Đề tài Hội nhập AFTA: cơ hội và thách thức đối với các Doanh nghiệp Công nghiệp Việt Nam

ng bè danh môcvµ tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ quan cho c¶ lé tr×nh 1996-2000. ViÖt Nam tham gia Asean, thùc hiÖn AFTA/ CEPT trong hoµn c¶nh kinh tÕ kh«ng gièng c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt n­íc. NÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, l¹c hËu rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc trong khu vùc Thu nhËp quèc d©n cña n­íc ta cßn rÊt thÊp, tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ cßn rÊt nhá bÐ, c¬ cÊu kinh tÕ cßn rÊt l¹c hËu , mÆc dï c«ng nghiÖp cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao 18,7% n¨m 2000 so víi 1999, nh­ng tû träng ngµnh C«ng NghiÖp trong toµn bé nÒn KTQD cßn thÊp. Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn chiÕm 80,5% toµn ngµnh C«ng nghiÖp vµ chiÕm 18,7 % tæng s¶n phÈm quèc d©n. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn nhá bÐ. Tæng kim ng¹ch XK hai chiÒu b×nh qu©n cña giai ®o¹n 1996-2000 lµ 22,5 tû USD. Tû träng XK trong GDP b×nh qu©n 1996 -2000 lµ 37,6%. T×nh h×nh xuÊt khÈu thêi k× 1995- 2000 N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kim ng¹ch 5448 7255 9185 9361 11523 14308 Tèc ®é t¨ng(%) 34,4 33,2 26,6 21,9 23,1 23,9 Nguån niªn gi¸m thèng kª 1998 vµ b¸o c¸o cña Bé Th­¬ng Mai Tû lÖ hµng s¬ chÕ trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vÉn cao 54,8% trong khi mét sè n­íc Asean, tû lÖ hµng chÕ biÕn hay ®· tinh chÕ th­êng cao h¬n nh­ Ind«nªxia 52%, Malayxia 85%, Philippin 75%, Singapo 80%, Th¸i Lan 71%. §Æc biÖt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi th­êng thÊp do chÊt l­îng thÊp, gi¸ c¶ cao, mÉu m· kh«ng phong phó hÖ thèng ph¸p luËt yÕu vµ ch­a t­¬ng thÝch víi luËt ph¸p cña c¸c quèc gia trong khu vùc, ®éi ngò c¸n bé cßn yÕu kÐm. Trong hoµn c¶nh nh­ vËy ,ViÖt Nam tham gia vµo AFTA lµ mét tÊt yÕu kh«ng nh÷ng v× ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña ASEAN mµ cßn do nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ta. ChÝnh nh÷ng thùc tr¹ng khã kh¨n trªn cña ViÖt Nam l¹i lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam tham gia AFTA Héi nhËp AFTA lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng CNH, HDH, phÊn ®Êu ®­a ViÖt Nam trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2002. Do ViÖt Nam ph¶i c¾t gi¶m thuÕ theo hiÖp ®Þnh CEPT nªn gi¸ c¶ hµng ho¸ Asean nhËp vµo ViÖt Nam sÏ trë nªn rÎ lµm t¨ng sè d­ cña ng­êi tiªu dïng. Héi nhËp AFTA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c n­íc Asean v× hµng rµo cña hä còng ®­îc c¾t gi¶m thuÕ b¶o hé nh­ cña m×nh. Mét thÞ tr­êng réng lín víi ®ßi hái kh«ng qu¸ cao vÒ chÊt l­îng sÏ ®­îc më ra cho c¸c DNVN, thÞ tr­êng tiªu dïng ®­îc më réng ra lµ mét yÕu tè gióp VN huy ®éng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn dåi dµo cña m×nh vµ t¨ng xuÊt khÈu kÓ c¶ ®èi víi c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng ngoµi Asean th× lîi Ých mµ AFTA mang l¹i cho ViÖt Nam lµ gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt nhê mua ®­îc vËt t­ ®Çu vµo víi gÝa h¹ h¬n tõ c¸c n­íc Asean. ChÝnh ®iÒu ®ã lµm cho ViÖt Nam hÊp dÉn h¬n trong viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tr­íc sù c¹nh tranh khèc liÖt khi nhµ n­íc gi¶m thuÕ theo CEPT sÏ buéc c¶ phi¸ nhµ n­íc vµ phÝa c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp cè g¾ng héi nhËp, cã nh÷ng thay ®æi trong t­ duy, trong chÝnh s¸ch , chiÕn l­îc ®Ó t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý, kinh doanh, ®Çu t­ hiÖu qu¶ h¬n, häc hái, tiÕp thu n©ng cao tr×nh ®é ®Ó cã thÓ tham gia vaß cuéc c¹nh tranh ®Çy khèc liÖt. Héi nhËp AFTA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam h×nh thµnh më réng h¬n n÷a c¸c mèi quan hÖ gi÷a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi khu«n khæ nÒn kinh tÕ chung cña khu vùc vµ thÕ giíi. §©y chÝnh lµ c¬ héi n÷a ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b¾t kÞp víi nh÷ng xu h­íng chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, t×m ra tiÕng nãi chung, chia sÎ tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång quèc tÕ mµ tr­íc hÕt lµ víi c¸c n­íc trong khèi mËu dÞch tù do Asean, më ra mét thÕ ®øng v÷ng vµng h¬n trong quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c liªn minh quèc tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ víi liªn minh Ch©u ¢u, khu vùc MËu dich tù do B¾c Mü,NAFA , WTO, APEC.. Ch­¬ng II: héi nhËp AFTA –c¬ héi vµ th¸ch thøc víi c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp viÖt nam I. Thùc tr¹ng, vÞ thÕ cña c¸c DNCNVN trong khu vùc 1/ Thùc tr¹ng : a / Thµnh tùu: Tõ khi nÒn kinh tÕ n­íc ta vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch më cöa th× nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c¸c DNCNVN nãi riªng ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu ®¸ng mõng. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hai chiÒu b×nh qu©n cña giai ®o¹n 1999-2000 lµ 22,5 tû USD so víi 7,5 tû USD trong thêi kú 1990- 1995. Tû träng xuÊt khÈu trong GDP b×nh qu©n t¨ng tõ 26,4% trong 1990-1995 lªn 37,6% n¨m 1996-2000. Chóng ta d· më réng quan hÖ quèc tÕ , kÝ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi 60 n­íc (®Æc biÖt mèi quan hÖ víi Mü vµo th¸ng 7/2000). N¨m 1995 chóng ta cã quan hÖ bu«n b¸n víi trªn 100 n­íc vµ vïng l·nh thæ, nay lµ 170 n­íc vµ kh¾p c¸c ch©u lôc. C«ng nghiÖp cã møc t¨ng tr­ëng cao ®¹t 15,7% n¨m 2000 so víi 1999, khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc t¨ng 9,5%, khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng 11,5% , khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 21,8%. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®­îc c¶i tæ, s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt nªn sè doanh nghiÖp nhµ n­íc gi¶m tõ 1993 n¨m 1995 xuèng cßn 1786 n¨m 2000. Vèn còng ®­îc cñng cè t¨ng c­êng, nguån vèn t¨ng 113% tõ 59798 tû n¨m 1995 lªn 127594 tû n¨m 2000. Khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc t¨ng lªn vÒ sè l­îng , giai ®o¹n 1996-2000 t¨ng thªm h¬n 500 doanh nghiÖp .Vèn ®Çu t­ t¨ng 28,5%/ n¨m. Khu vùc t­ nh©n còng ngµy cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l­îng vµ ph¹m vi ho¹t ®éng. ThÞ tr­êng trong n­íc th× c¸c doanh nghiÖp cña ta ngµy cµng cñng cè ®­îc vai trß vµ chç ®øng cña m×nh, dÇn dÇn kh«i phôc lßng tin ®èi víi kh¸ch hµng th«ng qua chØ tiªu chÊt l­îng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, gi¸ thµnh gi¶m xuèng, mÉu m· phong phó phï hîp víi thÞ hiÕu, nhu cÇu kh¸ch hµng trong n­íc vµ quèc tÕ. b/ H¹n chÕ: Tuy nhiªn, ®ã chØ lµ nh÷ng thµnh tùu b­íc ®Çu nhá bÐ so víi c¸c n­íc trong khu vùc, chóng ta vÉn cßn mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa cÇn v­ît qua. C¸c DNCNVN cßn yÕu thÕ vµ lùc. C¬ së h¹ tÇng , m¸y mãc thiÕt bÞ cña c¸c doanh nghiÖp cßn thiÕu ®ång bé vµ l¹c hËu. Ngoµi c¸c xÝ nghiÖp do n­íc ngoµi ®Çu t­, c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp trong n­íc chØ cã kho¶ng ®­îc coi lµ trang thiÕt bÞ vµo lo¹i t­¬ng ®èi tiªn tiÕn, tèc ®é ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ cßn khiªm tèn, kho¶ng 10 –11%. §iÒu nµy ®· h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®èi víi n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt. NhiÒu s¶n phÈm s¶n xuÊt trong n­íc cã gi¸ cao h¬n s¶n phÈm cïng lo¹i nhËp khÈu tõ 20 –40%. C¸c DNCNVN hiÖn nay vÉn ch­a coi träng vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng klh¶ n¨ng c¹nh tranh. §Õn gi÷a n¨m 1999, c¶ n­íc míi cã trªn 100 doanh nghiÖp ®­îc cÊp chøng nhËn tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO 9000, trong ®ã dnnn chiÕm 70%, riªng vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé míi cã 16 xÝ nghiÖp. PhÇn nhiÒu c¸c DNCNVN ph¶i dùa vµo ®èi t¸c n­íc ngoµi biÓu tr­ng, thiÕt kÕ s¶n phÈm, quy tr×nh c«ng nghÖ tiÕp thÞ vµ ph©n phèi s¶n phÈm. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ch­a cao vµ ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn. Theo b¸o c¸o cña phßng Th­¬ng M¹i ViÖt Nam sè nî ph¶i tr¶ cña DNNN b»ng 12% vèn cña Nhµ n­íc trong khi nî ph¶i thu chiÕm 60% nî ph¶i tr¶. MÆt kh¸c qui m« vèn cña DNNN rÊt nhá, sè DNNN cã vèn d­íi 5 tØ ®ång chiÕm 65,4 %, vèn trªn 10 tØ ®ång chØ cã 20,89%. Nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn vÒ thÞ tr­êng céng víi sù yÕu kÐm, láng lÎo, c«ng kÒnh cña bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng thua lç. HiÖu qu¶ sö dông vèn rÊt thÊp cã ®Õn h¬n 50% sè DNNN cã tØ suÊt sinh lêi trªn tæng sè vèn thÊp h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm. H¬n n÷a, c¸c DNNN ®ang gÆp khã kh¨n trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu, phÇn lín c¸c s¶n phÈm kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh do chÝ phÝ t¨ng cao (nhËp nguyªn nhiªn liÖu ,c«ng suÊt sö dông m¸y mãc thÊp, kü n¨ng qu¶n lý, tr×nh ®é c«ng nh©n cã tay nghÒ cao vµ kh¶ n¨ng tiÕp thÞ cßn h¹n chÕ) . MÆt kh¸c, c¸c DNNN míi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ ThÕ giíi vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, do ®ã gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ tr­êng còng nh­ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong khi ®ã c¸c DNVN cho ®Õn nay vÉn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc néi dông ho¹t ®éng vµ chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp tr­íc sù cä s¸t víi c¸c ®èi t¸c doanh nghiÖp trong khu vùc. c/ Nguyªn nh©n : C¸c h¹n chÕ trªn mét phÇn lµ do yÕu tè kh¸ch quan ®ã lµ t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc §«ng Nam ¸ vµ Ch©u ¸ ®· lµm gi¶m h¼n nguån vèn ®Çu t­ vµ dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi, hµng xuÊt khÈu bÞ ch÷ng l¹i, nguyªn nh©n chÝnh lµ tõ phÝa chñ quan cña doanh nghiÖp vµ tõ luËt ®Çu t­ vµ hÖ thèng ph¸p luËt cßn kÐm hÊp dÉn sù chó ý cña c¸c nhµ ®Çu t­. Dï ®· cã nh÷ng söa ®æi ®Ó phï hîp víi luËt ®Çu t­ cña khu vùc vµ thÕ giíi nh­ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i ë mét sè lÜnh vùc ch­a ®­îc h×nh thµnh ®ång bé, m«i tr­êng hîp t¸c c¹nh tranh ch­a ®­îc t¹o lËp ®Çy ®ñ, cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc hµnh chÝnh bao cÊp mang tÝnh xin cho víi thñ tôc phiÒn hµ thiÕu tÝnh c«ng khai. C¸c DNQD ch­a thùc sù muèn bá líp b¶o vÖ bªn ngoµi, ch­a thùc sù tiÕp nhËn c¬ chÕ thÞ tr­êng mét c¸ch tÝch cùc, thiÕu n¨ng ®éng s¸ng t¹o ë mäi lÜnh vùc, sù tr× trÖ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng sÏ kh«ng cã sù tån t¹i. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× vèn vµ qui m« nhá, sî thÊt b¹i ch­a d¸m ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh víi nh÷ng c¬ héi ®em l¹i lîi nhuËn lín vµ ®é rñi ro cao, thùc sù ch­a ®¸ng coi lµ nhµ kinh doanh cña thêi kú hiÖn ®¹i. 2/VÞ thÕ hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp CNVN trong khu vùc, 2.1/ VÒ mËu dÞch: Trong thêi gian tr­íc ®©y, ViÖt Nam chñ yÕu bu«n b¸n víi c¸c n­íc thuéc Liªn X« cò vµ §«ng ¢u. Hµng ho¸ nhËp khÈu th­êng lµ n«ng s¶n th« th«ng qua c¸c nghÞ ®Þnh th­ kÝ kÕt gi÷a c¸c chÝnh phñ. Toµn bé kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu n»m trong tay c¸c DNNN. Tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi vµo n»m 1996, sè l­îng c¸c b¹n hµng bu«n b¸n cña ViÖt Nam ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam Asean t¨ng m¹nh víi tèc ®é kho¶ng 27%/n¨m vµ ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong c¸n c©n th­¬ng m¹i. Th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Asean chiÕm tíi 1/3 kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam trong ®ã xuÊt khÈu chiÕm vµ nhËp khÈu chiÕm 1/3. Quan hÖ Th­¬ng m¹i khu vùc vÉn n»m trong tay c¸c DNNN lµ chñ yÕu. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu lµ chñ yÕu lµ n«ng s¶n th«, thùc phÈm chiÕm 48% , nhiªn liÖu chiÕm 34% vµ c¸c mÆt hµng chÕ t¹o chiÕm 18% (sè liÖu n¨m 1994) nghÜa lµ khi tham gia vµo CEPT, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ thuÕ quan Ýt h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp c¸c n­íc trong khu vùc. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam sang Asean bao gåm : dÇu th«, ®Ëu,cao su,chÌ, ng«, h¹t ®iÒu, tiªu, rau qu¶ t­¬i,thuû s¶n, thÐp, gç ,than, thiÕc, hµng thñ c«ng. Nh­ vËy trong sè c¸c s¶n phÈm nµy, cã rÊt Ýt c¸c s¶n phÈm ®­îc coi lµ hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn - mÆt hµng ®­îc ­u ®·i thuÕ quan ë møc cao vµ tiÕn hµnh nhanh nhÊt. C¸c mÆt hµng nµy chØ cã tÝnh chÊt bæ xung cho c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c quèc gia ASEAN chø kh«ng cã vÞ thÕ c¹nh tranh thùc sù. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c møc thuÕ hiÖn hµnh vµ møc thuÕ d­íi 5% sau khi thùc hiÖn AFTA ®èi víi nh÷ng mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn mµ mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ t¨ng c­êng xuÊt khÈu trong t­¬ng lai gÇn nh­ ®å nhùa, da, cao su, dÖt may, ®¸ quý,… kh«ng lín. Ng­îc l¹i, c¸c mÆt hµng nµy dÔ bÞ ASEAN chiÕm lÜnh ngay trªn thÞ tr­êng néi ®Þa Viªt Nam khi thuÕ nhËp khÈu ë møc thÊp. C¸c nhµ s¶n xuÊt ®å nhùa cña ViÖt Nam cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng nh­ c¸ch ®©y vµi n¨m khi ®å nhùa Th¸i Lan trµn ngËp thÞ tr­êng víi chÊt l­îng tèt, kiÓu d¸ng phong phó vµ gi¸ thµnh t­¬ng ®èi rÎ. Møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c hµng ho¸ cña ASEAN trªn thÞ tr­êng néi ®Þa sÏ cµng trë nªn gay g¾t h¬n khi AFTA ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. Hµng ho¸ nhËp vÒ tõ ASEAN chñ yÕu dïng lµm ®Çu vµo cho doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ hµng c«ng nghiÖp nh­: nh«m, xi m¨ng, ho¸ chÊt, hµng ®iÖn tö, ph©n ho¸ häc, thuèc ch÷a bÖnh, giÊy, x¨ng dÇu, c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn. H¬n mét n÷a trong sè nµy cã møc thuÕ thÊp h¬n 5% vµ 857 mÆt hµng ®· ®­îc ®­a vµo danh s¸ch tham gia CEPT kÓ tõ 1/1996. Sù tham gia ®ã chØ ¶nh h­ëng rÊt nhá tíi s¶n xuÊt trong n­íc còng nh­ bu«n b¸n. §èi víi quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ngoµi ASEAN th× lîi Ých thu ®­îc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt nhê mua ®­îc vËt t­ ®Çu vµo víi gi¸ h¹ h¬n tõ c¸c n­íc ASEAN gãp phÇn t¨ng c­êng khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn c¸c n­ícASEAN còng xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng thÕ giíi nh÷ng s¶n phÈm t­¬ng tù ViÖt Nam cho nªn hä còng t¨ng søc c¹nh tranh khi ra nhËp AFTA. 2.2/ VÒ s¶n xuÊt. Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ chiÕm 18% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, mét con sè rÊt khiªm tèn nÕu ®em so s¸nh víi con sè t­¬ng øngcña c¸c n­íc ASEAN kh¸c. C¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o cña ViÖt Nam hÇu nh­ ch­a cã mÆt trªn thÞ tr­êng ASEAN, ng­îc l¹i hµng ho¸ c«ng nghiÖp chÕ t¹o cña ASEAN ®· th©m nhËp kh¸ s©u vµo ViÖt Nam. Trong sè 15 nhãm hµng gi¶m thuÕ nhanh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi khã cã thÓ cã s¶n phÈm ®Ó xuÊt khÈu. Hµng ho¸ do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s¶n xuÊt võa ch­a cã chÊt l­îng ®­îc tin cËy l¹i ch­a g©y ®­îc Ên t­îng vÒ h×nh thøc, kiÓu d¸ng. Ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö non trÎ cña ViÖt Nam ph¶i ®­¬ng ®Çu víi có sèc m¹nh khi cã sù nhËp khÈu å ¹t c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö ASEAN-mét trong nh÷ng s¶n phÈm mµ c¸c n­íc ASEAN m¹nh h¬n chóng ta rÊt nhiÒu vµ rÊt chó träng khai th¸c thÞ tr­êng h¬n 80 triÖu d©n cña ViÖt Nam. C¸c Doanh NghiÖp ViÖt Nam cã thÕ m¹nh ë nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng do tiÒn l­¬ng á VÖt Nam t­¬ng®èi thÊp so víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c. Tuy nhiªn s¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy l¹i kh«ng ®­îc tiªu thô chñ yÕu ë ASEAN mµ xuÊt sang c¸c khu vùc kh¸c. Do vËy, viÖc tham gia AFTA ch­a cã t¸c ®éng quan träng ®Õn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng II> C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c DNCNVN khi héi nhËp AFTA 1/ C¬ héi. Quan ®iÓm cña DNVN hiÖn nay cho r»ng tham gia vµo AFTA, DNVN sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc h¬n lµ c¬ héi . Lý gi¶i ®iÒu nµy b¾t nguån tõ thùc tr¹ng yÕu kÐm cña DNCNVN còng nh­ n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNCNVN tr­íc c¸c ®èi t¸c ASEAN, ®Æc biÖt lµ ASEAN 5. Tuy nhiªn nÕu xem xÐt néi dung AFTA ®èi chiÕu vµo ho¹t ®éng cña DNCNVN cã thÓ thÊy nÕu c¸c DNCNVN cã nh÷ng chiÕn l­îc, gi¶i ph¸p ®óng ®¾n cã thÓ tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi thuËn lîi. Thø nhÊt, AFTA t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi më cöa thÞ tr­êng hµng ho¸ dÞch vô xuÊt khÈu cho c¸c DNCNVN héi nhËp vµo th­¬ng m¹i khu vùc. Néi dung cña AFTA ®· ®­a l¹i nh÷ng nguyªn t¾c vÒ xo¸ bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, thùc hiÖn nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi sö trong th­¬ng m¹i, c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i ®­îc gi¶i quyÕt c«ng b»ng, thùc hiÖn b×nh ®¼ng trong ®µm ph¸n. Th«ng qua c¸c nguyªn t¾c nµy, khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia AFTA , c¸c s¶n phÈm sÏ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i thÊp h¬n c¶ thuÕ suÊt tèi hËu quèc (MFN) mµ c¸c n­íc ASEAN giµnh cho c¸c n­íc thµnh viªn WTO, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng ho¸ ViÖt Nam cã thÓ th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN. Thùc tÕ th­¬ng m¹i hai chiÒu gi÷a ViÖt Namvµ ASEAN kÓ tõ khi ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN(1995) vµ khi ViÖt Nam tham gia AFTA (1996) ®Õn nay cho thÊy c¸c s¶n phÈm ®ãng gãp cña DNCNVN trong th­¬ng m¹i néi bé khu vùc t¨ng lªn N¨m XK(tû USD) NK(tû USD) Tæng sè(tû USD) 1995 1996 1997 1998 1999 1,112 1,364 1,911 2,372 2,463 2,378 2,788 3,166 3,749 3,288 3,490(23,9%) 4,152(33,4%) 5,077(25,5%) 6,122(29,1%) 5,751(28,4%) Nguån (Vô hîp t¸c ®a biªn, Bé th­¬ng m¹i, th¸ng 5-2000 ) Thø hai, th«ng qua AFTA, c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã c¬ thuËn lîi më réng hîp t¸c ®Çu t­, chuyÓn giao c«ng nghÖ, mua ®­îc nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo rÎ h¬n tõ c¸c n­íc ASEAN, tËn dông lîi thÕ s½n cã vÒ nh©n c«ng, tµi nguyªn thiªn nhiªn trong n­íc nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Khi m«i tr­êng th­¬ng m¹i néi bé khu vùc ngµy cµng tù do, còng cã nghÜa lµ møc ®é héi nhËp gi÷a c¸c thµnh viªn ngµy cµng t¨ng lªn: C¸c h×nh thøc liªn kÕt kh¸c nh­ ®Çu t­ néi bé ASEAN (AIA), hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO), tµi chÝnh , n¨ng l­îng, GWT… ®ang t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNCNVN mét ’’s©n ch¬i” réng ®Ó cã kh¶ n¨ng n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. MÆt kh¸c, do cã ®¶m b¶o b»ng cam kÕt ®a ph­¬ng nªn c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN vµ n­íc ngoµi yªn t©m ®Çu t­ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam còng nh­ c¸c DNCNVN ®Çu t­ ra n­íc ngoµi còng ®­îc ®èi sö binh ®¼ng. H¬n n÷a, c¸c DNCNVN cã thÓ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm do mua ®­îc nguyªn liÖu ®Çu vµo rÎ h¬n tõ c¸c n­íc ASEAN. §©y lµ c¬ héi kh«ng dÔ cã ®­îc ®èi víi bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo. Nh÷ng khã kh¨n do khan hiÕm nguyªn nhiªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt sÏ ®­îc lo¹i bá khi gia nhËp AFTA. NÕu c¸c DNCNVN tËn dông ®­îc c¬ héi nµy, hä cã thÓ v­¬n lªn c¹nh tranh tèt víi c¸c ®èi thñ ngoµi khu vùc. TÝnh trong 10 n¨m qua (1989- 1999) phÇn FDI tõ c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng chiÕm 27,8% tæng sè FDI t¹i ViÖt Nam. B»ng nguån vèn nµy , ASEAN 5 ®· ®ãng gãp 17,5% doanh thu; 11,4% gi¸ trÞ xuÊt khÈu; 13,4% viÖc lµm; 19,3% thuÕ doanh thu; 13,2% thuÕ lîi tøc; 18,9% thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ 50,9% c¸c lo¹i thuÕ kh¸c so víi tæng c¸c chØ tiªu t­¬ng øng FDI t¹i ViÖt Nam (Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ MPT, 12-1999) Thø ba, khi tham gia AFTA, c¸c DNCNVN cã kh¶ n¨ng rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu, tranh thñ vµ bæ sung c¸c lîi thÕ s¼n cã gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong néi bé khu vùc. MÆc dï cã sù trïng lÆp vµ c¬ cÊu ngo¹i th­¬ng gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN nh­ng cã nhiÒu lÜnh vùc c¸c DNCNVN cã thÓ khai th¸c tõ thÞ tr­êng ASEAN nh­ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh vÒ c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n, hµng dÖt, may mÆc trong khi ®ã ta còng cã nhu cÇu nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc h¹ng trung b×nh, c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt, b¸n thµnh phÈm tõ c¸c n­íc ASEAN víi gi¸ thÊp h¬n so víi c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. NÕu tranh thñ ®­îc c¸c lîi thÕ nµy c¸c DNCNVN sÏ cã lîi do t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ®èi t¸c bªn ngoµi ASEAN vÒ gi¸ c¶, chi phÝ vËn chuyÓn. Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÕp thu kü thuËt c«ng nghÖ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá, tõ c¸c n­íc ASEAN Thø t­, tham gia AFTA sÏ t¹o t¹o søc Ðp buéc c¸c DNCNVN ph¶i tù ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,tÝch cùc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµ cung c¸ch lµm ¨n míi. H¬n n÷a khi gia nhËp AFTA sÏ buéc vµ khuyÕn khÝch c¸c DNCNVN tËp trung vµo nh÷ng ngµnh ®­îc h­ëng ­u ®·i vµ ngõng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh. Søc Ðp to lín tõ phÝa AFTA ®ßi hái c¸c DNCNVN ph¶i cè g¾ng nç lùc ®Ó ®uæi kÞp vµ v­ît c¸c n­íc ASEAN vÒ mÉu m· chÊt l­îng gi¸ c¶ hµng ho¸. C¸c Doanh nghiÖp C«ng nghiÖp ViÖt Nam sÏ tr¶i qua qu¸ tr×nh sµng läc tù nhiªn th«ng qua c¹nh tranh quèc tÕ Nh÷ng doanh nghiÖp vèn vÉn ®­îc trî cÊp sÏ nhanh chãng bÞ thay thÕ bëØ nh÷ng doanh nghiÖp nø¬c ngoµi hay doanh nghiÖp trong n­íc cã ®ñ kh¶ n¨ng, nÕu kh«ng tù m×nh cè g¾ng ®æi míi v­¬n lªn. NÒn s¶n xuÊt trong n­íc sÏ hiÖu qu¶ h¬n vµ thÝch øng nhanh h¬n ®èi víi c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ thay ®æi. Thø n¨m, vÞ thÕ cña c¸c Doanh nghiÖp C«ng nghiÖp ViÖt Nam ®­îc c¶i thiÖn nhê qu¸ tr×nh ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ khu vùc vµ thÕ giíi. Trªn c¬ së nguyªn t¾c ®ång thuËn còng nh­ søc m¹nh tËp thÓ cña tæ chøc ASEAN, c¸c DNCNVN sÏ t¹o ®­îc thÕ vµ lùc trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a biªn víi c¸c c­êng quèc kinh tÕ còng nh­ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ APEC,EU, WTO… 2/ Th¸ch thøc Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi nh÷ng thuËn lîi cã ®­îc khi tham gia AFTA th× víi nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i, c¸c DNCNVN hiÖn nay ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu víi mét sè khã kh¨n vµ th¸ch thøc chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt, n¨ng lùc c¹nh tranh yÕu, n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ cña c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña c¸c DNCNVN cßn thÊp dÉn ®Õn gi¸ c¶ chÊt l­îng mÉu m· cña c¸c s¶n phÈm hµng cña c¸c DNCNVN khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc ASEAN khi hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®­îc dì bá. Thø hai, hiÖn tr¹ng c¸c DNCNVN hiÖn cã kho¶ng 53000 doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ víi gÇn 3 triÖu lao ®éng. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c n­íc ASEAN, phÇn lín c¸c DNCNVN lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm ch­a ®ñ søc c¹nh tranh. VÒ tû träng cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o hiÖn nay chØ b»ng møc cña Th¸i Lan 1970, tøc lµ chØ chiÕm 15% GDP. Tµi s¶n cè ®Þnh b×nh qu©n cho mét lao ®éng cña Doanh nghiÖp Nhµ n­íc (DNNN), chØ cã 44 triÖu ®ång, trong ®ã gÇn mét nöa doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ cã 20 triÖu ®ång. §èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n, bao gåm 23000 doanh nghiÖp vèn tµi s¶n cè ®Þnh chØ chiÕm 16% tæng sè vèn tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. H¬n n÷a trang thiÕt bÞ m¸y mãc cña doanh nghiÖp CNVN phÇn lín l¹c hËu, tiªu hao n¨ng l­îng, nguyªn liÖu lín h¬n nhiÒu so víi c¸c doanh nghiÖp cña mét sè n­íc ASEAN kh¸c. tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp CNVN tôt hËu kho¶ng 25-30 n¨m so víi Th¸i Lan dÉn ®Õn chi phÝ ®Çu vµo cao h¬n tõ 30-50% so víi c¸c ®èi t¸c ASEAN kh¸c Nhãmngµnh C«ng nghÖ N­íc In®« Malai Philip Singapo Th¸i VN CN thÊp 47,7% 24,3% 45,2% 10,5% 42,7% 58,7% CN cao 29,7% 51,1% 29,0% 73,0% 30,8% 20,6% CN TB 22,6% 24,6% 25,7% 16,5% 26,5% 20,7% Nguån : NGTK 1998 vµ b¸o c¸o cña bé Th­¬ng M¹i TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc hiÖn cßn chËm do nhiÒu nguyªn nh©n(c¬ së ph¸p lý, t©m lý do dù, thãi quen bao cÊp, kh¶ n¨ng kinh doanh… ). Do ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tÝnh n¨ng ®éng cña c¸c DNCNVN nh×n chung cßn yÕu.Khi héi nhËp vµo AFTA víi m«i tr­êng kinh doanh míi mang tÝnh c¹nh tranh ®Çy khèc liÖt th× nguy c¬ c¸c doanh nghiÖp CNVN thua ngay trªn s©n nhµ do c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cña m×nh kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc víi s¶n phÈm cña c¸c n­íc ASEAN cã gi¸ thÊp h¬n chÊt l­îng cao h¬n, mÈu m· phong phó h¬n, lµ ®iÒu cã thÓ thÊy tr­íc. HiÖn t¹i hµng ho¸ nhËp khÈu ®ang trµn ngËp thÞ tr­êng, bãp chÕt hoÆc lµm ®iªu ®øng kh«ng Ýt ngµnh c«ng nghiÖp b¶n ®Þa (ngay c¶ khi hµng rµo thuÕ quan cßn ®­îc duy tr× kh¸ cao) nh­ hµng dÖt, c¬ khÝ, ®iÖn d©n dông …, ®Æc biÖt ®¸ng lo ng¹i lµ nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng vèn , kü thuËt cao. Bëi sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é hiÖn t¹i lµ rÊt râ rÖt vµ khi hµng rµo b¶o hä mËu dÞch bÞ xo¸ bá th× c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc sÏ chÞu nh÷ng søc Ðp lín h¬n nhiÒu. ®ã lµ bµi to¸n hÕt søc hãc bóa mµ c¸c DNCNVN ph¶i t×m ®­îc lêi gi¶i nÕu kh«ng muèn bÞ ph¸ s¶n, trao thÞ tr­êng vµo c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Thø hai, vÊn ®Ò c©n ®èi sö dông vèn ®Ó ®Çu t­ vµ t¸i ®Çu t­ s¶n xuÊt cña c¸c DNCNVN cßn nh÷ng ®iÒu bÊt æn. NÕu so s¸nh víi tiÒm n¨ng, nguån vèn cña doanh nghiÖp mét sè n­íc Asean kh¸c (Singapo, Th¸i Lan, Maliaxia…), vèn ®Çu t­ cña c¸c DNCNVN ®Òu trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn nghiªm träng. Theo c¸c sè liÖu, DNVN hiÖn nay cÇn ph¶i huy ®éng kho¶ng 20.000 tû VN§, ch­a kÓ c¸c nguån vèn ®Çu t­ ®Õn c¬ së h¹ tÇng , mÆt b»ng s¶n xuÊt….Riªng nguån vèn l­u ®éng cña c¸c DNNN míi chØ ®¸p øng ®­îc 60% nhu cÇu. §©y lµ bµi to¸n khã ®Æt ra cho ng©n s¸ch NN. Tuy nhiªn ®iÒu nghÞch lý ë chç mét sè DNCNVN mÆc dï thiÕu vèn nh­ng ng¹i vay vèn tõ nhµ b¨ng hoÆc huy ®éng vèn tõ c¸c nguån kh¸c. Thùc tÕ cho thÊy l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng víi c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay thÊp kho¶ng 1% kÌm theo c¸c thñ tôc vay vèn ®¬n gi¶n nh­ng còng kh«ng thu hót ®­îc nhiÒu doanh nghiÖp vay vèn. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c doanh nghiÖp lóng tóng khi lµm thñ tôc gi¶i ng©n còng nh­ khã kh¨n t×m ®Çu ra cho n¬i tiªu thô s¶n phÈm. MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch thÈm ®Þnh nguån vèn cho vay cña nhµ b¨ng cßn béc lé nh­îc ®iÓm khi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ n¨ng lùc kinh doanh cña tõng xÝ nghiÖp. Chónh v× vËy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh lµnh m¹nh cÇn cã vèn ®Çu t­ ch­a ®­îc ®¸p øng kÞp thêi. Ng­îc l¹i cã nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng hiÖu qu¶, sö dông vèn sai môc ®Ých do nh÷ng mèi quan hÖ víi mét sè c¸n bé phô tr¸ch ng©n hµng ®· chiÕm dông vèn ®¸ng kÓ, dÉn ®Õn thÊt tho¸t nghiªm träng nguån vèn ng©n s¸ch, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh kinh doanh, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cÇn vay, ®­îc cÊp ph¸t vèn. §iÒu nµy hÕt søc bÊt lîi víi c¸c DNCNVN khi héi nhËp AFTA, doanh nghiÖp cÇn vèn ®Ó ®Çu t­, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc. Thªm vµo ®ã khi héi nhËp AFTA th× nguån thu ng©n s¸ch tõ thuÕ cña Nhµ N­íc gi¶m sÏ ¶nh h­ëng ngay lËp tøc ®Õn c¸c doanh nhgiÖp s¶n xuÊt thuéc c¸c ngµnh s¶n xuÊt mang tÝnh chiÕn l­îc ®ang ®­îc trî cÊp. Thø ba, phÇn lín c¸c DNCNVN ch­a cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ cho qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, ch­a ®­a ra ®­îc c¸c chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch thÝch øng ®Ó tham gia AFTA . VÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè. Tr­íc hÕt, møc ®é phæ cËp c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn vÊn ®Ò AFTA ®èi vãi c¸c doanh nghiÖp cßn thiÕu, kh«ng ®ång bé. Néi dung cña ch­¬ng tr×nh AFTA cßn mang tÝnh kh¸i qu¸t mµ ch­a cã nh÷ng néi dung cô thÓ g¾n víi môc tiªu vµ chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ cña doanh nghiÖp , ch­a cã c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh s¶n xuÊt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng më cöa, kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé. NhiÒu doanh ch­a nghiÖp cã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu mét c¸ch kh¶ thi ®Ó tËn dông c¬ héi cña AFTA mang l¹i. KÕ ho¹ch XuÊt KhÈu ( nÕu cã ) chØ lµ nh÷ng chØ tiªu XuÊt KhÈu dùa trªn kÕ ho¹ch vÒ s¶n l­îng