Đề tài Kinh kịch - Nét văn hoá truyền thống của dân tộc Trung Hoa

®¹i häc quèc gia Hµ Néi Tr­êng §¹i häc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n Khoa §«ng ph­¬ng häc ------ b¸o c¸o khoa häc Kinh kÞch - nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc trung hoa Lêi nãi ®Çu Trung Quèc lµ n­íc cã nÒn v¨n minh cæ x­a ph­¬ng §«ng. D©n téc Trung Hoa tr¶i qua mÊy ngh×n n¨m t«i luyÖn vµ hoµ hîp, kÕt tô vµ ph¸t triÓn ®· thu hót ®­îc mu«n ph­¬ng mµ l¹i cã phong th¸i ®éc ®¸o, h×nh thµnh nªn nÒn v¨n ho¸ Trung Hoa rùc rì mu«n mµu, ®a nguyªn nhÊt thÓ, réng lín s©u l¾ng mµ l¹i méc m¹c t­¬i ®Ñp. Nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ Trung Quèc mµ kh«ng lËt l¹i t×m hiÓu c¸c lo¹i h×nh hÝ khóc, ®Æc biÖt lµ Kinh kÞch th× qu¶ lµ mét thiÕu sãt lín. Bëi lÏ Kinh kÞch lµ mét lo¹i h×nh ®Ñp tréi, rÊt ®éc ®¸o cña Trung Hoa. Tuy cã lÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn ch­a dµi (kho¶ng 200 n¨m) nh­ng Kinh kÞch ®· ®i vµo ®êi sèng t©m hån cña ng­êi Trung Quèc nãi chung, ng­êi B¾c Kinh nãi riªng nh­ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu. Kinh kÞch lµ mét lo¹i h×nh kÞch chñng tiªu biÓu nhÊt trong nghÖ thuËt hÝ khóc Trung Quèc nªn thu hót ®­îc rÊt nhiÒu sù quan t©m cña c¸c nhµ nghiªn cøu. C¸c häc gi¶ Trung Quèc cã tiÕng nghiªn cøu vÒ Kinh kÞch cã thÓ kÓ ®Õn nh­: Lý HiÓu, Ch­¬ng Di Hoµ, Hå Hång Kh¸nh… ë ViÖt Nam, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ Kinh kÞch kh«ng nhiÒu. C¸c nhµ nghiªn cøu ViÖt Nam hÇu nh­ ®Æt Kinh kÞch vµo trong hÖ thèng nghiªn cøu vÒ v¨n ho¸ Trung Hoa nªn nh÷ng dßng viÕt vÒ Kinh kÞch chØ lµ nh÷ng nÐt ph¸c th¶o l­ít qua, c¸c th«ng tin ®­îc ®­a ra nhá lÎ vµ bÞ ph©n t¸n. Do vËy trªn c¬ së nghiªn cøu, tham kh¶o c¸c tµi liÖu, c¸c t¸c phÈm ®iÖn ¶nh cã liªn quan, tËp hîp bæ sung th«ng tin vµ ®i s©u nghiªn cøu h¬n mét chót lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Trong khu«n khæ cña mét b¸o c¸o khoa häc, bµi viÕt sÏ cè g¾ng cung cÊp nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n, nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ, chi tiÕt nhÊt, tõ ®ã t¹o nªn c¸i nh×n ®óng ®¾n, toµn diÖn, s©u s¾c h¬n vÒ nghÖ thuËt Kinh kÞch cña ®Êt n­íc cã nÒn v¨n ho¸ - v¨n minh lín bËc nhÊt thÕ giíi. Ch­¬ng I LÞch sö h×nh thµnh – ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Kinh kÞch 1.Kinh kÞch buæi ®Çu trong c¸i n«i hÝ khóc. Kinh kÞch trÇm m×nh trong hÝ khóc Trung Quèc mét thêi gian rÊt dµi. HÝ khóc Trung Quèc manh nha tõ rÊt l©u ®êi, v­ît qua hai giai ®o¹n ph¸t triÓn cña lÞch sö, chÝn muåi ë ®êi Tèng, Kim, Nguyªn vµ në ré vµo thêi hËu k× cña chÕ ®é phong kiÕn Trung Quèc. HÝ khóc Trung Quèc cã khëi nguån xa x­a tõ ca móa cæ ®¹i, thÇy mo cã vÞ trÝ ®Æc biÖt. §Õn thêi k× Xu©n Thu (722 – 481 tr­íc C«ng Nguyªn) mét lo¹t nh©n vËt mang tªn “linh ­u” ®­îc t¸ch ra tõ thÇy mo, ®­îc phôc vô bªn c¹nh vua chóa. NghÖ thuËt pha trß, kh«i hµi thêi k× nµy ®· ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn hÝ khóc vÒ sau. §Õn thêi H¸n, “b¸ch hÝ” ®­îc coi lµ h×nh hµi ban ®Çu cña hÝ khóc Trung Quèc. Thêi §­êng, cã “h¸t tham qu©n” ®­îc ph¸t triÓn trªn c¬ së “h¸t ­u”. Trong “h¸t tham qu©n” cã mét h×nh thøc biÓu diÔn cè ®Þnh: cã hai vai diÔn t¸ch biÖt h¼n. §©y chÝnh lµ c¬ së h×nh thµnh h×nh thøc “ph©n vai” sau nµy cña hÝ khóc. §Õn thêi Tèng thÕ kØ XII, T¹p kÞch Tèng ra ®êi, héi nhËp nhiÒu thµnh phÇn nghÖ thuËt, h×nh thøc ®a d¹ng, linh ho¹t t¹o nªn h×nh th¸i t­¬ng ®èi hoµn chØnh cña hÝ khóc. Nh÷ng n¨m th¸ng vµng son cña hÝ khóc Trung Quèc b¾t ®Çu tõ ®êi Nguyªn (1279 – 1368). Tr¶i qua ®êi Minh (1368 - 1644) ®Õn ®êi Thanh (1644 - 1911), hÝ khóc Trung Quèc ngµy cµng ph¸t triÓn rùc rì víi sù héi tô nhiÒu lo¹i h×nh hÝ khóc ®a d¹ng, phong phó. H¸t “hoa bé” ra ®êi vµo lóc mµ thÓ lo¹i “C«n khóc” ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ. C«n khóc lµ thÓ lo¹i “nh·” nghÜa lµ chÝnh thèng, cßn “hoa” nghÜa lµ t¹p, gåm c¸c ®iÖu th«ng tôc, d©n d·, bÞ coi lµ phong trµo ph¶n nghÞch chèng l¹i khuynh h­íng “nh· ho¸” cña C«n khóc. Tõ ®ã ng­êi ta mong chê mét lo¹i h×nh hÝ khóc cã thÓ dung hoµ ®­îc c¶ hai yÕu tè “hoa” vµ “nh·”. Trªn c¬ së ®ã, Kinh kÞch ®· g¹n läc, kÕ thõa tÊt c¶ nh÷ng nÐt tinh hoa cña c¸c lo¹i h×nh hÝ khóc kh¸c, ®· hoµ trén gi÷a phong tôc tËp qu¸n d©n gian vµ yÕu tè cung ®×nh ®Ó bøt ph¸ trë thµnh mét lo¹i h×nh riªng cña hÝ khóc Trung Quèc. 2. Mét lo¹i h×nh hÝ khóc ®­îc mÕn mé: Kinh kÞch ra ®êi. Tõ trong c¸i n«i hÝ khóc ®ang në ré, Kinh kÞch b­íc ra mét c¸ch thuËn lîi nh­ng l¹i mang mét d¸ng vÎ míi, ®Ñp tréi h¬n h¼n v× nã kÕ thõa mét c¸ch tËp trung truyÒn thèng lÞch sö l©u ®êi cña hÝ khóc, tÝch luü ®Çy ®Æn c¸c ngãn nghÒ cao siªu. Kinh kÞch næi tiÕng trong lµng nghÖ thuËt thÕ giíi lµ “ca kÞch cña B¾c Kinh”. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy ®­îc c¸i n«i ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Kinh kÞch lµ thñ ®« B¾c Kinh cña Trung Quèc. Kinh kÞch cã tªn gäi cò lµ B× hoµng hÝ, ®Çu thÕ kØ XX, ng­êi Th­îng H¶i gäi lµ Kinh hÝ, ng­êi B¾c Kinh gäi lµ B×nh kÞch. Kinh kÞch ®­îc h×nh thµnh qua diÔn biÕn dÇn dÇn trùc tiÕp trªn c¬ së “Huy ban tiÕn kinh”. N¨m Cµn Long thø 55 (1790), Huy ban - ®oµn kÞch An Huy “Tam Kh¸nh” cña D­¬ng Ch©u ®­îc triÖu vµo kinh diÔn xuÊt mõng lÔ b¸t tuÇn ®¹i ®iÓn cña Cµn Long, ®· nhanh chãng ®éc chiÕm s©n khÊu kinh ®«. Ch¼ng bao l©u, ba ®oµn kÞch An Huy kh¸c lµ “Tø hØ”, “Xu©n ®µi” vµ “Hoµ xu©n” lÇn l­ît vµo kinh. §ã chÝnh lµ sù kiÖn lõng danh trong lÞch sö hÝ khóc Trung Quèc cuèi thÕ kØ XVIII, gäi lµ “Tø ®¹i Huy ban tiÕn kinh”. Sau khi vµo kinh, Huy ban ®· hÊp thu hai lµn kinh, tÇn, ®Æc biÖt lµ ®iÖu TÇn xoang (®iÖu h¸t theo nhÞp mâ). Tõ ®ã ®­a ®Õn sù ra ®êi cña B× hoµng hÝ mµ sau nµy ng­êi B¾c Kinh gäi lµ Kinh kÞch. §Õn n¨m Quang §¹o thø t¸m (1828), c¸c nghÖ sÜ næi danh ë Hå B¾c nh­ V­¬ng Hång Quý, D­ Tam Th¾ng… vµo kinh, mang theo H¸n ®iÖu. H¸n ®iÖu vµo kinh b¾t vµo diÔn xuÊt cña Huy ban, ®­a ®Õn sù kÕt hîp cña hai lµn ®iÖu Huy H¸n. Tõ ®ã, Huy ban trë thµnh g¸nh h¸t chuyªn biÓu diÔn kÞch B× Hoµng, c¾m rÔ n¬i kinh ®«. Tr×nh ®é nghÖ thuËt kÞch B× Hoµng ®­îc n©ng cao nhanh chãng bëi sù thóc ®Èy cña c¸c nghÖ nh©n giái, g©y ®­îc sù thÝch thó trong hoµng thÊt triÒu ®×nh nhµ Thanh. Cuèi thêi Hµm Phong (1851 –1861) c¸c g¸nh h¸t ®­îc ®­a vµo biÓu diÔn trong cung. Mét c¬ quan cã tªn lµ “Thanh b×nh nha” chuyªn qu¶n lý viÖc c¸c g¸nh h¸t ra vµo biÓu diÔn trong cung. Lóc ®Çu míi chØ lµ biÓu diÔn n¬i héi qu¸n trµ lÇu, nay ®­îc vêi vµo cung phôc vô vua chóa vµ tr¨m quan trong triÒu, trong bèi c¶nh ®Æc thï ®ã, Kinh kÞch ®· ®em c¸i “ch©n quª” trong d©n gian hoµ nhËp vµo thó vui trong cung ®×nh, ®ång thêi lµm cho c¸i t×nh ph­¬ng Nam hoµ quyÖn víi c¸i thÇn ph­¬ng B¾c. ChÝnh sù hoµ nhËp ®ã ®· ®­a Kinh kÞch ph¸t triÓn lªn mét kh«ng gian hoµn chØnh vµ thèng nhÊt h¬n. 3. Kinh kÞch lªn ng«i vµ héi tô nh©n tµi. Cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX, Trung Quèc b­íc vµo tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i trong b·o t¸p vµ khãi löa chiÕn tranh. §ã lµ thêi ®¹i biÕn ®éng d÷ déi, quan niÖm hiÖn ®¹i ®· va ch¹m, th©m nhËp vµo v¨n ho¸ truyÒn thèng, khiÕn Kinh kÞch b¾t ®Çu ph¶i cã sù lùa chän míi. Kinh kÞch chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña kÞch nãi, ®iÖn ¶nh n­íc ngoµi, c¸c nghÖ thuËt ©m nh¹c, mÜ thuËt vµ vò ®¹o ph­¬ng T©y kh¸ râ nÐt. Cuéc c¸ch m¹ng T©n Hîi (1911) ®· chÊm døt sù thèng trÞ cña v­¬ng triÒu phong kiÕn tån t¹i h¬n 2000 n¨m. Quan niÖm d©n chñ hiÖn ®¹i lµm thay ®æi c¸i nh×n coi khinh “con h¸t” l©u nay. ChÝnh phñ Quèc d©n cã nh÷ng biÖn ph¸p tuyªn truyÒn vÒ hÝ khóc, tõ ®ã t¹o ®µ cho nghÖ thuËt Kinh kÞch ph¸t triÓn, lan to¶ ra c¶ n­íc vµ trë thµnh “Quèc kÞch”. Do sù kh¸c nhau cña m«i tr­êng v¨n hãa khu vùc vµ sù biÕn ®æi cña bèi c¶nh nh©n v¨n, Kinh kÞch ®· h×nh thµnh hai tr­êng ph¸i lín: Kinh ph¸i vµ H¶i ph¸i. Kinh ph¸i, trung t©m lµ B¾c Kinh, ®· kÝnh cÈn gi÷ v÷ng nh÷ng chuÈm mùc lÞch sö cña nghÖ thuËt Kinh kÞch, nhÊn m¹nh kÕ thõa nhiÒu h¬n ph¸t triÓn, s¸ng t¹o c¸i míi. Cßn Kinh kÞch H¶i ph¸i mµ ®Êt ph¸t tÝch lµ Th­îng H¶i th× chó träng c¸ch t©n nghÖ thuËt, t¸o b¹o hÊp thu vµ häc hái c¸c h×nh thøc biÓu diÔn nghÖ thuËt, ®· dµy c«ng t×m kiÕm c¸ch ph¶n ¸nh g­¬ng mÆt thêi ®¹i vµ theo ®uæi hiÖu qu¶ kinh tÕ th­¬ng nghiÖp. Th­îng H¶i lµ n¬i gÆp gì v¨n ho¸ §«ng T©y sím nhÊt Trung Quèc vµ lµ mét thµnh phè bu«n b¸n míi næi lªn, nh©n tè t­ b¶n chñ nghÜa t­¬ng ®èi ph¸t ®¹t, thÞ d©n dÔ tiÕp thu ¶nh h­ëng cña v¨n ho¸ ph­¬ng T©y. Kh¸n gi¶ kh«ng cßn tho¶ m·n víi kiÓu “nghe h¸t” theo ®óng qui cñ mµ mong ®­îc th­ëng thøc nh÷ng trß r«m r¶, t©n k× thêi th­îng. §Ó thÝch øng víi dßng ch¶y thêi ®¹i vµ t©m lý d©n ®« thÞ, Kinh kÞch H¶i ph¸i ®· ph¸ vì khu«n mÉu cò, m¹nh d¹n c¸ch t©n, thu n¹p c¸i míi, nhÊn m¹nh ®Õn sù thÈm mÜ ®« thÞ ho¸. VÒ ®Ò tµi, hä s¸ng t¹o ra c¸c vë thêi trang hÝ (hÝ kÞch hiÖn ®¹i) ph¶n ¸nh cuéc sèng hiÖn thùc trong vµ ngoµi n­íc. VÒ h×nh thøc thÓ hiÖn, H¶i ph¸i ®· häc tËp tham kh¶o nhiÒu thñ ph¸p tat thùc chñ nghÜa cña kÞch nãi vµ ®iÖn ¶nh, lµm giµu thªm lèi biÓu diÔn sinh ho¹t ho¸. Sù chung sèng vµ ph¸t triÓn cña hai ph¸i Kinh – H¶i ®· dÉn ®Õn mét thêi k× phån vinh cña Kinh kÞch. Sù phån vinh Êy cßn thÓ hiÖn tËp trung ë viÖc xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c nghÖ sÜ tªn tuæi. Tõ ®Çu thêi k× D©n Quèc ®Õn nh÷ng n¨m 30, 40, trong Kinh kÞch ®· xuÊt hiÖn hµng lo¹t nh©n tµi. Trong ®ã tiªu biÓu lµ bèn diÔn viªn Kinh kÞch cã bÒ dµy kinh nghiÖm, biÕt thÓ hiÖn phong c¸ch tr­êng ph¸i trong nghÖ thuËt h¸t, gäi lµ “bèn danh kÐp lín”, ®ã lµ: Mai Lan Ph­¬ng (1894 - 1961), Th­îng TiÓu V©n (1900 - 1976), Tr×nh Nghiªn Thu, TuÇn HuÖ Sinh (1900 - 1968). Mai, Th­îng, Tr×nh, TuÇn, mçi ng­êi hïng cø mét s©n khÊu, giäng h¸t ®¹t tr×nh ®é ®iªu luyÖn víi phong c¸ch biÓu diÔn ®éc ®¸o, h×nh thµnh c¸c tr­êng ph¸i kh¸c nhau. Víi Kinh kÞch tr­êng ph¸i Th­îng H¶i, nh©n vËt tiªu biÓu lªn s©n khÊu biÓu diÔn h¸t kÞch tõ lóc míi b¶y tuæi, víi nghÖ danh “thÊt linh ®ång” næi tiÕng kh¾p vïng nam b¾c Tr­êng Giang, ®ã lµ Chu TÝn Ph­¬ng (1895 - 1975). ¤ng cã phong c¸ch biÓu diÔn nghÖ thuËt tù nhiªn, ch©n thùc, tuú høng