Đề tài Hoạt Động Tín Dụng trong các Ngân Hàng Thương Mại - Nhìn từ góc đọ rủi ro Tín Dụng - Thực trạng và giải pháp ở Việt Nam hiện nay

Lêi më ®Çu Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, l¹i n»m trong vïng kinh tÕ ch©u ¸ th¸i b×nh d­¬ng mét trong nh÷ng khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ cao trªn thÕ giíi . ViÖt Nam ®· vµ ®ang cè g¾ng tõng b­íc ®Ó b¾t kÞp víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc còng nh­ trªn ThÕ Giíi. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh ®ã míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®ßi hái ph¶i cã sù ®æi míi vÒ ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n Hµng cho phï hîp víi ®ßi hái cña nÒn kimh tÕ thÞ tr­êng. Môc tiªu cña c¸c NHTM lµ lîi nhuËn tuy vËy nã kh«ng ho¹t ®éng thuÇn tuý lµ ®en l¹i l¬i nhuËn cho Ng©n Hµng mµ cßn ho¹t ®éng víi vai trß quan träng lµ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn . Ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n Hµng mµ biÓu hiÖn cô thÓ cña nã lµ c«ng t¸c huy ®éng vèn vµ sö dông vèn ®ãng mét vai trß ngµy cµng quan träng trong nÒn kinh tÕ bëi nã cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi Viªc huy ®éng vèn kh«ng chØ lµm cho mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n Hµng mµ nã cßn ®ãng vai trß thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qua viÖc sö dông vèn ®· huy ®éng ®­îc. Do ®ã viªc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n Hµng lµ rÊt cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay, qoa ®ã t×m ra nh÷ng tån t¹i ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i ®ã . Lµm cho ho¹t ®éng cña Ng©n Hµng cã hiÖu qu¶ h¬n, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ nÒn kinh tÕ . Tõ nhËn thøc trªn , em chän ®Ò tµi nghiªn cøu víi tiªu ®Ò : "Ho¹t §éng TÝn Dông trong c¸c Ng©n Hµng Th­¬ng M¹i - Nh×n tõ gãc ®ä rñi ro TÝn Dông - Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ë ViÖt Nam hiÖn nay". PhÇn I Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng 1.1TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, quan hÖ tÝn dông thùc sù lµ c«ng cô quan hÖ ®Ó thu hót nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi ®Ó c©n ®èi nhu cÇu ®Çu t­, quan hÖ tÝn dông lµ sù vay m­în lÉn nhau gi÷a ng­êi ®i va vµ ng­êi cho vay, ng­êi ®i vay cã hoµn tr¶ c¶ gèc lÉn l·i sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. XÐt d­íi gãc ®é kinh tÕ tÝn dông lµ ph¹m trï ph¶n ¸nh quan hÖ kinh tÕ trong mçi c¸ nh©n hay tæ chøc nh÷ng quyÒn sö dông mét l­îng gi¸ trÞ hay hiÖn vËt trong mét c¸ nh©n hay tæ chøc kh¸c. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æt ra trong quan hÖ tÝn dông nµy lµ rµng buéc vÒ thêi gian hoµn tr¶ (c¶ gèc lÉn l·i) vµ rµng buéc vÒ l·i suÊt, c¸ch thøc vay m­în vµ thu håi. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi. Trong thêi kú c«ng x· nguyªn thuû, lùc l­îng s¶n xuÊt víi tr×nh ®é thÊp, víi nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt th« s¬, con ng­êi phô thuéc thiªn nhiªn, tr×nh ®é s¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn th× s¶n phÈm cña con ng­êi lµm ra ch­a ®ñ tÝch luü, quan hÖ s¶n xuÊt vÉn dùa trªn c¬ së céng ®ång dùa vµo nhau ®Ó cïng tån t¹i nªn quan hÖ t­ h÷u vÉn ch­a cã c¬ së ®Ó ra ®êi. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, quan hÖ mua b¸n trao ®æi, vay m­în vÉn ch­a xuÊt hiÖn. Lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng xuÊt hiÖn. C¸c s¶n phÈm do con ng­êi lµm ra ngµy cµng nhiÒu kh«ng nh÷ng ®ñ sö dông vµ cßn ®Ó tÝch luü vµ dù tr÷. ChÕ ®é t­ h÷u dÇn dÇn xuÊt hiÖn, cã sù ph©n biÖt giai cÊp gi÷a ng­êi giÇu - ng­êi nghÌo trong x· héi t¹o c¬ së cho viÖc h×nh thµnh c¸c giai cÊp kh¸c. sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi cïng víi chÕ ®é së h÷u kh¸c vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt ra ®êi vµ ph¸t triÓn quan hÖ mua b¸n vay m­în cïng lóc h×nh thµnh. Quan hÖ vay m­în chØ lµ h×nh thøc s¬ khai cña quan hÖ tÝn dông Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quan hÖ tÝn dông do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Do ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn trong s¶n xuÊt, kinh doanh: sù vËn ®éng cña vèn tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tÊt yÕu n¶y sinh hiÖn t­îng trong cïng mét th¬× gian, cïng mét lóc cã nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ thõa vèn trong s¶n xuÊt nh­ng còng cã nh÷ng ®¬n vÞ xuÊt hiÖn v× nhu cÇu vèn tiÒn tÖ ®Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc b×nh th­êng. M©u thuÉn ®ã x¶y ra th­êng xuyªn vµ xen kÏ lÉn nhau, do ®ã nã ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt b»ng nh÷ng ph­¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh: phï hîp víi qu¸ tr×nh tuÇn hoµn ®ã. CÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi viÖc tËp trung vµ ph©n phèi l¹i c¸c nguån vèn t¹m thêi nhµ rçi trªn nguyªn t¾c hoµn tr¶ c¶ gèc + l·i, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®­îc