Đề tài Lập kế hoạch và thiết kế các phương pháp kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính ở Việt Nam

đồng kiểm toán” của một công ty kiểm toán cho rằng kiểm toán viên phải xem xét hệ thống kiểm soát chất lượng khi đánh giá khả năng chấp nhận kiểm toán. Để đưa ra quyết định chấp nhận hay giữ một khách hàng thì Công ty kiểm toán phải xem xét tính độc lập của kiểm toán viên, khả năng phục vụ tốt khách hàng của Công ty kiểm toán và tính liêm chính của Ban Giám đốc khách hàng. _ Tính liêm chính của Ban giám đốc công ty khách hàng: Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 400 “ Đánh giá rủi ro và kiểm soát nội bộ ”, tính liêm chính của Ban giám đốc là bộ phận cấu thành then chốt của môi trường kiểm soát, đây là nền tảng cho tất cả các bộ phận khác của hệ thống kiểm soát nội bộ. Vì vậy, tính liêm chính của Ban giám đốc rất quan trọng đối với quy trình kiểm toán bởi lẽ Ban giám đốc có thể phản ánh sai các nghiệp vụ hoặc giấu diếm các thông tin dẫn tới các sai sót trọng yếu trên Báo cáo tài chính.Thêm vào đó, Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 240 “Gian lận và sai sót” nhấn mạnh tầm quan trọng về đặc thù của Ban giám đốc và ảnh hưởng của nó tới môi trường kiểm soát như là nhân tố rủi ro ban đầu của việc báo cáo gian lận các thông tin tài chính. Nếu Ban giám đốc thiếu liêm chính, kiểm toán viên không thể dựa vào bất kỳ bản giải trình nào của Ban giám đốc cũng như không thể dựa vào các sổ kế toán. Thêm vào đó Ban giám đốc là chủ thể có trách nhiệm chính trong việc tạo ra môi trường kiểm soát vững mạnh. Những nghi ngại về tính liêm chính của Ban giám đốc có thể nghiêm trọng đến nỗi kiểm toán viên kết luận rằng cuộc kiểm toán không thể thực hiện được. - Liên lạc với kiểm toán viên tiền nhiệm: Đối với những khách hàng tiềm năng: Nếu khách hàng này trước đây đã được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán khác thì kiểm toán viên mới( kiểm toán viên kế nhiệm) phải chủ động liên lạc với kiểm toán viên cũ( kiểm toán viên tiền nhiệm); vì đây là nguồn thông tin đầu tiên để đánh giá khách hàng. Chuẩn mực kiểm toán yêu cầu kiểm toán viên kế nhiệm phải liên lạc với kiểm toán viên tiền nhiệm về những vấn đề liên quan đến việc kiểm toán để quyết định có chấp nhận hợp đồng kiểm toán hay không? Các vấn đề này bao gồm: những thông tin về tính liêm chính của Ban giám đốc với kiểm toán viên tiền nhiệm về các nguyên tắc kế toán hoặc các vấn đề quan trọng khác...và lí do thay đổi kiểm toán viên của khách hàng. Ngoài ra, kiểm toán viên có thể xem xét hồ sơ kiểm toán của kiểm toán viên tiền nhiệm để hỗ trợ cho kiểm toán viên kế tục trong việc lập kế hoạch kiểm toán. Tuy nhiên, theo quy định ở nhiều nước, việc thiết lập mối quan hệ giữa kiểm toán viên kế tục với kiểm toán viên tiền nhiệm phải được sự chấp nhận của đơn vị khách hàng.Và mặc dù khách hàng đã chấp nhận điều đó thì kiểm toán viên tiền nhiệm vẫn có thể hạn chế hoặc từ chối mối quan hệ này. Đối với những khách hàng mà trước đây chưa từng được Công ty kiểm toán nào kiểm toán thì để có thông tin về khách hàng, kiểm toán viên có thể thu thập thông tin này thông qua việc nghiên cứu sách báo, tạp chí chuyên ngành, thẩm tra các bên có liên quan như ngân hàng, cố vấn pháp lý, các bên có mối quan hệ tài chính với khách hàng... thậm chí có thể thuê các nhà điều tra chuyên nghiệp để điều tra các vấn đề cần thiết khác. Cách thu thập thông tin này cũng có thể áp dụng trong trường hợp khách hàng trước đây đã được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán khách hàng trước đây không đồng ý cho kiểm toán viên mới tiếp xúc với kiểm toán viên tiền nhiệm hoặc trước đây có những bất đồng nghiêm trọng giữa hai bên nên kiểm toán viên tiền nhiệm không cung cấp đủ các thông tin cần thiết. Đối với khách hàng cũ, hàng năm kiểm toán viên phải cập nhật các thông tin về khách hàng và đánh giá xem liệu có rủi ro nào khiến kiểm toán viên phải ngừng cung cấp các dịch vụ kiểm toán cho họ hay không? Kiểm toán viên có thể ngừng cung cấp dịch vụ kiểm toán cho khách hàng trong trường hợp hai bên có những mâu thuẫn về các vấn đề như : phạm vi thích hợp của cuộc kiểm toán, loại báo cáo kiểm toán phải được công bố, tiền thù lao hoặc hai bên có những vụ kiện tụng hoặc trong trường hợp kiểm toán viên cho rằng Ban giám đốc khách hàng thiếu liêm chính... Từ những thông tin thu được, kiểm toán viên có thể cân nhắc đánh giá khả năng chấp nhận hay tiếp tục kiểm toán cho khách hàng. Điều cân nhắc cuối cùng nhưng quan trọng nhất của kiểm toán viên khi đánh giá có chấp nhận khách hàng hay không chính là việc xác định khả năng có thể kiểm toán của khách hàng. Khả năng có thể kiểm toán được xác định theo một vài yếu tố chi phối. Chẳng hạn tính thận trọng nghề nghiệp đòi hỏi kiểm toán viên phải đánh giá tính liêm chính của Ban giám đốc và hệ thống kế toán của khách hàng .Hệ thống kế toán của khách hàng phải cung cấp đầy đủ bằng chứng chứng minh cho các nghiệp vụ đã phát sinh và đảm bảo rằng tất cả các nghiệp vụ cần được ghi chép thì thực tế cũng đã được ghi lại.Những nghi ngại về hệ thống kế toán có thể làm cho kiểm toán viên kết luận rằng khó có thể có bằng chứng tin cậy và đầy đủ để làm căn cứ cho ý kiến của kiểm toán viên về các Báo cáo tài chính. 1.2 . Nhận diện các lý do kiểm toán của công ty khách hàng. Thực chất của việc nhận diện lý do kiểm toán của công ty khách hàng là việc xác định người sử dụng Báo cáo tài chính và mục đích sử dụng của họ. Để biết được điều đó, kiểm toán viên có thể phỏng vấn trực tiếp Ban giám đốc khách hàng (đối với khách hàng mới) hoặc dựa vào kinh nghiệm của cuộc kiểm toán đã thực hiện trước đó (đối với khách hàng cũ).Và trong suốt quá trình kiểm toán sau này, kiểm toán viên sẽ thu thập thêm thông tin để hiểu biết thêm về lý do kiểm toán của công ty khách hàng. Việc sử dụng Báo cáo tài chính và mục đích sử dụng của họ là hai yếu tố chính ảnh hưởng đến số lượng bằng chứng phải thu thập và mức độ chính xác của các ý kiến mà kiểm toán viên đưa ra trong báo cáo kiểm toán.Cụ thể, nếu các Báo cáo tài chính cần được sử dụng rộng rãi thì mức độ trung thực, hợp lý của các thông tin trên Báo cáo tài chính được đòi hỏi càng cao và do đó số lượng bằng chứng kiểm toán cần thu thập cũng như quy mô và độ phức tạp của cuộc kiểm toán sẽ càng tăng lên. Điều này đòi hỏi phải có một số lượng và cơ cấu kiểm toán viên thích hợp để thực hiện cuộc kiểm toán. ở