÊt cho vay xuèng cßn 0,6%/th¸ng, thËm chÝ thÊp h¬n c¶ l·i suÊt cho vay ng­êi nghÌo. Víi l·i suÊt ®Çu vµo cßn cao nh­ hiÖn nay râ rµng víi l·i suÊt ®ã chØ cã t¸c dông l«i kÐo kh¸ch hµng chø kh«ng thu ®­îc lîi nhuËn, vµ nã sÏ g©y khã kh¨n cho c¸c ng©n hµng cã m«i tr­êng kÐm thuËn lîi h¬n nh­ NHNO&PTNT. V× c¹nh tranh c¸c ng©n hµng sÏ níi láng c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn nh­ quy tr×nh thÈm ®Þnh cho vay, b¶o ®¶m tiÒn vay nh­ vËy sÏ dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro tÝn dông tiÒm tµng, hËu qu¶ khã l­êng. §ång thêi kh¸ch hµng sÏ lîi dông ®ßi h¹ l·i suÊt, níi láng ®iÒu kiÖn vay vèn, vay cña ng©n hµng nµy víi l·i suÊt thÊp h¬n ®Ó tr¶ cho ng©n hµng kia. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tÝnh rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông cã xu h­íng t¨ng lªn. ThÓ hiÖn ë chç tæng sè vèn bÞ nî qu¸ h¹n t¨ng lªn, bªn c¹nh ®ã xuÊt hiÖn mét lo¹t kho¶n nî khoanh míi kh«ng thÓ hiÖn trong tû lÖ nî qu¸ h¹n; xuÊt hiÖn c¸c kho¶n d­ nî ®­îc ®iÒu chØnh kú h¹n, ®­îc gi·n nî...mµ còng cßn n»m ngoµi tû lÖ nî qu¸ h¹n. HiÖn nay vÊn ®Ò nî tån ®äng, xö lý nî xÊu lµ vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n vµ cÇn ph¶i tiÕp tôc gi¶i quyÕt. Tû lÖ nî xÊu trªn tæng d­ nî cã chiÒu h­íng gi¶m nh­ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi l¹i t¨ng lªn. TiÕn ®é xö lý c¸c kho¶n nî cã liªn quan tíi vô ¸n vµ viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu håi nî xÊu ph¸t sinh tõ nh÷ng n¨m tr­íc, mÆc dï ®· ®­îc sù quan t©m chØ ®¹o cña ChÝnh phñ, nh­ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ chËm so víi yªu cÇu ®Æt ra. C¬ së ph¸p lý cho viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp liªn quan ®Õn nî xÊu hiÖn nay cßn ch­a ®ång bé, nhiÒu kh¸ch hµng cè t×nh g©y c¶n trë viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n, kh«ng giao nép tµi s¶n thÕ chÊp cho ng©n hµng, hay trèn ch¹y khiÕn cho viÖc xö lý, thu håi nî xÊu gÆp nhiÒu khã kh¨n, v­íng m¾c. - MÆc dï mét sè ng©n hµng ®· cã quan t©m ®Õn viÖc ®­a ra nh÷ng lo¹i cho vay cô thÓ phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch hµng nh­ng trªn thùc tÕ hiÖn nay c¸c lo¹i cho vay cña ta cßn qu¸ nghÌo nµn, hÇu nh­ chØ b¸n ra nh÷ng g× mµ ng©n hµng cã mµ kh«ng thËt quan t©m ®Õn c¸i mµ kh¸ch hµng cÇn. Trong khi ng©n hµng thiÕt kÕ c«ng phu c¸c thÓ lÖ huy ®éng vèn bao nhiªu th× c¸c s¶n phÈm ®Çu ra l¹i ®¬n ®iÖu bÊy nhiªu, cã nh÷ng ng©n hµng mµ huy ®éng lo¹i nµo th× cho vay lo¹i ®ã, vÝ dô nh­ vèn huy ®éng 6 th¸ng th× cho vay 5 th¸ng 25 ngµy. Mét sè NHTM th­êng Ýt ¸p dông ph­¬ng thøc cho vay lu©n chuyÓn mµ chØ cho vay theo tõng mãn ®éc lËp v× thÕ vèn tÝn dông th­êng kh«ng tiÕp cËn kÞp thêi víi ®èi t­îng cho vay. Nh­ vËy, thùc tÕ hiÖn nay c¸c kh¸ch hµng hÇu nh­ Ýt cã c¬ héi lùa chän, nhiÒu kh¸ch hµng cÇn vèn dµi h¹n nh­ng b¾t buéc ph¶i vay vèn ng¾n h¹n ®Ó ®Çu t­ dµi h¹n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lóng tóng vÒ tµi chÝnh. §©y còng lµ ®iÒu bÊt cËp mµ ngay c¶ ng©n hµng còng lóng tóng khi kh¸ch hµng ®¸o h¹n ph¶i dµn xÕp cho kh¸ch hµng gia h¹n hay ®¶o nî mµ ®¸ng lÏ c¸c ng©n hµng cã thÓ kh¾c phôc ®­îc b»ng viÖc ®­a ra c¸c lo¹i cho vay phï hîp víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng. -Tuy tÝn dông ng©n hµng phôc vô ®èi t­îng chÝnh s¸ch ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nh­ng nã vÉn cßn mét sè tån t¹i v­íng m¾c, nhÊt lµ kh¶ n¨ng thu håi vèn rÊt thÊp, nî qu¸ h¹n ngµy cµng gia t¨ng. NhiÒu ng©n hµng chØ thu ®­îc mét phÇn sè l·i ph¸t sinh, cßn