Đề tài Lạm phát và mối quan hệ giữa lạm phát và tăng trưởng kinh tế

Më ®Çu T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t lµ hai vÊn ®Ò lín c¬ b¶n cña kinh tÕ vÜ m« l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã mét quan hÖ chÕ ­íc lÉn nhau vµ l¹m ph¸t chØ cã thÓ ë mét møc nhÊt ®Þnh míi phï hîp cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Cã thÓ nãi, trong rÊt nhiÒu c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× l¹m ph¸t gi÷ mét vai trß rÊt to lín.Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i trong mäi tr­êng hîp vµ ë mäi giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c lý thuyÕt vÒ l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Òu ®óng tuyÖt ®èi. L¹m ph¸t trong tr­êng hîp cô thÓ sÏ cã ¶nh h­ëng ë nh÷ng møc ®é vµ khÝa c¹nh kh¸c nhau. Do vËy, viÖc xem xÐt kü vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ sù ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam ®­îc ®Æt ra bøc xóc, tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p kÞp thêi kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®Ó ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam trong nh÷ng chÆng ®­êng tiÕp theo. Tõ nh÷ng lý do trªn, nhËn thÊy tÇm quan träng vµ cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò trong khu«n khæ cña bµi tËp lín m«n häc, t«i muèn ®i s©u, t×m hiÓu mét khÝa c¹nh trong vÊn ®Ò l¹m ph¸t ë ViÖt Nam víi ®Ò tµi:“L¹m ph¸t vµ mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t. 1. Kh¸i niÖm L¹m ph¸t gÇn nh­ lµ mét bÖnh kinh niªn trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Cã nhiÒu nhµ kinh tÕ ®· ®i t×m mét ®Þnh nghÜa ®óng cho thuËt ng÷ nµy. Nh­ng nãi chung ch­a cã mét sù thèng nhÊt hoµn toµn. BiÓu hiÖn cña sù l¹m ph¸t ®ã lµ sù t¨ng gi¸ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ (c¶ t­ liÖu tiªu dïng lÉn t­ liÖu s¶n xuÊt, c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng). L¹m ph¸t x¶y ra khi møc chung cña gi¸ c¶ vµ c¸c loai chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn. L¹m ph¸t ®· tån t¹i l©u ®êi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong thêi kú l¹m ph¸t gi¸ c¶ t¨ng lªn mät c¸ch v÷ng ch¾c bªn c¹nh ®ã tiÒn l­¬ng thùc tÕ còng cã xu h­íng t¨ng lªn (gÝa c¶ søc lao ®éng). Tuy nhiªn thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng nãi chung cã løc th× t¨ng t­¬ng øng víi l¹m ph¸t, nh­ng cã lóc suy gi¶m nghiªm träng. Nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo còng suy gi¶m. §øng vÒ mÆt kinh tÕ mµ xÐt th× l¹m ph¸t x¶y ra khi khèi cung tiÒn tÖ trong l­u th«ng t¨ng nhanh h¬n møc t¨ng cña s¶n xuÊt. 2. Ph©n loai l¹m ph¸t 2.1. L¹m ph¸t võa ph¶i Loai l¹m ph¸t nµy xÈy ra víi møc t¨ng chËm cña gÝa c¶ ®­îc giíi h¹n ë møc ®é mét con sè hµng n¨m (tøc lµ > 10%). Trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t thÊp gÝa c¶ t­¬ng ®èi thay ®æi chËm vµ ®­îc coi nh­ lµ æn ®Þnh. 2.2. L¹m ph¸t phi m· Møc ®é t¨ng cña gÝa c¶ ®· ë hai con sè trë lªn hµng n¨m trë lªn. L¹m ph¸t phi m· g©y t¸c h¹i nghiªm träng trong nÒn kinh tÕ. §ång tiÒn mÊt gi¸ mét c¸ch nhanh chãng-l·i suÊt thùc tÕ gi¶m xuèng d­íi 0 (cã n¬i l·i suÊt thùc tÕ gi¶m xuèng tíi 50-100/n¨m), nh©n d©n tr¸nh gi÷ tiÒn mÆt. §iÒu ®¸ng l­u ý ë nh÷ng n­íc cã møc l¹m ph¸t 200% n¨m nh­ Brazil vµ Israel l¹i cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng, mÆc dï gÝa c¶ t¨ng rÊt nhanh. 2.3. Siªu l¹m ph¸t TiÒn giÊy ®­îc ph¸t hµnh µo ¹t, gÝa c¶ t¨ng lªn víi tèc ®é chãng mÆt trªn 1000 lÇn/n¨m. VÝ dô nh­ siªu l¹m ph¸t ë §øc. Tõ th¸ng 1/1922 ®Õn th¸ng 11/1923 chØ sè gÝa c¶ t¨ng 10 triÖu lÇn. Mét tÊm phiÕu cã gi¸ trÞ 30 triÖu USD, hai n¨m sau nã kh«ng mua næi mét chiÕc kÑo cao su (tõ 1921-1923 kho tiÒn cña §øc t¨ng 7 tØ lÇn). 3. Sù ph¸t triÓn cña kh¸i niÖm l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i Trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i khi mµ nÒn kinh tÕ cña mét n­íc lu«n ®­îc g¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× biÓu hiÖn cña l¹m ph¸t ®­îc thÓ hiÖn qua mét sè yÕu tè míi. Sù mÊt gi¸ cña c¸c loai chøng kho¸n cã gi¸. Song song víi sù t¨ng gi¸ c¶ cña c¸c loai hµng ho¸, gi¸ trÞ c¸c loai chøng kho¸n cã gi¸ trÞ bÞ sôt gi¶m nghiªm träng, V× viÖc mua tÝn phiÕu lµ nh»m ®Ó thu c¸c kho¶n lîi khi ®¸o h¹n. Nh­ng v× gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn sôt gi¶m nghiªm träng nªn ng­êi ta kh«ng thÝch tÝch luü tiÒn theo h×nh thøc mua tÝn phiÕu n÷a. Ng­êi ta tÝch tr÷ vµng vµ ngo¹i tÖ. Sù gi¶m gi¸ cña ®ång tiÒn so víi ngo¹i tÖ vµ vµng. Trong ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ quèc tÕ, vµng vµ ngo¹i tÖ m¹nh ®­îc coi nh­ lµ tiÒn chuÈn ®Ó ®o l­êng sù mÊt gi¸ cña tiÒn quèc gia. §ång tiÒn cµng gi¶m gi¸ so víi vµng vµ USD bao nhiªu nã l¹i t¸c ®éng n©ng gi¸ hµng ho¸ lªn cao bÊy nhiªu. ë ®©u ng­êi ta b¸n hµng dùa trªn c¬ së “qui ®æi” gi¸ vµng hoÆc ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó b¸n mµ kh«ng c¨n cø vµo tiÒn quèc gia n÷a (tiÒn giÊy do Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¸t