Đề tài Lễ hội dân gian với phát triển du lịch văn hoá ở Việt nam

h÷ng nÒn v¨n nghÖ d©n gian víi c¸c nh¹c cô ®éc ®¸o (t’r­ng, Kr«ng put...) víi c¸c ®iÖu móa ®Æc s¾c cña céng ®ång d©n téc ViÖt Nam... Ngoµi ra, chóng ta còng cã rÊt nhiÒu c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng nh­ m©y tre ®an, s¬n mµi, gèm sø, thªu ®an, ch¹m kh¾c, c¸c s¶n phÈm tõ cãi v.v... ®¹t tr×nh ®é thÈm mü cao, hoµn toµn cã thÓ tháa m·n nhu cÇu c¸c lo¹i kh¸ch du lÞch. Trong vµi n¨m trë l¹i ®©y chóng ta th­êng hay nãi tíi mét lo¹i h×nh du lÞch míi mµ cò ®ã lµ du lÞch v¨n ho¸. Trong hÖ thèng c¸c nguån tµi nguyªn phôc vô cho ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ cã mét nguån tµi nguyªn hÕt søc quan träng mµ d­êng nh­ tõ l©u ®· bÞ mai mét, ®ã chÝnh lµ c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. Víi môc tiªu lµm râ vai trß, ý nghÜa cña lÔ héi d©n gian trong viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt nam em ®· chän ®Ò tµi nghiªn cøu : “LÔ héi d©n gian víi ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt nam". Víi ®Ò tµi trªn, trong bµi viÕt nµy em xin ®­îc tr×nh bµy nh÷ng néi dung sau: PhÇn I : LÔ héi d©n gian, tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. PhÇn II : LÔ héi d©n gian víi ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt nam. I-Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ du lÞch v¨n ho¸. II- Vai trß cña lÔ héi d©n gian trong viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸. III-Mét sè lÔ héi tiªu biÓu ë miÒn b¾c ViÖt nam. 1. LÔ héi §Òn Hïng. 2. LÔ héi chäi tr©u §å S¬n. 3. LÔ héi chïa H­¬ng. PhÇn III : Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót kh¸ch ®Õn víi c¸c lÔ héi. PhÇn i LÔ héi d©n gian, tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam I. LÔ héi d©n gian. Trong c¸c d¹ng tµi nguyªn nh©n v¨n, lÔ héi truyÒn thèng lµ tµi nguyªn cã gi¸ trÞ phôc vô du lÞch rÊt lín. LÔ héi lµ mét h×nh thøc sinh ho¹t tænh hîp bao gåm c¸c mÆt tinh thÇn vµ vËt chÊt, t«n gi¸o tÝn ng­ìng vµ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, linh thiªng vµ ®êi th­êng… lµ mét sinh ho¹t cã søc hót mét sè l­îng lín nh÷ng hiÖn t­îng cña ®êi sèng x· héi. Nh­ vËy lÔ héi lµ méth×nh thøc sinh ho¹t tËp thÓ cña nh©n d©n sau nh÷ng ngµy lao ®äng vÊt v¶, hoÆc lµ mét dÞp ®Ó mäi ng­êi h­íng vÒ mét sù kiÖn lÞch sö träng ®¹i cña ®Êt n­íc, hoÆc liªn quan ®Õn nh÷ng sinh ho¹t tÝn ng­ìng cña nh©n d©n, hoÆc chØ ®¬n thuÇn lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt gi¶i trÝ. Do ®ã lÔ héi cã tÝnh hÊp dÉn cao ®èi víi du kh¸ch. BÊt cø lÔ héi nµo còng cã hai phÇn chÝnh : - PhÇn lÔ (hay cßn gäi lµ phÇn nghi lÔ). Tuú vµo tÝnh chÊt cña lÔ héi mµ néi dung cña phÇn lÔ sÏ mang ý nghÜa riªng. Cã thÓ phÇn nghi lÔ më ®Çu ngµy héi mang tÝnh t­ëng niÖm lÞch sö h­íng vÒ mét sù kiÖn lÞch sö träng ®¹i, t­ëng niÖm mét vÞ anh hïng d©n téc. Còng cã thÓ phÇn lÔ lµ nghi thøc thuéc vÒ tÝn ng­ìng, t«n gi¸o bµy tá lßng t«n kÝnh ®èi víi c¸c bËc th¸nh hiÒn vµ thÇn linh, cÇu mong ®­îc nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp trong cuéc sèng. PhÇn nghi lÔ cã ý nghÜa quan träng vµ thiªng liªng, chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng, gi¸ trÞ thÈm mü vµ triÕt häc s©u s¾c cña céng ®ång. Nã mang trän ý nghÜa hÊp dÉn cña c¶ lÔ héi ®èi víi du kh¸ch. PhÇn nghi lÔ lµ phÇn h¹t nh©n cña c¶ lÔ héi. - PhÇn héi, lµ phÇn cã tæ chøc nh÷ng trß ch¬i, thi ®Êu biÓu diÔn… MÆc dï còng hµm chøa nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ truyÒn thèng, nh­ng ph¹m vi néi dung cña nã kh«ng khu«n cøng mµ hÕt søc linh ho¹t, lu«n lu«n ®­îc bæ sung bëi nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ moÐi. Tuy nhiªn, kinh nghiÖm cho thÊy n¬i nµo b¶o tån vµ ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng nÐt truyÒn thèng trong phÇn héi víi nh÷ng trß ch¬i mang tÝnh d©n gian th× lÔ héi n¬i ®ã cã gi¸ trÞ h¬n. Th«ng th­êng phÇn héi g¾n víi t×nh yªu, giao duyªn nam n÷. Còng cã nh÷ng lÔ héi mµ ë ®ã hai phÇn lÔ vµ héi hoµ quyÖn víi nhau, trong ®ã träng t©m lµ phÇn héi, nh­ng b¶n th©n phÇn héi ®· mang trong m×nh ý nghÜa t©m linh cña phÇn lÔ. Héi träi tr©u ®å s¬n lµ mét ®iÓn h×nh. Nh­ vËy, ®Ó t×m hiÓu v¨n ho¸ ViÖt nam, v¨n ho¸ lµng x· còng nh­ v¨n ho¸ lóa n­íc, ng­êi ta cã thÓ t×m hiÓu qua lÔ héi, hoÆc trùc tiÕp tham gia vµo lÔ héi. Tõ ®ã cã thÓ thÊy lÔ héi lµ mét d¹ng tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n rÊt quan träng. II. TÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. 1. TÝnh chÊt cña c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. XÐt vÒ tÝnh chÊt cña c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam chóng ta th­êng thÊy cã ba lo¹i lÔ héi : - C¸c lÔ héi mang tÝnh lÞch sö nh­ héi §Òn Hïng, Hoa l­, V¹n KiÕp… c¸c lÔ héi nµy th­êng ®­îc tæ chøc g¾n liÒn víi c¸c sù kiÖn cã ý nghÜa lín trong lÞch sö hay ®Ó t­ëng nhí nh÷ng ng­êi anh hïng, ng­êi cã c«ng lín trong viÖc ®¸nh ®uæi giÆc ngo¹i x©m ®em l¹i cuéc sèng thanh b×nh cho nh©n d©n. - C¸c lÔ héi mang tÝnh gi¶i trÝ nh­ héi Lim, héi chäi tr©u §å S¬n…trong c¸c lÔ héi th­êng cã nh÷ng trß ch¬i gi¶i trÝ mµ néi dung vµ h×nh thøc cña c¸c trß ch¬i nµy g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi d©n. - C¸c lÔ héi mang tÝnh t«n gi¸o nh­ héi chïa H­¬ng, héi chïa Keo, héi Phñ Giµy… mµ phæ biÕn nhÊt ë ViÖt nam cã lÏ lµ lÔ héi PhËt gi¸o. Tuy nhiªn viÖc ph©n lo¹i trªn chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi bëi trªn thùc tÕ c¸c tÝnh chÊt cña lÔ héi ®an xen hoµ trén vµo nhau. Mçi mét lÔ héi ®­îc tæ chøc ®Òu mang nh÷ng nÐt cña truyÒn thèng lÞch sö, t«n gi¸o vµ trong c¸c lÔ héi cµng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc c¸c trß ch¬i. 2. §Æc ®iÓm cña lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. LÔ héi d©n gian ë ViÖt nam ®­îc h×nh thµnh tõ nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc ®Ó phôc vô chÝnh cuéc sèng s¶n xuÊt, sinh ho¹t cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång lóa n­íc. (Râ rµng lµ sÏ khã mµ cã c¸c lÔ héi cÇu m­a, cÇu n¾ng, nÕu kh«ng cã viÖc trång lóa n­íc). Do vËy, khi nãi ®Õn nh÷ng lÔ héi d©n gian cña vïng, thùc chÊt lµ nãi ®Õn c¸c lÔ héi n«ng nghiÖp (lÔ héi cña ng­êi n«ng d©n). Vµ ®· lµ lÔ héi n«ng nghiÖp th× tr­íc hÕt, chóng ph¶i chÞu sù chi phèi m¹nh cña "nhÞp ®iÖu c¸c mïa s¶n xuÊt". LÞch sinh ho¹t cña c¸c lÔ héi d©n gian ®­îc x¸c ®Þnh bëi n«ng lÞch cña mçi tiÓu vïng. C¸c n«ng lÞch l¹i ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®Þa lý tù nhiªn, nªn c¸c lÔ héi d©n gian d©n gian ë ViÖt nam ®­îc diÔn ra theo thêi tiÕt. Th­êng chóng ®­îc më tËp trung vµo hai mïa quan träng nhÊt cña mét n¨m s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ ®Çu mïa s¶n xuÊt (gieo, cÊy) vµ cuèi mïa s¶n xuÊt (mïa thu ho¹ch, gÆt h¸i). Còng v× thùc chÊt lµ c¸c lÔ héi n«ng nghiÖp mµ c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam kh«ng t¸i hiÖn cuéc sèng nµo kh¸c sèng n«ng nghiÖp cña chÝnh hä. Chóng (c¸c lÔ héi d©n gian) ®· ph¶n ¸nh nh÷ng t©m t­, t×nh c¶m vµ nguyÖn väng cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång lóa n­íc ViÖt nam. Cã thÓ nãi, hÇu nh­ mäi mong ­íc t×nh c¶m ®­îc ph¶n ¸nh ë c¸c lÔ héi d©n gian ®Òu xoay quanh hai chñ ®Ò chÝnh lµ cÇu m­a, cÇu n¾ng ®Ó c©y lóa cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, n¶y h¹t, ®©m b«ng. C¸c lÔ héi cÇu n­íc th­êng ®­îc tæ chøc vµo ®Çu mïa s¶n xuÊt (còng ®ång thêi lµ ®Çu n¨m míi); bëi ph¶i cã n­íc th× míi lµm ®­îc ruéng n­íc cµy cÊy vµ h¹t lóa míi cã thÓ n¶y mÇm ®­îc. C¸c lÔ héi cÇu n¾ng th­êng ®­îc tæ chøc vµo gi÷a vµ cuèi mïa s¶n xuÊt: bëi, khi ®· ®ñ n­íc, c©y lóa cÇn cã n¾ng, cã ¸nh s¸ng ®Ó ph¸t triÓn, cã søc nãng ®Ó lµm chÝn nh÷ng h¹t lóa vµng. Vµ khi lóa ®· chÝn, sau khi vui mõng thu ho¹ch lóa, ng­êi n«ng d©n ViÖt nam th­êng tæ chøc c¸c lÔ héi ®Ó göi g¾m vµo trong ®ã lßng biÕt ¬n, sù vui mõng tr­íc nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc. Thùc chÊt cña viÖc cÇu m­a n¾ng thuËn hßa ë mçi lÔ héi d©n gian ®Òu xuÊt ph¸t tõ mong ­íc ®¹t ®­îc mét kÕt qu¶ s¶n xuÊt tèt ®Ñp (mét vô lóa béi thu). Mçi lÔ héi lµ mçi nguyÖn väng, mçi kh¾c kho¶i cña ng­êi n«ng d©n trång lóa ®èi víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y lóa. Cho nªn míi nãi, c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam ®­îc h×nh thµnh tõ nÒn n«ng nghiÖp lóa n­íc ®Ó phôc vô chÝnh cuéc sèng s¶n xuÊt, sinh ho¹t cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång lóa n­íc. Cuéc sèng n«ng nghiÖp ®­îc ph¶n ¸nh rÊt ®Ëm nÐt trong c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. Tuy nhiªn, ®©y kh«ng ph¶i lµ sù sao chÐp l¹i hiÖn thùc, mµ ®ã lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc ViÖt nam qua c¸ch nh×n cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång lóa. Nã kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ nh÷ng g× cã s½n trong tù nhiªn, trong nã chøa ®ùng nh÷ng suy nghÜ vµ mong ­íc Êy l¹i xuÊt ph¸t tõ hoµn c¶nh tù nhiªn, ®iÒu kiÖn ®Þa lý, m«i tr­êng, x· héi cña hä. V× c©y lóa lµ ®èi t­îng chÝnh cña sù s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt nam, nªn nã (c©y lóa) trë thµnh trung t©m cña sù ph¶n ¸nh trong c¸c lÔ héi d©n gian cña vïng (còng nh­ trong mäi h×nh th¸i v¨n hãa d©n gian kh¸c cña vïng). C©y lóa ®­îc coi lµ biÓu tr­ng cho sù no ®ñ, h¹nh phóc, biÓu tr­ng cho tÊt c¶ nh÷ng ®øc tÝnh tèt ®Ñp cña con ng­êi. Mäi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu ®­îc nhËn thøc trªn c¬ së cña quy luËt ph¸t triÓn cña c©y lóa. Trong suy nghÜ cña nh÷ng ng­êi d©n ViÖt nam, ng­êi mÑ, ng­êi phô n÷ chÝnh lµ nh÷ng ng­êi ®· t¹o ra nh÷ng gièng lóa, s¸ng t¹o ra nghÒ trång lóa (v× nghÒ trång lóa ®­îc ra ®êi tõ h¸i l­îm, mµ h¸i l­îm l¹i lµ c«ng viÖc cña ng­êi phô n÷); Cho nªn, ë c¸c lÔ héi d©n gian cña vïng, c¸c tÝn ng­ìng vÒ c©y lóa nh­ lµ tÝn ng­ìng b¶n ®Þa cña c¸c d©n téc trªn ®Êt n­íc ViÖt nam, vµ sù ph¶n ¸nh tÝn ng­ìng Êy qua biÓu t­îng ng­êi phô n÷ lµ mét ®Æc thï cña c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam. C¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam ®Òu ®­îc t¹o thµnh bëi mét chuçi c¸c c¶nh diÔn liªn tiÕp, theo mét kÞch b¶n quy ®Þnh. Nh÷ng c¶nh diÔn, còng nh­ nh÷ng quy ®Þnh cña kÞch b¶n, l¹i xuÊt ph¸t tõ chÝnh cuéc sèng sinh ho¹t vµ lao ®éng cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång lóa, nªn chóng cã nhiÒu ®iÓm chung. Mçi c¶nh diÔn ®­îc t¹o thµnh bëi sù tËp trung vµ tËp hîp cña nhiÒu lo¹i h×nh, lo¹i chñng v¨n hãa, ®Ó diÔn t¶ mét ho¹t ®éng, mét sinh ho¹t vËt chÊt nµo ®ã cña ng­êi n«ng d©n. §­¬ng nhiªn, sù diÔn t¶ Êy lµ nh»m vµo mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh: nãi lªn mét nguyÖn väng, mét mong ­íc cña céng ®ång; nªn sù tËp hîp lén xén, mµ chóng cã nh÷ng quy t¾c, quy ®Þnh nhÊt ®Þnh (nÕu kh«ng, c¶nh diÔn sÏ kh«ng cã ý nghÜa, kh«ng biÓu ph¸t ®­îc nguyÖn väng mµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n muèn göi g¾m). MÆt kh¸c, mçi c¶nh diÔn l¹i nh»m phôc vô cho viÖc lµm râ môc ®Ých chung cña lÔ héi, nªn chóng còng ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng quy t¾c vµ quy ®Þnh cña lÔ héi (®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých cña lÔ héi). ChÝnh nh÷ng quy t¾c vµ quy ®Þnh nµy ®· lµm cho c¸c ho¹t ®éng lÔ héi ®­îc "cÊu t¹o theo c¬ chÕ m« h×nh" (nghÜa lµ chóng bao gåm nh÷ng yÕu tè cã tÝnh chÊt "bé x­¬ng", cßn phÇn "thÞt", tøc c¸c chi tiÕt th× dµnh cho c¸c c¸ nh©n, c¸c céng ®ång s¸ng t¹o båi ®¾p khi thùc hiÖn ho¹t ®éng). §iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ nh÷ng quy t¾c, quy ®Þnh (tøc nh÷ng