vèn gèc chØ thu ®­îc mét tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. Thùc tr¹ng nµy ®· kh«ng nh÷ng lµm suy yÕu n¨ng lùc tµi chÝnh cña NHTM mµ nguy h¹i h¬n, ®· h×nh thµnh t­ t­ëng û l¹i trong mét bé phËn d©n c­, cho r»ng ®ã lµ nguån vèn ­u ®·i cña ChÝnh phñ nªn chËm hoµn tr¶ nî ng©n hµng khi ®Õn h¹n. HËu qu¶ lµ viÖc cho vay chÝnh s¸ch ®· mang l¹i g¸nh nÆng tµi chÝnh cho chÝnh c¸c ng©n hµng thùc thi chÝnh s¸ch nµy. - Ngoµi ra cßn mét sè khã kh¨n vÒ c¸n bé tÝn dông, t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cña c¸n bé tÝn dông hiÖn nay lµ mét thùc tÕ phæ biÕn, g©y nhiÒu khã kh¨n trong ho¹t ®éng ng©n hµng. §ång thêi tr×nh ®é c¸n bé tÝn dông cßn h¹n chÕ, nhÊt lµ ë vïng s©u, vïng xa, nªn viÖc thÈm ®Þnh cho vay cã tr­êng hîp kh«ng ®Çy ®ñ, ®óng quy tr×nh... 3/ Mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng hiÖn nay. Trªn ®©y ta ®· thÊy mét sè mÆt ®­îc vµ ch­a ®­îc trong ho¹t ®éng tÝn dông cña hÖ thèng NHTM, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay th× cÇn tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i theo mét sè gi¶i ph¸p sau: - §Ó cã thÓ më réng tÝn dông, mçi NHTM cÇn ph¶i x©y dùng cho m×nh mét chÝnh s¸ch tÝn dông riªng, x¸c ®Þnh râ chiÕn l­îc ph¸t triÓn, x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh tr­íc m¾t vµ l©u dµi. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ phï hîp víi chiÕn l­îc kh¸ch hµng cña tõng NHTM, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng. T¨ng c­êng cho vay ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®ång thêi x©y dùng nhiÒu ph­¬ng thøc cho vay míi, ®a d¹ng phï hîp víi nhiÒu lo¹i kh¸ch hµng. C¸c chi nh¸nh NHTM trªn ®Þa bµn cÇn kÞp thêi ph¸t hiÖn, xö lý vµ th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c cô thÓ trªn ®Þa bµn m×nh. §ång thêi c¸c cÊp l·nh ®¹o, qu¶n lý còng cÇn cã nh÷ng söa ®æi bæ sung c¬ chÕ chÝnh s¸ch cã liªn quan mét c¸ch kÞp thêi vµ ®óng ®¾n. VÒ mÆt c¸n bé ng©n hµng nãi chung vµ c¸n bé tÝn dông nãi riªng cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng tr×nh ®é c¸n bé theo nhiÒu ph­¬ng thøc, c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé... Do ®Æc ®iÓm cña tÝn dông lµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch thay ®æi th­êng xuyªn, nªn mçi khi cã c¸c v¨n b¶n bæ sung söa ®æi míi cÇn ®­îc tæ chøc phæ biÕn, ®µo t¹o ng¾n ngµy cËp nhËt th«ng tin cho c¸n bé nghiÖp vô. - §èi víi vÊn ®Ò l·i suÊt, nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong c¹nh tranh l·i suÊt cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: NHNN cÇn ban hµnh l·i suÊt sµn trong cho vay ®Ó ®¶m b¶o thùc thùc thi c«ng cô l·i suÊt, ®em l¹i m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng h¬n cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. §Èy m¹nh kÝch cÇu qua tÝn dông ng©n hµng, lµm ®ßn bÈy cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ, n©ng cao tû suÊt lîi nhuËn trong kinh doanh nãi chung; tõ ®ã më réng ®Çu t­ cho tÝn dông ng©n hµng, kh¬i th«ng dßng ch¶y tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ. C¸c NHTM cÇn më réng c¸c h×nh thøc c¹nh tranh mang tÝnh chñ ®éng th«ng qua chÊt l­îng vµ c«ng nghÖ, do ®ã c¸c NHTM cÇn chñ ®éng c¶i tiÕn chÊt l­îng, quy tr×nh tÝn dông vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ, c¶i tiÕn chÊt l­îng phôc vô, ®ång thêi ph¶i nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ míi trong ho¹t ®éng ng©n hµng, c¶i tiÕn c¸c vÊn ®Ò nh©n sù, chi phÝ qu¶n lý...gi¶m tèi ®a chi phÝ kinh doanh. Ngoµi ra cßn cÇn ph¶i chó träng ®Õn c«ng t¸c tiÕp thÞ th­êng xuyªn l¾ng nghe, thÊu hiÓu kh¸ch hµng. Më réng tÝn dông ®Õn nhiÒu ®èi t­îng kh¸ch hµng, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh tÝn dông ®Ó t¨ng tr­ëng tÝn dông c©n b»ng víi huy ®éng vèn... nãi chung cã nhiÒu biÖn ph¸p nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ cña c¹nh tranh l·i suÊt, tuy nhiªn ¸p dông linh ho¹t biÖn ph¸p nµo vµ vµo khi nµo, n¬i nµo cô thÓ th× ph¶i tuú theo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña tõng NHTM. - VÒ viÖc xö lý nî xÊu th× cÇn cã gi¶i ph¸p ®ång bé vµ h÷u hiÖu nh»m xö lý tèt nî xÊu cña NHTM. ViÖc xo¸ bá nî xÊu kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña riªng hÖ thèng ng©n hµng mµ cßn cña c¶ nÒn kinh tÕ, nã kh«ng chØ tuú thuéc vµo c¸c biÖn ph¸p cña ng©n hµng trung ­¬ng, NHTM, hay kh¸ch hµng vay mµ cßn tuú thuéc vµo c¶ mét hÖ thèng ph¸p lý ®ång bé, hoµn chØnh, mét m«i tr­êng kinh tÕ thuËn lîi. CÇn thµnh lËp mét tæ chøc mua b¸n nî- mét tæ chøc tµi chÝnh- tÝn dông ®Æc thï cã tr¸ch nhiÖm xö lý nî xÊu. (M« h×nh nµy ®· ®­îc ngµnh ng©n hµng xem xÐt ¸p dông, nh­ng ®Õn nay ®Ò ¸n thµnh lËp cña NHNN tr×nh ChÝnh phñ kh«ng kh¶ thi, thay vµo ®ã, d­íi sù chØ ®¹o cña ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh ®ang phèi hîp víi ngµnh ng©n hµng xóc tiÕn hoµn chØnh ®Ò ¸n thµnh lËp mét uû ban chuyªn tr¸ch cã chøc n¨ng xö lý nî xÊu). CÇn tËp trung th¸o gì c¸c v­íng m¾c vÒ c¬ chÕ, thñ tôc ph¸p lý: hoµn chØnh, bæ sung thñ tôc giÊy tê ®èi víi nh÷ng tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay ®Ó cã thÓ b¸n, cho thuª...§ång thêi cÇn thùc hiÖn ph©n lo¹i tµi s¶n "Cã" trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng; n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông cña c¸c kho¶n cho vay ngay tõ nh÷ng kh©u ®Çu tiªn cña quy tr×nh tÝn dông. - §Ó t¨ng hiÖu qu¶ cña tÝn dông chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc cÇn nhanh chãng t¸ch b¹ch viÖc cho vay thùc hiÖn chÝnh s¸ch víi cho vay th­¬ng m¹i cña c¸c ng©n hµng. NÕu cÇn, c¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn theo sù uû th¸c cña ChÝnh phñ ®Ó h­ëng phÝ hoÆc hoa hång trªn sè vèn ®· thùc hiÖn. Nh­ vËy, c¸c ng©n hµng sÏ n©ng cao tÝnh chñ ®éng vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc cña m×nh. H¬n n÷a cÇn quan t©m ®Õn khÝa c¹nh kinh tÕ khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi, nÕu kh«ng sÏ mang l¹i hËu qu¶ ng­îc l¹i. Vµ mét vÊn ®Ò quan träng n÷a lµ cÇn xem l¹i c¬ chÕ tµi chÝnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ mang tÝnh chÝnh s¸ch nh­ trªn, vµ nhÊt thiÕt ph¶i cã c¬ chÕ hç trî tµi chÝnh cho c¸c ng©n hµng. Nªn ch¨ng cã thÓ kho¸n thu ë møc tèi thiÓu nµo ®ã ®Ó c¸c ng©n hµng cè g¾ng vµ cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc thu håi nî, sè cßn l¹i cã thÓ cho phÐp trõ vµo c¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch hoÆc ng©n s¸ch cÊp hç trî trùc tiÕp. C¸c gi¶i ph¸p trªn tuy ch­a ph¶i lµ ®Çy ®ñ, tèi ­u song còng cã thÓ ®Ó tham kh¶o nh»m kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò cßn h¹n chÕ vµ còng lµ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM.  