diÔn ra liªn tôc vµ tiÕt kiÖm ®­îc vèn. H¬n n÷a, nÕu xÐt trong ph¹m vi toµn x· héi, quan hÖ thu chi tiÒn tÖ cña c¬ quan, tæ chøc xuÊt hiÖn, d©n c­ th­êng xuyªn t¹o ra nh÷ng l­îng tiÒn t¹m thêi nhµn rçi vµ l­îng tiÒn nµy chøa ®ùng kh¶ n¨ng tiÒm tµng dÉn ®Õn n¶y sinh quan hÖ tÝn dông. Do chÕ ®é së h÷u vÒ vèn: trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, do ®ã tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c vÒ vèn nh­ng chóng l¹i ®ßi hái cã sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau trong néi bé cña h×nh thøc së h÷u. §Ó chuyÓn ho¸ l­îng vèn gi÷a c¸c h×nh thøc kh¸c mµ kh«ng x©m ph¹m ®Õn quyÒn lîi cña c¸c chñ së h÷u th× nã ph¶i th«ng qua quan hÖ tÝn dông cã vay cã tr¶. ChØ nhê cã quan hÖ tÝn dông mµ quyÒn lîi cña c¸c bªn ®¹i diÖn cho c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c ®­îc ®¶m b¶o mét c¸ch chÆt chÏ. Do yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ: c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i chñ ®éng vÒ vèn cè ®Þnh vµ vèn l­u ®éng, chñ ®éng x¸c ®Þnh nhu cÇu vèn cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c lÊy thu bï chi vµ cã l·i. B»ng c¸ch ®i vay vµ cho vay th«ng qua quan hÖ tÝn dông, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh cÇn gi¶i quyÕt tèi ®a cña viÖc sö dông vèn. 1.2.Vai trß vµ sù vËn ®éng cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Sù vËn ®éng cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TÝn dông lµ mét mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay, gi÷a hä cã mèi quan hÖ víi nhau th«ng qua vËn ®éng cña vèn tÝn dông ®­îc biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ hay hµng ho¸. Qu¸ tr×nh vËn ®éng ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c giai ®o¹n sau: Thø I: ***víi tÝn dông d­íi h×nh thøc cho vay. ë giai ®o¹n nµy vèn tiÒn tÖ ®­îc ®i tõ ng­êi cho vay sang ng­êi ®i vay. nh­ vËy, khi cho vay gi¸ trÞ vèn tÝn dông ®­îc chuyÓn sang ng­êi ®i vay. §©y lµ ®Æc ®iÓm kh¸c víi viÖc mua b¸n hµng ho¸ th«ng th­êng. Thø II: Sö dông vèn tÝn dông trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Sau khi ng­êi ®­îc gÝa trÞ vèn tÝn dông, ng­êi ®i vay ®­îc quyÒn sö dông gi¸ trÞ ®s ®Ó lµm mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh, ë giai ®o¹n nµy, vèn vay ®­îc sö dông trùc tiÕp ®Ó mua hµng ho¸ (nÕu vay b»ng tiÒn) hoÆc ®­îc sö dông trùc tiÕp (nÕu vay b»ng hµng ho¸) ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu s¶n xuÊt hoÆc tiªu dïng cña ng­êi ®i vay, tuy nhiªn ng­êi ®i vay kh«ng cã quyÒn së h÷u vÒ gi¸ trÞ ®ã mµ chØ sö dông t¹m thêi trong mét th¬× gian nhÊt ®Þnh. Thø III: sù hoµn tr¶ tÝn dông. §©y lµ giai ®o¹n kÕt thóc mét vßng tuÇn hoµn cña tÝn dông. Sau khi vèn tÝn dông ®· hoµn tõ mét chu kú s¶n xuÊt ®Ó trë vÒ h×nh th¸i tiÒn tÖ th× vèn tÝn dông ®­îc ng­êi ®i vay hoµn tr¶ cho ng­êi vay. §iÒu ®ã ®­îc M¸c kh¼ng ®Þnh “ TiÒn ch¼ng qua ch× rêi khái tay ng­êi së h÷u trong mét thêi gian vµ ch¼ng qua chØ t¹m thêi chuyÓn tõ tay ng­êi sö h÷u sang tay nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng cho nªn tiÒn kh«ng ph¶i lµ bá ra ®Ó thanh to¸n hay kh«ng ph¶i ta tù ®em b¸n ®i ®Ó cho vay. TiÒn chØ ®em nh­îng l¹i víi mét ®iÒu kiÖn lµ nã sÏ quay vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t sau mét kú h¹n nhÊt ®Þnh” (C¸c M¸c, T­ b¶n, quyÓn III tËp II. NXB Sù thËt Hµ Néi n¨m 1978). Nh­ vËy sù hoµn tr¶ cña tÝn dông lµ qu¸ tr×nh quay trë vÒ cña gi¸ trÞ. H×nh th¸i vËt chÊt cña sù hoµn tr¶ lµ sù vËn ®éng d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ vÒ gi¸ trÞ. Tuy nhiªn sù vËn ®éng ®ã kh«ng ph¶i víi t­ c¸h lµ ph­¬ng tiÖn l­u th«ng mµ víi t­ c¸ch lµ mét l­îng gi¸ trÞ ®­îc vËn ®éng. ChÝnh v× vËy, sù hoµn tr¶ lu«n ®­îc b¶o toµn vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ cã phÇn t¨ng lªn d­íi h×nh thøc lîi tøc. Ngay trong ®iÒu kiÖn vÒ l­îng, sù hoµn tr¶ vÒ mÆt gi¸ trÞ còng ®­îc t«n träng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu tiÕt b»ng ls. §iÒu ®ã còng ®­îc M¸c nªu: “§em tiÒn cho vay víi t­ c¸ch lµ mét vËt cã ®Æc ®iÓm lµ sÏ quay trë vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t cña nã mµ vÉn gi÷ nguyªn vÑn gi¸ trÞ cña nã ®ång thêi lín thªm trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ( C¸c M¸c, TB, quyÓn III, tËp II, NXB Sù ThËt Hµ Néi 1978). Vai trß cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ TÝn dông lµ c«ng cô khai th¸c quan träng vµ ®éng viªn cã hiÖu q¶ nh÷ng l­îng tiÒn t¹m thêi nhµn rçi phï hîp víi qu¸ tr×nh vËn ®éng vèn tiÒn tÖ trong x· héi. TÝn dông cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c, trong ®ã chØ nghiªn cøu vai trß cña tÝn dông ng©n hµng. TÝn dông ng©n hµng gãp phÇn quan träng ®iÒu tiÕt vµ æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn. Muèn vËy, nhiÖm vô cùc kú quan träng cña ng©n hµng lµ tæ chøc ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Ng©n hµng lµ c¬ quan qu¶n lý tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ. Nã cã thÓ th«ng