øng t¸c. H×nh t­îng nghÖ thuËt mµ «ng t¹o dùng cã x­¬ng, cã thÞt khiÕn ng­êi xem khã quªn. 4. Kinh kÞch nh÷ng thËp kØ 50, 60, 70 B­íc vµo nh÷ng n¨m 50, cïng víi chÕ ®é x· héi míi ®­îc x¸c lËp toµn diÖn, Kinh kÞch còng nh­ c¸c lo¹i h×nh hÝ khóc kh¸c, c¸c ®oµn biÓu diÔn, c¸c g¸nh h¸t, c¸c nghÖ nh©n ®­îc quy tô trong ngµnh qu¶n lý v¨n ho¸ cña chÝnh phñ. C¸c tiÕt môc, vë diÔn ®­îc chÊp nhËn theo sù chØ ®¹o mét c¸ch cã tæ chøc vµ kÕ ho¹ch. Nhµ n­íc nªu cao ph­¬ng ch©m s¸ng t¸c v¨n nghÖ lµ ®ång lo¹t thùc hiÖn “chØnh lý c¶i biªn kÞch truyÒn thèng, s¸ng t¸c míi kÞch lÞch sö vµ kÞch hiÖn ®¹i” 1 Ch­¬ng Di Hoµ. HÝ khóc Trung Quèc . §øng tr­íc t×nh h×nh hµng ngµn, hµng v¹n vë kÞch truyÒn thèng cã kh¶ n¨ng bÞ thÊt truyÒn, mét sè nhµ so¹n kÞch cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao kÕt hîp víi nghÖ nh©n ®· kiªn tr× viÖc khai th¸c vµ chØnh lý ®èi víi mét sè tiÕt môc truyÒn thèng vµ ®· ®­a tíi mét kÕt qu¶ to lín, ®ã lµ sù në ré cña c¸c vë Kinh kÞch theo xu h­íng nµy. B­íc vµo nöa cuèi thËp kØ 60 cña thÕ kØ XX, ®Êt n­íc Trung Quèc sôc s«i trong cuéc ®¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸ kÐo dµi m­êi n¨m (1966 - 1976). Chñ tr­¬ng cña cuéc c¸ch m¹ng v¨n hãa nµy lµ “xo¸ bá bèn c¸i cò”: t­ t­ëng cò, v¨n ho¸ cò, phong tôc cò, tËp qu¸n cò. Kinh kÞch còng cïng chung sè phËn víi c¸c lo¹i h×nh v¨n ho¸ t­ t­ëng cò, n»m trong chñ tr­¬ng “xo¸ bá” Êy. C¸c g¸nh h¸t bÞ gi¶i t¸n, trang phôc, dông cô ®å nghÒ biÓu diÔn bÞ ®èt ph¸, diÔn viªn Kinh kÞch, nhµ so¹n Kinh kÞch bÞ phª ®Êu. Bèi c¶nh ®Æc biÖt lóc Êy ®­a Kinh kÞch vµo giÊc ngñ dµi suèt m­êi n¨m. 5. Kinh kÞch tõ thËp kØ 80 ®Õn nay. Cuéc c¶i c¸ch më cöa cña §Æng TiÓu B×nh ®· më ra cho Trung Quèc mét ch©n trêi ph¸t triÓn míi. Kinh kÞch sèng trong mét giai ®o¹n lÞch sö míi còng nhê ®ã mµ håi sinh víi g­¬ng mÆt vµ d¸ng vÎ míi. Trªn s©n khÊu Kinh kÞch thêi k× nµy, nh÷ng vë kÞch lÊy ®Ò tµi lÞch sö míi chiÕm mét tØ lÖ rÊt lín. Nh­ng tõ t«n chØ v¨n häc ®Õn h×nh thøc t¶ thuËt ®· kh¸c xa víi c¸ch nãi x­a cña tiÒn bèi. Vë diÔn kh«ng cßn bã hÑp trong c¸ch t­êng thuËt tÎ nh¹t, kh«ng nh»m môc ®Ých tho¶ m·n quan ®iÓm lÞch sö ®¬n thuÇn “®i t×m dÊu vÕt cña mét d©n téc, ®i t×m sù h­ng vong cña mét v­¬ng triÒn”2 NguyÔn Huy Quý - N­íc CHND Trung Hoa (1949-1999) mµ ®em sù biÕn thiªn cña x· héi, c¸i bÝ mËt cña ®êi ng­êi hoµ quyÖn cïng trêi ®Êt ®Ó råi xem xÐt gi¶i thÝch c¸i ®Ñp cña b¶n th©n loµi ng­êi b»ng c¸i ®Çu triÕt lý vµ con m¾t nhµ th¬. Sau nh÷ng n¨m 80, kÕt hîp tÝnh triÕt lý trong lÞch sö víi sù rung ®éng m¹nh mÏ trong chñ ®Ò s¸ng t¸c, thuËt l¹i sù kiÖn lÞch sö mµ mäi ng­êi ®Òu biÕt, x©y dùng l¹i nh÷ng nh©n vËt lÞch sö mµ mäi ng­êi quen thuéc lµ khuynh h­íng s¸ng t¸c míi cña Kinh kÞch thêi k× nµy. Ngµy nay, x· héi Trung Quèc ®ang ph¸t triÓn m¹nh nh­ vò b·o, c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin vµ h×nh thøc gi¶i trÝ bïng næ, Kinh kÞch còng nh­ c¸c lo¹i h×nh v¨n hãa truyÒn thèng d­êng nh­ bÞ l·ng quªn. Ng­êi Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ giíi trÎ kh«ng cßn thó vui “xem h¸t” nh­ x­a. Kinh kÞch - mét lo¹i h×nh hÝ khóc ph¸t triÓn rùc rì, ngêi s¸ng mét thêi - lïi vµo hµng ngò nghÖ thuËt truyÒn thèng cÇn ®­îc b¶o tån cña v¨n ho¸ d©n téc. ChÝnh phñ Trung Quèc cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó b¶o l­u lo¹i h×nh nghÖ thuËt nµy, nh­ tæ chøc c¸c buæi l­u diÔn Kinh kÞch ë Trung Quèc ®¹i lôc, ë §µi Loan, ë Hång K«ng….Tuy kh«ng th­êng xuyªn nh­ng còng ®ñ ®Ó x¸c lËp vÞ trÝ tån t¹i cña Kinh kÞch trong x· héi hiÖn ®¹i Trung Quèc vµ gãp phÇn lay ®éng t©m thøc giíi trÎ vÒ nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng ®a d¹ng, ®Æc s¾c. Ch­¬ng II Vai diÔn trong Kinh kÞch. 1. Ph©n vai trªn s©n khÊu Kinh kÞch. C¸c nh©n vËt xuÊt hiÖn trªn s©n khÊu Kinh kÞch, c¨n cø vµo thuéc tÝnh tù nhiªn (tuæi t¸c, giíi tÝnh), thuéc tÝnh x· héi (nghÒ nghiÖp, tÝnh c¸ch, khÝ chÊt), n¨ng khiÕu kü thuËt, phong c¸ch biÓu diÔn, dùa vµo trang phôc, ho¸ trang vµ sù biÓu diÔn ®­îc c­êng ®iÖu vÒ nghÖ thuËt råi tæng hîp ph©n lo¹i chia thµnh c¸c vai diÔn kh¸c nhau gäi lµ ph©n vai. Kinh kÞch ngay tõ buæi ®Çu h×nh thµnh ®· ®i vµo cung ®×nh, nªn sù ph¸t triÓn nghÖ thuËt kh«ng gièng nh­ c¸c hÝ khóc ®Þa ph­¬ng. LÜnh vùc ®êi sèng ®ßi hái nã ph¶i biÓu hiÖn réng h¬n, lo¹i h×nh nh©n vËt x©y dùng ph¶i nhiÒu h¬n, hoµn chØnh vµ toµn diÖn h¬n. §Æc tr­ng nµy còng ph¶n ¸nh trong viÖc ph©n c«ng c¸c nh©n vËt thµnh nh÷ng nhãm nghÒ diÔn. ChÕ ®é nhãm nghÒ cña Kinh kÞch x­a kia cã ng­êi nãi lµ 10 nhãm hay 7 nhãm nh­ng hiÖn nay th­êng cã 4 lo¹i h×nh c¬ b¶n: Sinh, §¸n, TÞnh, Söu. Mçi lo¹i h×nh nµy l¹i chia nhiÒu ph©n chi, d­íi ph©n chi l¹i cã c¸c môc nhá, mçi lo¹i cã nh©n vËt diÔn vµ ®Æc s¾c biÓu diÔn c¬ b¶n cña nã. 1.1. Vai sinh: Vai sinh lµ kÐp chÝnh trong vë diÔn. Ng­êi ®¶m nhiÖn vai nµy lµ nam giíi. Dùa theo tuæi t¸c, nh©n th©n cña c¸c nh©n vËt trong vë diÔn l¹i chia ph©n vai nµy theo nhiÒu ph©n chi nh­: l·o sinh, tiÓu sinh, vâ sinh ®Òu mang ®Æc ®iÓm riªng trong biÓu diÔn. L·o sinh lµ mét chi trong vai sinh. L·o sinh th­êng mang r©u gi¶ nªn cßn gäi lµ kÐp r©u, ®ãng nh©n vËt nam giíi ë tuæi trung niªn hoÆc tuæi giµ. L·o sinh th­êng lµ nh©n vËt chÝnh diÖn, tÝnh c¸ch ngay th¼ng c­¬ng nghÞ. Vai diÔn nµy nÆng vÒ h¸t b»ng giäng thËt, ®éng t¸c trong t¹o h×nh th­êng trang träng, ®µng hoµng. TiÓu sinh lµ mét chi trong vai sinh. Tr¸i víi l·o sinh, tiÓu sinh ®ãng vai nam giíi trÎ, kh«ng mang r©u gi¶. TiÓu sinh h¸t b»ng giäng gi¶ lµ chÝnh ®«i khi kÕt hîp gi÷a giäng gi¶ vµ giäng thËt. Vâ sinh chuyªn ®ãng vai nam giíi ë tuæi thanh niªn, trung niªn giái vâ. Vâ sinh l¹i chia lµm hai lo¹i: Vâ sinh t­íng vµ vâ sinh sü tèt. Vâ sinh t­íng nai nÞt gän gµng, ®Çu ®éi mò gi¸p, ch©n ®i hia ®Õ dµy, sö dông binh khÝ c¸n dµi, khi biÓu diÔn ph¶i thÓ hiÖn ®­îc c¸i ®Ñp cña ngãn vâ, thÓ hiÖn sù trÇm tÜnh, ch¾c ch¾n, phong ®é cña vÞ ®¹i t­íng vµ khÝ ph¸ch cña ng­êi anh hïng. Vâ sinh sü tèt th­êng sö dông binh khÝ gän nhÑ, khi biÓu diÔn thiªn vÒ ®éng t¸c nhµo lén nhanh nhÑn, dòng c¶m. Tùu chung l¹i, vai sinh lµ kÐp chÝnh ®ãng c¸c vai «ng cô giµ, c¸c chµng th­ sinh, quan v¨n, quan vâ, chuyªn thÓ hiÖn tÝnh c¸ch tèt, m¹nh mÏ. 1.2. Vai ®¸n Vai ®¸n lµ tªn gäi chung cho c¸c vai n÷. C¸c diÔn viªn thñ vai c¸c quý bµ ®¸ng kÝnh hay nh÷ng tè n÷ yÓu ®iÖu dÔ th­¬ng…. Vai ®¸n còng ®­îc dùa trªn tuæi t¸c, tÝnh c¸ch, nh©n th©n cña nh©n vËt mµ chia thµnh c¸c vai: thanh y, hoa ®¸n, l·o ®¸n, ®ao m· ®¸n. Thanh y lµ tªn gäi chung cho c¸c vai chÝnh trong lo¹i h×nh vai ®¸n. Th­êng lµ c¸c vai phô n÷ nhµn nh·, phô n÷ trung niªn quý ph¸i. Khi biÓu diÔn thiªn vÒ kü thuËt h¸t, tho¹i lêi theo vÇn ®iÖu. Vai nµy khi diÔn th­êng kho¸c ¸o choµng xanh nªn gäi lµ “thanh y”. Hoa ®¸n lµ c¸c vai n÷ ë tuæi thanh niªn, tÝnh t×nh xëi lëi, ho¹t b¸t hoÆc phãng ®·ng. L·o ®¸n lµ c¸c vai n÷ ë tuæi giµ. Khi tho¹i sö dông giäng thËt, khi h¸t sö dông giäng gÇn gièng l·o sinh nh­ng mang sù uyÓn chuyÓn cña n÷ giíi. §ao m· ®¸n lµ mét chi cña vai ®¸n, th­êng ®ãng vai n÷ giái vâ nghÖ. Dùa theo nh©n th©n vµ kü thuËt biÓu diÔn cña nh©n vËt, ®ao m· ®¸n cßn chia lµm hai lo¹i: lo¹i thø nhÊt nai nÞt gän gµng, c­ìi ngùa, sö dông binh khÝ c¸n dµi, nÆng vÒ kü thuËt th©n h×nh, t­ thÕ; lo¹i thø hai mÆc quÇn ¸o chÏn, nÆng vÒ biÓu diÔn nhµo lén, hay ®ãng vai quû thÇn. 1.3. Vai tÞnh Vai tÞnh lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh ph©n vai chÝnh cña s©n khÊu Kinh kÞch. C¸c vai tÞnh cã khu«n mÆt ®­îc ho¸ trang b»ng nhiÒu mµu s¾c víi c¸c kiÓu hoa v¨n t¹o thµnh mÆt n¹ næi bËt cña nam diÔn viªn cã tÝnh c¸ch, phong th¸i, t­íng m¹o kh¸c th­êng nh­ ngay th¼ng ngang tµng, nãng n¶y hay nham hiÓm, ®éc ¸c hoÆc lç m·ng nh­ng thËt thµ. Khi biÓu diÔn, vai tÞnh ph¶i cã tiÕng h¸t trÇm vang, ®éng t¸c ®µng hoµng, døt kho¸t, chuyÓn giäng râ nÐt t¹o nªn tÝnh c¸ch ®éc ®¸o trªn s©n khÊu Kinh kÞch. Vai tÞnh cã nhiÒu chi nhá. TÞnh chÝnh lµ mét chi trong ph©n vai tÞnh. Trong c¸c vë diÔn, ®©y lµ nh©n vËt cã ®Þa vÞ cao sang trong x· héi, phÇn lín lµ mÖnh quan triÒu ®×nh, cö chØ ®Ünh ®¹c, phong th¸i ung dung, ®éng t¸c biÓu diÔn m¹nh mÏ, døt kho¸t. Phã tÞnh lµ mét chi trong ph©n vai tÞnh. Phã tÞnh phÇn lín lµ c¸c vai ®ãng nh©n vËt chÝnh diÖn, dòng m·nh, hµo phãng. Vâ tÞnh lµ mét chi trong ph©n vai tÞnh. §©y lµ ph©n vai thiªn vÒ ®¸nh ®Êm, lÊy ®éng t¸c ng·, vå, nhoµi lµm chÝnh, kh«ng nÆng vÒ h¸t ®äc. TÞnh mao còng lµ mét chi trong ph©n vai tÞnh. Vai tÞnh mao th­êng t¹o h×nh b»ng c¸ch ®én ngùc, ®én m«ng, d¸ng dÊp kú côc nÆng nÒ, khi móa thÓ h×nh th« kÖch nh­ng hay lµm d¸ng lµm ®iÖu. 1.4. Vai söu Vai söu lµ mét trong lo¹i h×nh ph©n vai chñ yÕu trong biÓu diÔn Kinh kÞch, ®ãng vai hµi. Tr­íc ®©y trong vai söu, nh©n vËt ®­îc ®ãng kh¸ ®a d¹ng, nh­ng ®Õn thêi cËn ®¹i vai söu th­êng lµ nh÷ng anh hÒ. Trong biÓu diÔn, vai söu kh«ng nÆng vÒ h¸t mµ tho¹i lµ chÝnh víi lêi nãi râ, thanh, l­u lo¸t. Vai söu ®­îc chia lµm hai chi lín: söu v¨n vµ söu vâ. Söu v¨n lµ mét chi cña vai söu. Nh©n vËt ®­îc s¾m vai rÊt réng ngo¹i trõ vai söu ®¸nh vâ ra, söu v¨n ®ãng tÊt c¶ c¸c vai hÒ. Söu vâ lµ mét chi cña vai söu. §©y lµ c¸c nh©n vËt hãm hØnh, nhanh nh¹y, måm mÐp mau m¾n, lêi tho¹i râ ch÷, giäng thanh, ®éng t¸c nhanh nh¹y, khoÎ m¹nh, giái vâ c«ng. ViÖc ph©n c«ng c¸c nh©n vËt thµnh nh÷ng nhãm nghÒ diÔn lµ mét nÐt rÊt ®Æc s¾c cña Kinh kÞch. Nhãm nghÒ võa lµ lo¹i h×nh nh©n vËt ®­îc nghÖ thuËt ho¸ chuÈn mùc trong biÓu diÔn mang s¾c th¸i tÝnh c¸ch nhÊt ®Þnh. C¸c nhãm nghÒ dÉu cã mét lo¹t chuÈn mùc, song diÔn viªn cã thÓ giái mét nhãm, ®ång thêi kiªm tËp c¸c nhãm kh¸c, cã thÓ xuÊt ph¸t tõ nh©n vËt mµ phèi hîp hoµ quyÖn víi c¸c nhãm kh¸c ®Ó biÓu hiÖn nh©n vËt ®­îc tèt h¬n, nh­ kÕt hîp “vâ tÞnh” víi “vâ sinh” ®Ó s¸ng t¹o “vâ sinh vÏ mÆt”, hoµ quyÖn “thanh y”, “hoa ®¸n”, “®ao m· ®¸n” ®Ó s¸ng t¹o ra “hoa sam”… khiÕn nh©n vËt xÐ rµo tõ nhãm nghÒ nµy sang nhãm nghÒ kh¸c, lµm giµu thªm nghÖ thuËt nhãm nghÒ cña Kinh kÞch. 2. NghÖ thuËt ho¸ trang c¸c vai kÞch 2.1. Trang phôc cña c¸c vai diÔn. Trang phôc Kinh kÞch lµ kÕt qu¶ tÝch luü qua nhiÒu thÕ hÖ vë diÔn. Trang phôc cña Kinh kÞch dùa vµo trang phôc ®êi Minh, tham ch­íc thªm chÕ ®é trang phôc ®êi §­êng, Tèng, Nguyªn, Thanh