Việt Nam hiện nay, quy chế kiểm toán độc lập trong nền kinh tế quốc dân chỉ có các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các hợp đồng hợp tác kinh doanh với nước ngoài phải kiểm toán trước khi công khai Báo cáo tài chính và gửi Báo cáo tài chính này tới các Bộ, ngành chức năng, tổng cục thuế và các cổ đông…Tuy nhiên trong thực tế, do sự phát triển của nền kinh tế, khi các doanh nghiệp Nhà nước đang được cổ phần hoá rộng rãi và thị trường chứng khoán phát triển thì số lượng các khách hàng tìm đến với công ty kiểm toán ngày càng đa dạng hơn với nhiều mục đích khác nhau. Do vậy, Công ty kiểm toán cần phải xác định rõ lý do kiểm toán của khách hàng và căn cứ vào tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như dựa trên khả năng của công ty để đưa ra quyết định hợp lý trong việc ký kết hợp đồng kiểm toán cũng như thiết kế phương pháp kiểm toán. Như vậy, thông qua việc nhận diện ký kết do kiểm toán của khách hàng công ty kiểm toán cần ước lượng quy mô phức tạp của cuộc kiểm toán từ đó lựa chọn đội ngũ nhân viên thích hợp để thực hiện cuộc kiểm toán. 1.3. Lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện cuộc kiểm toán. Lựa chọn đội ngũ nhân viên kiểm toán thích hợp cho cuộc kiểm toán không chỉ hướng tới hiệu quả của cuộc kiểm toán mà còn tuân thủ các chuẩn mực kiểm toán chung được thừa nhận(GAAS). Trong quá trình lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán, Công ty kiểm toán cần quan tâm tới 3 vấn đề: Thứ nhất: Nhóm kiểm toán có những người có khả năng giám sát một cách thích đáng các nhân viên mới và chưa có nhiều kinh nghiệm, và điều này cũng được chuẩn mực đầu tiên trong nhóm các chuẩn mực về công việc tại chỗ trong GAAS quy định. Thứ hai: Công ty kiểm toán cần tránh thay đổi kiểm toán viên trong các cuộc kiểm toán cho một khách hàng trong nhiều năm.Việc tham gia kiểm toán cho một khách hàng trong nhiều năm có thể giúp cho kiểm toán viên tích luỹ được nhiều kinh nghiệm cũng như có được hiểu biết sâu sắc về nghành nghề kinh doanh của khách hàng đang được kiểm toán. Thứ ba: Khi phân công kiểm toán viên thực hiện cuộc kiểm toán cần chú ý lựa chọn những kiểm toán viên có kiến thức và kinh nghiệm về ngành nghề kinh doanh của khách hàng. Việc quan tâm đầy đủ các vấn đề trên khi lựa chọn đội ngũ kiểm toán sẽ góp phần giúp công ty kiểm toán thực hiện cuộc kiểm toán có chất lượng và hiệu quả. 1.4. Hợp đồng kiểm toán. Khi đã quyết định chấp nhận kiểm toán cho khách hàng và xem xét các vấn đề nêu trên, bước cuối cùng trong giai đoạn chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán mà công ty kiểm toán phải thực hiện là ký kết hợp đồng kiểm toán. Đây là sự thoả thuận chính thức giữa công ty kiểm toán và khách hàng về việc thực hiện kiểm toán và các dịch vụ liên quan khác. ở nhiều nước, thoả thuận giữa bên cung cấp dịch vụ kiểm toán và bên sử dụng dịch vụ kiểm toán được thể hiện qua thư hẹn kiểm toán. Thư hẹn kiểm toán thường do kiểm toán viên soạn thảo và gửi cho khách hàng, nếu khách hàng chấp nhận các điều khoản thì họ sẽ ký vào thư hẹn kiểm toán và gửi trả lại một bản sao đã ký cho Công ty kiểm toán. Còn ở Việt Nam, Công ty kiểm toán và khách hàng thường gặp gỡ trực tiếp, thoả thuận các hợp đồng và ký một hợp đồng kiểm toán. Hợp đồng kiểm toán được ký kết giữa bên cung cấp dịch vụ kiểm toán và bên sử dụng dịch vụ kiểm toán bao gồm các nội dung chủ yếu sau: - Mục đích và phạm vi kiểm toán: Mục tiêu của cuộc kiểm toán là cái đích cần đạt tới đồng thời là thước đo kết quả của mỗi cuộc kiểm toán cụ thể. Trong cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính do kiểm toán viên độc lập tiến hành, mục tiêu của cuộc kiểm toán thường là xác định tính trung thực và hợp lý của các thông tin trên Báo cáo tài chính. Phạm vi kiểm toán là sự giới hạn về không gian, thời gian của đối tượng kiểm toán, thường được xác định cùng với việc xác định mục tiêu của cuộc kiểm toán.Trong cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính, phạm vi kiểm toán thường là toàn bộ Báo cáo tài chính của một năm tài chính. - Trách nhiệm của Ban giám đốc công ty khách hàng và kiểm toán viên: Ban giám đốc có trách nhiệm trong việc lập và trình bày trung thực các thông tin trên Báo cáo tài chính, kiểm toán viên có trách nhiệm đưa ra ý kiến độc lập về Báo cáo tài chính dựa trên kết quả của cuộc kiểm toán.Và trách nhiệm của công ty khách hàng trong việc cung cấp các tài liệu và thông tin liên quan đến công việc kiểm toán. - Hình thức thông báo kết quả kiểm toán: Kết quả kiểm toán thường được biểu hiện cụ thể dưới một báo cáo kiểm toán và có kèm theo một thư quản lý trong đó nêu rõ những khiếm khuyết của hệ thống kiểm soát nội bộ hoặc gợi ý sữa chữa những khiếm khuyết này. - Thời gian tiến hành cuộc kiểm toán: Thời gian nghiên cứu sơ bộ, thời gian kiểm toán chính thức, thời gian kết thúc kiểm toán và phát hành báo cáo kiểm toán. - Căn cứ tính giá phí cuộc kiểm toán và hình thức thanh toán: Khẳng định rằng kiểm toán viên không chịu trách nhiệm về những sai sót do bản chất và hạn chế vốn có của hệ thống kế toán, kiểm soát nội bộ. Hợp đồng kiểm toán là cơ sở pháp lý để kiểm toán viên thực hiện các bước tiếp theo của cuộc kiểm toán và có thể ảnh hưởng đến trách nhiệm pháp lý của kiểm toán viên đối với khách hàng. Sau khi hợp đồng kiểm toán được ký kết, Công ty kiểm toán trở thành chủ thể kiểm toán chính thức của công ty khách hàng. 2. Thu thập thông tin cơ sở. Sau khi ký kết hợp đồng kiểm toán, kiểm toán viên bắt đầu lập kế hoạch kiểm toán tổng quát. Trong giai đoạn này, kiểm toán viên thu thập về ngành nghề, công việc kinh doanh của khách hàng, tìm hiểu về hệ thống kế toán, kiểm soát nội bộ và các bên liên quan để đánh giá rủi ro và lên kế hoạch kiểm toán, đánh giá khả năng có những sai sót trọng yếu và thực hiện các thủ tục phân tích; từ đó xác định thời gian cần thiết để thực hiện kiểm toán. 2.1. Tìm hiểu ngành nghề và hoạt động kinh doanh của khách hàng Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300, Kế hoạch kiểm toán qui định kiểm toán viên phải tìm hiểu ngành nghề và hoạt động kinh doanh của khách hàng. Để thực hiện kiểm toán Báo cáo tài chính, kiểm toán viên phải có những hiểu biết về tình hình kinh doanh đủ để nhận thức và xác định các dữ kiện, nghiệp vụ và thực tiễn hoạt động của đơn vị được kiểm toán kiểm toán mà theo đánh giá của kiểm toán viên, chúng có thể ảnh hưởng trọng yếu đến Báo cáo