qua c¸c nghiÖp vô tÝn dông ®ã ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trong c¶ n­íc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô tÝn dông, ng©n hµng khi cho vay vèn tøc lµ ®Èy tiÒn vµo l­u th«ng cho phï hîp víi nhu cÇu s¶n xuÊt lao ®éng vµ **, khi thu nî vµ huy ®éng vèn nhµn rçi, ng©n hµng ®· rót bít mét l­îng tiÒn tÖ khái l­u th«ng TÝn dông ng©n hµng kiÓm so¸t b»ng ®ång tiÒn c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ trong b×nh diÖn toµn x· héi còng nh­ ®èi víi tõng ®¬n vÞ kinh doanh. TÝn dông ng©n hµng kiÓm so¸t b»ng ®ång tiÒn qua tÝn dông ®Ó x¸c ®Þnh h­íng ®Çu t­ cña m×nh vµ cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi nh÷ng biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ, kiÓm so¸t ®­îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph­¬ng ph¸p sö dông. TÝn dông ng©n hµng thóc ®Èy c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh tÕ theo ®óng c¸c nguyªn t¾c chÕ ®é. BÊt cø ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nµo, ®Ó ®¶m b¶o cho sù tån t¹i cña m×nh ®Òu ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh tÕ ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p cho s¶n phÈm cu¶ m×nh ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn vµ kinh doanh cã l·i. 2. HÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam Theo luËt ®Þnh trong luËt ng©n hµng “Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ ng­êi trung gian cña kh¸ch hµng víi kh¶ n¨ng hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n” HiÖn nay, hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i n­íc ta bao gåm ng©n hµng t­h¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÈn, ng©n hµng liªn doanh víi n­íc ngoµi vµ ng©n hµng n­íc ngoµi. *Chøc n¨ng vµ ®Æc thï c¬ b¶n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Chøc n¨ng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i Chøc n¨ng trung gian tµi chÝnh: Huy ®éng vèn t¹m thêi nhµn rçi phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Víi chøc n¨ng nµy, nã cã vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ph¸t triÓn thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn møc sèng d©n c­, æn ®Þnh chØ tiªu cña ChÝnh phñ vµ gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn hµng ho¸ vµ vßng quay cña ®ång tiÒn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, gi¸n tiÕp ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ, æn ®Þnh søc mua ®èi néi, k×m chÕ l¹m ph¸t. mÆt kh¸c, nhê chøc n¨ng nµy, l­u th«ng tµi chÝnh huy ®éng vµ cho vay mµ ng©n hµng cã ®­îc nguån thu ®Ó bï ®¾p chi phÝ tr¶ l·i tiÒn göi, chi phÝ kinh doanh vµ cã l·i. §iÒu nµy quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn vµ sù lín m¹nh kh«ng ngõng cña chÝnh b¶n th©n c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Chøc n¨ng trung gian thanh to¸n. Hµng ngµy nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c quan hÖ giao dÞch víi khèi l­îng thanh to¸n rÊt lín. NÕu tµi kho¶n thanh to¸n ®Òu dïng tiÒn mÆt trùc tiÕp sÏ dÉn ®Õn c¸c chi phÝ thanh to¸n rÊt tèn kÐm nh­ in Ên, vËn chuyÓn, ®Õm, ng­êi b¶o qu¶n tiÒn... Nh­ng víi sù ra ®êi cña ng©n hµng th­¬ng m¹i víi chøc n¨ng thanh to¸n, th× c¸c kho¶n giao dÞch trªn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng víi h×nh tøhc thanh to¸n thÝch hîp, thñ tôc ®¬n gi¶n vµ kinh tÕ ngµy cµng hiÖn ®¹i nh­ uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, sÐc, th­ tÝn dông.. tõ ®ã lµm cho nhu cÇu chi tr¶ tiÒn mÆt ngµy cµng nhanh, tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu thêi gian, chi phÝ cho x· héi. Víi chøc n¨ng nµy, ng©n hµng ®· gãp phÇn thùc hiÖn nhanh chãng c¸c kho¶n thanh to¸n, lµm nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn, gi¶m sè l­îng tiÒn mÆt in l­u th«ng, tiÕt kiÖm chi phÝ l­u th«ng tiÒn mÆt. §ång thêi chøc n¨ng nµy huy ®éng tèi ®a nguån vèn cña c¸ nh©n, doanh nghiÖp ®Ó dµnh cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn. Qua ®ã, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i gi¸m s¸t l­u th«ng luËt tµi chÝnh, kiÓm so¸t ®­îc luång l­u th«ng tiÒn tÖ Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ cç m¸y t¹o tiÒn cña nÒn kinh tÕ: qu¸ tr×nh t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i dùa trªn c¬ sè tiÒn göi x· héi. Ng©n hµng cho vay th«ng qua c¬ chÕ thanh to¸n chuyÓn kho¶n gi÷a c¸c ng©n hµng. Søc t¹o tiÒn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, tû lÖ dù tr÷ d­ thõa, tû lÖ gi÷a l­îng tiÒn l­u th«ng ë hÖ thèng ng©n hµng vµ thÕ giíi cña x· héi ph¸t triÓn trong hÖ thèng ng©n hµng. Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh, do ®ã nã cã c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ kinh doanh ®Ó kiÕm lêi, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ Th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ cã c¸c biÖn ph¸p can thiÖp ®Ó kiÓm so¸t sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ n¬i ®Ó ChÝnh phñ vËn hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« quan träng. 