ch¼ng nh÷ng l¹ m¾t mü quan, nghiªm trang ch÷ng ch¹c, mµ chñng lo¹i phong phó, nhiÒu tªn nhiÒu kiÓu, thuéc h¹ng hiÕm cã trong hÝ kÞch thÕ giíi. Trang phôc ®­îc trang trÝ rÊt ®Ñp, thªu kim tuyÕn ngò s¾c, hoa v¨n vµ mµu s¾c thªu ®­îc ®Þnh râ tuú theo nh©n th©n, cÊp bËc cña nh©n vËt. Y phôc bªn v¨n th× cã: m·ng, tøc m·ng bµo, lÔ phôc ®¹i thÇn thêi Minh – Thanh, cã thªu h×nh con m·ng xµ b»ng kim tuyÕn; bÞ lµ lo¹i trang phôc kho¸c vai che l­ng quÊn cæ; quan y, kh¸i s­ëng lµ kiÓu ¸o choµng lµm b»ng l«ng chim, hai tay cã thªm mét ®o¹n èng dµi, mÒm, mµu tr¾ng; ¸o chÊp tö (¸o nhiÒu nÕp gÊp); phó quý y (¸o phó quý); nam hoa b× lµ kiÓu ¸o chïng, cµi khuy gi÷a, lµ trang phôc cña vai nam trÎ nho nh·, phong l­u; n÷ hoa b× lµ kiÓu ¸o chïng, cµi khuy gi÷a song hai tay cã thªm mét ®o¹n èng rÊt dµi, mÒm, mµu tr¾ng, lµ trang phôc cña c¸c vai n÷ trÎ th­ít tha… Y phôc bªn vâ th× cã ®¹i kh¸o, tiÔn y, b·o y, ®¶ y…. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i ¸o, v¸y, xiªm cña c¸c vai n÷. ¸o h¸t Kinh kÞch truyÒn thèng cã rÊt nhiÒu lo¹i, nhiÒu kiÓu c¸ch, ®­îc thªu thïa kh¸c nhau dùa theo c¸c tuyÕn nh©n vËt, nh­ng xÐt vÒ h×nh thøc c¬ b¶n th× cã kho¶ng trªn d­íi 20 lo¹i c¬ b¶n. Trong hÖ thèng phôc trang cã mét thø lu«n lµm ng­êi xem thÝch thó, Ên t­îng, ®ã lµ c¸c bé r©u gi¶. R©u gi¶, thuËt ng÷ gäi lµ “nhiªm khÈu”, lµ tªn gäi chung cña c¸c lo¹i r©u sö dông trong c¸c vai diÔn cña Kinh kÞch. Kh«ng ph¶i vai diÔn nµo còng ®eo r©u gi¶. Th­êng th× c¸c vai tÞnh sö dông r©u gi¶ nhiÒu nhÊt. Vai tÞnh lµ vai diÔn cã g­¬ng mÆt ®­îc ho¸ trang b»ng nhiÒu mµu s¾c, do vËy bé r©u gi¶ sÏ phèi hîp ph¸t huy t¸c dông trong viÖc thÓ hiÖn t×nh c¶m vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Mµu s¾c cña r©u th­êng cã ba lo¹i: ®en, x¸m, tr¾ng ®Ó ph©n biÖt tuæi t¸c cña vai diÔn. Tuy nhiªn mét sè Ýt vai diÔn cã tÝnh c¸ch nãng n¶y hoÆc vai quû thÇn qu¸i dÞ th× ®eo r©u mµu ®á, mµu tÝm vµ mµu xanh lam. C¸c tuyÕn nh©n vËt mang phôc trang mét c¸ch cã hÖ thèng, nh­: nam ®éi m·o, c©n, quan vµ ®eo nhiªm khÈu (r©u gi¶); n÷ ®éi kh¨n, ®Çu cµi tr©m, thiÕp phiÕn, trang søc dïng ®iÓm thuý, thuû siªm, ng©n phao, v« cïng sÆc sì, diªm dóa. C¸ch trang ®iÓm nµy còng ®­îc ®Þnh râ tuú theo cÊp bËc vµ th©n phËn cña nh©n vËt. Víi mçi mét hßm trang phôc, g¸nh h¸t vµ c¸c diÔn viªn Kinh kÞch cã thÓ ®i bÊt cø n¬i nµo muèn vµ biÓu diÔn ®­îc tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn x­a tÝch cò trªn d­íi mÊy ngh×n n¨m. 2.2. NghÖ thuËt ho¸ trang mÆt c¸c vai diÔn Kinh kÞch. Khi th­ëng thøc Kinh kÞch, ng­êi xem cã thÓ nh×n thÊy rÊt nhiÒu nh©n vËt vÏ mÆt, dïng c¸c thø mµu s¾c, ®­êng nÐt b«i vÏ mét c¸ch khoa tr­¬ng t¹o thµnh c¸c h×nh t­îng diÖn m¹o ®ñ kiÓu, ®ã lµ nghÖ thuËt ho¸ trang ®éc ®¸o cña Kinh kÞch - vÏ mÆt, thuËt ng÷ gäi lµ “kiÓm ph¶”. KiÓm ph¶ còng ®­îc coi lµ t­îng tr­ng cña Kinh kÞch Trung Quèc. NghÖ thuËt kiÓm ph¶ kh«ng ph¶i chØ lµ cña riªng Kinh kÞch, c¸c lo¹i h×nh hÝ khóc kh¸c cña Trung Quèc còng cã hiÖn t­îng nµy. Song nghÖ thuËt vÏ mÆt cña Kinh kÞch lµ nghÖ thuËt ho¸ trang giµu tÝnh s¸ng t¹o, cã t­ t­ëng, cã lý trÝ, dïng c¸c thñ ph¸p khoa tr­¬ng, biÕn h×nh, gam mµu nång ®Ëm, tinh x¶o ®Ñp ®Ï, hoa v¨n chøa chÊt trÝ tuÖ, cã sù thiªn biÕn v¹n ho¸ trong biÓu c¶m, s¾c th¸i v¨n ho¸ mang dÊu Ên truyÒn thèng. KiÓm ph¶ Kinh kÞch cã lÞch sö h×nh thµnh cña nã. KiÓm ph¶ b¾t nguån tõ sù b«i mÆt thÇn nh©n quû qu¸i, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p vµ h×nh thµnh nªn h×nh th¸i nghÖ thuËt hoµn chØnh. Kinh kÞch gäi viÖc ho¸ trang s¬ s¬ cña c¸c vai sinh, ®¸n, cã dïng ®«i chót mùc mµu lµ “tè diÖn” (mÆt tr¾ng), cßn c¸c mÆt vÏ tr¸t nhiÒu gäi lµ “hoa diÖn” (mÆt hoa). Mµu s¾c vµ c¸ch t« vÏ ®èi víi vai sinh, ®¸n cã sù biÕn ho¸ c¨n cø vµo tuæi t¸c nh©n vËt, nh©n th©n vµ bèi c¶nh sèng kh¸c nhau. KiÓm ph¶ cña c¸c vai tÞnh th× phong phó h¬n, nhiÒu vÎ, nhiÒu chñng lo¹i, cã ®Õn hµng tr¨m kiÓu vÏ mÆt. Ph¶ thøc lµ lo¹i h×nh c¬ b¶n cña kiÓm ph¶, gåm s¾c mµu, ®­êng nÐt vµ h×nh vÏ dµnh cho n¨m bé vÞ lµ l«ng mµy, m¾t, miÖng, mòi vµ tr¸n tæ hîp biÕn ho¸ nªn. Ph¶ thøc c¬ b¶n cña Kinh kÞch cã b¶y lo¹i h×nh lín: MÆt hoµn chØnh (chØnh kiÓm), lo¹i mÆt nµy kh«ng lÖch, kh«ng vì, c¶ g­¬ng mÆt chØ cã mét mµu, chØ vÏ l«ng mµy, m¾t, mòi, miÖng víi ®­êng nÐt cña nã. MÆt ba mói (tam khèi oa ®iÓm) khi vÏ th× thiªn vÒ khoa tr­¬ng l«ng mµy, m¾t, lç mòi vµ mµu da, chia kho¶ng mÆt ra hai mang tai vµ tr¸n thµnh ba t¹o nªn h×nh viªn ngãi, nªn cßn gäi lµ mÆt ba viªn ngãi. KiÓu mÆt nµy lµ mét ph¶ thøc c¬ b¶n nhÊt. MÆt cöa ch÷ thËp (thËp tù m«n kiÓm) do mÆt ba mói biÕn ho¸ mµ thµnh, gi¶m bít mµu chÝnh ë hai bªn m¸ vµ thu nhá mµu chÝnh ë tr¸n, tõ sèng mòi trë lªn vÏ mét ®­êng mµu, t­îng tr­ng tÝnh c¸ch nh©n vËt. V× mói mµu ë m¾t nèi liÒn víi ®iÓm gi÷a cña ®­êng mµu chÝnh t¹o thµnh ch÷ thËp nªn míi cã tªn gäi nh­ trªn. MÆt chia s¸u (lôc ph©n kiÓm) do mÆt hoµn chØnh biÕn ho¸ thµnh. Nöa d­íi cña tr¸n trë xuèng vÏ mµu ®á, ®en, tÝm hoÆc xanh kÕt hîp víi tr¸n vÏ mµu tr¾ng thµnh tØ lÖ 6/4. MÆt nµy lµm næi sèng mòi vµ tr¸n, thÓ hiÖn vÎ giµ qu¾c th­íc. MÆt