tài chính. Điều này rất cần thiết khi kiểm toán viên thực hiện kiểm toán với tính thận trọng nghề nghiệp đúng mức. Mỗi ngành nghề sản xuất kinh doanh có những hệ thống kế toán riêng và áp dụng những nguyên tắc kế toán đặc thù. Kiểm toán viên có thể được hiểu biết này bằng nhiều cách nhưng phương pháp thường được sử dụng nhiều nhất là trao đổi với kiểm toán viên tiền nhiệm hoặc trao đổi trực tiếp với nhân viên, ban giám đốc công ty khách hàng. Ngoài ra, kiểm toán viên có thể nghiên cứu sách báo, tạp chí chuyên ngành... Xem xét lại kết quả của cuộc kiểm toán trước và hồ sơ kiểm toán chung . Các hồ sơ kiểm toán năm trước thường chứa đựng rất nhiều thông tin về khách hàng, về công việc kinh doanh, cơ cấu tổ chức và các đặc điểm hoạt động khác. Đa phần các công ty kiểm toán đều duy trì hồ sơ kiểm toán thường xuyên với mỗi khách hàng. Qua đó kiểm toán viên sẽ tìm thấy những thông tin hữu ích về công việc kinh doanh của khách hàng.Việc cập nhật và xem xét các sổ sách của công ty là rất cần thiết vì qua đó kiểm toán viên không chỉ xác định được các quyết định của nhà quản lý có phù hợp với luật pháp của Nhà nước, với các chính sách hiện hành của công ty hay không mà còn giúp kiểm toán viên hiểu được bản chất của các số liệu cũng như sự biến động của chúng trên các Báo cáo tài chính được kiểm toán. 2.3. Tham quan nhà xưởng. Việc tham quan nhà xưởng, quan sát trực tiếp hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng sẽ giúp kiểm toán viên có một cách nhìn tổng thể về hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, về sản phẩm tồn kho, về dây chuyền công nghệ, cách phân công công tác, phong cách quản lý của ban giám đốc. 2.4. Nhận diện các bên hữu quan. Theo các nguyên tắc kế toán đã được thừa nhận bản chất mối quan hệ giữa các bên hữu quan phải được tiết lộ trên các sổ sách báo cáo và qua việc mô tả các nghiệp vụ kinh tế. Do vậy, các bên hữu quan và các nghiệp vụ giữa các bên hữu quan có ảnh hưởng đến sự nhận định của người sử dụng báo cáo tài chính. Việc nhận diện các bên hữu quan phải được thực hiện ngay trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, thông qua phỏng vấn ban giám đốc, xem sổ theo dõi cổ đông, các bên tham gia góp vốn, hoặc sổ theo dõi khách hàng...Từ đó dự đoán các vấn đề có thể phát sinh để hoạch định một kế hoạch kiểm toán phù hợp. 2.5.Dự kiến nhu cầu chuyên gia bên ngoài. Kiểm toán viên phải đánh giá khả năng chuyên môn, hiểu mục đích và phạm vi công việc của họ cũng như sự phù hợp của việc sử dụng tư liệu đó cho các mục tiêu dự định. Mặt khác, kiểm toán viên còn phải xem xét mối quan hệ giữa các chuyên gia bên ngoài với khách hàng hoặc các yêú tố có thể ảnh hưởng tới tính khách quan của chuyên gia đó. 3. Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng. Nếu các thông tin cơ sở được thu thập ở trên mà giúp cho kiểm toán viên hiểu được về các mặt hoạt động kinh doanh của khách hàng thì việc thu thập về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng giúp cho kiểm toán viên nắm bắt được các quy trình mang tính pháp lý có ảnh hưởng đến các mặt hoạt động kinh doanh này, những thông tin này được thu thập trong quá trình tiếp xúc với ban giám đốc công ty khách hàng bao gồm các loại sau: 3.1. Giấy phép thành lập và điều lệ công ty. Việc nghiên cứu những tài liệu này giúp kiểm toán viên hiểu được về quá trình hình thành, mục tiêu hoạt động và các lĩnh vực hoạt động kinh doanh hợp pháp của đơn vị cũng như nắm bắt được những vấn đề mang tính chất nội bộ của đơn vị như cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ các phòng ban, thủ tục phát hành cổ phiếu, trái phiếu... 3.2. Các báo cáo tài chính, báo cáo kiểm toán, thanh tra hay kiểm tra của năm hiện hành trong vài năm trước. Các báo cáo trên cung cấp dữ liệu về tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của đơn vị, giúp kiểm toán viên nhận thức được tổng quát về các vấn đề và dựa trên cơ sở đó, áp dụng kỹ thuật phân tích các báo cáo này để nhận thức được xu hướng phát triển của khách hàng. Đây là tài liệu quan trọng nhất trong một cuộc kiểm toán báo cáo tài chính. Ngoài ra, việc xem xét các báo cáo kiểm toán, các biên bản kiểm tra, thanh tra sẽ giúp kiểm toán viên nhận thức rõ hơn về thực trạng hoạt động của đơn vị khách hàng và dự kiến phương pháp kiểm tra. 3.3. Biên bản các cuộc họp cổ đông, Hội đồng quản trị và Ban giám đốc. Đây là những tài liệu chính thức và tóm lược về những vấn đề quan trọng nhất đã được thảo luận và quyết định chính thức trong các cuộc họp đó. Các biên bản này thường chứa đựng những thông tin quan trọng như: công bố về cổ tức, phê chuẩn việc hợp nhất hoặc giải thể các đơn vị trực thuộc, xét duyệt mua bán, chuyển nhượng các tài liệu quan trọng...Qua việc nghiên cứu này, kiểm toán sẽ xác định được những dự kiện có ảnh hưởng quan trọng đến việc hình thành và trình bày trung thực các thông tin trên Báo cáo tài chính. Trước khi cuộc kiểm toán hoàn thành, kiểm toán viên cần phải kiểm tra, đối chiếu các kết quả thu được trong quá trình kiểm toán với các quyết định đưa ra trong các cuộc họp để đảm bảo là Ban giám đốc đã tuân thủ các biện pháp đã được hội đồng quản trị, các cổ đông đề ra và yêu cầu Ban giám đốc cung cấp thư giải trình trong đó cam kết là đã gửi đầy đủ các biên bản của các cuộc họp trên cho kiểm toán viên. 3.4. Các hợp đồng và cam kết quan trọng. Các hợp đồng và các cam kết quan trọng như: hợp đồng mua, bán hàng... là mối quan tâm hàng đầu ở các bộ phận cá biệt của cuộc kiểm toán và đặc biệt là trong suốt giai đoạn khảo sát chi tiết. Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, việc xem xét sơ bộ các hợp đồng đó sẽ giúp kiểm toán viên tiếp cận với các hoạt động chính của khách hàng, hình dung những khía cạnh pháp lý có ảnh hưởng đến tình hình tài chính và kết quả hoạt động của đơn vị khách hàng. 4.Thực hiện các thủ tục phân tích. Thủ tục phân tích là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ suất quan trọng, qua đó tìm ra những xu hướng biến động và tìm ra những mối quan hệ có mâu thuẫn với các thông tin liên quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn so với giá trị đã dự kiến. Theo chuẩn mực kiểm toán hiện hành các thủ tục phân tích được áp dụng cho tất cả các cuộc kiểm toán và chúng thường được thực hiện trong tất cả các giai đoạn của cuộc kiểm toán. ở giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, sau khi đã thu thập được các thông tin cơ sở và thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng, kiểm toán viên tiến hành thực hiện các thủ tục phân tích đối với các thông tin đã thu thập để hỗ trợ cho việc lập kế hoạch. Về bản chất, thời gian và nội dung các thủ tục kiểm toán sẽ được sử dụng để thu thập bằng chứng kiểm toán. Các thủ tục phân tích sử dụng cho việc lập kế hoạch kiểm toán nhằm vào các mục tiêu sau đây: Thu thập hiểu biết về nội dung các Báo cáo tài chính và những biến đổi quan trọng về kế toán và hoạt động kinh doanh của khách hàng vừa mới diễn ra kể từ lần kiểm toán trước. Tăng cường sự hiểu biết của kiểm toán viên về hoạt động kinh doanh của khách hàng và giúp kiểm toán viên xác định các vấn đề nghi vấn về khả năng hoạt động liên tục của công ty khách hàng. Đánh giá sự hiện diện các sai số có thể có trên Báo cáo tài chính . Như vậy, qua việc thực hiện các thủ tục phân tích trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên có thể xác định nội dung cơ bản của cuộc kiểm toán Báo cáo tài chính. Mức độ, phạm vi và thời gian áp dụng các thủ tục phân tích thay đổi tuỳ thuộc vào quy mô và tính phức tạp trong hoạt động kinh doanh của khách hàng. Các thủ tục phân tích được kiểm toán viên sử dụng gồm hai loại cơ bản: 1/ Phân tích ngang: Là việc phân tích dựa trên cơ sở so sánh các trị số của cùng một chỉ tiêu trên Báo cáo tài chính. Các chỉ tiêu phân tích ngang được sử dụng bao gồm: So sánh số liệu kỳ này với số liệu kỳ trước hoặc giữa các kỳ với nhau và qua đó kiểm toán viên thấy được những biến động bất thường và xác định được các lĩnh vực cần quan tâm.Ví dụ: tỷ số thanh toán hiện hành giảm đột ngột với quy mô lớn cho thấy doanh nghiệp đang gặp khó khăn về tình hình tài chính... So sánh số liệu thực tế với số liệu dự toán hoặc số liệu ước tính của kiểm toán viên So sánh dữ kiện của công ty khách hàng với dữ kiện chung của ngành. 2/ Phân tích dọc: Là việc phân tích dựa trên cơ sở so sánh các tỷ lệ tương quan của các chỉ tiêu và khoản mục khác nhau trên Báo cáo tài chính. Các tỷ suất tài chính thường dùng trong phân tích dọc có thể là các tỷ suất về khả năng thanh toán, các tỷ suất về khả năng sinh lời... 5. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro kiểm toán 5.1. Đánh giá tính trọng yếu * Khái niệm: Trọng yếu là khái niệm tầm cỡ( hay quy mô ) và bản chất của các sai phạm ( kể cả bỏ sót ) của các thông tin tài chính hoặc là đơn lẻ, hoặc là từng nhóm mà trong bối cảnh cụ thể nếu dựa vào các thông tin này để xét đoán thì không thể chính xác hoặc là sẽ rút ra những kết luận sai lầm. Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên phải đánh giá mức độ trọng yếu để ước tính mức độ sai sót trên Báo cáo tài chính có thể chấp nhận từ đó xác định nội dung và trình tự thực hiện các thử nghiệm kiểm toán. Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, các kiểm toán viên phải đưa ra các ước lượng ban đầu về tính trọng yếu và phân bổ các ước lượng ban đầu đó cho các khoản mục. 5.1.1. Ước lượng ban đầu về tính trọng yếu. Mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là giá trị tối đa mà kiểm toán viên tin rằng ở mức đó các Báo cáo tài chính có thể bị sai lệch nhưng chưa ảnh hưởng đến các quyết định của người sử dụng tài chính. Việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu giúp cho kiểm toán viên lập kế hoạch để thu thập bằng chứng kiểm toán phù hợp. Cụ thể, nếu kiểm toán viên ước tính mức trọng yếu càng thấp thì độ chính xác của các số liệu trên các báo cáo tài chính càng cao và do đó số lượng bằng chứng cần thu thập càng nhiều và ngược lại. Mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là một việc làm mang tính chất xét đoán nghề nghiệp, nên các mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là không cố định mà có thể thay đổi trong quá trình kiểm toán nếu kiểm toán viên nhận thấy rằng mức ước lượng ban đầu là quá cao hoặc quá thấp hoặc chỉ tiêu chọn làm gốc thay đổi trong quá trình kiểm toán. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu: Tính trọng yếu là một khái niệm tương đối hơn là một khái niệm tuyệt đối, nó được xác định gắn liền với quy mô của công ty khách hàng. Một sai phạm với một quy mô nhất định có thể là trọng yếu đối với một công ty nhỏ nhưng không trọng yếu đối với công ty lớn hơn. Do vậy, việc xác định một giá trị cụ thể( bằng tiền) trong việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu áp dụng cho tất cả các khách hàng là điều không thể làm được. Yếu tố định lượng của tính trọng yếu: Kiểm toán viên sử dụng các bảng hướng dẫn của công ty kiểm toán trong việc xác định ban đầu về tính trọng yếu. Trong đó, thu nhập trước thuế, tài sản lưu động, tổng vốn dài hạn, nợ ngắn hạn...thường được chọn làm chỉ tiêu gốc. - Yếu tố định tính của trọng yếu: Trong thực tế để đánh giá một sai sót có phải là trọng yếu hay không thì kiểm toán viên không chỉ đánh giá về mặt giá trị mà còn phải đánh giá về mặt bản chất của sai sót đó, trong đó có một số sai sót luôn được coi là trọng yếu bất kể quy mô lớn hay nhỏ. Những yếu tố liên quan đến bản chất của sai phạm cần phải được xem xét khi tiến hành ước lượng ban đầu về tính trọng yếu: Các gian lận thường được xem là quan trọng hơn các sai sót với cùng một quy mô tiền tệ. Các sai sót có quy mô nhỏ nhưng lặp đi lặp lại hoặc gây ra tác động dây chuyền làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến thông tin trên Báo cáo tài chính thì luôn được xem là sai phạm trọng yếu vì đây là sai phạm có tính chất hệ thống. Các sai phạm làm ảnh hưởng đến thu nhập thì luôn là sai phạm trọng yếu. Tóm lại: Mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là công việc mang tính xét đoán nghề nghiệp dựa trên các hướng dẫn của công ty kiểm toán. Mức độ trọng yếu được xác định ban đầu có ảnh hưởng tới quy mô của cuộc kiểm toán, ảnh hưởng đến việc thiết kế các thủ tục kiểm toán cần thực hiện trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. 