hµnh) Trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng ng©n hµng ®ùoc më réng, l¹m ph¸t cßn thÓ hiÖn ë chç khèi l­îng tiÒn ghi sæ t¨ng vät nhanh chãng, bªn c¹nh khèi l­îng tiÒn giÊy ph¸t ra trong l­u th«ng. Nh­ng ®iÒu cÇn chó ý lµ khi khèi l­îng tiÒn ghi sæ t¨ng lªn cã nghÜa lµ khèi l­îng tÝn dông t¨ng lªn, nã cã t¸c ®éng lín ®Õn sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i cßn cã nghÜa lµ sù gia t¨ng c¸c ph­¬ng tiÖn chi tr¶ trong ®ã cã khèi l­îng tÝn dông ng¾n h¹n gia t¨ng nhanh chãng. L¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiªn ®¹i cßn lµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc nh»m kÝch thÝch s¶n xuÊt, chèng l¹i n¹n thÊt nghiÖp, bï ®¾p c¸c chi phÝ thiÕu hôt cña ng©n s¸ch, l¹m ph¸t ®«i khi ®­îc nh÷ng kÎ bãc lét lîi dông ®Ó bãc lét nhiÒu h¬n n÷a nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng. §iÒu dÔ dµng thÊy nhÊt lµ khi l¹m ph¸t gia t¨ng, gÝa c¶ hµng ho¸ t¨ng nhanh h¬n gia t¨ng tiÒn l­¬ng v× vËy mµ c¸c t­ b¶n dÔ dµng kiÕm ®­îc lîi léc do b¸n hµng. §Æc biÖt ®Ó ch¹y ®ua vò trang. Bï ®¾p chi phÝ qu©n sù th× c¸c tæ hîp c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vò khÝ lµ cã lîi nhiÒu nhÊt. Tuy nhiªn kh«ng nhÊt thiÕt lµ l¹m ph¸t ph¶i cã lîi duy nhÊt cho nh÷ng ng­êi bãc lét, vµ ®«i khi nã l¹i lµ chÝnh s¸ch kÝch thÝch sù ph¸t triÓn kinh tÕ v× nã cã t¸c dông lµm t¨ng khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng, cung cÊp thªm vèn cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kÝch thÝch sù tiªu dïng cña ChÝnh phñ vµ nh©n d©n. V×vËynã kÝch thÝch sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn viÖc sö dông chÝnh s¸ch nh­ vËy lµ cÇn phait thËn träng v× nã dÉn ®Õn sù qu¸ ®µ ®­a l¹m ph¸t tiÕn lªn víi tèc ®é cao 4. Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiªn ®¹i L¹m ph¸t cã nhiÒu nguyªn nh©n kh«ng gièng nhau, v× vËy kh¸i niÖm vÒ l¹m ph¸t còng kh¸c nhau 4.1. L¹m ph¸t ®Ó bï ®¾p c¸c thiÕu hôt cña ng©n s¸ch §©y lµ nguyªn nh©n th«ng th­êng nhÊt do sù thiÕu hôt ng©n s¸ch chi tiªu cña Nhµ n­íc (y tÕ, gi¸o dôc, quèc phßng) vµ do nhu cÇu khuÕch tr­¬ng nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc cña mét quèc gia chñ tr­¬ng ph¸t hµnh thªm tiÒn vµo l­u th«ng ®Ó bï ®¾p cho c¸c chi phÝ nãi trªn ®ang thiÕu hôt. ë ®©y chóng ta thÊy vèn ®Çu t­ vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ ®­îc bï ®¾p b»ng ph¸t hµnh, kÓ c¶ t¨ng møc thuÕ nã sÏ ®Èy nÒn kinh tÕ ®i vµo mét thÕ mÊt c©n ®èi vùît qu¸ s¶n l­îng tiÒm n¨ng cña nã. Vµ khi tæng møc cÇn cña nÒn kinh tÕ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ (v× c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña mét nÒn kinh tÕ lµ cã giíi h¹n) lóc ®ã cÇu cña ®ång tiÒn sÏ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cung øng hµng ho¸ vµ l¹m ph¸t sÏ xÈy ra, gÝa c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn nhanh chãng. Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t ë ®©y ®­îc x¸c ®Þnh lµ l¹m ph¸t do cÇu hµng ho¸ v­ît kh¶ n¨ng cung. Hµng ho¸ bÞ s¨n ®uæi bëi l­îng chi tiªu qu¸ lín. L¹m ph¸t do nguyªn nh©n cÇu ®­îc thÓ hiÖn trªn ®å thÞ cña cung vµ cÇu nh­ sau: P Q’ S D’ D P’ e‘ D1 P E D1 S’ S¶n l­îng tiÒm n¨ng Q H×nh 1: L¹m ph¸t do nguyªn nh©n cÇu t¨ng v­ît sè l­îng tiÒm n¨ng ®­êng cÇu DD1 v­ît qu¸ khái sè l­îng tiÒm n¨ng. GÝa c¶ t¨ng tõ P lªn P’. §­êng cung SS’ cã ®é dèc lín vµ c©n b»ng cung cÇu ®­îc lËp l¹i ë mét thÕ míi víi gÝa c¶ lµ P’ ®­êng cÇu lµ D’D’1. B¶n chÊt cña l¹m ph¸t do nguyªn nh©n cÇu lµ chi tiªu qu¸ nhiÒu trong lóc l­îng cung hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ. 4.2. L¹m ph¸t do nguyªn nh©n chi phÝ Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng cã quèc gia nµo l¹i cã thÓ duy tr× ®­îc trong mét thêi gian dµi víi c«ng ¨n viªc lµm ®Çy ®ñ cho mäi ng­êi, gÝa c¶ æn ®Þnh vµ cã mét thÞ tr­êng hoµn toµn tù do. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, xu h­íng t¨ng gÝa c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n lu«n lu«n diÔn ra tr­íc khi nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc mét khèi l­îng c«ng ¨n viÖc lµm nhÊt ®Þnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®Èy gÝa c¶ t¨ng lªn ngay c¶ trong c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ch­a ®­îc sö dông ®Çy ®ñ, l¹m ph¸t xÈy ra. L¹m ph¸t nh­ vËy cã nguyªn nh©n lµ do søc ®Èy cña chi phÝ s¶n xuÊt. VÊn ®Ò t¹i sao chi phÝ l¹i t¨ng lªn? nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng t¨ng tiÒn l­¬ng lµ mét nguyªn nh©n ®Èy chi phÝ t¨ng lªn. Mét sè nhµ kinh tÕ t­ b¶n cho r»ng viÖc ®Èy chi phÝ tiÒn l­¬ng t¨ng lªn lµ do c«ng ®oµn g©y søc Ðp. Tuy nhiªn mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c cho r»ng chÝnh c«ng ®oµn ë n­íc t­ b¶n ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc lµm gi¶m tèc ®oä t¨ng cña l¹m ph¸t vµ gi÷ kh«ng cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng qu¸ nhanh khi nã gi¶m (A). V× c¸c hîp ®ång l­¬ng cña c¸c c«ng ®oµn thuêng lµ dµi h¹n vµ khã thay ®æi. Tuy nhiªn chóng ta còng cã thÓ thÊy r»ng nÕu tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng cña n¨ng suÊt lao ®éng sÏ ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn cã nghÜa lµ chi phÝ tiÒn c«ng trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm t¨ng lªn ®· ®Èy gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn. Thùc chÊt ë c¸c nÒn kinh tÕ t­ b¶n khi c¸c cuéc ®Êu tranh cña c«ng ®oµn d¹t ®­îc mét tho¶ thuËn vÒ møc l­¬ng míi, th× c¸c nhµ t­ b¶n l¹i t×m c¸ch lÊy l¹i kho¶n mµ hä ®· mÊt ®i do t¨ng tiÒn l­¬ng cho c«ng nh©n b»ng c¸ch n©ng gi¸ b¸n hµng ho¸ lªn. Ngoµi ra c¸c cuéc khñng ho¶ng vÒ c¸c loai nguyªn liÖu c¬ b¶n nh­ dÇu má, s¾t thÐp...