so s¸nh víi kÕ ho¹ch tiªu dïng mµ kh«ng cã nh÷ng ph©n tÝch so s¸nh cô thÓ dùa trªn tiªu chÝ vÒ gi¸ thµnh, chÊt l­îng, kh¶ n¨ng tiªu thô… C¸c doanh nghiÖp ch­a cã thãi quen khai th¸c t×m hiÓu th«ng tin néi dung vÒ AFTA, hÇu nh­ rÊt xa l¹ víi nh÷ng quy chÕ, quy ®Þnh vµ nh÷ng ­u thÕ cña CEPT/ AFTA. MÆc dï chÝnh phñ vµ c¸c Bé, Ngµnh ®· triÓn khai nhiÒu ch­¬ng tr×nh phæ biÕn vÒ CEPT/ AFTA nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ( kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp lín cña Nhµ N­íc ) vÉn ch­a thùc sù quan t©m ®Õn ch­¬ng tr×nh nµy. Theo sè liÖu cña Bé Th­¬ng M¹i, cã rÊt Ýt DNCNVN nép ®¬n xin cÊp Form D ( giÊy chøng nhËn hµng ho¸ cã xuÊt sø Asean ) ®Ó ®­îc h­ëng lîi Ých cña ch­¬ng tr×nh CEPT/ AFPT. Tæng l­îng xuÊt khÈu cña VN sang ASEAN dïng Form D chØ chiÕm 0,07 – 0,08% trªn tæng kim ng¹ch XK ( trong khi ®ã tû träng nµy ë c¸c n­íc ASEAN lµ 1% ). Ngoµi ra, lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo néi dung CEPT vÒ tæng thÓ ®­îc chuÈn bÞ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ nh­ng c¸c danh môc s¶n phÈm c¾t gi¶m thuÕ cña tõng doanh nghiÖp triÓn khai cßn chËm ch¹p vµ lóng tóng. Nh×n chung, c¸c doanh nghiÖp ch­a ®Þnh ra ®­îc chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh s¶n phÈm ®Ó ®Õn thêi ®iÓm 2006 khi kÕt thóc ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i cña VN trong khu«n khæ AFTA, c¸c DNCNVN cã kh¶ n¨ng chñ ®éng c¹nh tranh ®Ó chiÕm phÇn tiªu thô s¶n phÈm ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ khu vùc. PhÇn lín c¬ cÊu s¶n phÈm cña c¸c DNCNVN hiÖn nay chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ, sö dông lao ®éng, do ®ã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu so víi c¸c doanh nghiÖp cña mét sè n­íc ASEAN kh¸c. Do ®ã c¸n c©n th­¬ng m¹i VN – ASEAN cßn chªnh lÖch lín. Hµng XuÊt KhÈu cña ASEAN chiÕm xÊp xØ 25% tæng gi¸ trÞ XuÊt KhÈu cña ViÖt Nam trong khi ®ã hµng XuÊt KhÈu cña ViÖt Nam chiÕm 1% tæng gi¸ trÞ NhËp khÈu cña ASEAN. Thø t­, c¸c DNCNVN võa míi b¾t ®Çu tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng thÕ giíi ®· ®­îc ph©n chia, ph©n c«ng lao ®éng ®· ®­îc x¸c lËp t­¬ng ®èi æn ®Þnh, c¸c DNCNVN ®ang cßn non trÎ ®· ph¶i chÊp nhËn cuéc c¹nh tranh víi c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia cã nhiÒu kinh nghiÖm trªn th­¬ng tr­êng, tiÒm lùc m¹nh. C«ng t¸c tæ chøc th«ng tin gi÷a c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc víi doanh nghiÖp ch­a cao. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ch­a quan t©m ®Çy ®ñ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o nguån hµng, h­íng dÉn vµ ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i tiÕp tôc më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Thø n¨m, kh¶ n¨ng tiªu thô cña thÞ tr­êng néi ®Þa chËm, h¹n chÕ ®Õn viÖc kÝch thÝch c¸c DNVN n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, c¶i c¸ch c¬ cÊu mÆt hµng, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. VÊn ®Ò nµy kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng kinh doanh cña DNCNVN mµ cßn lµm gi¶m tèc ®é ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi t¹i VN. Thùc tÕ diÔn biÕn ë thÞ tr­êngVN hiÖn nay cho thÊy t×nh tr¹ng “ cung v­ît cÇu” trong mét sè s¶n phÈm CN nh­ ®iÖn tö, dÖt may, v¶i sîi, xe m¸y, s¾t thÐp…. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do søc mua trong n­íc gi¶m. KÕt qu¶ dÉn ®Õn hiÖn t­îng tån ®äng vèn l­u chuyÓn còng nh­ lµm t¨ng l·i suÊt vay ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp . ChÝnh v× thÕ còng lµm gi¶m vÞ thÕ c¹nh tranh còng nh­ c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh doanh cña c¸c DNCNVN. ViÖc ViÖt Nam gia nhËp AFTA lµ yªu cÇu tÊt yÕu, cã vËy chóng ta míi ph¸t huy hÕt thÕ m¹nh cña viÖc tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ khu vùc. Tuy nhiªn, viÖc lo¹i bá hµng rµo ng¨n c¶n bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN tÊt yÕu sÏ t¹o ra nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c DNCNVN nãi riªng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c DNCNVN ph¶i ph¸t huy thÕ m¹nh vµ tËn dông c¬ héi cña m×nh còng nh­ h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu cña nã tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. C¸c DNCNVN ph¶i coi nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®ã lµ c¬ b¶n vµ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn ; ®­a ®Êt n­íc tiÕn lªn ngang tr×nh ®é víi c¸c n­íc trong khu vùc trong thêi gian ng¾n nhÊt III ) Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ ph­¬ng h­íng c¬ b¶n VÒ b¶n chÊt, héi nhËp tøc lµ më cöa kinh tÕ, më cöa thÞ tr­êng trong n­íc, chÊp nhËn c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ngay trªn “s©n nhµ” theo nh÷ng luËt ch¬i chung do céng ®ång kinh tÕ quy ®Þnh. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, víi sù x©m nhËp vµ bµnh t­íng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia th× søc Ðp ®æi míi víi c¸c DNCNVN ngµy cµng lín ®Ó cã thÓ thÝch nghi ®­îc víi nh÷ng tÝnh chÊt, ®ßi hái míi. Do ®ã Doanh NghiÖp cÇn ph¶i tù m×nh ®­a ra ph­¬ng h­íng , gi¶i ph¸p ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn cïng víi sù hç trî tõ phÝa Nhµ N­íc I. VÒ phÝa DN §èi víi mét ®Êt n­íc th× héi nhËp lµ con ®­êng duy nhÊt ®Ó ph¸t triÓn, cßn ®èi víi tõng Doanh NgghiÖp th× kh«ng ph¶i hoµn toµn nh­ vËy. ChØ cã Doanh NghiÖp nµo chuÈn bÞ tèt ®Ó héi nhËp th× míi cã c¬ may tån t¹i, nÕu kh«ng th× nguy c¬ bÞ ®µo th¶i, bÞ lo¹i khái cuéc ®ua lµ hoµn toµn hiÖn thùc. Tuy vËy, hiÖn nay hÇu hÕt c¸c DNCNVN ch­a ý thøc ®­îc nguy c¬ ®ã, coi héi nhËp lµ viÖc cña Nhµ N­íc. Thùc ra ®©y lµ quan niÖm sai lÇm, ®Ó tËn dông ®­îc c¸c c¬ héi ph¸t triÓn do héi nhËp mang l¹i, c¸c DNCNVN ph¶i lµm rÊt nhiÒu viÖc, cÇn thùc hiÖn nã víi tinh thÇn chuÈn bÞ tèt nhÊt ®Ó héi nhËp. Nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng míi nh­ng nhiÒu Doanh NghiÖp cã thÓ kh«ng ®¸nh gi¸ hÕt tÇm quan träng cña chóng. * Tù kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ vÒ Doanh NghiÖp m×nh ViÖc tù kiÓm tra, ®¸nh gi¸ nghiªm tóc vÒ Doanh NghiÖp m×nh cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, nã cho Doanh NghiÖp biÕt Doanh NghiÖp ®ang ®øng ë ®©u, trªn c¬ së ®ã Doanh NghiÖp cã thÓ ®Ò ra ®èi s¸ch thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn. §©y lµ viÖc mçi DNCNVN cÇn ph¶i lµm ngay coi nh­ b­íc ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Mét ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc sö dông ®Ó tù ®¸nh gi¸ lµ ph©n tÝch SWOT tøc lµ t×m ra nh÷ng ®iÓm m¹nh (strongths), ®iÓm yÕu (weekness), c¬ héi ( opportunites ) vµ th¸ch thøc ( theats ). §iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu lµ nh÷ng vÊn ®Ò néi t¹i cña Doanh NghhiÖp. CÇn xem xÐt c¸c bé phËn kh¸c nhau nh­ Tµi ChÝnh, KÕ to¸n, thiÕt bÞ, sè l­îng vµ chÊt l­îng hµng tån kho, tay nghÒ vµ kh¶ n¨ng cña nh©n viªn, x¸c ®Þnh xem nh÷ng yÕu tè nµo gióp Ých cho c«ng viÖc kinh doanh ( ®iÓm m¹nh ) vµ nh÷ng yÕu tè c¶n trë nã ( ®iÓm yÕu ). C¬ héi vµ th¸ch thøc lµ nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi ¶nh h­ëng ®Õn Do©nh NghiÖp. CÇn xem xÐt m«i tr­êng réng h¬n xung quanh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thay ®æi ®ang diÔn ra, vµ x¸c ®Þnh xem chóng gióp Ých cho sù ph¸t triÓn cña Doanh NghiÖp hay c¶n trë nã. Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi th¸ch thøc sÏ gióp cho Doanh NghiÖp tù tin trong ho¹t ®éng. §iÓm m¹nh vµ c¬ héi sÏ gióp Doanh NghiÖp ph¸t triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt còng nh­ nh÷ng ®iÓm yÕu vµ nguy c¬ cÇn kh¾c phôc ®Ó ng¨n ngõa kh«ng cho chóng lµm h¹i dÕn sù ph¸t triÓn cña Doanh nghiÖp. * C¶i thiÖn chÊt l­îng kinh doanh cña Doanh NghiÖp ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña Doanh NghiÖp Nãi ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh ta th­êng nãi ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¸ c¶… xem xÐt trong mèi t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c Doanh NghiÖp kh¸c. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét Doanh NghiÖp trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ phô thuéc chñ yÕu vµo n¨ng lùc c¹nh tranh. V× vËy n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ph¶i ®­îc coi lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña Doanh NghiÖp. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô quan träng nµy, Doanh NghiÖp ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn chÊt l­îng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Doanh NghiÖp, cÇn tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò sau: Tr­íc hÕt cÇn c¶i tiÕn ph­¬ng thøc qu¶n lý ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh»m gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn. §©y lµ vÊn ®Ò kh¸ quan träng. NhiÒu Doanh NghiÖp cho r»ng ph¶i th­êng xuyªn ®æi míi C«ng NghÖ th× míi ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tr¹nh. §iÒu nµy nh×n chung lµ ®óng nh­ng ch­a ®ñ. Víi trang thiÕt bÞ lµ nh­ nhau nh­ng Doanh NghiÖp vÉn cã thÓ cã n¨ng suÊt lao ®éng kh¸c nhau, chÝ phÝ kh¸c nhau, hiÖu qu¶ kh¸c nhau, nãi c¸ch kh¸c lµ søc c¹nh tranh klh¸c nhau. Mét trong nh÷ng bÝ quyÕt thµnh c«ng cña c¸c Doanh NghiÖp NhËt B¶n ®ã lµ hä rÊt chó ý ®Õn c¶i tiÕn qu¶n lý, hä chó ý ®Õn tõng chi tiÕt nhá nhÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, hîp lý ho¸ tèi ®a nh»m gi¶m chi phÝ. §ång thêi hä cè g¾ng t¹o ra bÇu kh«ng khÝ lµm viÖc tho¶i m¸i, tin cËy gi÷a chñ Doanh NghiÖp vµ c«ng nh©n, chia sÎ thµnh qu¶ ho¹t ®éng cña Doanh NghiÖp. §©y lµ nh÷ng ®iÒu mµ DNCNVN cÇn häc tËp. NhiÒu khi thµnh c«ng cØa Doanh NghiÖp l¹i b¾t ®Çu tõ nh÷ng viÖc t­ëng nh­ lµ nhá nhÆt ®ã. Hai lµ, ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ g¾n víi n¨ng lùc qu¶n lý vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong Doanh NghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi víi nhiÒu Doanh NghiÖp cña ta hiÖn nay, ®©y lµ kh©u yÕu vµ cßn ë d­íi tÇm yªu cÇu, do ®ã cÇn ®Æc biÖt coi träng vÊn ®Ò ®æi míi c«ng nghÖ. S¶n phÈm, hµng ho¸ cña ViÖt Nam khi héi nhËp AFTA cÇn ph¶i ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Mçi Doanh NghiÖp cÇn xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ sè l­îng, chñng lo¹i chÊt l­îng s¶n phÈm vµ kü n¨ng ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ lùa chän, tr×nh ®é vµ ph­¬ng thøc ®æi míi c«ng nghÖ thÝch hîp. VÒ ®Þnh h­íng vµ tr×nh ®é : §æi míi H§H c«ng nghÖ truyÒn thèng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm theo h­¬ng duy tr×, ph¸t triÓn yÕu tè v¨n ho¸ cña s¶n phÈm vµ ®¶m b¶o sù thÝch øng cña s¶n phÈm víi yªu cÇu thÞ tr­êng. Trang bÞ hiÖn ®¹i vµ ®ång bé cho d©y truyÒn s¶n xuÊt. Ph­¬ng thøc ®æi míi , cã thÓ ®æi míi c«ng nghÖ b»ng c¸c c¸ch : Liªn doanh víi n­íc ngoµi ®Ó chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tõ n­íc ngoµi ; Hîp t¸c gia c«ng s¶n xuÊt víi n­íc ngoµi sÏ trang bÞ c«ng nghÖ m¸y mãc , thiÕt bÞ vµ trõ dÇn vµo s¶n phÈm ; vay vèn ng©n s¸ch ®Ó mua trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i.. §ång thêi ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé, c«ng nh©n cña Doanh NghiÖp cã c¬ héi n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ ®Æc biÖt c¸c c¸n bé ph¶i ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n, n©ng cao vÒ kinh tÕ, qu¶n trÞ kinh doanh, vÒ luËt quèc tÕ, vÒ tµi chÝnh quèc tÕ… Ba lµ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô kh¸ch hµng ®iÒu nµy phô thuéc vµo th¸i ®é vµ c¸ch phôc vô, më réng m¹ng l­íi tiÕp thÞ ®Ó t¹o thªm gi¸ trÞ cho s¶n phÈm Bèn lµ ph¶i qu¶n lý chÊt l­îng tr­íc, trong vµ sau giai ®o¹n s¶n xuÊt . c¸c s¶n phÈm cña Doanh NghiÖp ph¶i phÊn ®Êu ®¹t tiªu chuÈn s¶n phÈm quèc tÕ, c¶i tiÕn chÊt l­îng bao b× vµ nhÊt thiÕt c¸c s¶n phÈm ph¶i thùc hiÖn m· v¹ch. Cã lÏ ®· ®Õn lóc c¸c Doanh NghiÖp ph¶i nghiªn cøu ¸p dông tiªu chuÈn ISO 9000 nh­ lµ giÊy th«ng hµnh cho c¸c Doanh NghiÖp ®­a s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò trªn ®©y, c¸c DNVN cÇn cã nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ cËp nhËt vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng s¶n phÈm, cã sù hç trî t­ vÊn chuyªn m«n vµ chuyªn m«n ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý. * Chñ ®éng x©y dùng chiÕn l­îc héi nhËp cho c¸c Doanh NghiÖp. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ tµon cÇu ho¸ kinh tÕ nh­ hiÖn nay th× bªn c¹nh chiÕn l­îc tæng thÓ cña Nhµ N­íc, Bé Chñ Qu¶n, tõng Doanh NghiÖp còng ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc cho Doanh NghiÖp. Néi dung chiÕn l­îc Doanh NgghiÖp tËp trung vµo ba vÊn ®Ò c¬ b¶n sau : Thø nhÊt: Ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña Doanh NghiÖp t­¬ng quan víi c¸c Doanh NghiÖp cïng ngµnh, c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh: - X¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ chñ chèt nh­ thÞ tr­êng , thÞ phÇn, c¸c ®iÖu kiÖn cña thÞ tr­êng, kh¸ch hµng, c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm, quy m« tèi ­u cña s¶n l­îng.. - X¸c ®Þnh c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn thay ®æi c«ng nghÖ, nguyªn vËt liÖu, ph­¬ng h­¬ng kinh doanh , xu h­íng tiªu dïng cña thÞ tr­êng - Ph©n tÝch c¸c nh©n tè c¹nh tranh chñ yÕu ®èi víi Doanh NghiÖp: c¸c ®èi thñ cïng trong ngµnh t­¬ng tù, c¸c ®èi thñ míi vµ tiÒm n¨ng, mèi quan hÖ gi÷a Doanh NghiÖp víi c¸c nhµ cung cÊp nguyªn vËt liÖu, vèn ®Çu t­, quan hÖ kh¸ch hµng… Thø hai, nghiªn cøu dù b¸o t×nh h×nh vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong, khu vùc vµ thÕ giíi trong bèi c¶nh ViÖt Nam héi nhËp vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc nh­ AFTA, WTO. §ång thêi còng nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng xu h­íng chuyÓn ®éng th­¬ng m¹i cña mét sè ®èi t¸c c¹nh tranh víi thÞ tr­êng ViÖt Nam nh­ Trung Quèc tham gia WTO, thi tr­êng EU.. Thø ba, tõ c¬ së trªn c¸c DNCNVN x¸c ®Þnh chiÕn l­îc kinh doanh cña Doanh NghiÖp. ChiÕn l­îc kinh doanh cña Doanh NgghiÖp ph¶i tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu : - Mét lµ, chän lùa chiÕn l­îc cô thÓ cho Doanh NghiÖp trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c yÕu tè lîi thÕ cña Doanh NghiÖp, vÒ s¶n phÈm , chi phÝ s¶n xuÊt , yÕu tè gi¸ thµnh , kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm…. - Hai lµ t¹o lîi thÕ c¹nhtranh th«ng qua gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm vµ dÞch vô thiÕt kÕ s¶n phÈm , lùa chän vµ nghiªn cøu c¸c s¶n phÈm míi, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm , dÞch vô, c«ng t¸c tiÕp thÞ phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch hµng trong n­íc khu vùc vµ thÕ giíi. - Ba lµ s¶n phÈm cña tõng Doanh NghiÖp ph¶i mang nh÷ng ®Æc tr­ng riªng vÒ bÝ quyÕt s¶n phÈm , nh·n m¸y c¸c kªnh kiÓm so¸t vµ ph©n phèi s¶n phÈm - Bèn lµ, ph¶i ®Ò ra c¸c kÕ ho¹ch ng½n h¹n trung h¹n trong chiÕn l­îc Kinh Doanh tæng thÓ cña tõng Doanh NghiÖp, trong ®ã cÇn chó ý ®Õn môc tiªu tr­íc m¾t còng nh­ dù b¸o vÒ tõng lo¹i s¶n phÈm nh»m lµm cho s¶n phÈm tõng Doanh NghiÖp võa cã tÝnh thÝch øng v¬Ý thÞ tr­êng hiÖn nay võa ®ãn b¾t ®­îc nh÷ng xu h­íng tiªu thô cña thÞ tr­êng dù b¸o. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i triÖt ®Ó tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc, cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®Ó cã ®­îc nh÷ng th«ng tin ®¸ng tin cËy. Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng ty ViÖt Nam, Bé th­¬ng m¹i, Tham t¸n th­¬ng m¹i cña c¸c §¹i sø qu¸n ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vµ nhiÒu ®Þa chØ kh¸c cã thÓ lµ nh÷ng ®i¹ chØ mµ doanh nghiÖp sÏ t×m ®­îc sù gióp ®ì cÇn thiÕt. * Tõng b­íc c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp M«i tr­êng kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ sù héi tô cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau bao gåm c¸c biÖn ph¸p vÜ m« vµ vi m« nh»m t¹o cho doanh nghiÖp biÕt sö dông khai th¸c quy tr×nh tõ s¶n xuÊt ®Õn l­u th«ng hµng ho¸. C¸c yÕu tè nµy bao gåm biÖn ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu, ®Çu t­, c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é qu¶n lý vµ tay nghÒ, c¸c chÝnh s¸ch hç trî s¶n phÈm… Quan träng h¬n c¶ lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh viÖc tham gia AFTA lµ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm cña chÝnh Doanh NghiÖp ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh më cöa nÒn kinh tÕ. * T¨ng c­êng sù phèi hîp, céng t¸c trong kinh doanh. C¸c Doanh NghiÖp cÇn ph¶i ý thøc ®­îc r»ng nÕu ®¬n ®éc sÏ rÊt khã cã kh¶ n¨ng tån t¹i. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh«ng ph¶i khi nµo còng ®­a l¹i hiÖu qu¶ cao nÕu nh­ c¸c Doanh NghiÖp kh«ng cã sù céng t¸c víi nhau. Do vËy trong thêi gian tíi c¸c Doanh nghiÖp cÇn cã sù céng t¸c, sù phèi hîp tèt h¬n th«ng qua c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp, c¸c tæ chøc ®¹i diÖn cña Doanh NghiÖp. Hîp t¸c trong kinh doanh kh«ng nh÷ng mang l¹i cho c¸c DN c¬ héi häc tËp lÉn nhau, c¶ nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng lÉn thÊt b¹i, mµ cßn t¨ng thªm träng l­îng, tiÕng nãi cña khu vùc cña Doanh NghiÖp; ®ång thêi c¬ h«i hîp t¸c quèc tÕ còng sÏ t¨ng lªn. Sù phèi hîp, c«ng t¸c kh«ng nªn giíi h¹n trong ph¹m vi quèc gia, mµ ph¶i h­íng vÒ khu vùc vµ thÕ giíi. Ngoµi ra, c¸c Doanh NghiÖp ph¶i chñ ®éng ®­a ra c¸c danh môc s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, gi¶m bít hoÆc xo¸ bá c¸c danh môc s¶n phÈm kÐm hoÆc kh«ng cã lîi thÕ c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh ASEAN nh»m tèi ­u ho¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña DNCNVN trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ 2. VÒ phÝa nhµ n­íc: XÐt ë ph¹m vi ®iÒu tiÕt vÜ m«, vai trß cña nhµ n­íc cã t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña c¸c DNCNVN khi tham gia AFTA. Ch­¬ng tr×nh v× vËy nhµ n­íc ph¶i cã sù hç trî ®èi víi c¸c DNCNVN trong qu¸ tr×nh héi nhËp Tr­íc hÕt, cÇn ®¶m b¶o hµi hoµ c¸c lîi Ých ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n gi÷a ba bé phËn nhµ n­íc, Doanh NghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng trong khi x©y dùng lé tr×nh tham gia AFTA (thuÕ quan, phi thuÕ quan, thñ tôc h¶i quan…). Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ tr­íc khi ®­a ra chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn AFTA, nhµ n­íc cÇn cã sù tham kh¶o c¸c ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c nhµ Doanh NghiÖp nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch ®­a ra kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc thay ®æi chÝnh s¸ch liªn tôc g©y nªn sù x¸o trén vÒ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña c¸c Doanh nghiÖp Hai lµ, nhµ n­íc cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu tiÕt vµ lµnh m¹nh ho¸ c¬ chÕ tµi chÝnh quèc gia, ®¶m b¶o duy tr× ®­îc c¸c c©n ®èi vèn cña nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt Nhµ N­íc ®­a ra c¸c biÖn ph¸p c¬ cÊu l¹i nguån thu ng©n s¸ch ®Ó bï ®¾p cho phÇn thiÕu hôt do c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch thuÕ chuyÓn tõ thuÕ gi¸n thu sang thuÕ trùc thu Ba lµ, nhµ n­íc còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ, hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch c¸c Doanh NgghiÖp trong qu¸ tr×nh tham gia AFTA: - ¦u ®iÓm tÝn dông söa ®æi bæ sung nh÷ng ­­ ®·i thuÕ cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu. - Thµnh lËp quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu, ®Æc biÖt ®èi víi s¶n phÈm cã tÝnh chÊt nhËp cao ( nguyªn nhiªn liÖu, n«ng s¶n, thùc phÈm…) - ChuyÓn dÇn tõ c¬ chÕ ban ph¸t, “ xin cho ” vÒ h¹n ng¹ch qoata XNK sang c¬ chÕ ®Êu thÇu hoÆc c¬ chÕ tù do kinh doanh cña Doanh NghiÖp - C¶i thiÖn nhanh chãng viÖc ®¸p øng vèn l­u ®éngcho c¸c DN cã nh÷ng ­u ®·i tÝn dông ®Æc biÖt cho c¸c DN tham gia s¶n xuÊt , kinh doanh c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng kü thuËt vµ c¹nh tranh cao. - Nhµ n­íc nªn gióp DN tiÕp thÜót khÈu. VÊn ®Ì nµy rÊt quan träng khi tham gia AFTA. NÕu DN lµm mét m×nh th× võa thua thiÖt cho DN, võa thiÖt cho quèc gia. ë tÊt c¶ c¸c n­íc XK m¹nh, chÝnh phñ cã chÝnh s¸ch tµi chÝnhvµ biÖn ph¸p tæ chøc, gióp ®ì n­íc hä t×m kiÕm thÞ tr­êng. DNCNVN ®ång vèn ®· yÕu, nÕu l¹i ph¶i tù th©n xoay së víi c¸c ®èi thñ ®­îc chÝnh phñ n­íc hä hç trî th× sù thua thiÖt ®· dd­îc b¸o tr­íc - ChÝnh s¸ch cö dông ngo¹i hèi cña D«anh NghiÖp, trong ®ã quy ®Þnh tû lÖ hîp lý gi÷a phÇn ký th¸c ngo¹i hèi vµo ng©n hµng vµ phÇn tù do sö dông ngo¹i hèi cña Doanh NghiÖp trong qu¸ tr×nh xuÊt – nhËp khÈu. Bèn lµ, ®Èy nhanh qua tr×nh c¬ cÊu l¹i khu vùc DNNN, thùc hiÖn qóa tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN kÕt hîp víi ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, s¸t nhËp Doanh NghiÖp nh­ thùc hiÖn s¸t nhËp c«ng ty, liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho DN chøc n¨ng chñ ®éng trong viÖc héi nhËp vµ hîp t¸c kinh doanh víi c¸c ®èi t¸c cña ASEAN. §Æc biÖt cÇn ­u tiªn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. C¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cã thÓ ®­îc t¹o ra tõ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt t­ nh©n, cam kÕt b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cña chÝnh phñ. Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn sÏ cã thÓ t¹o ra mét kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín cho hµng ho¸ ViÖt Nam c¶ vÒ chÊt l­îng vµ mÉu m·. C¸c Doanh NghiÖp t­ nh©n do g¾n bã vÒ lîi Ých mét c¸ch cô thÓ nªn th­êng chó träng h¬n ®Õn mÉu m·, quy c¸ch s¶n phÈm vµ thùc tiÔn cho thÊy ®éng lùc thóc ®Êy qu¸ tr×nh tiÕn triÓn AFTA lµ khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®­îc ph¸t triÓn vµ c¶i tæ m¹nh mÏ ë c¸c n­íc ASEAN trong nhiÒu n¨m qua. Th©m chÝ c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ ASEAN vµ AFTA cho r»ng ®ã lµ yÕu tè cã vai trß quan träng nhÊt gióp cho nh÷ng ch­¬ng tr×nh liªn kÕt kinh tÕ, bu«n b¸n vµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chung cña ASEAN ®­îc thùc hiÖn thµnh c«ng. V× vËy Nhµ N­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch s©u s¾c ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµ kinh tÕ nhµ n­íc phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ yªu cÇu cña AFTA nãi riªng. N¨m lµ, nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý ®Ó b¶o vÖ thÞ tr­êng trong n­íc tr­íc c¸c søc Ðp khu vùc, tr­íc sù tÊn c«ng cña hµng ho¸ n­íc ngoµi b¶o ®¶m cho c¸c DNCNVN cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Chóng ta ®· tõng biÕt lµ mäi sù xo¸ bá hay duy tr× b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc ®Òu cã nh÷ng mÆt tr¸i cña nã. NÕu b¶o hé qua l©u theo kiÓu khÐp kÝn nÒn kinh tÕ, c¸c nhµ s¶n xuÊt sÏ û l¹i vµ tr× trÖ. Ng­îc l¹i nÕu xo¸ bá nhanh th× sÏ dÉn ®Õn tiªu diÖt s¶n xuÊt trong n­íc giao thÞ tr­êng néi ®Þa cho n­íc ngoµi. Do vËy sù b¶o hé trong n­íc trong xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam buéc ph¶i cã mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n : - ChØ b¶o hé nh÷ng mÆt hµngmµ s¶n xuÊt trong n­íc ®¸p øng nhu cÇu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vÒ sau,t¹o ®­îc nguån thu ng©n s¸ch vµ gi¶i quyÕt lao ®éng. - ViÖc b¶o hé ®ã ®­îc thèng nhÊt cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ kÓ c¶ c¸c DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - ChÝnh s¸ch b¶o hé ®­îc quy ®Þnh cho tõng tr­êng hîp, tõng thêi gian vµ kh«ng b¶o hé vÜnh viÔn cho bÊt kú hµng ho¸ nµo - B¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc, dp ®ã cÇn ph¶i phï hîp víi c¸c tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ mµ VN ®· ký kÕt. N¨m lµ, nhµ n­íc cÇn ph¶i thay ®æi vµ ®iÒu chØnh luËt ®Çu t­ vµ thÞ tr­êng trong n­íc, t¹o ra sù hÊp dÉn l«i cuèn víi nhµ ®Çu t­, nã t¹o c¬ héi ®Ó c¸c Doanh NghiÖp n­íc ta häc kinh nghiÖm, qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c n­íc tiªn tiÕn , tiÕp thu hiÖu qu¶ khoa häc c«ng nghÖ míi, ®ång thêi Nhµ N­íc còng ph¶i ®Çu t­ x©y dùng nh÷ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng nh­ m¹ng l­íi giao th«ng, hÖ thèng ®iÖn n­íc, x©y dùng ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp míi, hÖ thèng giao th«ng kh«ng chØ eo hÑp trong ph¹m vi thµnh phè mµ cßn më réng vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa. Nã võa lµ c¬ héi cho c¸c Doanh NghiÖp më réng thÞ tr­êng còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c khu vùc nµy ph¸t triÓn. Trong thêi gian ®Ó c¸c Doanh NghiÖp n­íc ta héi nhËp th× Nhµ N­íc ph¶i nghiªm cÊm chÆt chÏ kh«ng ®Ó hµng lËu ®­a vµo n­íc ta ®Ó c¸c Doanh NghiÖp n­íc ta cã thêi gian cñng cè ®Þa vÞ vai trß thÞ tr­êng trong n­íc, tr¸nh t×nh tr¹ng hôt hÉng khi më cöa, xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan. KÕt luËn Tãm l¹i, viÖc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN ( AFTA ) ®· ®Æt c¸c Doanh NghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam tr­íc nh÷ng c¬ héi to lín còng nh­ nh÷ng th¸ch thøc ngÆt nghÌo. Gia nhËp AFTA sÏ gãp phÇn quan träng lµm t¨ng kh¶ n¨ng l­u chuyÓn hµng ho¸, vèn, lao ®éng vµ c«ng nghÖ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc Asean vµ còng lµm t¨ng kh¶ n¨ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt theo h­íng CNH cña ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ tËn dông ®­îc nguån nguyªn liÖu míi cung c¸ch qu¶n lý vµ qu¶n trÞ kinh doanh tiªn tiÕn h¬n,hµng ho¸ dÓ th©m nhËp vµo c¸c n­íc Asean h¬n.. Tuy nhiªn , c¸ch thøc ®Æt ra còng kh«ng ph¶i lµ nhá møc ®é c¹nh tranh sÏ ngµy cµng gay g¾t h¬n, doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt nam ph¶i ®èi phã víi c¸c doanh nghiÖp Asean cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ kû thuËt hïng hËu trong khi xuÊt ph¸t ®iÓm cña chóng ta thÊp h¬n h¼n hä: thÓ chÕ thÞ tr­êng cßn yÕu kÐm, lËp ph¸p ch­a æn ®Þnh, cung c¸ch lµm ¨n cßn l¹c hËu, thiÕu hiÖu qu¶,kh¶ n¨ng vÒ vèn vµ c«ng nghÖ cßn kÐm xa.. §iÒu ®ã yªu cÇu c¸c DNCNVN ph¶i tÝch cùc, chñ ®éng t×m kiÕm c¸c c¬ héi, tËn dông c¸c c¬ héi, nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng yÓu kÐm, tån t¹i trong ho¹t ®éng qu¶n lý ®iÒu hµnh. §Ó ®¹t ®­îc sù phèi hîp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt, nhµ n­íc còng ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vÜ m« m¹nh mÏ vµ thÝch hîp víi mét thÞ tr­êng cëi më vµ réng lín h¬n. Môc lôc Lêi më ®Çu Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ AFTA I. Khu vùc ho¸ kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc chñ yÕu cña nã. 1. NhËn ®Þnh chung 2. C¸c h×nh thøc chñ yÕu cña nã II. Xu h­íng quèc tÕ ho¸ kinh tÕ vµ sù ra ®êi cña AFTA. 1. Xu h­íng quèc tÕ ho¸ kinh tÕ. 2. Sù ra ®êi cña AFTA III. Sù cÇn thiÕt ra nhËp AFTA cña ViÖt Nam Ch­¬ng II: Héi nhËp AFTA: c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c Doanh nghiÖp C«ng nghiÖp ViÖt Nam. I. Thùc tr¹ng, vÞ thÕ hiÖn nay cña c¸c doanh ngiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong khu vùc. 1. Thùc tr¹ng hiÖn nay cña c¸c DNCNVN. 1.1. Thµnh tùu. 1.2. H¹n chÕ 1.3. Nguyªn nh©n 2. VÞ thÕ hiÖn nay cña c¸c DNCNVN trong khu vùc. 2.1. VÒ mËu dÞch 2.2. VÒ s¶n xuÊt. II. C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c DN CNVN khi héi nhËp AFTA . 1. C¬ héi. 2. Th¸ch thøc III. Nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n. 1. VÒ phÝa doanh nghiÖp c«ng nghiÖp VN 2. VÒ phÝa nhµ n­íc KÕt LuËn. Tµi LiÖu Tham Kh¶o S¸ch : Ng« Xu©n D©n - §ç §øc B×nh : Héi nhËp víi AFTA – C¬ héi vµ th¸ch thøc .NXB.. NguyÔn §×nh H­¬ng : Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam – ASEAN vµ chónh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña VN. ChÝnh trÞ quèc gia 1999 Hoµng thÞ thanh Nhµn : C«ng nghiÖp ho¸ h­íng ngo¹i : Sù thÇn kú cña c¸c n­íc Ch©u ¸ HN – CTQG 1998 Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp H : ChÝnh trÞ quèc gia TrÇn Xu©n Kiªn : Ch×a kho¸ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc tiÕp thÞ vµ søc c¹nh tranh cña c¸c DNVN; HN Thèng kª 1998 T¹p chÝ : AFTA vµ sù héi nhËp cña ViÖt Nam : PTKT sè112/2000 §­êng vµo AFTA kh«ng xa : TBKT sè 149 Hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ. ViÖt nam trªn chÆng ®­êng héi nhËp víi AFTA, CEPT : TTTC sè 12/98 ViÖt nam víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ASEAN : KTTG sè 1/99 Quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ : TM sè 12/2000 X©y dùng nÒn kinh tÕ tù chñ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ – PTKT sè 118/2000 C«ng nghiÖp ViÖt nam : nh÷ng c¬ héi th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ : CN sè 22/99 §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh héi nhËp cña c¸c DN VN : KTDB sè 4/00 T¸c ®éng cña AFTA vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thÝch øng cña VN : TC sè 7/97 AFTA/ CEPT : B­íc ngoÆt trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ASEAN TC sè 7/97 AFTA trong m¾t c¸c nhµ qu¶n lý : C¬ héi vµ th¸ch thøc cho DN TTTTVN sè 11+12/00 Bµi to¸n ®Æt ra ®èi víi c¸c DNVN tham gia AFTA NC§NA sè 1/2001 Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ KT& DB sè 6/00 Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN AFTA. SL§&XH sè 2/01 N©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu ViÖt nam Hç trî DN TPHCM héi nhËp AFTA sè 1/99. T¸m gi¶i ph¸p víi 300 tû ®ång cho vay ®æi míi c«ng nghÖ, l·i suÊt 6%/n¨m.CN sè 5/00