2.2 §Æc thï c¬ b¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét trung gian tµi chÝnh vµ lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ ®IÓn h×nh do ®ã nã cã nh÷ng ®Æc thï sau: Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh vËn ®éng cña thÞ tr­êng th«ng qua qu¸ tr×nh huy ®éng, tËp trung vµ ph­¬ng ph¸p vån dùa trªn nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tÝn dông lµ hoµn tr¶ c¶ vèn lÉn l·I sau sö dông ®­îc tho¶ thuËn tr­íc. Chu kú kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹I b¾t ®Çu tõ viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn trong nÒn kinh tÕ b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ ng­êi trung gian ®I vay vµ ph¸t hµnh chõng kho¸n. Ng©n hµng th­¬ng m¹i sau ®ã dïng sè nµy ®Ó tiÕn hµnh cho vay vµ ®Çu t­. cuèi chu kú, ng©n hµng thu håi c¸c kho¶n cho vay vµ thùc hiÖn nghÜa vô chi tr¶ cña m×nh ®èi víi nguwofi göi tiÒn vµ ng­êi ®I vay. + Ng©n hµng th­¬ng m¹i kinh doanh chñ yÕu b»ng nguån vèn huy ®éng tõ c¸c kh¸ch hµng cña m×nh. Nguån vèn chñ së h÷u chØ chiÕm mét tû träng rÊt nhá trong tæng nguån vèn. Th«ng th­êng vèn tù cã chiÕm 5-10% tæng nguån vèn tù cã cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i* chØ ®ñ cho sù tù lËp cña ng©n hµng theo luËt ®Þnh vµ t¹o c¬ së vËt chÊt ban ®Çu cho ho¹t ®éng cña nã. Tuy nhiªn uy tÝn vµ chÊt l­îng ban ®Çu th× ho¹t ®éng cña nã lu«n ®Æt trªn c¬ së niÒm tin vµ m«I quan hÖ l©u dµi cña ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. ®Iòu nµy gi¶I thÝch t¹I sao nh÷ng ho¹t ®éng th­êng ngµy, bªn c¹nh viÖc ph¶I næ lùc t×m nguån ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ tÝn dông, ng©n hµng lu«n ph¶I c¶I tiÕn nghiÖp vô chi tr¶ cho c¸c nhu cÇu rót vèn thu nî cña kh¸ch hµng nghÜa ®«ng thµnh kho¶n + Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng chøa ®ùng rta nhiÒu rñi ro v× Ng©n hµng lµ tæ chøc trung gian trong qu¸ tr×nh sö dông vèn. + Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng cã liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ vµ liªn quan tíi lîi Ých cña ®«ng ®¶o c¸ nh©n còng nh­ tæ chøc trong x· héi. V× hÇu hÕt mäi chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®Òu cã c¸c nhu cÇu vÒ qu¶n lý tµi s¶n, thanh to¸n, cho vay vµ ®I vay. Râ rµng c¸c nhu cÇu nµy chØ cã thÓ ®­îc ®¸p øng tèt nhÊt th«ng qua dÞch vô cña c¸c trung gian tµI chÝnh ®ång thêi lµ Ng©n hµng th­¬ng m¹I, chÊt l­îng c¸c dÞch vô mµ ng©n hµng vay cÊp ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng hiÖu qu¶ ho¹t ddéng cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ. Do ®ã nã cã thÓ thóc ®Èieepshueinh tÕ ph¸t triÓn hay tr× truÖ. + Ng©n hµng th­¬ng m¹I lµ lo¹I doanh nghiÖp chÞu sù qu¶n lý chÆt chÏ nhÊt cña chÝnh phñ do nã ®èi mËt víi nhiÒu rñi ro vµ liªn qan ®Õn c¸c lîi Ých cña d©n c­ vµ vã lµ cæ m¸ t¹o tiÒn cña nÒn kinh tÕ…. Qua viÖc ph©n tÝch tÝn dông ng©n hµng vµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i nh­ trªn, ta nhËn thÊy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng gÆp ph¶I rÊt nhiÒu rñi ro. PhÇn II Thùc tr¹ng vµ c¸c nguyªn nh©n vÒ rñi ro tÝn dông trong c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam I. Thùc tr¹ng: Rñi ro tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay V« sè c¸c rñi ro kh¸c nhau khi cho vay, xuÊt ph¸t tõ nhiÒu yÕu tè vµ cã thÓ dÉn ®Õn viÖc chi tr¶ nî khi ®Õn h¹n. c¸c thiÖt h¹i ®«i khi n¶y sinh tõ nguyªn nh©n thiªn tai b·o lôt, h¹n h¸n, ho¶ ho¹n vµ ®éng ®Êt. Nhµ n­íc thay ®æi vÒ nhu cÇu ng­êi tiªu dïng hoÆc vÒ kû thuËt cña mét ngµnh c«ng nghiÖp cã thÓ lµm sôp ®ç c¶ c¬ ®å cña mét h·ng kinh doanh ®Æt mét ng­êii ®i vay nµo ®ã tõng lµm ¨n cã l·i vµo thÐe thua lç. Mét cuéc ®×nh c«ng kÐo dµi, viÖc gi¶m gi¸ ®Ó c¹nh tranh, hoÆc viÖc mÊt mét ng­êi qu¶n lý tµi giái cã thÓ lµm thiÖt h¹i nghiªm träng ®Õn kh¶ ¨ng chi tiÒn vay cña ng­êi ®i vay. Sù h­ng thÞnh hay suy tho¸i cña chu kú kinh doanh ¶nh h­ëng ®Õn lîi nhuËn cña nhiÒu ng­êi ®i vay ng©n hµng vµ g©y nªn niÒm vui hay næi buån cña ng­êi kinh doanh còng nh­ ngõêi tiªu dïng. Mét sè tñi ro n¶y sinh tõ c¸c yÕu tè riªng rÏ khã gi¶i thÝch. §Ó chÊp nhËn cã cho vay hay kh«ng, gi¸m ®èc ng©n hµng ph¶i cè g¾ng ­íc l­îng rñi ro kh«ng hoµn tr¶. Trªn thùc tÕ, møc ®é rñi ro ë mçi Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c nhau, tuy nhiªn thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè. NÕu nh×n vÒ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng trong 10 n¨m ®æi míi võa qua cã thÓ chia thµnh hai giai ®o¹n: + Giai ®o¹n 1: Tõ n¨m 1987 ®Õn th¸ng 10/1990 tr­íc khi ph¸p lÖnh 2 ng©n hµng cã hiÖu lùc, giai ®o¹n naú tÝn dông ®­îc më ra µo ¹t, c¬ chÕ cho vay lôc b©y giê còng dÔ d·i nhÊt kh«ng cÇn tµi s¶n thÕ chÊp chØ cÇn ®¬n xin vay vµ n«Þ dung kinh tÕ kho¶n vay lµ cã thÓ nh©nj vèn vay. Cuèi cïng th× hËu qu¶n cña nã còng ®Õn vµ n¨m 1989 ®Çu n¨m 1990, hµng lo¹t c¸c hîp t¸c tÝn dông, ng©n hµng cæ phÇn ®æ vì, ho¹t ®éng tÝn dông l¹i ph¶i ®­îc chÊn chØnh b»ng nhiÒu ®ît