yÕu tè chung) ®­îc ph¸t sinh tõ nh÷ng ng­êi n«ng d©n (bëi trong céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt nam, ng­êi n«ng d©n bao giê còng chiÕm ®a sè); do ®ã, m« h×nh cña c¸c lÔ héi d©n gian ë ViÖt nam th­êng lµ gièng nhau. Víi c¬ chÕ m« h×nh, lÔ héi d©n gian võa ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt vµ truyÒn thèng cña céng ®ång, võa cã chç ®Ó c¸c c¸ nh©n s¸ng t¹o. §iÒu nµy khiÕn c¸c lÔ héi trong vïng kh«ng c¸i nµo gièng c¸i nµo nh­ng vÉn cã nÐt chung. Còng ph¶i nãi thªm r»ng, chÝnh v× ®­îc s¶n sinh vµ quy tô ®Ó lµm râ môc ®Ých chung cña lÔ héi, mµ c¸c lo¹i h×nh v¨n hãa tËp trung vµ tËp hîp trong c¶nh diÔn, còng nh­ chuçi c¶nh diÔn trong lÔ héi lu«n lu«n ®­îc ®Æt vµo mét hÖ thèng, trong ®ã, c¸c lo¹i h×nh v¨n hãa g¾n bè h÷u c¬ víi nhau (còng nh­ c¶nh diÔn nµy g¾n bã víi c¶nh diÔn kia) ®Õn møc: nÕu t¸ch mét lo¹i h×nh v¨n hãa nµo ®ã ra khái c¶nh diÔn, hoÆc mét c¶nh diÔn ra khái lÔ héi th× chóng kh«ng cßn ý nghÜa nh­ nã vèn cã trong c¶nh diÔn vµ trong lÔ héi n÷a. (§­¬ng nhiªn, môc ®Ých cña lÔ héi còng kh«ng ®¹t ®­îc mét c¸ch trän vÑn nÕu thiÕu ®i mét hay vµi lo¹i h×nh v¨n hãa hoÆc mét vµi c¶nh diÔn). ë ®©y, lÔ héi ®· béc lé râ nÐt mét ®Æc ®iÓm ®Æc thï trong ph­¬ng thøc nhËn thøc vµ ph¶n ¸nh cña v¨n hãa d©n gian, ®ã lµ: "ph­¬ng thøc tæng thÓ nguyªn hîp" (tøc nhËn thøc sù vËt víi t­ c¸ch ®ã lµ mét tæng thÓ). VËy míi nãi, lÔ héi lµ mét lo¹i h×nh v¨n hãa d©n gian tiªu biÓu. Khi nãi lÔ héi d©n gian trong vïng thùc chÊt lµ c¸c lÔ héi n«ng nghiÖp còng lµ muèn nãi chóng - c¸c lÔ héi d©n gian - lµ s¶n phÈm v¨n hãa cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n (ng­êi n«ng d©n võa lµ chñ thÓ s¸ng t¹o, võa lµ ng­êi tiªu dïng). C¸c ho¹t ®éng lÔ héi nh»m ®¸p øng nhu cÇu kh«ng ph¶i cho mét c¸ nh©n ng­êi n«ng d©n, mµ cho c¶ céng ®ång ng­êi n«ng d©n. Nã lµ s¸ng t¹o cña c¶ céng ®ång ng­êi n«ng d©n. V× thÕ mäi tri thøc, t­ t­ëng, t×nh c¶m... còng nh­ nh÷ng hµnh vi, quy ­íc, ­íc lÖ... trong lÔ héi ®Òu ®­îc biÓu t­îng hãa b»ng nh÷ng h×nh ¶nh, nh÷ng dÊu hiÖu quen thuéc cña céng ®ång. Mäi thµnh viªn trong céng ®ång ®Òu cã thÓ c¶m nhËn ®­îc chóng. (Kh«ng chØ cã thÕ, chóng cßn ®­îc mäi ng­êi tiÕp nhËn mét c¸ch tù nguyÖn bëi chóng mang v¸c vµ diÔn ®¹t nh÷ng mong ­íc cña chÝnh hä). ë thêi kú tiÒn n«ng nghiÖp, khi cuéc sèng cßn phô thuéc nhiÒu vµo m«i tr­êng tù nhiªn th× c¸c biÓu t­îng cña c¸c lÔ héi trong vïng cã nhiÒu nÐt gièng nhau c¶ vÒ vËt dïng lµm biÓu t­îng lÉn gi¸ trÞ mµ biÓu t­îng Êy mang v¸c, bëi chóng ®Òu ®­îc ra ®êi trªn c¬ së mét hay nhiÒu ®Æc ®iÓm vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®éc ®¸o cña m«i tr­êng sinh tån ViÖt nam (nãng, Èm, m­a nhiÒu, ®Þa h×nh nhá hÑp...); vµ ®­îc ra ®êi tõ nhu cÇu së thuéc x· héi vµ tÝnh cè kÕt céng ®ång. Còng v× nh»m ®¸p øng nhu cÇu cho c¶ céng ®ång ng­êi n«ng d©n mµ lÔ héi ®­îc l­u truyÒn chñ yÕu qua trÝ nhí chø kh«ng ph¶i qua ch÷ viÕt (®a sè ng­êi n«ng d©n x­a kh«ng biÕt ch÷), nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (s¸ng t¹o) ra lÔ héi còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh nã ®­îc ph©n phèi ®Õn tõng ng­êi vµ tiÕp nhËn (tiªu thô) nã. LÔ héi ®­îc ra ®êi chÝnh lóc kÕt thóc c¸c ho¹t ®éng lÔ héi. Tãm l¹i, do ®­îc cÊu thµnh bëi sù tham gia cña nhiÒu chñng lo¹i v¨n hãa d©n gian kh¸c nhau mµ lÔ héi mang trong nã mäi ®Æc ®iÓm ®Æc thï cña v¨n hãa d©n gian. V× thÕ, muèn t×m hiÓu ®­îc v¨n hãa d©n gian ViÖt nam, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu c¸c lÔ héi d©n gian cña ViÖt nam, vµ ®Ó ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt nam kh«ng thÓ bá qua ®­îc mét nguån tµi nguyªn hÕt søc quan träng ®ã lµ c¸c lÔ héi d©n gian. PhÇn II LÔ héi d©n gian víi ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt nam I. nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ du lÞch v¨n ho¸. Cã thÓ hiÓu du lÞch v¨n ho¸ lµ mét lo¹i du lÞch mµ môc ®Ých chÝnh lµ n©ng cao hiÓu biÕt cho c¸ nh©n ®¸p øng sù ham hiÓu biÕt qua c¸c chuyÕn du lÞch ®Õn nh÷ng vïng ®Êt míi t×m hiÓu vµ nghiªn cøu lÞch sö, kiÕn tróc, kinh tÕ, chÕ ®é x· héi, cuéc sèng vµ phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng ®Êt n­íc ®Õn du lÞch hoÆc lµ kÕt hîp nh÷ng môc ®Ých kh¸c n÷a. Xu thÕ quèc tÕ ho¸ trong sinh ho¹t v¨n ho¸ gi÷a céng ®ång vµ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi ®­îc më réng, dÉn tíi viÖc giao l­u v¨n ho¸, t×m kiÕm nh÷ng kiÕn thøc vÒ nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i, vÒ nh÷ng miÒn ®Êt l¹ ®· trë thµnh mét nhu cÇu cho nhiÒu tÇng líp d©n c­ trong x· héi. Du lÞch kh«ng cßn hoµn toµn lµ nghØ ng¬i gi¶i trÝ ®¬n thuÇn (kh«i phôc vµ t¸i s¶n xuÊt søc khoÎ kh¶ n¨ng lao ®éng,...) mµ cßn lµ h×nh thøc nghØ ng¬i tÝch cùc cã t¸c dông bæ sung tri thøc, lµm phong phó ®êi sèng tinh thÇn cña con ng­êi. §ã chÝnh lµ néi hµm cña kh¸i niÖm du lÞch v¨n ho¸. Du lÞch v¨n ho¸ võa lµ ph­¬ng tiÖn, võa lµ môc ®Ých cña kinh doanh du lÞch. Du lÞch v¨n ho¸ nh»m chuyÓn ho¸ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸, c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cho ho¹t ®éng du lÞch. Du lÞch v¨n ho¸ lµ ph­¬ng thøc hÊp dÉn v× nã gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu vÒ c¶m thô c¶nh quan cña quèc gia vµ du lÞch v¨n ho¸ th­êng ®Ó dµnh cho du kh¸ch cã tr×nh ®é cao trong x· héi. Du lÞch v¨n ho¸ ®­îc xem lµ tæng thÓ cña du lÞch - xem ®ã lµ mét hiÖn t­îng v¨n ho¸ nh÷ng cè g¾ng thu hót kh¸ch ë c¸c ®iÓm du lÞch ph¶i mang tÝnh v¨n ho¸. Nh÷ng ®éng c¬ thu hót ®Õn c¸c ®iÓm du lÞch lµ ®Ó nghØ ng¬i vµ gi¶i trÝ. Tuú theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau mµ ng­êi ta cã thÓ ph©n chia du lÞch v¨n ho¸ ra nhiÒu lo¹i: + Du lÞch t×m hiÓu b¶n s¾c v¨n ho¸: Kh¸ch ®i t×m hiÓu c¸c nÒn v¨n ho¸ lµ chñ yÕu môc ®Ých chuyÕn ®i mang tÝnh chÊt kh¶o