nguyªn b¶o (nguyªn b¶o kiÓm) còng do mÆt ba mói biÕn ho¸ mµ thµnh, tr¸n ®Ó mµu da hoÆc x¸t lªn cho ®á, hoÆc vÏ ®á, hai th¸i d­¬ng b«i tr¾ng, gièng nh­ h×nh thái b¹c. MÆt nµy th­êng dïng cho nh©n vËt líp d­íi trong x· héi. MÆt lÖch lµ kiÓu mÆt mµ mµu s¾c vµ h×nh vÏ ®Òu kh«ng ®èi xøng, h×nh t­îng kiÓm ph¶ lÖch l¹c, xiªn xÑo, c­êng ®iÖu sù kh¸c th­êng vµ xÊu xÝ cña nh©n vËt. MÆt vì lµ lo¹i mÆt mµ trªn ®ã c¬ b¶n dïng mµu, hoa v¨n, ®­êng nÐt vÏ cho vì ra, cã ý nghÜa bao biÕm khen chª. MÆt vì phÇn nhiÒu ph¸c ho¹ nh©n vËt cã tÝnh c¸ch xÊu. NghÖ thuËt kiÓm ph¶ cña Kinh kÞch mang tÝnh quy ph¹m cao nh­ng l¹i hµm chøa mét søc s¸ng t¹o rÊt lín. C¸c vai diÔn Kinh kÞch tuú theo th©n phËn, hoµn c¶nh, tÝnh c¸ch mµ b­íc ra s©n khÊu víi bé mÆt ®­îc ho¸ trang phï hîp. KiÓm ph¶ Kinh kÞch chøa ®ùng ý nghÜa v¨n ho¸ d©n téc s©u s¾c, dùa trªn nguyªn t¾c thÈm mÜ truyÒn thèng mµ thÓ hiÖn râ mµu s¾c ®Æc biÖt cña v¨n hãa Trung Hoa. 2.3. Mµu s¾c thÓ hiÖn tÝnh c¸ch nh©n vËt. Trong nghÖ thuËt ho¸ trang mÆt nh©n vËt cña Kinh kÞch, cã mét nÐt næi bËt, tiªu biÓu, hÊp dÉn ng­êi xem, ®ã lµ c¸ch sö dông c¸c lo¹i mµu. Khi mét diÔn viªn ®· ho¸ trang b­íc ra s©n khÊu, ng­êi xem cã thÓ th«ng qua mµu s¾c hãa trang cña diÔn viªn ®ã mµ ®o¸n ®Þnh ®­îc phÈm chÊt cña nh©n vËt lµ tèt hay xÊu, trung hay nÞnh, hµo phãng, cao th­îng hay ti tiÖn, nhá nhen…. Cã ®­îc ®iÒu nµy lµ do mµu s¾c ®­îc sö dông trong viÖc ho¸ trang nh©n vËt cña s©n khÊu Kinh kÞch cã tÝnh t­îng tr­ng cao. Mµu dïng ®Ó ho¸ trang rÊt phong phó, gåm c¸c lo¹i mµu chÝnh nh­: mµu ®á, mµu ®en, mµu tr¾ng, mµu vµng, mµu xanh, mµu tÝm, mµu b¹c…. Trong ®ã mçi mµu mang mét tÝnh t­îng tr­ng nhÊt ®Þnh cho phÈm chÊt, tÝnh c¸ch vµ khÝ chÊt cña nh©n vËt: mµu ®á t­îng tr­ng cho lßng dòng c¶m, chÝnh trùc, trung thµnh; mµu ®en t­îng tr­ng cho sù th¼ng th¾n, nghiªm kh¾c; mµu tr¾ng diÔn t¶ sù gian tr¸, nham hiÓm, quû quyÖt; mµu vµng biÓu lé sù th«ng minh, ®«i khi mang ®Ëm tÝnh l¸u c¸; mµu xanh, mµu tÝm thÓ hiÖn sù d÷ tîn, tinh qu¸i cña nh÷ng kÎ ®éc ¸c, yªu tµ hoÆc lôc l©m trém c­íp; mµu b¹c lµ g­¬ng mÆt cña thÇn th¸nh, tiªn phËt mang vÎ qu¸i dÞ. Mµu s¾c cã sù tÝch luü cña thÈm mÜ truyÒn thèng, qui ­íc m·i thµnh quen, kh«ng thÓ lÉn lén ®­îc. C¸c mµu s¾c ®­îc sö dông mét c¸ch linh ho¹t, phèi hîp víi nhau t¹o nªn tÝnh ®a chiÒu cña tÝnh c¸ch nh©n vËt. Trong mét vë kÞch, phµm lµ tÝnh c¸ch gièng nhau, ®Þa vÞ nh­ nhau th× ®­îc ho¸ trang cïng mét lo¹i mµu. Mµu s¾c thÓ hiÖn tÝnh c¸ch nh©n vËt lµ sù tr¶i nghiÖm tÝch luü trong cuéc sèng cña thÕ giíi quan ng­êi ph­¬ng §«ng, lÊp l¸nh ¸nh s¸ng th«ng minh trÝ tuÖ cña d©n téc Trung Hoa. Ch­¬ng III NghÖ thuËt biÓu diÔn trªn s©n khÊu Kinh kÞch. 1. C¸c kÜ thuËt c¬ b¶n: NghÖ thuËt biÓu diÔn trªn s©n khÊu Kinh kÞch bao gåm c¸c kü thuËt c¬ b¶n vµ c¸c kü x¶o ®Æc biÖt. NghÖ thuËt biÓu diÔn cña Kinh kÞch cã mét phong c¸ch riªng, c¸c ngãn nghÒ cã sù dung hîp thÈm thÊu ë tÇng s©u nghÖ thuËt, hµi hoµ thèng nhÊt, h×nh thµnh mét thø nghÖ thuËt biÓu diÔn tæng hîp. 1.1. Kü thuËt “h¸t – nãi” NÕu nh­ ë Ch©u ¢u, kÞch chñ yÕu ®¬n thuÇn ®­îc diÔn b»ng ph­¬ng tiÖn ®èi tho¹i vµ ®éng t¸c th× Kinh kÞch cña Trung Quèc kh¸c h¼n. Qu¸ tr×nh tõ ®Çu ®Õn cuèi lµ sù hoµ hîp trong nhau, tæng hîp cña ca, vò, kÞch. Kinh kÞch cã mét quy t¾c ®éc ®¸o: ®èi tho¹i mang tÝnh ©m nh¹c vµ ®éng t¸c mang tÝnh vò ®¹o, “diÔn t¶ c©u chuyÖn b»ng lêi ca, ®iÖu móa”3 V­¬ng Quèc Duy . §èi tho¹i mang tÝnh ©m nh¹c, Kinh kÞch gäi lµ “h¸t, nãi”, ®éng t¸c mang tÝnh vò ®¹o gäi lµ “diÔn, ®¸nh”. Kinh kÞch lµ mét chØnh thÓ tæng hîp cña “h¸t, nãi, diÔn, ®¸nh”. §Ó trë thµnh mét diÔn viªn Kinh kÞch kh«ng dÔ dµng chót nµo v× ph¶i thuÇn thôc c¶ bèn yÕu tè cña kü thuËt c¬ b¶n nµy. H¸t vµ nãi thuéc kü thuËt thanh nh¹c cña Kinh kÞch. §Ó kh¾c ho¹ h×nh t­îng nh©n vËt, Kinh kÞch ®· nhê vµo lµn ®iÖu ®Ñp vµ giäng ca hay. Giäng h¸t cña s©n khÊu Kinh kÞch ®­îc chia lµm c¸c lo¹i: giäng tr÷ t×nh, giäng tù sù vµ giäng h¸t mang tÝnh kÞch. Giäng tr÷ t×nh cã ®Æc ®iÓm lµ lêi Ýt, thanh nhiÒu, ®ßi hái nhiÒu ë giai ®iÖu, m¹nh vÒ béc lé t×nh c¶m néi t©m. Giäng tù sù th× cã ®Æc ®iÓm lµ lêi nhiÒu, thanh Ýt, nÆng vÒ ng©m nga, phï hîp víi nh÷ng lóc cÇn tù thuËt, ®èi ®¸p. Giäng h¸t mang tÝnh kÞch nÆng vÒ nhÞp ph¸ch tù do, tiÕt tÊu co gi·n rÊt linh ho¹t, th­êng thÓ hiÖn khi t×nh c¶m lªn cao trµo, m·nh liÖt. Trong h¸t Kinh kÞch ph¶i chó träng gi÷a lêi vµ thanh, gi÷a thanh vµ t×nh. H¸t cho râ, chÝnh x¸c lêi vµ nghÜa, lµ yªu cÇu sè mét ®èi víi kü thuËt h¸t, trªn c¬ së ®ã t¹o ra hµng lo¹t ph­¬ng ph¸p vµ kü x¶o trong h¸t. Khi h¸t bao gåm thùc hiÖn mét lo¹t ph­¬ng ph¸p nh­ ph¸t ©m, nh¶ ch÷, lÊy h¬i, gi¶ giäng… nh»m môc ®Ých thÓ hiÖn t­ t­ëng t×nh c¶m cña nh©n vËt trong vë diÔn. Nãi lµ ng«n ng÷ trªn s©n khÊu ®· ®­îc ©m nh¹c hãa, ch¼ng nh÷ng ph¶i cã ©m ®iÖu, tiÕt tÊu gißn gi· mµ cßn chó träng ngò ©m tø h« ®Òu cã vËn vÞ. Trong Kinh kÞch, cã nhiÒu h×nh thøc tho¹i (nãi) nh­ tho¹i vÇn, tho¹i kinh, tho¹i ph­¬ng ng«n ®Òu lµ sù kÕt hîp ë møc ®é kh¸c nhau gi÷a ng«n ng÷ vµ ©m nh¹c. H¸t vµ nãi lµ hai kü thuËt c¬ b¶n t¹o nªn søc hÊp dÉn cña vë diÔn. 1.2. Kü thuËt “diÔn” Trªn s©n khÊu Kinh kÞch, kh«ng chØ cã ng«n ng÷ míi ®­îc ©m nh¹c ho¸ mµ c¸c ®éng t¸c vÒ h×nh thÓ còng ®­îc n©ng lªn nh­ móa vµ ®­îc gäi lµ “diÔn”. Khi lªn s©n khÊu, mäi hµnh ®éng, t­ thÕ, th©n h×nh cña diÔn viªn kh«ng thÓ lµ nh÷ng hµnh ®éng tù nhiªn cña cuéc sèng, bëi mçi ®éng t¸c cña c¬ thÓ ph¶i lét t¶ hÕt ®­îc c¸i “thÇn” cña nh©n vËt, nh­ biÓu hiÖn c¶m xóc, néi t©m…. TÊt c¶ nh÷ng “®­êng cong th©n h×nh”, ®éng t¸c móa ®Òu lµ sù s¸ng t¹o tæng kÕt, tÝch luü h×nh thµnh hµng lo¹t ®éng t¸c theo qui tr×nh mang tÝch c¸ch ®iÖu, thÓ hiÖn tÝnh quy ph¹m, tÝnh cè ®Þnh cña c¸c nghÖ sÜ Kinh kÞch. Mçi ®éng t¸c tay, mçi b­íc ®i cña nh©n vËt ®Òu ph¶i mang mét s¾c th¸i riªng, ®­îc bao bäc bëi ©m nh¹c vµ ®­îc vò ®¹o ho¸ cao. C¸c vËt dông ho¸ trang trang phôc nh­ èng tay ¸o, kh¨n tay, qu¹t, ®u«i tãc… ®Òu trë thµnh ®¹o cô móa, nh÷ng trî thñ ®¾c lùc gióp diÔn viªn “diÔn” thµnh c«ng. Nh­ vËy, mét diÔn viªn thµnh thôc “diÔn” th× ph¶i giµu kinh nghiÖm trong viÖc xö lý c¸c kü thuËt sö dông kh¨n tay, kü thuËt sö dông qu¹t, kü thuËt èng tay ¸o, kü thuËt xæ l¾c tãc…. Do ®Æc tÝnh chó träng h×nh thøc cña Kinh kÞch mµ kü thuËt “diÔn” yªu cÇu thÈm mÜ cao, ®éng t¸c ph¶i ®Ñp, tinh x¶o, ®­a ng­êi xem vµo thÕ giíi cña nh÷ng vò ®iÖu huyÒn diÖu. 1.3. Kü thuËt “®¸nh” “§¸nh” lµ biÓu diÔn nghÖ thuËt vâ nghÖ, c¸c c¶nh chiÕn ®Êu chÝnh lµ vò thuËt vµ xiÕc truyÒn thèng ®· ®­îc vò ®¹o ho¸, cã c¸c pha nhµo lén, ®¸nh c«n, ®¸nh kiÕm, ®¸nh ®ao, ®¸nh quyÒn. Kü thuËt “®¸nh” cã nguyªn t¾c lÊy th©n h×nh mµ chuyÓn t¶i tinh thÇn, kÞch th× gi¶ nh­ng t×nh lµ thËt. Trong kÜ thuËt “®¸nh”, ®iÒu ®Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn lµ biÓu diÔn nhµo lén. §©y lµ mét thñ ®o¹n rÊt næi bËt ®Ó kh¾c ho¹ nh©n vËt vµ biÓu hiÖn t×nh tiÕt. TÊt c¶ c¸c néi dung cÇn ®­îc biÓu hiÖn cña mét vë diÔn nh­ tinh thÇn, tÝnh c¸ch, vâ nghÖ cña nh©n vËt, hay nh÷ng viÖc ®¸nh ®Êu, chiÕn tranh, ®i ®­êng, leo nói, léi n­íc… ®Òu cã thÓ dïng nhµo lén ®Ó biÓu hiÖn. Trong Kinh kÞch, nhµo lén lµ m«n luyÖn tËp c¬ b¶n b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c “hµng” (ph©n vai) sinh, ®¸n, tÞnh, söu. BiÓu diÔn nhµo lén ®ßi hái vËn dông kü thuËt c¬ b¶n vÒ l­ng vµ b¾p ch©n. ThuÇn thôc kü n¨ng nhµo lén, diÔn viªn cã thÓ thÓ hiÖn ®éng t¸c th©n h×nh nhÞp nhµng vµ ®Ñp. Nhµo lén biÓu diÔn kÕt hîp víi c¸c vËt dông nh­ tay ¸o, v¹t ¸o, r©u, hÊt tãc, l«ng trÜ c¾m trªn mò cïng víi c¸c lo¹i khÝ giíi trong tay lµm thµnh mét nghÖ thuËt tæng hîp rÊt ®Ñp, hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cµng m·nh liÖt h¬n. Bªn c¹nh biÓu diÔn nhµo lén, s©n khÊu Kinh kÞch cßn thu hót, hÊp dÉn ng­êi xem bëi c¸c pha vâ thuËt cùc kú ®Æc s¾c vµ ®iªu luyÖn nh­ ®¸nh ®ao, ®¸nh kiÕm, ®¸nh c«n, ®¸nh quyÒn. Kü thuËt c¬ b¶n “h¸t, nãi, diÔn, ®¸nh” rÊt quan träng ®èi víi bÊt kú mét diÔn viªn Kinh kÞch nµo. N¾m v÷ng kü thuËt c¬ b¶n cã nghÜa lµ n¾m v÷ng toµn bé n¨ng lùc vµ thñ ph¸p thÓ hiÖn trong nghÖ thuËt biÓu diÔn Kinh kÞch. Trªn s©n khÊu Kinh kÞch, “h¸t, nãi, diÔn, ®¸nh” ®· t¹o thµnh mét hÖ thèng, chØnh thÓ tõ ®Çu ®Õn cuèi, kÕt hîp h÷u c¬ ®¹t ®Õn sù phong phó hoµn thiÖn cña kü x¶o diÔn xuÊt. 2. §Æc kü “tuyÖt chiªu lµm mª hån ng­êi” 4 Ch­¬ng Di Hoµ, HÝ khóc Trung Quèc. §Æc kü lµ nh÷ng ®éng t¸c khã, yªu cÇu vÒ kü thuËt cao trong biÓu diÔn Kinh kÞch. Sö dông trong vë diÔn ®Æc biÖt hay bèi c¶nh ®Æc biÖt, ®Æc kü thÓ hiÖn néi t©m nh©n vËt, t¹o bÇu kh«ng khÝ cho vë diÔn, lµ ph­¬ng tiÖn nghÖ thuËt ®Æc biÖt ®Ó t¹o hiÖu qu¶ s©n khÊu. 2.1. §Æc kü thay ®æi khu«n mÆt Thay ®æi khu«n mÆt tr­íc ®©y lµ kü x¶o ®Æc biÖt cña Xuyªn kÞch (mét lo¹i h×nh hÝ khóc). Sau ®ã Kinh kÞch tiÕp thu, ch¾t läc tinh hoa, s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn thªm t¹o thµnh mét ®Æc kü tuyÖt chiªu cña m×nh. ViÖc thay ®æi khu«n mÆt thÓ hiÖn sù thay ®æi ®ét ngét cña nh©n vËt vÒ tr¹ng th¸i tinh thÇn, t×nh c¶m nh­ ho¶ng hèt, sî h·i hoÆc giËn gi÷ trong tuyÖt väng. Cã hai thñ ph¸p thay ®æi khu«n mÆt. Mét lµ, thay ®æi khu«n mÆt b»ng c¸ch thæi bôi tro. DiÔn viªn dÊu tro ®en trong lßng bµn tay hoÆc trong b¸t r­îu råi thæi phï ®Ó tro b¸m lªn mÆt. Hai lµ, thay ®æi khu«n mÆt b»ng c¸ch b«i mµu. DiÔn viªn ph¶i dÊu mµu b«i trong tay hoÆc trªn mi m¾t, hèc m¾t, sèng mòi, ch©n tãc mai, tho¸ng mét c¸i b»ng ®éng t¸c vuèt nhÑ thËt nhanh lµ thay ®æi khu«n mÆt. §Ó thùc hiÖn ®­îc kÜ x¶o nµy mét c¸ch thµnh c«ng, yªu cÇu ®éng t¸c cña diÔn viªn ph¶i thËt mau lÑ, chÝnh x¸c, biÕt lîi dông t­ thÕ ®Ó thùc hiÖn nh­ t­ thÕ quay ®Çu vµo trong hay t­ thÕ cói mÆt, gôc ng·…. 