tæng thanh tra, kiÓm tra, xö lý nhiÒu cña gia ®×nh nµy ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn. + Giai ®o¹n2: Tõ th¸ng 10/1990 ®Õn nay, giai ®o¹n thiÖn hai ph¸p lÖnh ng©n hµng, c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho ho¹t ®éng Ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng ®· ®­îc h×nh thµnh kh¸ ®ång bé ë khung ph¸p lý cao h¬n ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng cã b­íc ph¸t triÓn nh¶u vät ®ãng gãp tõ 55-65% trong tæng ®Çu t­ x· héi, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao cña nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n nµy (b×nh qu©n 8,2%/n¨m). xÐt vÒ c¬ chÕ tÝn dông còng lµ thêi kú th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt, bæ sung, chØnh söa nh»m ®¸p øng ngµy mét tèt h¬n cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ, còng chÝnh lµ ®¸p øng yªu cÇu vÒ vèn cao cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Liªn tôc trong c¸c n¨m 1990 -1991 vµ 1994-1996, hµng lo¹t c¸c quy chÕ nghÞ ®Þnh quy ®Þnh, thÓ lÖ tÝn dông ra ®êi vµ liªn tôc thay ®æi. Tuy nhiªn, cho ®Õn n¨m 1997 th× vÊn ®Ò ho¹t ®éng tÝn dông lai nµy dinh nhiÒu vô ®ç bÓ d­ nî ®­a ®Õn nhiÒu kho¶n nî qu¸ h¹n, mét sè Ng©n hµng th­¬ng m¹i l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n vµ mét ®ît tæng chÊn chØnh cøng cæ s¾p xÕp l¹i c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i l¹i ®­îc ®Æt ra khÈn tr­¬ng h¬n. vµ ®Õn mét vµi n¨m trë l¹i ®©y, ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng ®· cã b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. nhÊt lµ kÓ tõ khi cã sù xuÊt hiÖn cña trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam, th× ho¹t ®éng tÝn dông lÞa ®· cã mét ®çi thñ c¹nh tranh. Do ®ã, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®Ò ta nh÷ng b­íc ®i k· ch¾c ch¾n cho m×nh. NÕu xÐt vÒ mÆt thêi gian, viÖc ph©n chia thµnh hai giai ®o¹n nh­ trªn ®· phÇn nµo m« t¶ mét c¸nh kh¸i qu¸t diÔn biÕn ho¹t ®éng tÝn dông trong suèt thêi gian qua. Cßn nÕu chi tiÕt h¬n, ®i vµo tõng khÝa c¹nh nhá mét th× ta cã thÓ kh¸i qu¸t thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông theo mét vµi tiªu ®iÓm sau: Nh×n tõ gãc ®é cña nhµ doanh nghiÖp: Cã thÓ nãi cã nhiªï doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµm ¨n cã hiÖu qu¶m t×nh th×nh tµi chÝnh kh¶ quan, cã ®Þnh h­íng ho¹t ®éng ch¾c ch¾n, to¹ sù tin t­ëng cho c¸c nhµ ®Çu t­ vµ còng lµ m¶nh ®Êt tèt ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh tÝn dông cña Ng©n hµng. Nhµ n­íc d­ nî nµy lµ c¸c tæng c«ng ty ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh 90,91/TTG cña thñ t­íng chÝnh phñ vµ thuéc c¸c ngµnh kinh tÕ mñi nhän. Tuy nhiªn, quan hÖ tÝn dông cñat c¸c doanh nghiÖp trªn víi c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn qu¸ nhá. Theo sè liÖu cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997, tæng d­ nî cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thuéc tæng c«ng ty míi chØ chiÕm 25% tæng d­ nî cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong khi c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i chñ yÕu huy ®éng vèn tõ n­íc ngoµi (liªn doanh, liªn kÕt, vay vèn Ng©n hµng n­íc ngoµi, vay d­íi h×nh thøc mua hµng tr¶ chËm ...) Bªn c¹nh ®ã, cã kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng trong t×nh tr¹ng vèn do Nhµ n­íc cÊp qu¸ nhá, trong khi nhiÖm vô ®­îc giao qu¸ lín. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng chñ yÕu dùa vµo vèn vay Ng©n hµng, vèn tÝn dông Ng©n hµng chiÕm tíi 85-90% vèn l­u ®éng cña doanh nghiÖp. Vi vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp nµy kh¸ cao, n¨ng lùc tµi chÝnh yÕu kÐm, søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÊp. Còng cã nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng x¸c ®Þnh ®uîc h­íng ph¸t triÓn kh«ng l­êng hÕt ®­îc sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng nªn ®· x¶y ra hiÖn t­îng Õ thõa, ø ®äng s¶n phÈm (nh­ s¶n xuÊt bia, xi m¨ng lß ®øng), vèn lu©n chuyÓn chËm, lç trong kinh doanh (tû lÖ doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç ngµy cµng t¨ng: n¨m 1996 ®· t¨ng 35%), t¸c ®éng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî vèn vay cña Ng©n hµng nãi riªng vµ lµm cho søc hÊp thô vèn chung cña nÒn kinh tÕ trë nªn h¹n chÕ. Cßn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh mét trong nh÷ng nh©n tè hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o vµ tû lÖ GDP ®¸ng kÓ vµ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho xh. Theo c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra míi ®©y, khu vùc nµy ®· t¹o ra kho¶ng 35% GDP hµng n¨m vµ 33/34% lùc l­îng lao ®éng trong c¶ n­íc. Do ®ã Nhµ n­íc ®· bbcã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i, hç trî vµo ngµnh nj trong nh÷ng n¨m võa qua ®· tÝch cùc thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã. C¸c con sè d­ nî cho vay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng hµng n­m lµ 