cøu, nghiªn cøu. §èi t­îng kh¸ch chñ yÕu lµ c¸c nhµ nghiªn cøu, häc sinh, sinh viªn - ®ã lµ c¸c ch­¬ng tr×nh du lÞch d· ngo¹i ®Õn c¸c lµng d©n téc Ýt ng­êi thuéc c¸c tØnh Hoµ B×nh, S¬n La, Lai Ch©u,... ®Ó kh¸ch t×m hiÓu phong tôc tËp qu¸n, lèi sèng v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc ®ã. Kh¸ch sÏ ®i bé khi tham quan c¸c b¶n lµng vµ th­êng nghØ qua ®ªm t¹i c¸c b¶n lµng ®ã. + Du lÞch tham quan v¨n ho¸: §©y lµ lo¹i h×nh du lÞch phæ biÕn nhÊt - du kh¸ch th­êng kÕt hîp gi÷a tham quan víi nghiªn cøu tim fhiÓu v¨n ho¸ trong mét chuyÕn ®i. §èi t­îng tham gia vµo lo¹i h×nh du lÞch nµy rÊt phong phó, bªn c¹nh nh÷ng kh¸ch võa kÕt hîp ®i ®Ó tham quan, võa ®Ó nghiªn cøu cßn cã nh÷ng kh¸ch chØ ®Ó chiªm ng­ìng ®Ó biÕt, ®Ó tho¶ m·n sù tß mß hoÆc cã thÓ theo trµo l­u,... Do vËy, trong mét chuyÕn du lÞch, du kh¸ch th­êng ®i ®Õn nhiÒu ®iÓm du lÞch, trong ®ã võa cã nh÷ng ®iÓm du lÞch v¨n ho¸, võa cã nh÷ng ®iÓm du lÞch nói, du lÞch biÓn, du lÞch d· ngo¹i, s¨n b¾n,... §èi t­îng kh¸ch lµ nh÷ng ng­êi ­a phiªu l­u m¹o hiÓm, thÝch t×m c¶m gi¸c míi vµ chñ yÕu lµ nh÷ng ng­êi trÎ tuæi. VÝ dô nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh leo nói (ë n­íc ta ®· tæ chøc cho kh¸ch du lÞch leo nói Phanxip¨ng), c¸c ch­¬ng tr×nh du lÞch d· ngo¹i, c¸c ch­¬ng tr×nh du lÞch s¨n b¾n. + Du lÞch kÕt hîp gi÷a tham quan v¨n ho¸ víi c¸c môc ®Ých kh¸c môc ®Ých chÝnh cña kh¸ch lµ trong chuyÕn ®i nh»m thùc hiÖn c«ng t¸c hoÆc nghÒ nghiÖp nµo ®ã vµ cã kÕt hîp víi tham quan v¨n ho¸. §èi t­îng cña lo¹i h×nh nµy lµ nh÷ng ng­êi ®i tham dù héi nghÞ, héi th¶o, kû niÖm nh÷ng ngµy lÔ lín, c¸c cuéc triÓn l·m. Lo¹i kh¸ch nµy ®ßi hái tr×nh ®é phôc vô hiÖn ®¹i, phong phó, cã chÊt l­îng cao, qui tr×nh phôc vô ®ång bé, chÝnh x¸c, hä cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao nh­ng nãi chung thêi gian dµnh cho du lÞch cña hä rÊt Ýt. ThÓ lo¹i du lÞch cô thÓ cña lo¹i h×nh du lÞch nµy lµ du lÞch c«ng cô. Tuy nhiªn, sù ph©n lo¹i du lÞch v¨n ho¸ thµnh c¸c lo¹i h×nh trªn chØ lµ t­¬ng ®èi. V× trong mét ch­¬ng tr×nh du lÞch th­êng ®­îc kÕt hîp nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau nh­: KÕt hîp ®i du lÞch d· ngo¹i víi du lÞch theo chuyªn ®Ò v¨n ho¸, hoÆc du lÞch s¨n b¾n,... trong mét chuyÕn hµnh tr×nh nh»m tr¸nh g©y cho kh¸ch c¶m gi¸c nhµm ch¸n. Du lÞch v¨n ho¸ lµ lo¹i h×nh du lÞch tiÒm n¨ng v× nã Ýt chÞu sù chi phèi cña yÕu tè thêi vô du lÞch (thêi tiÕt, khÝ hËu), nh­ng nã phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm nh©n khÈu häc nh­: giíi tÝnh, ®é tuæi, tr×nh ®é v¨n ho¸, nghÒ nghiÖp, t«n gi¸o,... cña du kh¸ch. + YÕu tè thêi vô du lÞch: so víi c¸c lo¹i h×nh du lÞch kh¸c, du lÞch v¨n ho¸ mang tÝnh ®¹i chóng. Tuy cã chÞu ¶nh h­ëng tÝnh thêi vô nh­ng kh«ng phô thuéc hoµn toµn, Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña yÕu tè thêi tiÕt khÝ hËu. (Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy thÓ hiÖn rÊt râ ë lo¹i h×nh du lÞch lÔ héi) ®ång thêi møc ®é chªnh lÖch cung cÇu cña du lÞch v¨n ho¸ th­êng kh«ng lín). + YÕu tè giíi tÝnh: Cã t¸c ®éng ®Õn ®éng c¬ ®i du lÞch vµ ®éng c¬ ®i du lÞch v¨n ho¸ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña nam giíi v× ®èi víi hä Ýt chÞu sù rµng buéc cña gia ®×nh, th­êng cã tr×nh ®é häc vÊn cao, cã ®Þa vÞ x· héi,... + YÕu tè ®é tuæi: Tham gia vµo c¸c chuyÕn du lÞch v¨n ho¸ chñ yÕu vÉn lµ nh÷ng kh¸ch du lÞch cao tuæi vµ thanh niªn. §èi víi kh¸ch cao tuæi hä th­êng cã nhiÒu thêi gian rçi,... th­êng cã kinh nghiÖm trong viÖc ®i du lÞch, hä thÝch t×m hiÓu vÒ ©m nh¹c, nghÖ thuËt quÇn chóng, c¸c mãn ¨n ®Ëm ®µ tÝnh d©n téc,... vµ hä quan t©m nhiÒu ®Õn chÊt l­îng phôc vô. Chñ yÕu hä mua c¸c ch­¬ng tr×nh tham quan du lÞch v¨n ho¸. Ng­îc l¹i, ®èi víi kh¸ch du lÞch thanh niªn ®©y lµ nhãm cã sè l­îng ®«ng ®óc víi c¸c ®Æc tr­ng cña thanh niªn nh­: ­a kh¸m ph¸, thÝch t×m tßi, muèn thö søc m×nh, thÝch ®i xa, thÝch sù tù do, thÝch thay ®æi ®iÓm du lÞch vµ th­êng ®i thµnh nhãm lÎ,... do ®ã hä cã xu h­íng ®ßi hái tÝnh míi mÎ, ®a d¹ng trong dÞch vô du lÞch, hä cã kh¶ n¨ng thanh to¸n thÊp, Ýt cã kinh nghiÖm trong ®i du lÞch, hä th­êng quan t©m ®Õn gi¸ c¶ nh­ng Ýt quan t©m ®Õn yªu cÇu vÒ chÊt l­îng dÞch vô. Kh¸ch du lÞch thanh nhiªn th­êng tham gia vµo c¸c chuyÕn du lÞch d· ngo¹i, s¨n b¾n m¹o hiÓm, tham quan v¨n ho¸,... §èi víi nh÷ng kh¸ch trung niªn th­êng lµ nh÷ng ng­êi cã ®Þa vÞ x· héi cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao, cã sù tù chñ lín trong khi ®i du lÞch. Hä quan t©m nhiÒu ®Õn chÊt l­îng phôc vô,... hä th­êng kÕt hîp gi÷a ®i c«ng t¸c víi ®i du lÞch. + YÕu tè tr×nh ®é häc vÊn: Nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao lµ lo¹i kh¸ch ®­îc c¸c nhµ kinh doanh du lÞch quan t©m nhiÒu v× nh÷ng nhµ häc vÊn cao th­êng th­êng lµ nh÷ng ng­êi cã ®Þa vÞ x· héi cao, thu nhËp cao, tr×nh ®é v¨n ho¸ cao nªn cã nhu cÇu më réng sù hiÓu biÕt t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh cao hay cã thÓ nãi hä cã ®éng c¬ v¨n ho¸ cao trong nhu cÇu ®i du lÞch. Kh¸ch du lÞch v¨n ho¸ cã thÓ ®­îc coi lµ kh¸ch du lÞch thuÇn tuý v× kh¸ch cã thÓ chØ ®i v× ®éng c¬ v¨n ho¸. Tuy nhiªn sè l­îng kh¸ch du lÞch v¨n ho¸ thuÇn tuý trong thùc tÕ th­êng rÊt Ýt mµ kh¸ch du lÞch th­êng kÕt hîp gi÷a lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸ víi lo¹i h×nh du lÞch kh¸c trong mét chuyÕn hµnh tr×nh. II. vai trß cña c¸c lÔ héi d©n gian trong viÖc ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt nam. §Ó ph¸t triÓn du lÞch kh«ng mét quèc gia nµo trªn tÕ giíi l¹i kh«ng coi träng sù ph¸t triÓn cña du lÞch v¨n ho¸, bëi du lÞch v¨n ho¸ lµ mét lo¹i h×nh du lÞch cã nhiÒu ­u ®iÓm : Ýt cã tÝnh mïa vô, cã thÓ ph¸t triÓn quanh n¨m, t¹o nguån thu æn ®Þnh, víi møc t¨ng tr­ëng ngµy cµng lín, nã gióp cho con ng­êi hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ thÕ giíi xung quanh… ViÖt Nam lµ mét ®Êt n­íc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ rÊt lín. Víi h¬n bèn ngµn n¨m lÞch sö dùng n­íc vµ gi÷ n­íc cña cha «ng ®· ®Ó l¹i cho chóng ta hµng ngµn c¸c di s¶n v¨n ho¸ vµ di tÝch lÞch sö v¨n ho¸. Trong sè ®ã c¸c lÔ héi d©n gian lµ mét nguån tµi nguyªn v« cïng quan träng cho ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ ë ViÖt Nam. LÔ héi lµ mét phong tôc lín mét nÐt v¨n ho¸ kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng cña ng­êi ViÖt Nam LÔ héi th­êng diÔn ra ë c¸c vïng quª n¬i cã c¶nh quan thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp co nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc mang dÊu Ên cña tõng thêi ®¹i nh­ : §×nh, Chïa, §Òn MiÕu. LÔ héi truyÒn thèng ë ViÖt Nam th­êng ®­îc tæ chøc vµo mïa xu©n, mïa thu, khi mïa mµng ®· song xu«i n«ng d©n cã thêi gian nghØ ng¬i vui ch¬i tho¶i m¸i. CÊu tróc cña mét lÔ héi th­êng gåm cã hai phÇn lµ phÇn lÔ vµ phÇn héi. PhÇn lÔ th­êng ®­îc tæ chøc ë ®×nh Chïa nh»m thÓ hiÖn lßng thµnh kÝnh cña con ng­êi vµ ®Ó bµy tá nguyÖn väng cña con ng­êi tr­íc nh÷ng khã kh¨n cña cuéc sèng víi phËt th¸nh. Trong lÔ kh«ng thÓ thiÕu phÇn héi v× héi lµ ®Ó vui ch¬i tho¶i m¸i, kh«ng bÞ rµng buéc bëi nh÷ng lª nghi t«n gi¸o tuæi t¸c. Sau nh÷ng th¸ng ngµy lµm ¨n lam lò d©n lµng chê ®ãn ngµy héi nh­ chê ®ãn mét tin vui. Hä ®Õn víi héi hoµn toµn tù nguyÖn, ngoµi vui ch¬i gi¶i trÝ, gÆp gì b¹n bÌ mäi ng­êi ®i dù héi ®Òu c¶m thÊy nh­ m×nh ®­îc thªm mét c¸i g× ®ã cã thÓ lµ ®iÒu may. Thø quyÒn lîi v« h×nh Êy lµm cho nh÷ng ng­êi ®i héi thªm phÇn phÊn chÊn. ChÝnh v× vËy lÔ héi bao giê còng cã ®«ng ng­êi ®Õn dù. Tuy nhiªn quy m« cña tõng héi cã kh¸c nhau. Cã héi chØ diÔn ra ë mét vµi lµng nh­ng còng cã héi mang tÝnh toµn quèc nh­ : héi §Òn Hïng, héi Chïa H­¬ng, héi Hoa L­... trong qu¸ tr×nh diÔn ra lÔ héi ®· lµm t¸i hiÖn l¹i phong tôc tËp qu¸n, tÝn ng­ìng v¨n ho¸ vµ nh÷ng sù kiÖn lÞch sö quan träng. LÔ héi chÝnh lµ mét pho sö khæng lç. Bªn c¹nh nh÷ng lÔ héi thuÇn tuý mang ý nghÜa vÒ lÔ ghi n«ng nghiÖp nh­ lÔ héi Chïa D©u cÇu cho m­a thuËn giã hoµ, mïa mµng tèt t­¬i cßn cã nh÷ng lÔ héi mang ý nghÜa lÞch sö nh­: Héi §Òn Hïng, héi Giãng. Ngoµi nh÷ng lÔ héi trªn cßn cã nh÷ng lÔ héi mang ý nghÜa v¨n nghÖ gi¶i trÝ nh­ héi lim h¸t quan hä héi h¸t xoan Phó Thä.... Theo thèng kª s¬ bé ë ViÖt Nam cã hµng tr¨m lÔ héi, lÔ héi tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng ®ång b»ng B¾c Bé n¬i cã nÒn v¨n minh lóa n­íc ph¸t hiÖn sím. Nh­ vËy theo cïng víi c¸c lo¹i h×nh du lÞch nghØ BiÓn, nghØ nói, d· ngo¹i ch÷a bÖnh.... th× lo¹i h×nh du lÞch lÔ héi lu«n cã søc thu hót kh¸ch du lÞch trong n­íc vµ quèc tÕ. v× lÔ héi kh«ng chØ lµ s¶n phÈm v¨n ho¸ mµ cßn lµ mét tiÒm n¨ng du lÞch hÕt søc hÊp dÉn. Du lÞch cµng ph¸t triÓn th× cµng g¾n bã chÆt chÏ víi lo¹i h×nh du lÞch lÔ héi. Th«ng qua nh÷ng ch­¬ng tr×nh du lÞch lÔ héi nh»m giíi thiÖu víi du kh¸ch mét c¸ch sinh ®éng h¬n vÒ ®Êt n­íc con ng­êi ViÖt Nam trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i; giíi thiÖu nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ tÝn ng­ìng ®­îc thÓ hiÖn trong lÔ héi. §Õn víi lÔ héi du kh¸ch còng ®­îc céng h­ëng niÒm vui víi c¸i vui cña lÔ héi ®­îc hoµ m×nh víi phong c¶nh thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp ®­îc chiªm ng­ìng nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc c¸ch ®©y hµng thÕ kû. Du lÞch lÔ héi xuÊt hiÖn rÊt sím ë Ai CËp cã tõ thêi cæ th«ng qua c¸c cuéc hµnh h­¬ng ®Õn th¸nh ®Þa. ë ViÖt Nam ®©y lµ mét sinh ho¹t tæng hîp, mang tÝnh du lÞch cã tõ ngµn ®êi nay du lÞch lÔ héi ph¸t triÓn sÏ gãp phÇn quan träng trong viÖc gi÷ g×n vµ b¶o tån b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Mét khi nh÷ng yÕu tè di s¶n v¨n ho¸ ®­îc khuyÕn khÝch trong du lÞch sÏ lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót kh¸ch du lÞch ngµy cµng ®«ng. Cã thÓ nãi gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ lµ sù tr­êng tån cña lÔ héi vµ sÏ lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng. III. mét sè lÔ héi tiªu biÓu ë miÒn b¾c ViÖt nam. 1. LÔ héi §Òn Hïng. Khi nãi ®Õn c¸c lÔ héi cã ý nghÜa vµ gi¸ trÞ lín phôc vô ph¸t triÓn du lÞch ë n­íc ta, ai còng nh¾c tr­íc tiªn ®Õn lÔ héi §Òn Hïng. Bëi lÏ, trong suy nghÜ chung lÔ héi §Òn Hïng cã tÝnh linh thiªng ®èi víi mçi ng­êi d©n ViÖt nam. Nã nh¾c chóng ta nhí vÒ céi nguån, vÒ tæ tiªn chung cña c¶ céng ®ång ng­êi ViÖt. Dï ai ®i ng­îc vÒ xu«i Nhí ngµy giç tæ mång m­êi, th¸ng ba. Lµ ng­êi ViÖt nam dï lµ ®­îc ë quª h­¬ng hay phiªu b¹t n¬i ®©u, nh­ng cø mçi ®é xu©n sang, ai còng h­íng lßng m×nh vÒ mét vïng ®Êt Tæ – Vïng ®Êt trung du th¬ méng thuéc x· Hy C­¬ng, huyÖn Phong Ch©u, Phó Thä, n¬i céi nguån cña d©n téc, n¬i hµng n¨m con ch¾u c¶ n­íc vÒ dù Giç tæ Hïng V­¬ng. Tr­íc lóc vµo héi, mêi b¹n h·y ®Õn th¨m nh÷ng di tÝch lÞch sö cæ kÝnh cña mét quÇn thÓ kiÕn tróc tuyÖt vêi trªn ngän nói nghÜa lÜnh nµy. ngän nói tõ bao ®êi nay ®­îc con ch¸u tõ kh¾p mäi miÒn nh¾c ®Õn víi mét niÒm sóc ®éng dµo d¹t, h­íng vÒ n¬i ch«n rau c¾t rèn cña m×nh. D­íi nh÷ng t¸n c©y chß xanh cao vót, m¸t r­îi, b­íc theo c¸c bËc ®¸ s¹ch sÏ tõ cæng chÝnh ®i lªn,ch¼ng mÊy chèc lªn tíi ®Òn H¹. theo truyÒn thuyÕt, n¬i ®©y Bµ ¢u C¬ sinh ra c¸i bäc tr¨m trøng, në thµnh tr¨m ng­êi con trai. Sau ®ã L¹c Long Qu©n dÉn 50 ng­êi vÒ xu«i, ¢u C¬ dÉn 49 ng­êi lªn ng­îc, dÓ l¹i ng­êi con tr­ëng lµm vua, x­ng lµ hv, ®ãng ®« ë Phong Ch©u, ®Æt tªn n­íc lµ V¨n Lang. Tõ ®ã sinh s«i ra c¸c d©n téc ViÖt nam. Tr­íc cöa §Òn H¹ cã mét c©y thiªn tuÕ chÝnh n¬i ®©y B¸c Hå ®· nãi chuyÖn víi c¸n bé chiÕn sÜ ®¹i ®oµn qu©n Tiªn phong tr­íc khi vÒ tiÕp qu¶n Thñ ®« th¸ng 9/1954. C©u nãi næi tiÕng Êy nay ®· ®­îc kh¾c thµnh ch÷ vµng ®Ó mu«n ®êi con ch¸u mai sau nhí m·i : “ c¸c vua Hung ®· cã c«ng dùng n­íc, b¸c ch¸u ta ph¶i cïng nhau gi÷ n­íc ”. sau khi rêi ®Òn H¹ du kh¸ch tiÕp tôc lªn ®Òn Trung. T­¬ng truyÒn c¸c Vua Hïng th­êng ®Õn ®©y cïng c¸c L¹c t­íng b¸n viÖc n­íc. ®©y còng lµ n¬i Lang Liªu, vÞ hoµng tö nghÌo ®· lÊy nh÷ng h¹t g¹o do chÝnh m×nh cÊy gÆt ra lµm nªn nh÷ng chiÕc b¸nh ch­ng b¸nh ®Çy ®Çy h­¬ng vÞ quª h­¬ng d©ng lªn vua cha nh©n ngaú tÕt. Sù tÝch b¸nh ch­ng b¸nh dÇy, bµi häc vÒ sù quý träng c«ng søc vµ cña c¶i do bµn tay lao ®éng cña con ng­êi lµm ra, b¾t ®Çu tõ ®ã. Lªn cao n÷a lµ ®Òn Th­îng, n¬i hµng n¨m vua Hïng lµm lÔ tÕ trêi ®Êt, thê thÇn lóa. Døng trªn ®Òn Th­îng, phãng tÇm m¾t ra xa,b¹n sÏ thÊy nhiÒu hßn nói lín nhá nh­ bÇy voi quú h­íng vÒ ngän Nói MÑ oai nghiªm nh¾c ta nhí ®Õn c©u chuyÖn vÒ 99 con voi trung thµnh. B©y giê ta h·y trë vÒ víi ngµy héi th¸ng ba. Mång m­êi th¸ng ba ®­îc coi lµ ngµy héi lín nhÊt, ngµy giç Tæ, ngµy tô héi cña con Rång ch¾u Tiªn. Cuéc tÕ lÔ chÝnh thøc ®­îc tiÕn hµnh vµo s¸ng mång m­êi th¸ng ba, n¨m nµo còng cã ®¹i diÖn cao cÊp cña nhµ ng­êi vÒ dù nh÷ng nghi thøc Êy diÔn ra rÊt long träng t¹i ®Òn Th­îng víi ®Çy ®ñ c¸c lÒ luËt cña mét cuéc lÔ lín. LÔ vËt t¹i §Òn Hïng bao gåm lîn, bß, dª mçi thø mét con ®Ó nguyªn vµ x«i tr¾ng, x«i mÇu, b¸nh ch­ng, b¸nh dÇy. C¸c thÕ hÖ con Rång ch¾u Tiªn vÒ héi dån nhanh b­íc ch©n khi nghe tiÕng trèng ®ång ng©n rung trong lßng ®Êt l¸m xóc déng s©u xa hµng triÖu con tim. Dßng ng­êi cuån cué Êy theo sau ®oµn ®¹i biÓu d©ng h­¬ng,®i ®Çu lµ c¸c vÞ ®¹i diªn cho nhµ ng­êi, tiÕp ®Õn 100 thanh niªn nam n÷ víi y phôc d©n täc t­îng tr­ng cho con Rång ch¾u Tiªn xÕp hµng tr­íc ®Òn Th­îng. Tõ kh¾p c¸c ng¶ ®­êng, nh÷ng ®¸m r­íc n« nøc dån vÒ. ®¸m r­íc voi víi ý nghÜa mu«n loµi quy phôc c¸c vua Hïng. R­íc cç chay,b¸nh ch­ng, b¸nh dÇy mét mÆt ®Ó nh¾c l¹i sù tÝch Lang Liªu, mÆt kh¸c ®Ó nhí ¬n c«ng ®øc c¸c vua Hïng ®· d¹y d©n trång lóa. V× thÕ ®¸m r­íc nµy kh«ng bao giê ®­îc thiÕu vµ ®ã còng lµ nÐt ®Æc s¾c cña §Òn Hïng. cßn r­íc kiÖu tõ l©u ®· trë thµnh cuéc thi cña c¸c lµng. D­íi ch©n nói, bªn c«ng qu¸n, nh÷ng c« g¸i M­êng duyªn d¸ng trong bé quÇn ¸o d©n téc ngµy héi biÓu diÔn tiÕt môc §©m ®uèng, mét nh¹c cô d©n gian cña ®ång bµo M­êng. Trªn hå §a Vao c¹nh nói NghÜa, nh÷ng cÆp thuyÒn rång ®ua nhau l­ít sãng trªn mÆt n­íc trong xanh trong tiÕng reo hß cæ vò cña hµng v¹n ng­êi. c¶ mét vïng réng lín quanh ch©n nói NghÜa ®­îc s¾p ®Æt xen kÏ nh÷ng r¹p h¸t chÌo, tuång, nh÷ng ®Æc s¶n cña Phó Thä, nh÷ng quÊn ¨n, hµng thñ c«ng mü nghÖ phôc vô kh¸ch ®Õn héi. Cø nh­ vËy héi §Òn Hïng diÔn ra trong kh«ng khÝ s«i ®éng cña mïa xu©n víi bao ®iÒu ­íc väng vÒ mét t­¬ng lai tèt ®Ñp. Héi §Òn Hïng kh«ng chØ thu hót mäi ng­êi bëi nh÷ng sinh ho¹t v¨n ho¸ ®Æc s¾c mµ cßn ë tÝnh linh thiªng cña mét cuéc hµnh h­¬ng trë vÒ céi nguån d©n téc cña c¸c thÕ hÖ ng­êi ViÖt nam chóng ta. ®Õn héi, mçi ng­êi ®Òu biÓu hiÖn mét t×nh yªu th­¬ng, lßng ng­ìng mé vÒ quª cha ®Êt tæ, mét tÝn ng­ìng ®· ¨n s©u vµo t©m thøc ng­êi ViÖt nam cho dï hä ë bÊt cø n¬i ®©u. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó khai th¸c ®­îc mét c¸ch hiÖu qu¶ lÔ héi §Òn Hïng vµ biÕn nã thµnh mét s¶n phÈm hÊp dÉn ®èi víi du lÞch. C¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n ®ã lµ : n©ng cao chÊt l­îng tæ chøc lÔ héi ; ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô vµ vui ch¬i gi¶i trÝ ®i kÌm ; tæ chøc tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o… TÊt c¶ ®iÒu ®ã ®Òu cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, cho dï cã lµm tèt ®Õn ®©u th× lÔ héi §Òn Hïng còng chØ thu hót ®­îc mét sè l­îng h¹n chÕ c¸c du kh¸ch do chÝnh sù h¹n hÑp vÒ thêi gian vµ kh«ng gian lÔ héi. Do vËy cÇn tiÕp cËn lÔ héi §Òn Hïng tõ mét h­íng kh¸c toµn diÖn h¬n. lÔ héi §Òn Hïng cÇn phaØi ®­îc ®Æt chung trong kh«ng gian lÞch sö thêi ®¹i Hïng V­¬ng, cÇn ph¶i xóc tiÕn x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh du lÞch vÒ céi nguån víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè néi dung vÒ lÞch sö ®©ts n­íc, con ng­êi vµ v¨n ho¸ cña n­íc V¨n Lang- mét giai ®o¹n lÞch sö ®Çy huyÒn tho¹i cña d©n téc. Nh­ vËy, trong hÖ thèng c¸c s¶n phÈm du lÞch vÒ céi nguån, nh÷ng yÕu tè vÒ lÞch sö ph¶i ®­îc ®Æt lªn tr­íc. Ngoµi viÖc x©y dùng n©ng cÊp c¸c b¶o tµng, c¸c phßng tr­ng bÇy, cÇn phèi hîp víi c¸c nhµ khoa häc x©y dùng mét hÖ thèng c¸c b¶o tµng di chØ kh¶o cæ ngoµi trêi ®Ó d©nx d¾t du kh¸ch cïng ®i ng­îc vÒ chiÒu s©u lÞch sö cña vïng ®Êt nµy. LÔ héi §Òn Hïng chØ trë thµnh hÊp dÉn nÕu ®­îc ®Æt trong mét hÖ thèng hoµn chØnh c¸c s¶n phÈm cña nÒn v¨n ho¸ vËt chÊt cña thêi ®¹i Hïng V­¬ng, mµ ®Ó cã ®­îc diÒu ®ã th× ®ßi hái ph¶i ®Çu t­ ®óng møc c¶ vÒ tµi chÝnh, trÝ tuÖ vµ c«ng søc. Ph¶i cã sù phèi hîp ®a nghµnh vµ sù tham gia cña céng ®ång. ChØ nh­ vËy vµ nÕu lµm ®­îc nh­ vËy ch¾c ch¾n ch­¬ng tr×nh du lÞch vÒ céi nguån, vÒ ®Êt Tæ vµ lÔ héi §Òn Hïng sÏ trë thµnh mét s¶n phÈm du lÞch ®Æc s¾c, ®Çy hÊp dÉn vµ kh«ng chØ bã hÑp trong ba ngµy. 2. LÔ héi chäi tr©u §å S¬n. LÔ héi chäi tr©u cã tõ l©u ®êi, ®· kh¾c s©u vµo t©m linh vµ phong tôc tËp qu¸n cña d©n vµ lµng V¹n Chµi bªn cöa s«ng L¹ch Tray-V¨n óc §å S¬n H¶i Phßng. Sau mét thêi gian v¾ng bãng, 10 n¨m trë l¹i ®©y lÔ héi chäi tr©u §å S¬n ®­îc kh«i phôc vµ tæ chøc lín thµnh lÔ héi quèc gia víi sù tham dù cña ®«ng ®¶o du kh¸ch trong n­íc vµ quèc tÕ. Dï ai bu«n ®©u b¸n ®©u Mång chÝn th¸ng t¸m chäi tr©u th× vÒ Dï ai bu«n b¸n tr¨m nghÒ Mång chÝn th¸ng t¸m nhí vÒ chäi tr©u. Sù quyÕn rò sÏ t¹o ra sù quyÕn rò, còng nh­ nÐt ®Ñp bÝ Èn vÉn lu«n t¹o ra søc hót cña nh÷ng ý muèn kh¸m ph¸ vµ t×m kiÕm. Ng­êi ta cã thÓ nãi nh­ vËy víi héi chäi tr©u §å S¬n. Vïng biÓn du lÞch §å S¬n sÏ ra sao nÕu nh­ kh«ng cã lÔ héi chäi tr©u ?. Cã ng­êi b¶o : kh«ng lµm sao c¶, v× mäi