PhÇn kÕt luËn. Tõ khi ra ®êi hÖ thèng NHTM ViÖt Nam cïng víi ho¹t ®éng tÝn dông cña nã ®· gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mét c¸ch tÝch cùc. Nã kh«ng nh÷ng cung øng vèn cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng c­êng më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc tµi trî c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ®Êt n­íc. TÝn dông ng©n hµng ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh, chøng tá râ nã lµ mét bé phËn chñ yÕu trong hÖ thèng tÝn dông ë n­íc ta, ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt n­íc ®­a ®Êt n­íc ®i lªn theo con ®­êng chñ nghÜa x· héi. Tuy nhiªn, trong nÒn c¬ chÕ thÞ tr­êng th× ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM vÉn cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ, cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña ®Ò tµi em ®· tr×nh bµy mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ NHTM vµ ho¹t ®éng tÝn dông cña nã, cïng víi mét sè vÊn ®Ò næi cém trong thùc tÕ ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam, vµ cã ®­a ra mét sè ®Ò xuÊt vÒ gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TrÇn §¨ng Kh©m ®· tËn t×nh h­íng dÉn ®Ó em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Song do tr×nh ®é vµ thêi gian cã h¹n nªn bµi viÕt ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý vµ chØ b¶o cña c¸c thÇy c« vµ b¹n bÌ ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 10/11/2001.  Tµi liÖu tham kh¶o. 1. Ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.- NguyÔn §øc Th¶o. TpHCM. 2. Ng©n hµng th­¬ng m¹i. - Reed Edward, Gill Edwardk. TpHCM. 3. NghiÖp vô ng©n hµng hiÖn ®¹i. - DCox. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia. 4. TiÒn vµ ho¹t ®éng ng©n hµng. - Lª Vinh Danh. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia. 5. TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh. - Frederic. S. Mishkin. 6. Qu¶n trÞ ng©n hµng th­¬ng m¹i. - Peter S.Rose. Nxb Tµi chÝnh. 7. T¹p chÝ Ng©n hµng. 8. Thêi b¸o Ng©n hµng. 9. T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ.  Môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ NHTM vµ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng 2 I. Ng©n hµng th­¬ng m¹i 2 1. Kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i 2 2. C¸c nghiÖp vô cña NHTM 2 II. Ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM 7 1. Kh¸i niÖm tÝn dông ng©n hµng 7 1.1. §Þnh nghÜa tÝn dông 7 1.2. TÝn dông ng©n hµng 8 1.3. §Æc ®iÓm cña tÝn dông ng©n hµng 8 2. Ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng 9 3. L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng 10 3.1. Kh¸i niÖm 10 3.2. C¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng 11 4. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 12 Ch­¬ng II: C¸c yÕu tè c¬ b¶n ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM vµ biÓu hiÖn thùc tÕ ë ViÖt Nam 14 I. Quy tr×nh tÝn dông 14 II. C¸c ph­¬ng thøc tÝn dông 17 III. L·i suÊt tÝn dông 19 IV. ChÝnh s¸ch tÝn dông 23 V. Rñi ro tÝn dông 24 1. ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM 24 2. Nguyªn nh©n cña rñi ro tÝn dông 25 3. Mét sè nguyªn t¾c ®¶m b¶o an toµn tÝn dông 26 Ch­¬ng III: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng 29 I. Nh÷ng thuËn lîi vµ mét sè th¸ch thøc trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng 29 1. Mét vµi nÐt vÒ c¬ së ph¸p lý cña ho¹t ®éng tÝn dông ë ViÖt Nam hiÖn nay 29 2. Nh÷ng thuËn lîi cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng trong giai ®o¹n hiÖn nay 30 3. Mét sè th¸ch thøc míi trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng 31 II. Thùc tr¹ng tÝn dông ë c¸c NHTM ViÖt Nam 32 1. Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 32 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i 34 3. Mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng hiÖn nay 36 PhÇn kÕt luËn 39 Tµi liÖu tham kh¶o 40