5.1.2. Phân bổ ước lượng ban đầu về tính trọng yếu cho các khoản mục. Sau khi kiểm toán viên đã có được ước lượng ban đầu về tính trọng yếu thì kiểm toán viên cần phân bổ mức ước lượng này cho từng khoản mục trên báo cáo tài chính. Đó là sai số có thể chấp nhận được đối với từng khoản mục. Mục đích của việc phân bổ này nhằm giúp kiểm toán viên bằng chứng kiểm toán thích hợp phải thu thập đối với từng khoản mục ở mức chi phí thấp nhất có thể mà vẫn đảm bảo tổng hợp các sai sót trên báo cáo tài chính không vượt quá mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu. Do hầu hết các thủ tục kiểm toán thường tập trung vào các tài khoản trên bảng cân đối kế toán nên việc phân bổ các ước lượng ban đầu về tính trọng yếu thường được tiến hành đối với bảng cân đối kế toán .Việc phân bổ được thực hiện theo cả hai chiều hướng mà các sai phạm có thể xảy ra là: khai khống và khai thiếu. Cơ sở để tiến hành phân bổ: dựa vào bản chất của các khoản mục, đánh giá về rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát, kinh nghiệm của kiểm toán viên và chi phí kiểm toán cho từng khoản mục. Trong thực tế khả năng xảy ra sai sót cũng như chi phí kiểm toán cho từng khoản mục thường khó dự đoán trước, cho nên sự phân bổ ban đầu ước lượng về mức trọng yếu thường mang tính chủ quan, đòi hỏi sự xét đoán nghề nghiệp của kiểm toán viên . 5.2. Đánh giá rủi ro * Khái niệm: Rủi ro kiểm toán là rủi ro do công ty kiểm toán và kiểm toán viên đưa ra ý kiến nhận xét không thích hợp khi Báo cáo tài chính đã được kiểm toán còn có những sai sót trọng yếu. 5.2.1. Rủi ro kiểm toán mong muốn(AR) Trong giai đoạn lập kế hoạch, kiểm toán viên phải xác định rủi ro kiểm toán mong muốn, mức rủi ro này được xác định phụ thuộc vào hai yếu tố: Mức độ mà theo đó người sử dụng bên ngoài tin tưởng vào Báo cáo tài chính. Cụ thể, nếu mức độ tin tưởng này càng cao thì kiểm toán viên cho rằng người sử dụng thông tin bên ngoài đặt nhiều niềm tin vào báo cáo tài chính và theo đó mức độ tác hại trên phạm vi toàn xã hội sẽ càng lớn nếu như có một sai sót không được phát hiện trên Báo cáo tài chính, trong trường hợp này kiểm toán viên phải xác định một mức rủi ro mong muốn thấp và qua đó tăng số lượng các bằng chứng kiểm toán phải thu thập, tăng độ chính xác trong các kết luận đưa ra của mình. Khả năng khách hàng sẽ gặp khó khăn về tài chính sau khi báo cáo kiểm toán được phát hành. Nếu khả năng này càng cao thì kiểm toán viên phải xác định một mức rủi ro mong muốn thấp hơn trường hợp khách hàng không gặp khó khăn về tài chính. Khi đó kiểm toán viên cần xác định rủi ro mong muốn ở mức độ thấp, từ đó tăng số lượng bằng chứng kiểm toán cần thu thập, điều này sẽ làm cho chi phí kiểm toán tăng lên nhưng giảm thiểu được các vụ kiện mà kiểm toán viên và công ty kiểm toán sẽ gặp phải trong tương lai. Căn cứ vào các yếu tố trên kiểm toán viên sẽ xác định một mức rủi ro kiểm toán mong muốn cho toàn bộ các báo cáo tài chính được kiểm toán. 5.2.2. Một số loại rủi ro kiểm toán khác cần đánh giá. Đánh giá rủi ro tiềm tàng: Là khả năng từng nghiệp vụ, từng khoản mục trong báo cáo tài chính chứa đựng sai sót trọng yếu khi tính riêng rẽ hoặc tính gộp, dù có hay không có hệ thống kiểm soát nội bộ. Để đánh giá rủi ro tiềm tàng, kiểm toán viên dựa vào các yếu tố ảnh hưởng sau: Bản chất kinh doanh của khách hàng. Tính trung thực của Ban giám đốc. Kết quả các lần kiểm toán trước. Hợp đồng kiểm toán lần đầu và hợp đồng kiểm toán dài hạn. Các nghiệp vụ kinh tế không thường xuyên. Các ước tính kế toán. Quy mô của các số dư tài khoản. Đánh giá rủi ro kiểm soát: Đây là loại rủi ro liên quan đến sự yếu kém của hệ thống kiểm soát nội bộ, rủi ro kiểm soát được kiêm toán viên đánh giá trên toàn bộ báo cáo tài chính, cũng như đối với các khoản mục trên báo cáo tài chính. Đánh giá rủi ro phát hiện: Là khả năng xảy ra các sai sót hoặc gian lận trên báo cáo tài chính mà không được ngăn chặn hay phát hiện bởi hệ thống kiểm soát nội bộ và cũng không được kiểm toán viên phát hiện trong quá trình kiểm toán. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc đánh giá rủi ro phát hiện: - Kiểm toán viên thực hiện các bước kiểm toán không thích hợp do kế hoạch kiệm toán chi tiết không được chú trọng hoặc do không áp dụng quy trình hợp lý cho từng phần hành. Kiểm toán viên có phát hiện được các bằng chứng nhưng không nhận thức được các sai sót cũng như ảnh hưởng của nó tới báo cáo tài chính. Kiểm toán viên hoàn toàn không phát hiện ra sai sót do có sự thông đồng, nhất trí bên trong doanh nghiệp làm sai các chính sách và chế độ do Ban giám đốc đề ra. 5.3. Mối quan hệ giữa trọng yếu và rủi ro kiểm toán. Mức độ trọng yếu và rủi ro kiểm toán có mối quan hệ ngược chiều nhau, nghĩa là nếu mức trọng yếu càng cao thì rủi ro kiểm toán càng thấp và ngược lại. Kiểm toán viên phải quan tâm tới mối quan hệ này khi xác định bản chất, thời gian và phạm vi của thủ tục kiểm toán cần thực hiện. Ví dụ: nếu sau khi lập xong kế hoạch kiểm toán cụ thể, kiểm toán viên xác định rằng mức độ trọng yếu có thể chấp nhận được thấp thì rủi ro kiểm toán tăng lên. Và khi đó để giữ cho rủi ro kiểm toán ở mức có thể chấp nhận được như ban đầu, kiểm toán viên cần mở rộng phạm vi kiểm toán, lựa chọn các phương pháp hữu hiệu hơn nhằm thu thập được nhiều hơn các bằng chứng kiểm toán có giá trị để giảm rủi ro phát hiện xuống mức có thể chấp nhận được. 6. Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách và đánh giá rủi ro kiểm soát. Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng và đánh giá rủi ro kiểm soát là một phần việc hết sức quan trọng mà kiểm toán viên phải thực hiện trong một cuộc kiểm toán. Kiểm toán viên phải có một sự hiểu biết đầy đủ về hệ thống kế toán và kiểm soát nội bộ của khách hàng để lập kế hoạch và xây dựng cách tiếp cận kiểm toán có hiệu quả. Trong bước tiếp theo của giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, dựa vào các yếu tố xác định trong kế hoạch kiểm toán tổng quát, kiểm toán viên sẽ thiết kế các thủ tục kiểm toán chi tiết và soạn thảo chương trình kiểm toán. III. Thiết kế chương trình kiểm toán. Chương trình kiểm toán . Chương trình kiểm toán là những dự kiến chi tiết về các công việc kiểm toán cần thực hiện, thời gian hoàn thành và sự phân công lao động giữa các kiểm toán viên cũng như dự kiến về những tư liệu, thông tin liên quan cần sử dụng và thu thập. Trọng tâm của chương trình kiểm toán là các thủ tục cần thiết thực hiện đối với từng khoản mục hay bộ phận được kiểm toán. Chương trình kiểm toán được thiết kế phù hợp sẽ đem lại rất nhiều lợi ích: Sắp xếp một cách có kế hoạch các công việc và nhân lực, đảm bảo sự phối hợp giữa các kiểm toán viên cũng như hướng dẫn chi tiết cho các kiểm toán viên trong quá trình kiểm toán. Đây là phương tiện để chủ thể kiểm toán quản lý, giám sát cuộc kiểm toán thông qua việc xác định các bước công việc được thực hiện. Bằng chứng để