®· lµm cho gi¸ c¶ cña nã t¨ng lªn (v× hiÕm ®i) vµ ®iÒu ®ã ®· ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn. Nãi chung viÖc t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt do nghiÒu nguyªn nh©n, ngay c¶ viÖc t¨ng chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh nh­ tiÕp kh¸ch hay nh÷ng chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt kh¸c còng lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn vµ do vËy nã ®Èy gÝa c¶ t¨ng lªn. Cã thÓ nãi nguyªn nh©n ë ®©y lµ s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶, vèn bá ra nhiÒu h¬n nh­ng s¶n phÈm thu l¹i kh«ng t¨ng lªn hoÆc t¨ng rÊt chËm so víi tèc ®é t¨ng cña chi phÝ, l¹m ph¸t do søc ®Èy chi phÝ ®­îc thÓ hiÖn trªn ®å thÞ 2 nh­ sau: P s’1 D s1 P’ e ’ S’ P e D’ S Sè l­îng tiÒm n¨ng Q H×nh 2. Trªn s¬ ®å ta thÊy lµ cÇu ch­a ®¹t ®­îc ®Õn s¶n phÈm tiÒm n¨ng. §­êng cong cung cã xu h­íng di chuyÓn ®i lªn tõ SS1 lªn S’S’1 lµm cho gÝa c¶ t¨ng lªn. 4.3. L¹m ph¸t ú L¹m ph¸t ú lµ mét kh¸i niÖm cña c¸c nhµ kinh tÕ t­ b¶n, lµ l¹m ph¸t chØ t¨ng víi mét tû lÖ kh«ng ®æi hµng n¨m trong mét thêi gian dµi. ë nh÷ng n­íc cã l¹m ph¸t ú xÈy ra, cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ ë n­íc ®ã cã mét sù c©n b»ng mong ®îi, tû lÖ l¹m ph¸t lµ tû lÖ ®­îc tr«ng ®îi vµ d­îc ®­a vµo c¸c hîp ®ång vµ c¸c tho¶ thuËn kh«ng chÝnh thøc. Tû lÖ l¹m ph¸t ®ã ®­îc Ng©n hµng Trung ­¬ng, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, giíi t­ b¶n vµ c¶ giíi lao ®éng thõa nhËn vµ phª chuÈn nã. §ã lµ mét sù l¹m ph¸t n»m trong kÕt cÊu biÓu hiÖn mét sù c©n b»ng trung hoµ vµ nã chØ biÕn ®æi khi cã sù chÊn ®éng kinh tÕ x¶y ra (tû lÖ ú t¨ng hoÆc gi¶m). NÕu nh­ kh«ng cã sù chÊn ®éng nµo vÒ cung hoÆc cÇu th× l¹m ph¸t cã xu h­íng tiÕp tôc theo tû lÖ cò. P D“ S”2 D ’ P’ e” s’1 D e ’’’ P’ S” e” s’1 S’ P e d”1 S d’1 D1 Sè l­îng tiÒm n¨ng Q (H×nh 3) B»ng h×nh ¶nh trªn ®å thÞ, chóng ta gi¶ sö r»ng sù t¨ng tr­ëng cñatáng s¶n phÈm quèc d©n lµ kh«ng cã. Th× khi l¹m ph¸t t¨ng víi tû lÖ hµng n¨m lµ 7% th× chi phÝ trung b×nh còng t¨ng lªn 7%. Chi phÝ t¨ng lªn ®Èy ®Õn ®­êng cung t¨ng lªn dÉn ®Õn gÝa c¶ vµ tiÒn l­¬ng t¨ng lªn theo vßng xo¸y tr«n èc L¹m ph¸t ú dÉn tíi gÝa c¶ t¨ng lªn hµng n¨m víi mét tèc ®é nh­ cò (0,7%). §­êng cong DD vµ SS cïng dÞch chuyÓn lªn trªn víi mét tèc ®é gièng nhau hµng n¨m vµ kinh tÕ vÜ m« nhËn nh÷ng ®iÓm c©n b»ng míi lµ E’ råi EE”, EE’”... 4.4. L¹m ph¸t cÇu kÐo: L¹m ph¸t cÇu kÐo x¶y ra khi tæng cÇu t¨ng lªn m¹nh mÏ t¹i møc s¶n l­îng ®· ®¹t hoÆc v­ît qu¸ tiÒm n¨ng. Khi x¶y ra l¹m ph¸t cÇu kÐo ng­êi ta th­êng nhËn thÊy l­îng tiÒn kh«ng l­u th«ng vµ khèi l­îng tÝn dông t¨ng ®¸ng kÓ vµ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cã giíi h¹n cña møc cung hµng hãa. B¶n chÊt cña l¹m ph¸t cÇu kÐo lµ chi tiªu qu¸ nhiÒu tiÒn ®Ó mua mét l­îng cung h¹n chÕ vÒ hµng hãa cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng lao ®éng ®· ®¹t c©n b»ng. P1 P2 P3 P4 1’ 2 3 4 Tæng s¶n phÈm Y Yn AD1 AD2 AD3 AD4 AS4 AS3 AS2 AS1 Y’ 1 2’ 3’ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹m ph¸t cã thÓ x¶y ra khi môc tiªu c«ng ¨n viÖc lµm cao. Ngay khi c«ng ¨n viÖc lµm ®Èy ®ñ, thÊt nghiÖp lóc nµo còng tån t¹i do nh÷ng xung ®ét trªn thÞ tr­êng lao ®éng. Tû lÖ thÊt nghiÖp khi cã c«ng ¨n viÖc lµm ®Èy ®ñ (tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn) sÏ lín h¬n 0. NÕu Ên ®Þnh mét chØ tiªu thÊt nghiÖp thÊp d­íi tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn sÏ t¹o ra mét ®Þa bµn cho mét tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao h¬n vµ l¹m ph¸t ph¸t sinh. Tæng møc gi¸ c¶ NÕu nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã chØ tiªu thÊt nghiÖp (gi¶ sö 4%) thÊp h¬n tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn (6%) th× hä sÏ cè g¾ng ®¹t ®­îc mét chØ tiªu s¶n phÈm lín h¬n møc tû lÖ tù nhiªn cña s¶n phÈm ký hiÖu Y1. Gi¶ sö ban ®Çu ë ®iÓm 1, nÒn kinh tÕ ë møc tû lÖ tù nhiªn cña s¶n phÈm nh­ng d­íi møc chØ tiªu s¶n phÈm Y1. §Ó ®¹t chØ tiªu thÊt nghiÖp 4%, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ban hµnh c¸c chinh s¸ch ®Ó t¨ng tæng cÇu lµm ®­êng tæng cÇu di chuyÓn ®Õn AD2, nÒn kinh tÕ chuyÓn ®Õn ®iÓm 1’, s¶n phÈm ë t¹i Y1 vµ ®¹t môc tiªu thÊt nghiÖp 4%. V× t¹i Y1 tû lÖ 4% thÊt nghiÖp lµ d­íi møc tû lÖ tù nhiªn nªn l­¬ng sÏ t¨ng lªn vµ ®­êng tæng cung di chuyÓn vµo ®Õn AS2, ®­a nÒn kinh tÕ tõ ®iÓm 1’ sang ®iÓm 2. NÒn kinh tÕ l¹i sÏ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn 6% nh­ng ë møc gi¸ c¶ P2 cao h¬n. Do thÊt nghiÖp l¹i cao h¬n møc chØ tiªu, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch sÏ di chuyÓn ®­êng tæng cÇu ®Õn AD3 ®Ó ®¹t chØ tiªu s¶n phÈm ®Õn ®iÓm 2’, toµn bé qu¸ trÝnh Ï tiÕp tôc ®Èy nÒn kinh tÕ ®Õn ®iÓm 3 vµ xa h¬n. KÕt qu¶ lµ møc gi¸ c¶ t¨ng ®Òu dÇn vµ l¹m ph¸t. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kh«ng thÓ tiÕp tôc di chuyÓn ®­êng tæng cÇu th«ng qua chÝnh s¸ch tµi chÝnh do nh÷ng giíi h¹n trong viÖc chi tiªu cña chÝnh phñ vµ gi¶m thuÕ. Do ®ã hä ph¶i ¸p dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bµnh tr­íng, do ®ã g©y nªn tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao. Nh­ vËy theo ®uæi mét chØ tiªu s¶n phÈm qu¸ cao hay t­¬ng ®­¬ng lµ mét tû lÖ thÊt nghiÖp qu¸ thÊp lµ nguån gèc sinh ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¹m ph¸t. 4.5. L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy: Ngay c¶ khi s¶n l­îng ch­a ®¹t møc tiÒm n¨ng nh­ng vÉn cã thÓ x¶y ra l¹m phÊt ë nhiÒu n­íc, kÓ c¶ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cao. §ã lµ mét ®Æc ®iÓm cña l¹m ph¸t hiÖn t¹i. KiÓu l¹m ph¸t nµy gäi lµ l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy, võa l¹m ph¸t võa suy gi¶m s¶n l­îng, t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn còng gäi lµ “l¹m ph¸t ®×nh trÖ”. C¸c c¬n sèc gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng ®Çu vµo, ®Æc biÖt lµ c¸c vËt t­ c¬ b¶n: x¨ng, dÇu, ®iÖn... lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ®Èy chi phÝ lªn cao, ®­êng AS dÞch chuyÓn lªn trªn. Tuy tæng cÇu kh«ng thay ®æi nh­ng gi¸ c¶ l¹i t¨ng lªn vµ s¶n l­îng gi¶m xuèng. Gi¸ c¶ s¶n phÈm trung gian (vËt t­) t¨ng ®ét biÕn th­êng do c¸c nguyªn nh©n nh­ thiªn t¹i, chiÕn tranh, biÕn ®éng chÝnh trÞ kinh tÕ... L¹m ph¸t chi phÝ còng cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch æn ®Þnh n¨ng ®éng nh»m thóc ®Èy mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao. Nã x¶y ra do nh÷ng có sèc cung tiªu cùc hoÆc do viÖc c¸c c«ng nh©n ®ßi t¨ng l­¬ng cao h¬n g©y nªn. Tæng møc gi¸ c¶ Tæng s¶n phÈm Y AS1 AS2 AS3 AS4 AD4 AD3 AD2 AD1 4 3 2 1 P1 P2 P3 P4 2’ 3’ 1’ Yn Y’ Lóc ®Çu nÒn kinh tÕ ë t¹i ®iÓm 1. Gi¶ ®Þnh c«ng nh©n ®ßi t¨ng l­¬ng do hä muèn t¨ng l­¬ng thùc tÕ hoÆc do hä dù ®o¸n l¹m ph¸t sÏ lªn cao nªn ®ßi t¨ng l­¬ng ®Ó khíp víi møc l¹m ph¸t. ¶nh h­ëng cña viÖc t¨ng ®ã t­¬ng tù nh­ mét có sèc cung tiªu cùc lµm ®­êng tæng cung di chuyÓn vµo ®Õn AS2. NÕu chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ kh«ng thay ®æi th× nÒn kinh tÕ chuyÓn tíi ®iÓm 1’ s¶n phÈm sÏ gi¶m xuèng d­íi møc tû lÖ tù Mü do cã thÞ tr­êng chøng kho¸n nhµ n­íc ph¸t triÓn tèt nªn cã thÓ ph¸t hµnh nhiÒu tr¸i kho¸n ®Ó tµi trî th©m hôt. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i th©m hôt t¹i Mü kh«ng cã nguy c¬ l¹m ph¸t bëi Fed cã thÓ cã môc tiªu ng¨n chÆn l·i suÊt cao. Khi chÝnh phñ ph¸t hµnh tr¸i kho¸n ®Ó tµi trî th©m hôt cã thÓ g©y nªn ¸p lùc víi l·i suÊt. Khi ®ã Fed cã thÓ mua tr¸i kho¸n ®Ó n©ng gi¸ tr¸i kho¸n vµ ng¨n chÆn l·i suÊt t¨ng, kÕt qu¶ lµ cung tiÒn t¨ng lªn vµ g©y ph¸t sinh l¹m ph¸t. PhÇn II. L¹m ph¸t víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong thùc tiÔn kinh tÕ ë ViÖt Nam 1. L¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua. 1.1. Giai ®o¹n 1988-1995 Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· chuyÓn sang mét gian ®o¹n míi, ®ã lµ nhê kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao trong khi l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi, khèng chÕ ë møc hîp lý. Liªn tôc tõ n¨m 1988, mäi nç lùc cña chÝnh phñ ®­îc tËp trung vµo kiÒm chÕ, ®Èy lïi l¹m ph¸t tõ møc 3 ch÷ sè xuèng cßn 1 ch÷ sè. §©y lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. Trong khi l¹m ph¸t ®­îc kÐo xuèng th× kinh tÕ vÉn t¨ng tr­ëng cao vµ kh¸ æn ®Þnh, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 7 – 8%. T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t (tû lÖ %) N¨m 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 T¨ng tr­ëng 5,1 8,0 5,1 6,0 8,6 8,1 8,8 9,5 L¹m ph¸t 410,9 34,8 67,2 67,4 17,2 5,2 14,4 12,7 C«ng cuéc chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng vÊn ®Ò: Nèi láng c¬ chÕ kiÓm so¸t gi¸ c¶, phi tËp trung hãa tiÕn tr×nh ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ, thèng nhÊt ®iÒu hµnh tû gi¸ theo quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®ång thêi thi hµnh mét chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng, kÕt hîp th¾t chÆt ®óng møc viÖc cung øng tiÒn trung ­¬ng. C¸c gi¶i ph¸p lóc ®Çu ®­îc tiÕp nèi víi sö dông tõng b­íc cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®· nhanh chãng ®em l¹i nhiÒu thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trong ®iÒu kiÖn kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t. Cô thÓ: - Lßng tin cña d©n chóng vµo ®ång tiÒn ViÖt Nam ®· tõng b­íc ®­îc kh«i phôc. TiÒn tÖ æn ®Þnh khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi t¨ng nhanh. TÝch lòy ®Çu t­ cña c¶ n­íc n¨m 1993 b»ng 17,6% GDP, t¨ng ®¸ng kÓ so víi tû lÖ tÝch lòy 11 – 12% nh÷ng n¨m tr­íc. N¨m GDP/ng­êi (Tr ®ång) Tèc ®é t¨ng GDP (%) Tèc ®é t¨ng tiªu dïng (%) Tû lÖ tÝch lòy/GDP (%) Tû lÖ ®Ó dµnh/GDP (%) 1989 1990 1991 1992 1993 95 98 109 131 163 8,0 5,1 6,0 8,6 8,1 8,1 8,3 3,6 5,4 4,4 11,6 12,6 15,0 17,6 20,5 7,2 - - 6,9 15,0 Nguån: Tæng côc thèng kª 1994 - Trong tæng sè tÝch lòy n¨m 1993, tÝch lòy Nhµ n­íc chiÕm 43%, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 40%. Tû lÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi nµy t­¬ng ®­¬ng tû lÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo Singapo mét nÒn kinh tÕ ®­îc coi lµ më cöa réng nhÊt ë Ch©u ¸ hiÖn nay. - Tû lÖ tiÒn ®Ó dµnh cña c¶ nÒn kinh tÕ trªn GDP n¨m 1992 lµ 6,9%, n¨m 1993 lµ 15% GDP. §©y lµ mét b­íc ngoÆt lín vÒ tÝch lòy so víi tr­íc ®©y. - N¨m 1989, khi c¸c c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®­îc phi tËp trung hãa vµ gi¸ n«ng s¶n ®­îc th¶ næi, cïng víi t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c, chØ trong vßng 1 n¨m ViÖt Nam ®· tõ chç ph¶i nhËp khÈu g¹o ®· trë thµnh mét n­íc xuÊt khÈu g¹o, thu nhËp cña n«ng d©n t¨ng lªn. - C«ng cuéc chèng l¹m ph¸t vµ ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®· ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi qua viÖc m«i tr­êng ph¸p lý ®· tõng b­íc ®­îc kiÖn toµn, ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi t¨ng m¹nh sè doanh nghiÖp lµm ¨n thu lç ®· gi¶m h¬n, tû träng GDP cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao. Møc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong n¨m qua cã ®­îc lµ nhê kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao trong khi l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi vµ bÞ khèng chÕ ë møc hîp lý. §iÒu nµy tr¸i ng­îc h¼n víi mét sè quèc gia khi chèng l¹m ph¸t th­êng lµm kinh tÕ suy tho¸i. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc còng n¶y sinh nhiÒu khã kh¨n míi: - L¹m ph¸t gi¶m trong ®iÒu kiÖn nhËp siªu vèn n­íc ngoµi (chñ yÕu lµ vay nî) ®· lµm cho ®ång tiÒn ViÖt Nam cã xu h­íng lªn gi¸ so víi mét sè ®ång tiÒn kh¸c, ¶nh h­ëng bÊt lîi ®Õn viÖc khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi trong khi ®ã s¶n xuÊt trong n­íc bÞ chÌn Ðp, c¹nh tranh m¶nh bêi hµng nhËp ®Æc biÖt lµ hµng nhËp lËu. N¨m 1992 tû lÖ hµng tÝch lòy ph¶i nhËp lªn tíi 63,7%, tû lÖ s¶n phÈm trung gian dïng trong s¶n xuÊt ph¶i nhËp lªn tíi 25%. C¸n c©n th­¬ng m¹i do ®ã tiÕp tôc th©m hôt trong ®iÒu kiÖn ®ã viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao h¬n sÏ kÝch thÝch l¹m ph¸t gia t¨ng, g©y khã kh¨n cho viÖc duy tr× thµnh qu¶ ®¹t ®­îc. Do ®ã gi¶i quyÕt hµi hßa mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i ®­îc tiÕp tôc. N¨m 1994, møc l¹m ph¸t do quèc héi th«ng qua lµ 10% nh­ng do mét sè nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­ gi¸ c¶ thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng ¶nh h­ëng ®Õn trong n­íc, thiªn tai, béi chi ng©n s¸ch... ®· khiÕn l¹m ph¸t v­ît møc dù kiÕn 14,4%. Pph©n tÝch ®· chØ ra r»ng n¨m 1994 l¹m ph¸t t¨ng chñ yÕu thuéc vÒ kh©u cung øng hµng hãa, trong ®ã l­¬ng thùc chiÕm phÇn quan träng. Trong mét thêi gian dµi gi¸ l­¬ng thùc ®· ®øng më møc thÊp so víi gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng kh¸c nªn gÝa l­¬ng thùc t¨ng lªn ë chõng mùc nhÊt ®Þnh lµ hîp lý vµ ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi g¾n víi nhiÒu bÊt æn nªn møc l¹m ph¸t cã thÓ v­ît qu¸ so víi møc dù kiÕn hµng n¨m. Møc l¹m ph¸t n¨m 1994 tuy kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch nh­ng cã yÕu tè cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng cÇn ph¶i x¸c lËp mét tû lÖ nhÊt ®Þnh gi÷a t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t. Cã ý kiÕn cho r»ng ph¶i kiÒm chÕ l¹m ph¸t thÊp, æn ®Þnh gi¸ c¶ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ dï ë nhÞp ®é thÊp nh­ng æn ®Þnh l©u dµi (c¸c n­íc nh©n NICS). Ng­îc l¹i cã ý kiÕn l¹i cho r»ng khuyÕn khÝch l¹m ph¸t míi t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu vµ xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp so víi c¸c n­íc kh¸c nªn ®Ó tr¸nh khái tôt hËu, kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao trong nhiÒu n¨m. Muèn vËy, ViÖt Nam cã thÓ ph¶i duy tr× tû lÖ l¹m ph¸t vµi n¨m ®Çu cao h¬n møc t¨ng tr­ëng trong n­íc mét chót, kÐo dÇn xuèng nh÷ng n¨m sau. Tuy nhiªn nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta th¶ næi hoµn toµn l¹m ph¸t. Tû lÖ l¹m ph¸t ë møc dù tÝnh hîp lý vµ cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®­îc ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hµng n¨m nh»m gi¶i quyÕt cïng lóc 2 môc tiªu lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, liªn tôc, l©u dµi. 1.2. Giai ®o¹n 1996-1999: Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¹t ®­îc trong giai ®o¹n tr­íc ®Æc biÖt lµ t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t ®· ghi nhËn nh÷ng kÕt qu¶ ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. NÒn kinh tÕ ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng tr× trÖ suy tho¸i, ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao, liªn tôc vµ t­¬ng ®èi toµn diÖn. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n giai ®o¹n 1991-1995 lµ 8,2% vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc t¨ng m¹nh khi n¨m 1995 ®¹t tû lÖ t¨ng tr­ëng 9,5% ®· khiÕn c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nghÜ ®Õn viÖc ph¶i kiÒm chÕ tèc ®é t¨ng tr­ëng cao qu¸ ®¸ng vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn tõ n¨m 1996, cô thÓ h¬n tõ 1997, xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng nh­ møc l¹m ph¸t cña ViÖt Nam ®· liªn tôc gi¶m. §¸ng l­u ý lµ ®· cã mÇm mèng xuÊt hiÖn hiÖn t­îng gi¶m ph¸t th«ng qua chØ sè gi¸ ©m ë mét vµi th¸ng trong c¸c n¨m 1996, 1997 vµ 1999. Tuy nhiªn xÐt vÒ chung vµ dµi h¹n, tuy tèc ®é t¨ng tr­ëng cã gi¶m sót song nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn chñ yÕu ë xu h­íng l¹m ph¸t víi møc ®é võa ph¶i, b×nh qu©n 6%/n¨m kÓ tõ 1995-1999. N¨m T¨ng tr­ëng (GDP %) L¹m ph¸t (CPI)(%). 1995 9,5 12,7 1996 9,3 4,5 1997 8,2 3,7 1998 5,8 9,2 1999 4,8 0,1 2. VÊn ®Ò míi n¶y sinh: Gi¶m ph¸t vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ: 2.1. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò gi¶m ph¸t: Mét ®iÒu cã vÎ kh«ng b×nh th­êng lµ trong khi ®ang lµ giai ®o¹n phôc håi cña c¸c nÒn kinh tÕ bÞ khñng ho¶ng nÆng ë Ch©u ¸ th× kinh tÕ ViÖt Nam l¹i ®ang trªn ®µ ®i xuèng. ViÖc ®i xuèng nµy rÊt khã h·m l¹i vµ viÖc ®­a nÒn kinh tÕ trë l¹i møc t¨ng tr­ëng dï chØ ë møc trªn d­íi 6% ®· rÊt khã kh¨n. Tèc ®é t¨ng GDP 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 chØ ®¹t 4,3 % trong khi chØ sè gi¸ gi¶m liªn tôc. Møc l¹m ph¸t 9 th¸ng chØ lµ 0,2% trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999, trõ 2 th¸ng 1 vµ 2 lµ hai th¸ng gi¸p tÕt, gi¸ c¶ diÔn biÕn hîp quy luËt, 4 th¸ng cßn l¹i chØ sè gi¸ tiªu dïng CPI liªn tiÕp mang dÊu ©m. Th¸ng 1: 1,7% Th¸ng 4: -0,6% Th¸ng 2: 1,9%; Th¸ng 5: - 0,4% Th¸ng 3: - 0,7%; Th¸ng 6: -0,3% Møc l¹m ph¸t 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 lµ 1,6% thÊp h¬n nhiÒu cïng kú n¨m 1998 (6%). Gi¶m ph¸t xuÊt hiÖn ®· g©y thªm khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ vèn ®ang tr× trÖ. Trong kho¶ng 7/99, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ch­a cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. ChØ sè gi¸ c¶ th¸ng 7 tiÕp tôc gi¶m 0,4% lµm cho tû lÖ l¹m ph¸t 7 th¸ng ®Çu n¨m 1999 chØ ë møc 1,2%. Gi¶m ph¸t sÏ g©y ra nguy h¹i cho nÒn kinh tÕ nÕu nguyªn nh©n do møc cÇu gi¶m n¨ng lùc s¶n xuÊt d­ thõa vµ møc cung øng tiÒn thu hÑp. Khi Êy gi¶m ph¸t sÏ g©y ra nh÷ng t¸c h¹i to lín. Ng­êi tiªu dïng sÏ tr× ho·n viÖc mua hµng víi hy väng gi¸ ngµy mai sÏ thÊp h¬n gi¸ h«m nay. T©m lý nµy sÏ lµm gi¶m møc cÇu x· héi buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i liªn tôc gi¶m gi¸ hµng. NÕu kÐo dµi, nhiÒu doanh nghiÖp sÏ ph¶i ngõng s¶n xuÊt hoÆc sËp tiÖm. Gi¸ hµng h¹ lµm t¨ng møc d­ nî thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng tr¶ ®­îc nî ng©n hµng kÐo ng©n hµng ®Õn bê ph¸ s¶n. Nã cßn lµm c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch gi¶m sót, k×m h·m tèc ®é tr¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nguy h¹i h¬n lµ gi¶m ph¸t cã thÓ v« hiÖu qu¸ chÝnh s¸ch l·i suÊt mét c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. 2.2. Nguyªn nh©n gi¶m ph¸t. Gi¶m ph¸t lµ hiÖn t­îng thÞ tr­êng bÞ chi phèi bëi hai yÕu tè cung vµ cÇu. Thùc chÊt cña nã trong tr­êng hîp ViÖt Nam t¹i thêi ®iÓm n¨m 1999 lµ t×nh tr¹ng cung ngµy cµng v­ît xa cÇu. a.C¸c nguyªn nh©n vÒ phÝa cung: Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh r¼ng kh«ng hÒ cã sù d­ thõa cung nãi chung mµ chØ lµ sù d­ thõa cung trong c¬ cÊu. T×nh tr¹ng ø ®äng s¶n phÈm s¶n xuÊt cÇm chõng kh«ng x¶y ra ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ, víi tÊt c¶ c¸c ngnµh, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi khu vùc mµ chØ x¶y ra cho mét sè s¶n phÈm, mét sè ngµnh hÑp vµ tËp trung vµo mét sè doanh nghiÖp thuéc mét vµi khu vùc nhÊt ®Þnh. Khi bÞ ®Èy tíi møc nghiªm träng th× hiÖu øng cña nã lan táa sang toµn bé nÒn kinh tÕ khi ®ã nã g©y ra c¶m gi¸c d­ thõa cung toµn bé. Cô thÓ nhiÒu s¶n phÈm bÞ tån kho nhiÒu nh©t chÝnh lµ nh÷ng ngµnh ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh­ xi m¨ng, ®­êng, thÐp, g¹ch èp l¸t. Nh÷ng ngµnh s¶n phÈm b¾t ®Çu bÞ ø ®äng tõ n¨m 1988 th× sang 1999 duy tr× møc t¨ng tr­ëng thuéc loaÞ cao nhÊt, lµm cho cung cÇu thÞ tr­êng ®èi víi chóng trë nªn gay g¾t h¬n. HÇu hÕt nh÷ng doanh nghiÖp chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ nhÊt thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. HiÖn t­îng “thõa cung” trong lÜnh vùc dÞch vô lµ hËu qu¶ trùc tiÕp cña t×nh tr¹ng “thiÕu cÇu” do møc thu nhËp d©n c­ trong n­íc gi¶m vµ do t¸c ®éng cña khñng ho¶ng. Nh­ vËy nguyªn nh©n ¸ch t¾c thÞ tr­êng