thø mµ thiªn nhiªn ­u ®·i ë ®©y vÉn nguyªn vÑn nh­ vèn cã. B·i t¾m vµo mïa hÌ vÉn lu«n ®«ng kh¸ch du lÞch cßn bãng dõa vÉn in trªn bê c¸t mªnh m«ng. VËy mµ c¸i lý lÏ trªn ®· bÞ lung lay khi mäi ng­êi cïng b­íc ch©n vµo síi chäi dù mét cuéc tr×nh diÔn ®éc nhÊt v« nhÞ cña c¸c “«ng tr©u”. mét c¸i g× ®ã gîi më vÒ qu¸ khø. C¸i tiÕng “c«m cèp”, “luþch quþch” cña sõng tr©u ngo¾c vµo nhau trong cuéc vên t¶ dø h÷u kia, vÎ long träng trong nghi thøc tæ chøc víi c¸c ®¸m r­íc léng lÉy mµu s¾c vµ ©m thanh râ rµng lµ mét lêi kh¼ng ®Þnh : vïng biÓn §å S¬n nµy tõ ngµn n¨m ®· chøa ®ùng trong lßng chiÒu s©u v¨n ho¸, nÐt ®Ñp cña tinh thÇn th­îng vâ. §­îc phôc håi vµ më réng vÒ quy m« tæ chøc, tõ n¨m 90 ®Õn nay, tõ mét héi lµng, héi chäi tr©u ®· trë thµnh lÔ héi vïng. Gi÷ nguyªn nÐt ®éc ®¸o vµ cuèn hót, cã n¨m héi ®ãn tíi 20.000 ng­êi tõ kh¾p n¬i trong c¶ n­íc ®æ vÒ th¨m quan. ChÝnh héi diÔn ra vµo ngµy 9-8 ©m lÞch, tiÒn chÝnh héi vµo 8-6 ©m lÞch. ë c¸c ph­êng cã tr©u chäi, bao giê hä còng cã lÔ vËt cóng khÈn cÇu cho khÝ thiªng c¸c nói s«ng, trêi ®Êt phï hé cho c¸c “ «ng tr©u” th¾ng cuéc. Bëi c¸c “ «ng tr©u” th¾ng cuéc lµ ®iÒm lµnh b¸o hiÖu sù h­ng thÞnh cña ®Þa ph­¬ng. Ng­êi d©n §å S¬n g¾n bã víi héi chäi tr©u vÉn lu«n nhí ®Õn c¸c “phÇn x¨m khÈn ®¸y” – phÇn th­ëng cho n¬i nµo cã tr©u th¾ng cuéc trong c¸c héi chäi tr©u ngµy x­a. khi ®ã, trªn diÖn tÝch bao la cña ng­ tr­êng, ng­êi ta ®Ó chç nµo ®Ñp nhÊt, l¹i cã nhiÒu t«m c¸ nhÊt dµnh cho lµng cã tr©u th¾ng cuéc ®­îc quai ®¸y, quai x¨m. t«m c¸ nhiÒu, viÖc b¸n mua, lîi nhuËn còng t¨ng lªn vµ kinh tÕ cña lµng nhê ®ã mµ thªm khÊm kh¸. PhÇn th­ëng cho tr©u th¾ng cuéc ngµy nay kh«ng ph¶i lµ “phÇn x¨m khÈn ®¸y” n÷a, thay vµo ®ã lµ th­ëng trùc tiÕp b»ng hiÖn vËt hoÆc tiÒn. Vµ theo phong tôc ®Þa ph­¬ng, nh÷ng miÕng thÞt tr©u( kÓ c¶ tr©u th¾ng hay thua) ®Òu ®­îc chia cho mäi nhµ th­ëng thøc ®Ó mäi ng­êi cïng gÆp may m¾n. LÔ héi chäi tr©u §å S¬n thu hót kh¸ch bëi vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña truyÒn thèng ë c¶ hai phÇn lÔ vµ héi. PhÇn lÔ víi c¸c nghi thøc kh«ng chØ diÔn ra trong thÕ giíi t©m linh t¹i c¸c ®×nh lµng ë c¸c ph­êng cã tr©u chäi mµ cßn sinh ®ång t­ng bõng trªn sí. Nh­ng vÊt v¶ vµ c«ng phu nhÊt vÉn lµ ë kh©u nu«i vµ tuyÓn chän tr©u. Tõ ngµy phôc håi vµ më réng héi chäi tr©u, ®· cã mét sè nhµ doanh nghiÖp chÞu ch¬i còng muèn cã tr©u tham dù, nh­ng kh«ng ai thay thÕ ®­îc c¸c “thæ c«ng” ë §å S¬n vèn ®Çy kinh nghiÖm trong c«ng viÖc nµy. c¸c “«ng tr©u” kh«ng chØ b¶o ®¶m tiªu chuÈn cña mét “ng­êi hïng ra trËn “ mµ cßn ph¶i cã vÎ ®Ñp ®Ünh ®¹c, ch¶i chuèt víi bé ¸o da l«ng ®n m­ît. B©y giê ®Õn xem tr©u chäi ®­îc ngåi ë síi chäi- s©n vËn ®éng cã m¸i che, du kh¸ch c¶m thÊy høng thó h¬n. ®ã còng lµ sù cè g¾ng cña thÞ x· §å S¬n trong viÖc g×n gi÷ mét nÐt ®Ñp mét lÔ héi ®éc ®¸o n¬i miÒn biÓn H¶i Phßng. Tuy nhiªn nghi thøc cuèi cïng( giÕt tr©u) cña lÔ héi chäi tr©u §å S¬n cã mang mét chót tÝnh hoang d¹i cã thÓ ¶nh h­ëng tíi t©m lý du kh¸ch vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn søc hÊp dÉn cña lÔ héi nµy ®èi víi du kh¸ch. Tr­íc hÕt cã thÓ nãi r»ng, viÖc giÕt sóc vËt ®Ó tÕ thÇn lµ mét nghi thøc mang tÝnh tÝn ng­ìng d©n gian truyÒn thèng. nÕu bá ®i sÏ lµm thay ®æi h¼n tÝnh chÊt cña lÔ héi nµy. ®µnh r»ng truyÒn thèng còng cã nh÷ng hñ tôc cÇn ph¶i bá. Song xÐt tõ mäi gãc ®é th× nghi thøc nµy kh«ng thÓ bÞ coi lµ mét hñ tôc. MÆt kh¸c trong khi giíi thiÖu v¨n ho¸ truyÒn thèng cña m×nh víi du kh¸ch mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña néi dung giíi thiÖu. Thùc ra, ai còng biÕt trªn thÕ giíi còng cã nh÷ng lÔ héi mµ ë ®ã c¸c con vËt bÞ giÕt chÕt. NÕu so s¸nh cã thÓ thÊy tÝnh man rî trong héi ®Êu bß tãt cña T©y Ban Nha cßn ®¸ng sî h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi chäi tr©u §å S¬n. tuy nhiªn ®ã chÝnh lµ truyÒn thèng, lµ tÝnh x¸c thùc lÞch sö vµ chÝnh ®iÒu ®ã ®· lµm nªn sù hÊp dÉn. 3. Héi chïa H­¬ng H­¬ng S¬n lµ mét c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn næi tiÕng vµo bËc nhÊt cña n­íc ta. ë ®©y c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn l¹i ®­îc bµn tay con ng­êi t« ®iÓm thªm tõ l©u ®êi b»ng nh÷ng c«ng tr×nh v¨n hãa, nghÖ thuËt tuyÖt vêi. Ngµy xu©n trÈy héi chïa H­¬ng lµ ®i vµo mét cuéc du ngo¹n ®Çy høng thó. D·y nói H­¬ng S¬n kh«ng ®Ñp ë chiÒu cao mµ ®Ñp ë chiÒu dµi, chiÒu réng, ë c¸i thÕ quÇn tô, ë bè côc nhÞp nhµng. NhÞp nhµng gi÷a nói víi nói, l¹i nhÞp nhµng gi÷a nói víi n­íc. Nh÷ng dßng suèi H­¬ng S¬n - ®Æc biÖt lµ suèi YÕn - kh«ng ®Ñp ë sù mªnh m«ng, mµ ®Ñp ë sù bu«ng th¶ hiÒn hßa gi÷a hai chiÒn nói. Suèi ë ®©y lµ b¹n ®­êng cña nói. §­êng suèi kh«ng xa l¾m nh­ng tr«ng nh­ kh«ng cã chç tËn cïng. Cã khóc th¼ng, cã khóc quanh, cã c¸i tr«ng thÊy tr­íc, cã c¸i ®ét ngét hiÖn ra tr­íc m¾t. Nh÷ng líp xanh xa cø nh­ chøa mét bÝ Èn g× mµ suèi nµy sÏ ®­a ta tíi. Th¾ng c¶nh H­¬ng S¬n nay thuéc x· H­¬ng S¬n, huyÖn Mü §øc, tØnh Hµ T©y. Hµng n¨m, tõ r»m th¸ng giªng ®Õn nöa ®Çu th¸ng ba (©m lÞch) mµ ®Ønh cao lµ trung tuÇn th¸ng hai, hµng chôc v¹n ng­êi tõ mäi miÒn ®Êt n­íc, ViÖt kiÒu vµ kh¸ch ngo¹i quèc ®æ vÒ trÈy héi. Hµnh tr×nh vµ th¾ng c¶nh H­¬ng S¬n trong mïa héi ngµy nay cã nhiÒu ph­¬ng tiÖn thuËn lîi. Xe « t« chë kh¸ch tõ Hµ Néi, tõ Hµ Nam ®Õn bÕn §ôc ch¹y mét ngµy nhiÒu chuyÕn. Tõ Phñ Lý (Hµ Nam ) cã thuyÒn (®ß däc) ®i ng­îc dßng s«ng §¸y còng ®Õn bÕn §ôc. Tõ BÕn §ôc, kh¸ch cã thÓ ®i bé theo con ®­êng ®¸ tíi bÕn ®ß YÕn VÜ chØ vµi tr¨m mÐt. Hµng tr¨m chiÕc thuyÒn nan, thuyÒn bång vµ c¶ thuyÒn g¾n m¸y ®· vui vÎ chê s½n t¹i bÕn ®ß Suèi ®Ó ®­a kh¸ch trÈy héi ®Õn víi H­¬ng S¬n. Nh÷ng chiÕc thuyÒn thoi (h×nh con thoi vµ còng nhanh nhÑn ®i vÒ nh­ con thoi) cña c¸c c« g¸i lµng YÕn VÜ, cø ®Õn ngµy xu©n l¹i chë kh¸ch m­êi ph­¬ng vµo mét câi rÊt thùc mµ rÊt m¬. Trong