chứng minh các thủ tục kiểm toán đã thực hiện. Thông thường sau khi hoàn thành một cuộc kiểm toán, kiểm toán viên ký tên hoặc ký tắt lên chương trình kiểm toán liền với thủ tục kiểm toán vừa hoàn thành. Quy trình thiết kế chương trình kiểm toán . Chương trình kiểm toán của hầu hết các cuộc kiểm toán được thiết kế thành ba phần: Trắc nghiệm công việc, trắc nghiệm phân tích và trắc nghiệm trực tiếp các số dư. Mỗi phần được chia nhỏ thành các chu kỳ nghiệp vụ và các khoản mục trên câc báo cáo tài chính. Việc thiết kế các loại hình trắc nghiệm kiểm toán trên gồm bốn nội dung: Xác định thủ tục kiểm toán, quy mô mẫu chọn, khoản mục được chọn và thời gian thực hiện. Thiết kế các trắc nghiệm công việc. - Các thủ tục kiểm toán: Việc thiết kế các thủ tục kiểm toán của trắc nghiệm công việc thường tuân theo phương pháp luận với bốn bước sau: Cụ thể hoá các mục tiêu kiểm soát nội bộ cho các khoản mục đang được khảo sát. Nhận diện các quá trình kiểm soát đặc thù mà có tác dụng làm giảm rủi ro kiểm soát. Quy mô mẫu chọn: Trong trắc nghiệm công việc, để xác minh quy mô mẫu chọn người ta thường dùng phương pháp chọn mẫu thuộc tính được sử dụng để ước tính tỷ lệ của phần tử trong một trong một tổng thể có chứa một đặc điểm hoặc thuộc tính được quan tâm. - Khoản mục được chọn: Sau khi xác định quy mô mẫu chọn, kiểm toán viên phải xác định các phần tử cá biệt mang tính đại diện cao cho tổng thể . - Thời gian thực hiện: Các trắc nghiệm công việc thường được tiến hành vào thời điểm giữa năm( nếu hợp đồng kiểm toán dài hạn) hoặc vào thời điểm kết thúc năm. Thiết kế các trắc nghiệm phân tích. Các trắc nghiệm phân tích được thiết kế để đánh giá tính hợp lý chung của các số dư tài khoản đang được kiểm toán. Trên cơ sở kết quả của việc thực hiện các trắc nghiệm phân tích đó, kiểm toán viên sẽ quyết định mở rộng hay thu hẹp các trắc nghiệm trực tiếp các số dư. Trong giai đoạn thực hiện kế hoạch kiểm toán, quy trình phân tích còn bao hàm những thủ tục phân tích chi tiết đối với số dư các tài khoản và được thực hiện qua các bước sau: Xác định số dư tài khoản và sai sót tiềm tàng cần được kiểm tra. Tính toán giá trị ước tính của tài khoản cần được kiểm tra. Xác định giá trị chênh lệch có thể chấp nhận được. Kiểm tra số chênh lệch trọng yếu. Đánh giá kết quả kiểm tra. Thiết kế trắc nghiệm trực tiếp các số dư. Việc thiết kế các trắc nghiệm số dư cho từng khoản mục trên báo cáo tài chính được tiến hành theo phương pháp luận trên sơ đồ 3. Sơ đồ 3. Phương pháp luận khảo sát chi tiết số dư. Đánh giá tính trọng yếu, rủi ro đối với khoản mục kiểm toán Đánh giá rủi ro kiểm soát đối với chu kỳ kiểm toán được thực hiện Thiết kế và dự đoán kết quả các trắc nghiệm công việc và trắc nghiệm phân tích Thiết kế các trắc nghiệm trực tiếp số dư của khoản mục được xét để thoả mãn các mục tiêu kiểm toán đặc thù: - Các thủ tục kiểm toán - Quy mô chọn mẫu - Khoản mục được chọn Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro đối với các khoản mục kiểm toán : Thông qua việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu và phân bổ mức ước lượng này cho từng khoản mục trên báo cáo tài chính, kiểm toán viên sẽ xác định mức sai số chấp nhận được cho từng khoản mục. Sai số chấp nhận được của mỗi khoản mục càng thấp; hoặc rủi ro tiềm tàng cho từng khoản mục càng cao thì đòi hỏi số lượng bằng chứng kiểm toán thu thập càng nhiều và do đó các trắc nghiệm trực tiếp số dư và nghiệp sẽ được mở rộng và ngược lại. Đánh giá rủi ro kiểm soát với chu trình kiểm toán được thực hiện: Quy trình kiểm soát hiệu quả sẽ làm giảm rủi ro kiểm soát đối với chu trình, do đó số lượng bằng chứng cần thu thập trong các trắc nghiệm trực tiếp số dư và nghiệp vụ sẽ giảm xuống, theo đó chi phí kiểm toán giảm xuống và ngược lại. Thiết kế và dự đoán kết quả trắc nghiệm công việc và trắc nghiệm phân tích : Các hình thức trắc nghiệm kiểm toán này được thiết kế với dự kiến là sẽ đạt được. Theo dự kiến của kiểm toán viên kết quả này sẽ ảnh hưởng đến việc thiết kế các trắc nghiệm trực tiếp số dư tiếp theo. Thiết kế các trắc nghiệm trực tiếp số dư để thoả mãn các mục tiêu kiểm toán đặc thù của các khoản mục đang xem xét. Các trắc nghiệm trực tiếp số dư được thiết kế dựa trên kết quả ước tính của trắc nghiệm kiểm toán trước đó và chúng được thiết kế làm các phần: thủ tục kiểm toán, quy mô chọn mẫu và thời gian thực hiện. Tóm lại: Chương trình kiểm toán được thiết kế ngay trong giai đoạn đầu của cuộc kiểm toán và có thể cần phải thay đổi do hoàn cảnh thay đổi. Việc thay đổi chương trình kiểm toán ban đầu không phải là điều bất thường vì việc dự kiến trước tất cả các tình huống xảy ra là rất khó khăn. Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 300: “ Kế hoạch kiểm toán và chương trình kiểm toán sẽ được sửa đổi, bổ sung( nếu cần ) trong quá trình kiểm toán nếu có những thay đổi về tình huống hoặc do những kết quả ngoài dự đoán của các thủ tục kiểm toán. Nguyên nhân dẫn đến việc phải có những sửa đổi đáng kể trong kế hoạch kiểm toán hoặc chương trình kiểm toán cần phải được ghi rõ trong hồ sơ kiểm toán. Trong thực tế, chương trình kiểm toán có thể được soạn thảo trong giai đoạn thực hiện kiểm toán hoặc không cần soạn thảo mà sử dụng chương trình kiểm toán mẫu của công ty kiểm toán phù hợp với điều kiện thực tế. Phần II: Thực tế lập kế hoạch kiểm toán và thiết kế phương pháp kiểm toán trong các Công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam Gửi thư chào hàng. Thư chào hàng được công ty gửi đến ban giám đốc các công ty, doanh nghiệp, các ban quản lý dự án... với nội dung giới thiệu về AASC và các lĩnh vực hoạt động của mình. Từ đó giúp các công ty, các doanh nghiệp... khi có nhu cầu kiểm toán thì có thể tìm cho mình một công ty kiểm toán thích hợp. Chấp nhận lời mời kiểm toán . Khi nhận thấy có thể chấp nhận lời mời kiểm toán, công ty sẽ trao đổi và thoả thuận với khách hàng về một số vấn đề như: + Mục đích và phạm vi kiểm toán . + Việc cung cấp tài liệu, sổ sách kế toán và các phương tiện cần thiết cho việc kiểm toán của công ty khách hàng. + Việc sử dụng nhân viên của khách hàng để tiết kiệm thời gian và phí kiểm toán. +Vấn đề kiểm tra số dư đầu kỳ đối với khách hàng mới. +Phí kiểm toán . Trên cơ sở những thoả thuận sơ bộ đó, hai bên sẽ xúc tiến việc ký kết hợp động kiểm toán. Hợp đồng kiểm toán. Công ty kiểm toán lập dự thảo hợp đồng kiểm toán với những nội dung như đã thoả thuận và