n¨m 1999 lµ do sù mÊt c©n ®èi mang tÝnh c¬ cÊu, chiÕn l­îc ®Çu t­ kh«ng phï hîp, ph¶n øng chÝnh s¸ch ch­a kÞp thêi vÉn tiÕp tôc duy tr× møc ®Çu t­, t¨ng tr­ëng cao cho nh÷ng s¶n phÈm khã tiªu thô, lµm gia t¨ng thªm t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi cung cÇu. Ngoµi ra còng cã nh÷ng nguyªn nh©n bªn ngoµi nh­ xu h­íng gi¶m gi¸ toµn cÇu trong ®ã cã gi¸ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu g©y nªn t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t cña n­íc ta trong n¨m 1999. b. C¸c nguyªn nh©n vÒ phÝa cÇu: Tæng cÇu suy gi¶m lµ nguyªn nh©n lµm t¨ng thªm t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi thÞ tr­êng. Nã b¾t nguån tõ mét sè lý do. Thø nhÊt: sè lao ®éng thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm t¨ng nhanh lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu lµm gi¶m thu nhËp d©n c­ ®Æc biÖt lµ trong ngµnh than (8 v¹n lao ®éng kh«ng ®ñ viÖc lµm) vµ ngµnh mÝa ®­êng (40 v¹n lao ®éng bÞ ¶nh h­ëng vÒ viÖc lµm vµ thu nhËp). Thø hai: møc gi¸ n«ng s¶n néi ®Þa gi¶m nhanh h¬n møc t¨ng s¶n l­îng lµm chi phÝ s¶n xuÊt cña n«ng d©n t¨ng nhanh h¬n thu nhËp. C¶ tæng thu nhËp vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng trong n«ng d©n ®Òu gi¶m. Thø ba: sù gi¶m sót thu nhËp lµm cho viÖc chi tiªu cña d©n c­ cã xu h­íng t¨ng tû phÇn chi tiªu vµo c¸c mÆt hµng tiªu dïng tèi thiÓu víi gi¸ rÎ, chÊt l­îng ph¶i ch¨ng lµm gi¶m søc mua ®èi víi c¸c s¶n phÈm cao cÊp hoÆc mang tÝnh ®Çu t­, mua hµng nhËp lËu t¨ng. Thø t­: trong ®iÒu kiÖn thu nhËp gi¶m ng­êi d©n vÉn göi tiÒn tiÕt kiÖm vµo c¸c ng©n hµng h¬n lµ gi÷ l¹i ®Ó chi tiªu. Do lßng tin vµo triÓn väng kinh tÕ Ýt s¸ng sña trong thêi gian tíi thóc ®Èy d©n c­ göi tiÒn nh­ c¸c b¶o ®¶m cho t­¬ng lai h¬n lµ mua hµng ®Ó tiªu dïng hiÖn t¹i. Ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n kÓ trªn, mét nguyªn nh©n kh¸c kh«ng kÐm phÇn quan träng ®ã lµ viÖc ®Ò ra vµ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®èi phã víi t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t nªu trªn th­êng Ýt chó ý ®Õn tÝnh hÖ thèng vµ ph¶n øng d©y chuyÒn, dÔ triÖt tiªu lÉn nhau. V× vËy t×nh h×nh kh«ng ®­îc kh¾c phôc mµ tiÕp diÔn trong suèt thêi gian kh¸ dµi. §iÓm nµy sÏ ®­îc xem xÐt kü h¬n trong môc tiÕp theo: “C¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu vµ hiÖu qu¶ ¸p dông”. 2..3. C¸c gi¶i ph¸p "kÝch cÇu" vµ hiÖu qu¶ ¸p dông: Trong n¨m 1999, nç lùc chÝnh s¸ch lín nhÊt lµ ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p “kÝch cÇu” nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®­îc coi lµ m¹nh nhÊt trong sè ®ã lµ 4 lÇn gi¶m l·i suÊt, t¨ng ®Çu t­ nhµ n­íc, t¨ng l­¬ng cho ng­êi lao ®éng trong khu vùc nhµ n­íc b»ng c¸ch gi¶m ngµy lµm viÖc. Tuy nhiªn thùc tÕ cho thÊy hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p nµy lµ rÊt thÊp. ThÞ trt­êng hÇu nh­ kh«ng cã ph¶n øng g× tÝch cùc ®èi víi c¸c gi¶i ph¸p vèn ®­îc coi lµ hÕt søc nh¹y c¶m trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. N¨m 1999, ng©n hµng nhµ n­íc ®· h¹ l·i suÊt trÇn 4 lÇn vµ níi láng c¸c ®iÒu kiÖn tÝn dông. Môc ®Ých cña hµnh ®éng nµy vÒ c¬ b¶n lµ xuÊt ph¸t tõ ®éng c¬ kÝch cÇu (khuyÕn khÝch vay ®Ó chi tiªu vµ ®Çu t­). MÆt kh¸c h¹ l·i suÊt tr­íc hÕt lµ ph¶n øng thuÇn tóy thÞ tr­êng khi møc l¹m ph¸t gi¶m m¹nh. V× vËy viÖc h¹ l·i suÊt bÞ ®éng c¬ kh¸ch quan (gi¶m møc l¹m ph¸t) triÖt tiªu søc kÝch thÝch cña ®éng c¬ chñ quan (khuyÕn khÝch vay). §©y lµ lý do ®Çu tiªn gi¶i thÝch t¹i sao sau nh÷ng lÇn h¹ l·i suÊt khèi l­îng vay ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp hÇu nh­ kh«ng t¨ng, vèn vÉn ïn ®äng trong hÖ thèng ng©n hµng, d©n chóng vÉn tiÕp tôc göi tiÒn vµo ng©n hµng. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp ®a sè doanh nghiÖp ®ang thùc sù thiÕu c¬ héi ®Çu t­ h¬n lµ thiÕu vèn. Sù ¸ch t¾c thÞ tr­êng ®· ®Õn møc lµm triÖt tiªu ®¸ng kÓ c¬ héi vµ mong muèn gia t¨ng ®Çu t­ ®Ó tho¸t khái t×nh thÕ bÕ t¾c trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Nh­ vËy ®iÒu cÇn suy nghÜ lµ gi¶m l·i suÊt cã ph¶i lµ mét c«ng cô m¹nh ®Ó t¨ng c¬ héi ®Çu t­ cña doanh nghiÖp hay kh«ng. ViÖc ng©n hµng h¹ l·i suÊt trÇn 4 lÇn song kÕt qu¶ vÉn ch­a thu ®­îc lµ bao chøng tá nguyªn nh©n kh«ng ph¶i ë lÜnh vùc tiÒn tÖ, do ®ã c«ng cô l·i suÊt ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶. VÒ phÝa c¸c ng©n hµng, mét mÆt g¸nh nÆng nî qu¸ h¹n ®· ®¹t ®Õn con sè khæng lå lµm c¸c ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ro rÊt lín do kh«ng thu håi ®­îc vèn (ch­¬ng tr×nh mÝa ®­êng nî 4500 tû ®ång, ngµnh xi m¨ng vµ cao su mçi ngµnh nî 3000 tû ®ång, ch­¬ng tr×nh nhµ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ch­¬ng tr×nh kh¾c phôc hËu qu¶ c¬n b·o sè 5... nî h¬n 4000 tû...). MÆt kh¸c d­êng nh­ c¸c ng©n hµng ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng béi thùc vÒ vèn: huy ®éng vèn tiÕt kiÖm nhiÒu nh­ng ng©n hµng l¹i kh«ng thÓ cho vay (v× nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng d¸m) vµ kh«ng d¸m cho vay (v× rÊt