20% vµ tíi th¸ng 6/1998, tæng d­ nî cho vay c¸c doanh nghiÖp chiÕm 35% (45000tû ®ång) tæng d­ nî cho vay nÒn kinh tÕ ®· nãi lªn ®iÒu ®ã. Song sù ph¸t triÓn ®ã ch­a t­¬ng xøng víi tiÒn n¨ng, vÞ trÝ vµ vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. ViÖc chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ch­a h­íng c¸c nhµ ®Çu t­ bá tiÒn dÇu t­ mang l¹i lîi Ých cho hä vµ cho nÒn kinh tÕ, tr×nh ®é qu¶n lý vµ trang thiÕt bÞ cßn l¹c hËu, vèn nhá; c¸c chÝnh s¸ch ch­a tho¶ ®¸ng cña Nhµ n­íc trong mèi quan hÖ tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· t¹o ra nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cho ho¹t ®éng tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã, sù ra ®êi å ¹t cña hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n nh­ng ch­a héi ®ñ ®iÒu kiÖn (®Æc biÖt lµ vèn tù cã) nªn ®· dÉn ®Õn ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî Ng©n hµng. Theo ®iÒu tra cña bé tµi chÝnh, cã tíi 40% doanh nghiÖp ngo¸i quèc doanh lµm ¨n thua lç vµ ®ang cã kho¶ng 3% sè doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. ®Æc biÖt cã mét sè doanh nghiÖp cã biÓu hiÖn lõa d¶o, chôp giËt trong quan hÖ vay m­în. Cã c¸c nguån hæ trî b¾c cÇu vay ng¾n h¹n ®Î ®Çu t­ trung dµi h¹n, kh«ng cã c¸c nguån hç trî b¾c cÇu nªn khi ®Ðn h¹n kh«ng tr¶ ®­îc nî lµm cho nî qu¸ h¹n gia t¨ng. Ho¨c mét sè doanh nghiÖp dïng vèn sai môc ®Ých (®Çu t­ vµo kinh doanh bÊt ®éng s¶n) nªn khi gi¸ bÊt ®éng s¶n gi¶m sót ®· kh«ng thÓ tr¶ nî ®­îc Ng©n hµng, ph¸t sinh vÊn ®Ò rñi ro tÝn dông. Mét thùc tÕ ®¸ng tån t¹i l©u nay lµ t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp vµy vèn lu«n ®èi phã víi Ng©n hµng th«ng qua viÖc cung cÊp sè liÖu kh«ng trung thùc, mÆc dï nh÷ng sè liÖunµy ®Òu ®· ®­îc c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng kiÓm tra chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª ®· ®­îc ban hµnh nh­ng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu thùc hiÖn kh«ng nghiªm tóc. ®iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho Ng©n hµng trong viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh, còng nh­ viÖc qu¶n lý vèn vay cña ®¬n vÞ, ®Ó qua ®ã cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®óng ®¾n cã t¸c dông hç trî cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn sx kinh doanh, nh»m thu håi vèn cho Ng©n hµng. NhiÒu khi c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ kh«ng c¨n cø vµo sè liÖu b¸o c¸o cñat ®¬n vÞ mµ th­êng dùa trªn nhiÒu nguån th«ng tin phong phó kh¸c, cã khi lµ dùa vµo nh÷ng cµm nhËn trùc quan cña m×nh, ®iÒu nµy nÕu kÐo dµi sÏ rÊt nguy hiÓm, cã thÓ g©y ra nhøng tæn thÊt tÝn dông kh«ng l­íng hªt c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ch­a cã ®ñ n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm ®Ó c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng, th­êng thua thiÖt trong kinh doanh. H¬n n÷a, ®Êt n­íc ®ang trªn ®µ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, do ®ã ch­a cã ®­îc nh÷ng quy ho¹ch cô thÓ, æn ®Þnh l©u dµi ë tÇm vÜ m«, nªn ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho dnd trong viÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt. NhiÒu d©y truyÒn s¶n xuÊt l¾p ®Æt xong thiÕt bÞ, khi b­íc ra th× Ên phÈn kh«ng tiªu thô ®­îc do Nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng cÊn hoÆc h¹n chÕ. Mét sè mÆt hµng do kh«ng cã quy ho¹ch tæng thÓ vµ sù chØ ®¹o thèng nhÊt nªn cã qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp ®Çu t­ vèn nh­ng s¶n phÈm l¹i kh«ng tiªu thô ®­îc do ®· b¶o hoµ hoÆc lî nhuËn thu vÒ kh«ng ®­îc nh­ khi x©y dùng luËn chøng kinh tÕ kü thuËt, hoÆc kh«ng cã ®ñ nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt ®iÒu nµy g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho Ng©n hµng trong viÖc thu håi nî v× phÇn lín vèn ®Çu t­ cho doanh nghiÖp lµ vèn vay cña Ng©n hµng. Nh×n tõ phÝa Ng©n hµng: Ho¹t ®éng kinh doanh thÞ tr­êng cña Ng©n hµng nãi chung vµ cña tÝn dông Ng©n hµng nãi riªng ¶nh h­ëng khång nhá ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Rñi ro tÝn dông x¶y ra nh×n tõ phÝa Ng©n hµng tr­íc hÕt ph¶i nãi ®Õn ®ã lµ chÊt l­îng tÝn dông. Trong hai n¨m trë l¹i ®©y, vÊn ®Ò chÊt l­îng tÝn dông cã nhiÒu ®iÓm ®¸ng quan t©m, nî qu¸ h¹n ngµy mét t¨ng. T×nh h×nh ®ã do nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng; vÒ mÆt chñ quan: ®ã lµ mét sè c¸n bé Ng©n hµng yÕu kÐm vÒ phÈm chÊt, thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ bÊt cËp tr×nh ®é nªn ®· vi ph¹m quy tr×nh cho vay (thÈm ®Þnh mãn vay kh«ng ®Çy ®ñ, cho vay kh«ng ®óng ®èi t­îng, cho vay qu¸ møc nhu cÇu, cho vay kh¸ch hµng ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn theo quy ®Þnh, coi nhÑ c«ng t¸c kiÓm tra sau). Mét vÊn ®Ò n÷a ®ã lµ, Ng©n hµng ®· coi träng tµi s¶n thÕ chÊp trong ®iÒu kiÖn vay vèn cña kh¸ch hµng, trong khi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng ®­îc xem xÐt, trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh ®Çu t­. Trong thêi gian dµi, quan niÖm tÝn dông cã hoµn tr¶ bÞ ®¬n gi¶n ho¸, tµi s¶n thÕ chÊp tõ chç vËt lµm tin cuèi cungf ®· trë thµnh vËt cøu c¸ch cho mäi quyÕt ®Þnh cho vay. Bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra néi bé vÉn cã lóc, cã n¬i bÞ xem nhÑ nªn ®· kh«ng ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn kÞp thêi nhøng hiÖn t­îng tiªu cùc trong ho¹t ®éng Ng©n hµng. Vai trß t­ vÊn cña Ng©n hµng ®èi víi doanh nghiÖp cßn lu mê dÉn ®Õn ®ång vèn cña Ng©n hµng cho vau nhiÒu khi kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cho c¶ phÝa Ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. Cho ®Õn nay Bé tµi chÝnh vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc v·n ch­a cã c¬ chÕ tâ rang vÒ trÝch lËp quü dù phßng rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn viÖc ph¸t sinh ra nhiÒu rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña b¶n th©n nkj ®ã lµ chÊt l­îng cho vay kÐm hiÖu qu¶. + VÒ mÆt kh¸ch quan: kh¶ n¨ng ®¸p øng vèn cña Ng©n hµng ®èi víi dncßn qu¸ h¹n chÕ. Kh¶ n¨ng vèn tù cã cña c¸c Ng©n hµng cßn qu¸ nhá bÐ, ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®· h¹n chÕ uy tÝn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Ó më réng cho vµy (v× vèn tù cã ). Bªn c¹nh ®ã vèn huy ®éng chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n. vèn trung vµ dµi h¹n vÉn khã huy ®éng chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n. Do sù bÊt æn trong chÝnh s¸ch c¶u nÒn kinh tÕ vÜ m«. ngoµi ra c¸c rñi ro ngoµi mong muèn nh­ thiªn tai, b·o lôt, rñi ro vÜ m« vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, khñng ho¶ng kinh tÕ, ®æ vì c¸c c¬ cÊu gia t¨ng l¹m ph¸t ... dÉn ®Õn viÖc kh«ng thÓ thu håi ®­îc nî vµ nî qu¸ h¹n. * XÐt vÒ khÝa c¹nh ®¹o ®øc: sau h¬n m­êi n¨m ®æi míi ®Õn nay kinh tÕ thÞ tr­êng ®· lan réng trong ®ã vÊn ®ª ®¹o ®øc, nh©n phÈm cña mét sè ng­ßi bÞ lung lay. NhÊt lµ trong ho¹t ®éng tÝn dông, rñi ro ®¹oh ®øc rÊt dÔ xÈy ra, c¶ ®èi víi ngõoi ®i vay vµ ngõoi cho vay: * §èi víi ng­ßi ®i vay: mét sè vô ¸n kinh tÕ gÇn ®au cho thÊy hä cè t×nh vi ph¹m luËt ph¸p tao ra rtñi ro ®Õn viÖc tr¶ ®­îc nî cho c¸c Ng©n hµng. Ch¼ng h¶ntong vô ¸n Epco - Minh Phông võa qua mÆc dï nh÷ng c«ng ty chi nh¸nh cña hä chØ tån t¹i trªn danh nghÜa nh­ng hä vÉn lµm thñ tôc xin vay vµ vÉn ®­îc chÊp nhËn cho vay. B»ng ccs h×nh thøc ký 217 H§TD 99 H§ b¶o l·nh vµ 9 L/C c¸c bÞ c¸o T¨ng Minh Phông, Liªn Khui Th×n vµ gi¸m ®èc 47 c«ng ty “con” ®· rót lÊy chiÕn ®o¹t cña chi nh¸nh Ng©n hµng C«ng th­¬ng Thµnh Phè Hå ChÝ Minh vµ chi nh¸nh Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng Thµnh Phè Hå ChÝ Minh tæng sè tiÒn lµ 5.223 tû 300 triÖu ®ång. Toµn bé sè tiÒn trªn ë 325 Hîp ®ång tÝn dông, b·o l·nh nªu trªn ®Õn thêi ®iÓm khëi tè vô ¸n ®Òu qu¸ h¹n kh«ng thu håi ®­îc vèn hoÆc tuy cßn trong h¹n nh­ng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. + §èi víi ng­ßi cho vay: Hä lµ c¶ mét tËp thÓ tõ bé tÝn dông ®Õn tr­ëng phßng kinh doanh råi gi¸m ®èc Ng©n hµng nh­ng t¹i sao vÉn cÊp nh÷ng kho¶n tÝn dông nh­ vËy. Tõ mét sè vô ¸nh kinh tÕ cho thÊy gi÷a ng­ßi ®i vay vµ ng­êi cho vay cã mét ng­êi th¶o thuËn ngÇm, cø cho vay mµ kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng hËu qu¶ cña nã. ®iÒu nµy nãi râ h¬n vÒ chÊt l­îng phÈm chÊt cña c¸c c¸n bé tÝn dông cßn qu¸ yÕu kÐm, chØ mong t­ lîi cho b¶n th©n mµ g©y ra bao tæn h¹i cho Ng©n hµng. Ngoµi ra, do viÖc ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ Ng©n hµng vµ ®ßi hái ngµy cµng cao cña ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× lùc l­îng c¸n bé ®Æc biÖt lµ c¸n bé lµm c«ng t¸c tÝn dông ®· kh«ng chuyÓn biÕn kÞp ®Ó cã thÓ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn míi. Mçi khi c¸n bé ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn tèt ®­îc c«ng viÖc cña m×nh kh«ng ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh kÞp thêi, chÝnh x¸c th× ho¹t ®éng Ng©n hµng mµ cô thÓ lµ c«ng t¸c tÝn dông gÆp ph¶i khã kh¨n lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. H¬n n÷a c¸c c¬ quan h÷u quan ch­a cã ®­îc sù phèi hîp toµn bé, tÝch cùc víi Ng©n hµng trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan cho ®Õn nay kh«ng Ýt ng­êi cßn cho r»ng viÖc cho vay vµ thu håi nî vay chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc cña Ng©n hµng, trong khi trªn thùc tÕ cã nhiÒu kho¶n vay Ng©n hµng ®· thùc hiÖn ®óng kh«ng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc mµ vÉn kh«ng thu håi nî lóc ®ã viÖc thu håi nî ra v­ît ta khái chøc n¨ng vµ kh¶ n­ng cña Ng©n hµng . MÆc dï ®· cã nhiÒu th«ng t­ liªn tÞch gi÷a Ng©n hµng Nhµ n­íc nh­ng thùc tÕ ®ßi hái cÇn ph¶i cã sù phèi hîp nhiÒu h¬n n÷a gi÷a c¸c c¬ quan nµy víi nhau trong thêi gian tíi. + XÐt vÒ khÝa c¹nh ph¸p luËt: HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng Ng©n hµng hiÖn nay, tuy nhiªn ®· ®­îc c¶i tiÕn nhiÒu nh­ng vÉn ch­a thùc sù khoa häc vµ thiÕu ®ång bé ch­a ®ñ søc ®ªï chØnh nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p trong thùc tÕ kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i. NhiÒu h­íng dÉn cña c¸c bé, ngµnh kh¸c nhau cßn chång chÐo rÊt khã kh¨n trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp, tµi s¶n thÕ chÊp cña doanh nghiÖp t¹i Ng©n hµng ch­a khoa häc vµ ch­a c«ng b»ng g©y thiÖt h¹i chung cho nÒn kinh tÕ vµ cho Ng©n hµng, nh­ng khi doanh nghiÖp bÞ gi¶ thÓ th× chñ thÓ ®Çu tiªn ®­îc thanh to¸n nî tõ nguån thanh lý t×a s¶n cßn laÞ cña doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lµ Ng©n hµng cho vay, dÉn ®Õn viÖc mÊt vèn cña Ng©n hµng lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nh÷ng doanh nghiÖp cã vÊn ®Ò th× c¸c c¬ quan ph¸p luËt ph¶i can thiÖp vµ Ýt nhiÒu sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®«ngj kinh doanh cña ®¬n vÞ trong qu¾ tr×nh ®iÒu tra, tµi s¶n thÕ chÊp sÏ kh«ng ®­îc tiÕp tôc khai th¸c hoÆc khia th¸c mét c¸ch kÐm hiÖu qu¶ g©y thÊt tho¸t vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ Ng©n hµng. ®èi chiÕu víi nghÞ quyÕt TW4 (kho¸ VIII) xung quanh vÊn ®Ò rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cã thÓ chia lµm hai khÝa c¹nh liªn quan ®Õn ph¸p luËt nh­ sau: - C¸c lo¹i h×nh rñi ro bÊt cËp vÒ n¨ng lùc trong qu¶n lý vµ kiÓm so¸t c¸c quan hÖ tÝn dông, tõ vi m« ®Õn vÜ m«, lµm cho c¸c nguån vèn tÝn dông h¹n hÑp mµ kh«ng ®­îc vËn ®éng su«n sÎ, nî qu¸ h¹n chång chÊt. Nõu tiÕo tôc dÓ Ng©n hµng th­¬ng m¹i r¬i vµo rñi ro kh«ng kiÓm so¸t ®­îc vµ nÕu cã bu«ng láng ®Ó doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm n¨ng ®éng vµ lµnh m¹nh dÉn ®Õn kh«ng cßn kh¶ n­ng hoµn tr¶ tÝn dông ®óng h¹n. tøc lµ ®· kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh cña ph¸p luËt vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay, th× m« h×nh chung xem nh­ ®· v« hiÖu ho¸ quyÒn tù chñ kinh doanh cña nh còng nh­ cña c¸c doanh nghiÖp h÷u quan mµ ph¸p luËt ®· quy ®Þnh. - NÕu c¶ hai chñ thÓ ph¸p nh©n trong hîp ®ång tÝn dông do cè t×nh lµm sai chÕ ®é ®Ó m­u ®å lîi Ých riªng, g©y tæn thÊt th× râ rµng ®· tù m×nh trong ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt h×nh sù. C¸c nguyªn nh©n vÒ rñi ro: Nh×n nhËn thùc tr¹ng cña rñi ro tÝn dông trªn nhiÒu khÝa c¹nh sÏ cho biÕt tæng quan h¬n thùc tÕ cña vÊn ®Ò. Song, tõ ®Çu mµ ph¸t sinh ra nh÷ng thùc tr¹ng nµy lµ c©y hái b¾t buéc ph¶i lµm râ. Cã thÓ ph©n c¸c nguyªn nh©n rñi ro ra lµm hai nhãm kh¸c nhau: nhãm thuéc vÒ nguyªn nh©n chñ quan vµ nhãm thuéc vÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan. C¸c nguyªn nh©n chñ quan: §Çu tiªn lµ kü thuËt cÊp tÝn dông cña hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông hiÖn nay cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp. Kü thuËt cÊp tÝn dông hiÖn nay cña c¸c tæ chøc tÝn dông chñ yÕu dùa trªn ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng vµ ph­¬ng ¸n kinh doanh cña do kh¸ch hµng so¹n th¶o. kû thuËt cÊp tÝn dông võa mang tÝnh duy ý chÝ chñ quan cña bªn cÊp tÝn dông, võa thiÕu c¬ së kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. Th«ng th­êng mät ®¬n xin vay ®Òu cã ghi râ KÕt luËn Rñi ro tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh tÊt yÕu ®èi víi c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mçi mét ng©n hµng ®Òu ph¶i tr¶ lêi c©u hái ? lµm thÕ nµo ®Ó Ng©n Hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qña, ®em l¹i lîi nhuËn cao ? §iÒu ®ã chØ cã thÓ ®¹t ®­îc khi Ng©n Hµng lµm tèt c«ng t¸c huy ®éng vèn vµ sö dông cã hiÖu qu¶. Nh­ng víi mçi Ng©n Hµng cã ®iÒu kiÖn ,kh¶ n¨ng vµ ®­êng lèi ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c nhau mµ Ng©n Hµng ph¶i c¨n cø vµo ®ã ®Ó triÎn khai cac ho¹t ®éng tÝn dông cho phï hîp, nh­ng trong qu¸ tr×nh huy ®éng vµ sö dông vèn cña NHTM th­êng cã rÊt nhiÒu rñi ro x¶y ra . Do ®ã ph©n tÝch rñi ro tÝn dông lµ ho¹t ®éng b¾t buéc trong ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông cña Ng©n Hµng vµ nã còng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña mçi kho¶n cho vay . V× tÝn dông Ng©n Hµng lµ cÇu nèi gi÷a ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n Hµng víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña XH. Cã nh÷ng nguyªn nh©n thuéc nhãm chñ quan kü thuËt cÊp tÝn dông cña hÖ thèng c¸c TCTD b©y giê, c¸c NHTM vµ TCTD kh«ng n¾m ®­îc mét c¸ch râ rµng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp... ,vµ nhãm nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­ sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng hay sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc .... tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®Òu g©y ra tæn thÊt cho Ng©n Hµng vµ cã khi nã lµ nguyªn nh©n cña sù c¶n trë ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. Tµi liÖu tham kh¶o T¹p chÝ Ng©n hµng Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ Ng©n hµng T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ TiÒn tÖ Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh (Fredric S.Mishkin)