gửi cho khách hàng. Khi nhận được sự đồng ý của họ, Công ty mới tiến hành lập hợp đồng kiểm toán chính thức và thực hiện ký kết hợp đồng giữa hai bên. Trong hợp đồng kiểm toán, Công ty sẽ xác nhận chính thức là nhận lời mời kiểm toán và nêu rõ trách nhiệm của hai bên. Nội dung của hợp đồng thường gồm những vấn đề sau: Điều 1: Nội dung dịch vụ. Điều 2: Luật định và chuẩn mực. Điều 3: Trách nhiệm của các bên. Điều 4: Điều khoản thi hành. Sau khi đạt được sự thoả thuận nhất trí và kiểm soát kết hợp đồng kiểm toán, Công ty tiến hành lập kế hoạch kiểm toán bao gồm kế hoạch sơ lược và kế hoạch chi tiết. Lập kế hoạch kiểm toán. Lập kế hoạch chiến lược. Lập chiến lược kiểm toán là hoạt động đầu tiên của quy trình kiểm toán. Chiến lược kiểm toán do giám đốc lập ra, trong đó nêu rõ: Những yếu tố chỉ ra rủi ro sai sót trọng yếu trong báo cáo tài chính. Xác định những mục tiêu kiểm toán trọng tâm và đưa ra nhũng phương pháp tiếp cận đối với những mục tiêu kiểm toán đó. Phương pháp tiếp cận kiểm toán toàn diện đối với hệ thống kiểm soát nội bộ. Những vấn đề về báo cáo tài chính. Những kỹ năng chuyên môn hoá cần thiết để tiến hành kiểm toán có hiệu quả. Chiến lược kiểm toán được lưu trong tài liệu chiến lược và được thông báo cho nhóm kiểm toán. Nếu có thay đổi thì giám đốc là người phê duyệt và lưu lại những thay đổi đó trong quá trình kiểm toán. Lập kế hoạch chi tiết. Kế hoạch chi tiết được lập dựa trên cơ sở chiến lược kiểm toán, bao gồm: Thực hiện những thủ tục phân tích để hỗ trợ cho quá trình lập kế hoạch: + Xác định những tài khoản quan trọng trong báo cáo tài chính, các loại hình nghiệp vụ và số dư. + Xác định những mục tiêu kiểm toán và xác nhận những mục tiêu kiểm toán trọng tâm. + Đánh giá rủi ro tiềm tàng và sau khi tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ, đưa ra đánh giá ban đầu về rủi ro, sai sót đáng kể đối với những mục tiêu kiểm toán. + Xác định mức trọng yếu cho quá trình lập kế hoạch. Thông qua các quyết định lập kế hoạch kiểm toán và những thủ tục kiểm toán theo kế hoạch trước khi tiến hành những khảo sát thực địa cơ bản: + Giám đốc phê duyệt bản ghi nhớ kế hoạch tổng thể. + Người quản lý thông qua chương trình kiểm toán cụ thể. Ban giám đốc chịu trách nhiêm thông báo kế hoạch kiểm toán cho nhóm kiểm toán đối với những dự án kiểm toán lớn, đối với những khách hàng thường xuyên thì kế hoạch kiểm toán do các phong chuyên môn chiụ trách nhiệm triển khai. Thu nhận và lưu vào hồ sơ nhưng hiểu biết của Công ty về hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống thông tin của khách hàng, đủ để lập kế hoạch kiểm toán và chuẩn bị tóm tắt phân tích về hệ thống kiểm soát nội bộ. Đối với những mục tiêu kiểm toán liên quan đến những nghiệp vụ kiểm toán: Lựa chọn những thủ tục kiểm toán đối với các biện pháp kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ. Lựa chọn những thủ tục phân tích và các biện pháp kiểm tra chi tiết số liệu khi thích hợp. Lựa chọn những thủ tục kiểm toán đối với những nghiệp vụ không thông thường. Lựa chọn những thủ tục để đánh giá tính hợp lý của các ước tính kế toán, cân nhắc những yếu tố làm cơ sở để đưa ra những ước tính kế toán này. Thông báo cho những kiểm toán viên khác . Thông báo cho những mục tiêu và phạm vi công việc mà họ phải làm, điều tra về trình độ và tính khách quan của chuyên gia và lập kế hoạch cho những thủ tục kiểm toán nhằm mục đích thu nhận bằng chứng kiểm toán cho công việc của mình. Tìm hiểu về bộ phận kiểm toán nội bộ, nếu công ty cho rằng kiểm toán nội bộ sẽ cung cấp những bằng chứng kiểm toán thì công ty cần đánh giá năng lực và tính khách quan của kiểm toán viên nội bộ và đánh giá công việc họ thực hiện. Phần III: Một số kiến nghị và phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác báo cáo tài chính ở Việt Nam Hoạt động kiểm toán còn rất non trẻ của nước ta hiện đang phải đương đầu với muôn vàn khó khăn. Hiện nay, các công ty kiểm toán vẫn đang hoạt động dựa vào hệ thống chuẩn mực kiểm toán quốc tế. Khi áp dụng những chuẩn mực này vào quá trình thực hiện quá trình kiểm toán báo cáo tài chính của các doanh nghiệp, các công ty kiểm toán của Việt Nam đã gặp phải không ít khó khăn vì những chuẩn mực này còn có những điểm chưa phù hợp với môi trường kinh doanh và những nguyên tắc kế toán chưa đầy đủ với đặc thù của Việt Nam. Đối với các công ty kiểm toán nói chung và công ty kiểm toán độc lập nói riêng, việc có một chuẩn mực kiểm toán phù hợp để điều chỉnh và hướng dẫn cho hoạt động kiểm toán của Việt Nam là vô cùng cần thiết. Việc có được một chuẩn mực chung, được xây dựng phù hợp và được tuân thủ bởi các công ty kiểm toán của Việt Nam cũng tạo ra được một nền tảng thống nhất và tránh được sự tranh cãi hoặc bất đồng do việc áp dụng các chuẩn mực khác nhau mang lại. Hơn nữa, tuy nền kinh tế nước ta là nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần nhưng các doanh nghiệp Nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo. Trong khi đó, chuẩn mực kiểm toán quốc tế hiện hành lại được xây dựng dựa trên cơ sở nền kinh tế tư bản. Do đó, ít nhiều nó cũng có những điều bất cập khi áp dụng vào môi trường kinh doanh ở nước ta. Vậy giải pháp cho vấn đề này chính là Nhà nước ta cần sớm ban hành hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt Nam. Và chỉ có những chuẩn mực do chúng ta xây dựng, dựa trên cơ sở nền kinh tế nước ta có sự tham khảo và học hỏi từ chuẩn mực kiểm toán quốc tế mới có thể phù hợp với hoàn cảnh kinh tế nước ta. Qua đó, hy vọng hoạt động kiểm toán của nước ta được thúc đẩy phát triển nhanh, tiến kịp với các nước trong khu vực cũng như các nước có hoạt động kiểm toán phát triển trên thế giới. Cần nhanh chóng xây dựng một số điều luật quy định về quyền hạn cũng như nghĩa vụ của các kiểm toán viên của các công ty kiểm toán. Nhờ vào những điều luật đó, các nhà kiểm toán có thể xác định rõ ràng phạm vi trách nhiệm của mình trong quá trình thực thi nhiệm vụ kiểm toán, xác định rõ quyền lợi của kiểm toán viên. Cần phải tạo ra một hành lang pháp lý đầy đủ cho kiểm toán hoạt động. Muốn vậy, trước hết căn cứ vào đặc điểm của Việt Nam do Hiệp hội kế toán-kiểm toán chưa được hình thành và đủ mạnh để ban hành ra các chuẩn mực về nghề nghiệp như các nước đã làm. Do đó, để khắc phục vấn đề này, Nhà nước cần phải ban hành các văn bản pháp quy như: Luật kế toán, trong đó quy định các đối tượng kiểm toán bắt buộc và có các