nhiÒu doanh nghiÖp muèn vay lµ doanh nghiÖp thua lç vµ cã nguy c¬ ph¸ s¶n). T×nh h×nh kinh tÕ ®· trë nªn tr× trÖ ®Õn møc gi¶m l·i suÊt hÇu nh­ kh«ng cã t¸c dông kÝch thÝch ®Çu t­. Tuy nhiªn nguyªn nh©n s©u sa cña vÊn ®Ò l¹i lµ t×nh tr¹ng c¬ cÊu bëi ®èi t­îng cho vay chÝnh cña c¸c ng©n hµng hiÖn nay vÉn lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, nhiÒu tr­êng hîp ®­îc vay theo chØ ®Þnh. V× vËy h¹ l·i suÊt kh«ng chØ nh»m môc tiªu kÝch cÇu mµ cßn chñ yÕu nh»m th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. ViÖc gi¶m l·i suÊt nh»m vµo nh÷ng môc tiªu kh«ng hoµn toµn ®ång h­íng víi nhau v× thÕ t¹o ra xu h­íng triÖt tiªu t¸c dông, lµm cho c«ng cô ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ thËm chÝ cßn tiÒm Èn nguy c¬ g©y bÊt æn ®Þnh. Trªn thùc tÕ kÕt qu¶ cña c«ng viÖc nµy còng cho thÊy tuyÖt ®¹i bé phËn vèn huy ®éng qua ph¸t hµnh c«ng tr¸i lµ tõ khu vùc doanh nghiÖp (trong ®ã ®a sè lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc) vµ c¸c tæ chøc. Nh­ vËy mét mÆt huy ®éng c«ng tr¸i lÇn nµy thùc chÊt chØ lµ h×nh thøc chuyÓn vèn tõ “tói” nµy cña nhµ n­íc (doanh nghiÖp nhµ n­íc) sang “tói” kh¸c cña nhµ n­íc (ng©n s¸ch) vµ nhµ n­íc l¹i ph¶i tr¶ l·i suÊt cao cho chÝnh nguån vèn cña m×nh. MÆt kh¸c ph¸t hµnh c«ng tr¸i lµ ®Ó cã vèn cho ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ cho 1000 x· ®ãi nghÌo. Tuy nhiªn trªn ®é gi¶i ng©n rÊt chËm lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña vèn vay. Nh×n chung c¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh trong n¨m 1999 ®· h­íng vµo nhiÒu môc tiªu, nÕu xÐt t¸ch biÖt th× chóng ®Òu tÝch cùc nh­ng khi ®Æt trong tæ hîp th× chóng l¹i h¹n chÕ, triÖt tiªu lÉn nhau, v× vËy ®· kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn. Nh­ng nã nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ nh÷ng nç lùc trong c¸c gi¶i ph¸p nh»m kÝch cÇu cña chÝnh phñ hoµn toµn kh«ng ph¸t huy hiÖu qu¶, mÆc dï cßn rÊt chËm ch¹p vµ khiªm tèn. B»ng chøng lµ hiÖn t­îng gi¶m ph¸t cña ViÖt Nam trong n¨m 1999 ®­îc coi lµ ®· chÊm døt víi tû sè gi¸ tiªu dïng liªn tiÕp t¨ng trë l¹i ë møc d­¬ng lµ 0,4% vµ 0,5% vµo th¸ng 11 vµ th¸ng 12 n¨m 1999 vµ tÝnh chung c¶ n¨m lµ 0,1%. Tuy nhiªn ®ã vÉn lµ nguy c¬ tiÒm tµng cßn cã kh¶ n¨ng t¸i gi¶m ph¸t trong n¨m tíi. VÊn ®Ò nhËn diÖn râ c¨n nguyªn vµ ®o l­êng ®óng ®¾n tr¹ng th¸i l¹m ph¸t ®Ó cã gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ can thiÖp ®óng h­íng cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« hiÖn nay. KÕt luËn L¹m ph¸t vµ t¨ng tr­êng kinh tÕ lµ hai vÊn ®Ò cã quan hÖ chÕ ­íc lÉn nhau rÊt chÆt chÏ, phøc t¹p.V× vËy gi¶i quyÕt hµi hßa mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i cÇn ®­îc coi lµ nÒn t¶ng trong sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, liªn tôc vµ l©u dµi cñaViÖt Nam trong giai ®o¹n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng. NÕu xem nhÑ vÊn ®Ò nµy sÏ dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t chØ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ hÕt søc h¹n chÕ, thËm chÝ lµ nguyªn nh©n ®­a ®Õn khñng ho¶ng. Bëi vËy bÊt cø gi¶i ph¸p nµo cã lîi cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng cÇn ph¶i ®i kÌm víi nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m tr¸nh nh÷ng có sèc do kÝch thÝch m¹nh l¹m ph¸t th¸i qu¸ g©y bÊt lîi cho nÒn kinh tÕ. Tuy vËy còng cÇn tr¸nh nh÷ng biÖn ph¸p cøng nh¾c tuy cã thÓ kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t nh­ng l¹i lµm chËm ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÓu râ vµ gi¶i quyÕt ®­îc tèt vÊn ®Ò nµy sÏ gãp phÇn kh«ng nhá cho c«ng cuéc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh KTVM - DHKTQD 2. T¹p chÝ tµi chÝnh 3. T¹p chÝ ng©n hµng 4. T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ 5. T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam 6. T¹p chÝ Th«ng tin tµi chÝnh 7. T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ. Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t. 2 1. Kh¸i niÖm 2 2. Ph©n loai l¹m ph¸t 2 2.1. L¹m ph¸t võa ph¶i 2 2.2. L¹m ph¸t phi m· 2 2.3. Siªu l¹m ph¸t 3 3. Sù ph¸t triÓn cña kh¸i niÖm l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i 3 4. Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t trong ®iÒu kiÖn hiªn ®¹i 4 4.1. L¹m ph¸t ®Ó bï ®¾p c¸c thiÕu hôt cña ng©n s¸ch 4 4.2. L¹m ph¸t do nguyªn nh©n chi phÝ 5 4.3. L¹m ph¸t ú 7 4.4. L¹m ph¸t cÇu kÐo: 8 4.5. L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy 10 PhÇn 2: L¹m ph¸t víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong thùc tiÔn kinh tÕ ë ViÖt Nam 12 1. L¹m ph¸t víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua. 12 1.1.Giai ®o¹n 1988-1995. 12 1.2.Giai ®o¹n 1996-1999. 16 2. VÊn ®Ò míi n¶y sinh: gi¶m ph¸t vµ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ 17 2.1- Thùc tr¹ng vÊn ®Ò gi¶m ph¸t 17 2.2- Nguyªn nh©n gi¶m ph¸t 18 2.3- C¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu vµ hiÖu qu¶ ¸p dông 20 KÕt luËn 23 Tµi liÖu tham kh¶o 24