2.2. §Æc kü löa mµu Löa mµu lµ tªn gäi chung cho c¸c kü x¶o ®Æc biÖt thÓ hiÖn löa khãi trªn s©n khÊu. Löa mµu trong Kinh kÞch cã hai lo¹i, lµ “tung löa mµu” vµ “phun löa mµu”. Tung löa mµu Kinh kÞch rÊt c«ng phu. Tr­íc hÕt ph¶i chuÈn bÞ giÊy gÊp måi löa, lóc s¾p th¶ ph¶i kÑp gi÷a c¸c ngãn tay, dïng ®Ó b¾t måi h­¬ng m¹t. TÊt c¶ ®Òu tr«ng vµo sù khÐo lÐo cña mÊy ngãn tay. Nh÷ng mµn biÓu diÔn phun löa mµu th× mang vÎ bÝ hiÓm, li k×. Phun löa mµu ®­îc chia lµm hai lo¹i lµ thæi ®èm löa vµ phun löa. Thæi ®èm löa tøc lµ miÖng diÔn viªn ngËm èng thæi löa, hai ®Çu cã lç, trong èng chøa ®Çy “than giÊy”, tõ tõ dïng søc m¹nh thæi ra. §Æc kü phun löa lµ ®Æc kü mµ c¸c ph©n vai s¾m vai qu¸i dÞ th­êng sö dông. DiÔn viªn ngËm trong miÖng mét c¸i èng ®ùng bét nhùa th«ng, chØ cÇn thæi m¹nh khi ch©m löa ë phÝa ®Çu lËp tøc t¹o ra mét dßng löa. §Æc kü löa mµu t¹o nªn hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cao trong biÓu diÔn Kinh kÞch. 2.3. §Æc kü “chÕt ®øng” §©y lµ ®Æc kü nh©n vËt bÞ ngÊt hoÆc chÕt ®ét ngét, ®­îc chia thµnh hai lo¹i cøng vµ mÒm. ChÕt cøng lµ hai ch©n chËp l¹i kÐo tíi h«ng, th©n cøng ®¬ råi ng· vÒ ®»ng sau. ChÕt mÒm lµ phÇn th©n trªn ng¶ vÒ ®»ng sau ®Õn mét møc ®é thÝch hîp råi ng· xuèng. §éng t¸c ph¶i thÓ hiÖn ®­îc c¸i chÕt bÊt ngê, kh«ng dù liÖu, béc lé ®­îc c¸i thÇn th¸i cña nh©n vËt lµm kh¸n gi¶ xóc ®éng m¹nh. 2.4. §Æc kü “®¸nh lªn tay”, cßn gäi lµ “®¸ lªn tay” §Æc kü “®¸nh lªn tay” khi biÓu diÔn ®­îc sö dông triÖt ®Ó víi binh khÝ th­¬ng. §©y lµ ®Æc kü mµ mét nh©n vËt chÝnh ®Êu ®èi kh¸ng víi nhiÒu ng­êi bªn ®Þch b»ng c¸c ngãn nÐm, ®¸, b¾t th­¬ng, phèi hîp nhÞp nhµng t¹o nªn c¶nh móa ®Ñp m¾t. “§¸nh lªn tay” trong Kinh kÞch th­êng do vâ sinh thÓ hiÖn qua phÐp ®Êu gi÷a c¸c vÞ thÇn tiªn, víi sè ng­êi biÓu diÔn th­êng lµ ba, n¨m, b¶y hoÆc chÝn ng­êi. Trªn s©n khÊu Kinh kÞch hiÖn ®¹i, kÜ thuËt “®¸nh lªn tay” cã sù ph¸t triÓn vµ s¸ng t¹o míi, cã thªm kü x¶o dùa cê lÈy th­¬ng, c­íp th­¬ng… ®­îc gäi víi c¸i tªn “dùa cê ®¸nh lªn tay” KÕt luËn NghÖ thuËt Kinh kÞch Trung Quèc ®· kÕ thõa c¸c ®Æc ®iÓm biÓu diÔn c¶ hÝ khóc d©n téc lµ tæng hîp, khoa tr­¬ng, “h­ thùc t­¬ng sinh” (c¸i h­ vµ c¸i thùc dùa vµo nhau), “s¬ mËt t­¬ng gi¸n” (nhÆt th­a xen kÏ). B»ng sù tæng hîp thèng nhÊt tõ ®Çu ®Õn cuèi cña “h¸t, nãi, diÔn, ®¸nh”, nhµo nÆn h×nh t­îng, biÓu hiÖn tÝnh c¸ch, nh»m ®¹t tíi h×nh thÇn thèng nhÊt, dïng ph­¬ng ph¸p truyÒn thÇn – ng«n t×nh – t¶ ý lµm ph­¬ng ph¸p s¸ng t¸c vµ biÓu diÔn, dÉn d¾t trÝ t­ëng t­îng vµ kinh nghiÖm thÈm mÜ cña ng­êi xem, ®¹t tíi thÕ giíi cña c¸i ®Ñp nghÖ thuËt. Kinh kÞch Trung Quèc ch¼ng nh÷ng xÐt trªn c¸c ph­¬ng diÖn lÞch sö vµ nghÖ thuËt kÞch chñng xøng ®¸ng lµ “Quèc kÞch”, mµ xem xÐt vµ ph©n tÝch ngãn nghÒ tinh khÐo cña c¸c thÕ hÖ nghÖ sÜ xuÊt s¾c còng nh­ sù phong phó cña c¸c vai kÞch, nã còng kh«ng hæ thÑn lµ “tËp ®¹i thµnh” cña nghÖ thuËt hý khóc Trung Quèc. §ã lµ kho b¸u cña nghÖ thuËt hÝ khóc Trung Quèc, lµ h¹t ngäc s¸ng ngêi cña nghÖ thuËt ph­¬ng §«ng, cã søc quyÕn rò k× diÖu m·i m·i trªn s©n khÊu thÕ giíi. T×m hiÓu mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt hÝ kÞch ®Ñp tréi nhÊt ph­¬ng §«ng còng lµ mét c¸ch ®Ó më réng tÇm m¾t vµ n©ng cao tri thøc vÒ lÞch sö v¨n ho¸ v¨n minh cña nh©n lo¹i. Trong x· héi hiÖn ®¹i ngµy nay, “«n cè tri t©n” gióp mçi ng­êi nu«i d­ìng t©m hån, tr©n träng, b¶o vÖ vµ g×n gi÷ nh÷ng nÐt ®Ñp cña qu¸ khø. Víi kinh nghiÖm nghiªn cøu vµ kh¶ n¨ng cßn h¹n chÕ cña mét sinh viªn, ch¾c ch¾n b¶n b¸o c¸o nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù chØ b¶o vµ th«ng c¶m cña ng­êi ®äc. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ch­¬ng Di Hoµ (chñ biªn), ngd NguyÔn Xu©n BÝch. Hý khóc Trung Quèc. NXB ThÕ giíi, Hµ Néi 2002. 2. Lª Gi¶ng. Trung Quèc x­a vµ nay. NXB Thanh niªn, 1999. 3. Mao Mao, ngd Lª BÇu. Cha t«i – §Æng TiÓu B×nh nh÷ng n¨m th¸ng c¸ch m¹ng v¨n ho¸. NXB ThÕ giíi 2001. 4. Lý Duy C«n. Trung Quèc nhÊt tuyÖt. NXB V¨n ho¸ th«ng tin, 1997. 5. Clio Whit Taker, ngd TrÇn V¨n Hu©n. V¨n ho¸ ph­¬ng §«ng nh÷ng huyÒn tho¹i. NXB Mü thuËt, 2001. 6. Ngäc Ph­¬ng. KÓ chuyÖn v¨n ho¸ truyÒn thèng Trung Quèc. NXB ThÕ giíi, 2003. 7. Lý VÜnh. M­êi n¨m ®¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸ Trung Quèc. NXB Tp Hå ChÝ Minh, 1997. 8. NguyÔn Huy Quý. N­íc Céng hoµ Nh©n d©n Trung Hoa chÆng ®­êng lÞch sö nöa thÕ kØ (1949 – 1999). NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 1999. 9. Cao Thu Hu©n (chñ biªn), bs Hång VÜnh B×nh, ngd NguyÔn Liªn Hoµn. Ph¸p quy vµ c¬ cÊu v¨n ho¸ Trung Quèc. NXB ThÕ giíi 2002. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng 1: LÞch sö h×nh thµnh - ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Kinh kÞch. 2 1. Kinh kÞch buæi ®Çu trong c¸i n«i HÝ khóc 2 2. Mét lo¹i h×nh HÝ khóc ®­îc mÕn mé: Kinh kÞch ra ®êi 3 3. Kinh kÞch lªn ng«i vµ héi tô nh©n tµi 4 4. Kinh kÞch nh÷ng thËp kû 50, 60, 70 5 5. Kinh kÞch tõ thËp kû 80 ®Õn nay 6 Ch­¬ng 2: Vai diÔn trong Kinh kÞch 8 1. Ph©n vai trªn s©n khÊu Kinh kÞch 8 1.1. Vai Sinh 8 1.2. Vai §¸n 9 1.3. Vai TÞnh 10 1.4. Vai Söu 10 2. NghÖ thuËt ho¸ trang c¸c vai kÞch 11 2.1. Trang phôc cña c¸c vai diÔn 11 2.2. NghÖ thuËt ho¸ trang mÆt c¸c vai diÔn Kinh kÞch 13 1.3. Mµu s¾c thÓ hiÖn tÝnh c¸ch nh©n vËt 14 Ch­¬ng 3: NghÖ thuËt biÓu diÔn trªn s©n khÊu Kinh kÞch 16 1. C¸c kü thuËt c¬ b¶n 16 1.1. Kü thuËt “h¸t - nãi” 16 1.2. Kü thuËt “diÔn” 17 1.3. Kü thuËt “®¸nh” 18 2. §Æc kü “tuyÖt chiªu lµm mª hån ng­êi” 19 2.1. §Æc kü thay ®æi khu«n mÆt 19 2.2. §Æc kü nöa mµu 19 2.3. §Æc kü “chÕt ®øng” 20 2.4. §Æc kü “®¸nh lªn tay”, cßn gäi lµ “®¸ lªn tay” 20 KÕt luËn 21 Tµi liÖu tham kh¶o