biện pháp để các đối tượng này phải thực hiện việc mời các công ty kiểm toán về kiểm toán cho các báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Các đối tượng trong diện bắt buộc kiểm toán có thể là: Các doanh nghiệp thực hiện cổ phần hoá, dần dần tiến tới quy định các báo cáo tài chính hàng năm của các doanh nghiệp phải được kiểm toán và có xác nhận của các công ty kiểm toán. Đồng thời, Nhà nước cũng cần ban hành chuẩn mực kế toán để làm căn cứ, làm cơ sở cho công ty kiểm toán tiến hành kiểm toán dựa trên một chuẩn mực kế toán thống nhất cho các doanh nghiệp. Hiện nay, chuẩn mực kế toán mới chỉ được quy định một cách riêng lẻ trong các tài liệu hướng dẫn chế độ kế toán. Do đó, việc ban hành một văn bản pháp quy về chuẩn mực kế toán là rất cần thiết. Sự nhận thức chưa đầy đủ về kiểm toán của xã hội nói chung cũng như của các doanh nghiệp trong nền kinh tế cũng đã gây ra không ít những khó khăn cho các công ty kiểm toán. Điều này là do hoạt động kiểm toán còn quá mới mẻ. Các doanh nghiệp còn có thái độ đề phòng khi đoàn kiểm toán đến làm việc vì các doanh nghiệp này cho rằng kiểm toán cũng giống như những đoàn thanh tra. Thật ra, kiểm toán khác với thanh tra ở chỗ khi tìm ra những sai sót gian lận, kiểm toán viên sẽ hướng dẫn doanh nghiệp cách sữa chữa, khắc phục những chỗ làm sai, làm hỏng đó để nhằm mục đích các kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp được mọi người tin cậy vì đó là những con số trung thực và hợp lý. Chính vì những nhìn nhận sai về kiểm toán như thế cho nên có những doanh nghiệp không những không trợ giúp đoàn kiểm toán mà ngược lại họ còn cản trở và gây ra nhiều trở ngại cho công việc của kiểm toán viên. Kiểm toán có vai trò rất to lớn. ở những nước có nền kinh tế phát triển hoạt động kiểm toán ở đó rất được coi trọng, kết quả công việc của các kiểm toán viên được đề cao. Vì vậy, thiết nghĩ hoạt động kiểm toán của nước ta sẽ không thể phát triển khi vẫn còn có sự nhìn nhận sai lệch về kiểm toán. Để giúp cho kiểm toán phát triển cũng chính là tạo điều kiện để nền kinh tế nước ta phát triển lành mạnh, hoạt động kiểm toán rất cần đến sự giúp đỡ, ủng hộ của các ban ngành cũng như của toàn xã hội. Giải pháp khắc phục khó khăn trước mắt này là các công ty kiểm toán cần phải tiếp cận được với các doanh nghiệp để giúp họ hiểu đúng về bản chất của kiểm toán cũng như vai trò của kiểm toán trong nền kinh tế thị trường. đồng thời, Nhà nước cũng cần giúp đỡ các công ty kiểm toán bằng cách khuyến khích các doanh nghiệp tự nguyện mời các công ty kiểm toán về kiểm toán cho các báo cáo tài chính hàng năm của doanh nghiệp mình. Qua đó, tạo điều kiện cho các công ty kiểm toán phát triển đảm bảo các nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, ngăn chặn ngay những doanh nghiệp có nhiều biểu hiện gian dối, tham nhũng... thúc đẩy nền kinh tế phát triển lành mạnh. Tuy nhiên, trong khi Nhà nước chưa ban hành được các văn bản tren thì các công ty kiểm toán độc lập Việt Nam cần phải tự mình tìm ra được các giải pháp để làm sao có thể nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng, tăng thêm uy tín cho công ty trong lĩnh vực kiểm toán. Công ty cần tăng cường và đẩy mạnh chính sách đào tạo bằng nhiều hình thức khác nhau ở cả trong nước và ngoài nước. Đồng thời, Công ty tranh thủ thêm sự giúp đỡ về mặt kỹ thuật của các công ty kiểm toán lớn của nước ngoài thông qua sự hợp tác với các công ty này. Việc liên tục mở các lớp bồi dưỡng, đào tạo chuyên môn nghiệp vụ kiểm toán cho các cán bộ, nhân viên trong công ty là một việc làm cần thiết. Đây cũng có thể coi là một giải pháp để ngày càng nâng cao hơn nuă chất lượng dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính của các doanh nghiệp, qua đó làm tăng uy tín của các công ty kiểm toán độc lập trên thị trường, giúp cho công ty đứng vững trong môi trường cạnh tranh quyết liệt như hiện nay. Kết luận Khái niệm kiểm toán còn rất mới mẻ ngay cả đối với nền kinh tế nước ta trong cơ chế thị trường chứ không phải đối với từng cá nhân, từng đơn vị kinh tế. Kiểm toán tài chính ở Việt Nam tuy đã xuất hiện từ lâu nhưng mới chỉ thực sự đi vào hoạt động theo đúng nghĩa của nó trong những năm gần đây.So với kiểm toán tài chính trên thế giới thì kiểm toán tài chính Việt Nam còn quá non trẻ. Hơn nữa, nó ra đời và phát triển cùng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần. Chính vì vậy, kiểm toán Việt Nam phải đối mặt với không ít những khó khăn để phát triển và hoàn thiện mình trước yêu cầu hội nhập quốc tế. Tuy còn non trẻ nhưng chúng ta phải thừa nhận rằng kiểm toán tài chính Việt Nam đã và đang phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu, dần dần chiếm chỗ đứng vững chắc, vị trí quan trọng trong xã hội, là công cụ đắc lực tạo niềm tin cho người quan tâm và sử dụng các thông tin tài chính. Nó góp phần không nhỏ vào việc quản lý tài chính, ngăn ngừa hiện tượng vi phạm pháp luật, chế độ tài chính kế toán... góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Điều đó sẽ đảm bảo cho kiểm toán Việt Nam đứng vững trong quá trình hội nhập hiện nay. Thực tiễn hoạt động kiểm toán tại Việt Nam những năm vừa qua cho thấy kế hoạch kiểm toán được lập đầy đủ và các phương pháp kiểm toán được thiết kế một cách chu đáo là một trong những nhân tố hàng đầu đưa đến sự thành công của cuộc kiểm toán cũng như dẫn đến sự thành công của các doanh nghiệp. Điều này khẳng định rõ vai trò và tầm quan trọng của việc lập kế hoạch và thiết kế các phương pháp kiểm toán là vô cùng ý nghĩa và cần thiết _ đặc biệt là với Việt Nam chúng ta. Tuy nhiên, kiểm toán tài chính cần tiếp tục nhận được quan tâm phát triển từ các cơ quan có thẩm quyền; đồng thời cũng cần phải tự thân vận động để phát huy tiềm năng của bản thân nhằm phục vụ cho nền kinh tế Việt Nam . Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Th.s Phan Trung Kiên đã tận tình giúp em hoàn chỉnh bài viết của mình. Tài liệu tham khảo 1. Kiểm toán_ Auditing Tác giả Alvin A.Arens J.K _ NXB Thống kê. 2.Giáo trình kiểm toán tài chính Chủ biên Gs.Ts Nguyễn Quang Quynh _ NXB Tài chính. 3. Kiểm toán Chủ biên PTS Vương Đình Huệ_ PTS Đoàn Xuân Tiên_ NXB Tài chính. 4. Giáo trình lý thuyết kiểm toán Chủ biên Gs.Ts Nguyễn Quang Quynh_ NXB Tài chính. 5. Hệ thống chuẩn mực kế toán và kiểm toán Việt Nam_ NXB Thống kê. 6. Bài giảng kiểm toán tài chính của cô giáo. 7. Một số báo, tạp chí kế toán và kiểm toán.