tr¹ng th¸i vui say Êy, ta gÆp v« sè nh÷ng con ®ß nèi tiÕp nhau, ®ß vµo gÆp ®ß ra, trªn ®ß ®Çy ng­êi, vµ còng ®Çy nh÷ng mµu s¾c kh¨n ¸o, ®Çy nh÷ng tiÕng c­êi nãi cña mäi ng­êi, tiÕng niÖm PhËt cña c¸c cô bµ, tiÕng chµo nhau "A di ®µ PhËt". Ta ®ång hµnh víi nh÷ng vËt lóa xanh viÒn hai mÐp suèi, víi nh÷ng con le le, víi nh÷ng con cèc thØnh tho¶ng bay vôt tõ mÆt n­íc lªn, víi ®µn chim s¸o rÝu rÝt trªn chßm hoa g¹o ®á rùc, víi nh÷ng ®èm tr¾ng dª nói nh¶y nhãt cheo leo... C¸c c« l¸i ®ß võa b¬i thuyÒn võa trß chuyÖn víi kh¸ch, võa chØ dÉn cho mäi ng­êi biÕt ®©u lµ nói §ôn, nói ¤ng S­, nói Bµ V·i, nói M©m X«i, nói Gµ, nói Rång, nói Trèng, nói Chiªng, ®©u lµ ®éng TuyÕt Quúnh, hang S¬n Thñy h÷u t×nh vµ gi¶i thÝch sao cã nói Gi¶i Oan, hßn RÑp Rä, chïa Cöa Vâng, v.v...C¸ch ®ß Suèi chõng 600 mÐt lµ chïa Tr×nh (Ngò Nh¹c) kh¸ch vµo H­¬ng TÝch nh­ tr×nh diÖn khi tíi c¶nh PhËt vµ lóc ra vÒ còng vµo chïa nµy nh­ ®Ó tõ gi· c¶nh H­¬ng S¬n. §i tiÕp mét th«i ®ß ta ®Õn bÕn Trß (bÕn ®ß chïa ngoµi). Chïa ngoµi ®­îc gäi lµ Thiªn Trï (bÕp nhµ Trêi) ®­îc x©y dùng c¸ch ®©y 3 thÕ kû, n»m lät gi÷a mét thung lòng nhá, chung quanh cã 3 qu¶ nói cao mµu xanh thÉm, trong trÝ t­ëng t­îng cña ng­êi x­a lµ 3 ch©n bÕp cña nhµ Trêi. Sau khi nghØ ng¬i, ¨n uèng ë Thiªn Trï, nh÷ng dßng ng­êi chen chóc nhau trªn con ®­êng ®¸ men theo s­ên nói vµo chïa Trong (®éng H­¬ng TÝch). §­êng lªn ®éng tuy gËp ghÒnh thËt, nh­ng gi¶ sö cã thÓ ®æi c¸i gËp ghÒnh Êy thµnh mét con ®­êng b»ng dÉn th¼ng tíi cöa ®éng th× cã lÏ còng Ýt ng­êi thÝch ®æi. V× c¸i ®Ñp cña nói vµ cña ®éng còng mét phÇn ë chÝnh sù gËp ghÒnh mÊy lèi uèn thang nµy. C¸c cô giµ cÇm chiÕc gËy tróc trong tay, tuæi trÎ l¹i thÝch chèng b»ng c©y mÝa (lóc cÇn cã thÓ bÎ mÝa ra ¨n cho ®ì c¬n kh¸t), b­íc nh÷ng b­íc thanh th¶n trªn nh÷ng bËc ®¸, lßng kh¸ch trÈy héi b©ng khu©ng nh­ hßa cïng vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn. Trªn ®­êng vµo chïa Trong cã lèi rÏ lªn chïa Tiªn. Chïa nµy thùc chÊt lµ mét hang ®¸ réng r·i, nh­ng cöa ra vµo l¹i lµ mét khe nøt gi÷a mét qu¶ nói ®¸ chØ võa ng­êi l¸ch qua. Trong chïa cã nh÷ng pho t­îng b»ng ®¸ vµ nhò ®¸, khi gâ vµo kªu nh­ tiÕng kh¸nh, tiÕng chu«ng. §Æc biÖt cã pho t­îng ®¸, khi ®Æt ngän ®Ìn phÝa sau t­îng, th× c¶ pho t­îng trong suèt, nh­ mét khèi hång ngäc. §i tiÕp lªn, chóng ta gÆp chïa Gi¶i Oan. Mang tªn chïa Gi¶i Oan v× chïa cã mét giÕng nhá do m¹ch ngÇm tõ trong suèi ch¶y ra thµnh dßng suèi nhá, n­íc m¸t l¹nh vµ trong v¾t. Kh¸ch thËp ph­¬ng l­u truyÒn nhau uèng n­íc giÕng Gi¶i Oan t©m hån sÏ thanh th¶n, nçi oan nghiÖt sÏ tiªu tan. Së dÜ n­íc giÕng thiªng nh­ thÕ, v× theo huyÒn tho¹i x­a kia §øc PhËt ®· t¾m ë ®©y ®Ó tÈy s¹ch bôi trÇn. Tõ chïa Gi¶i Oan, ta th¨m tiÕp am PhËt TÝch, ®éng TuyÕt Quúnh (quen gäi lµ TuyÕt Kinh), qua nói TrÊn Song - cã ®Òn Cöa Vâng, råi th¼ng tíi chïa Trong - §éng H­¬ng TÝch. "§Ö nhÊt ®éng" lµ danh hiÖu cao quý mµ ng­êi thêi x­a ®· tÆng cho ®éng - chïa H­¬ng TÝch. Tõ cöa ®éng vµo phÝa trong, ta ®­îc ng¾m nh×n nhiÒu nhò ®· nh­ nh÷ng c«ng tr×nh ®iªu kh¾c cña thiªn nhiªn. Nhò ®· ë ®©y cã khèi to, khèi nhá, cã c¸i ®Ñp ë toµn khèi, cã c¸i ®Ñp ë d¸ng dÊp tinh vi, cã c¸i rñ tõ trªn trÇn xuèng, cã c¸i mäc tõ d­íi ®Êt lªn. TÊt c¶ ®Òu tïy theo h×nh thï mµ ®­îc ®Æt nh÷ng c¸i tªn rÊt n«m na trÇn thÕ. Bªn c¹nh nh÷ng c«ng tr×nh ®iªu kh¾c thiªn t¹o Êy lµ nh÷ng c«ng tr×nh ®iªu kh¾c nh©n t¹o. Gi¸ trÞ nhÊt vÒ nghÖ thuËn ®iªu kh¾c, kh«ng nh÷ng trong ®éng H­¬ng TÝch, mµ kÓ c¶ trong toµn bé hÖ thèng chïa chiÒn ë H­¬ng S¬n lµ pho t­îng PhËt Bµ Quan ¢m b»ng ®¸ xanh t¹c vµo thêi T©y S¬n. Muèn th¨m hÕt c¶nh H­¬ng S¬n, kh¸ch trÈy héi cßn ph¶i leo lªn chïa Hinh Bång (trªn ®Ønh nói bªn ph¶i chïa Thiªn Trï) vµ ®éng chïa Long V©n - Kh¸nh kháe ch©n cã thÓ ®i tiÕp - mét tuyÕn kh¸ch - tuyÕn suèi TuyÕt. Suèi TuyÕt ®­a kh¸ch ®Õn chïa B¶o §µi. Tõ B¶o §µi ®i bé ®Õn ®éng chïa TuyÕt S¬n. Cöa chïa tr«ng ra c¸nh ®ång lóa chiªm xanh m­ît, l¹i b¸m s¸t nh÷ng d¶i nói, hßn ®Ëm, hßn nh¹t, t¹o nªn mµu s¾c hßa hîp cña bøc tranh hßa hîp khæng lå. Buæi tèi, trung t©m héi lµ Thiªn Trï, ng­êi ë mäi ng¶ chïa dån vÒ gÆp gì, ¨n uèng vµ t×m n¬i nghØ ®ªm. Hµng tr¨m, gian nhµ cã ®ñ gi­êng, chiÕu do bµ con ®Þa ph­¬ng dùng lªn trong dÞp héi ®Ó phôc vô kh¸ch thËp ph­¬ng. Kh¸ch s¹n du lÞch (gÇn Thiªn Trµ) víi nh÷ng tiÖn nghi thÝch hîp s½n sµng phôc vô. NhiÒu tèp thanh niªn, häc sinh, gia ®×nh... l¹i thÝch mang lÒu c¾m tr¹i ë ®©y ®Ó thøc víi thiªn nhiªn, víi bÇu trêi c¶nh PhËt nªn th¬ nµy. Héi Chïa H­¬ng g¾n víi viÖc thê phông c«ng chóa DiÖu ThiÖn (®· trë thµnh PhËt Bµ Quan ¢m) lµ lÔ héi PhËt gi¸o kÐo dµi nhÊt ë n­íc ta (kho¶ng hai th¸ng, tõ r»m th¸ng giªng ®Õn r»m th¸ng ba) thu hót mét sè l­îng du kh¸ch rÊt lín. Tuy nhiªn trong nh÷ng mïa lÔ héi gÇn ®©y ®Æc biÖt lµ mïa lÔ héi n¨m 2001 ®· xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc trong viÖc qu¶n lý vµ tæ chøc lÔ héi. RÊt nhiÒu ng«i chïa gi¶ ®· ®­îc x©y dùng nh»m thu tiÒn cña du kh¸ch mét c¸ch bÊt hîp ph¸p, c¸c hiÖn t­îng b¾t chÑt kh¸ch hµnh h­¬ng, bu«n thÇn b¸n th¸nh…®· khiÕn rÊt nhiÒu du kh¸ch bÊt b×nh. Trong thêi gian tíi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cÇn ph¶i phèi hîp víi c¸c c¬ quan ban nghµnh cã liªn quan cã nh÷ng biªn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bøc sóc ®ã ®Ó cho lÔ héi chïa H­¬ng sÏ ngµy cµng thu hót d­îc nhiÒu kh¸ch du lÞch h¬n. PhÇn III Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót kh¸ch ®Õn víi c¸c lÔ héi d©n gian LÔ héi lµ nh÷ng sinh ho¹t v¨n ho¸, t«n gi¸o, nghÖ thuËt truyÒn thèng cña céng ®ång. Th«ng qua lÔ héi, cã thÓ hiÓu ®­îc gi¸ trÞ tinh thÇn vµ nh÷ng triÕt lý s©u s¾c cña nÒn v¨n ho¸ cña mét quèc gia. V× lÏ ®ã, lÔ héi, nhÊt lµ lÔ héi truyÒn thèng ®ang ®­îc nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc ®· ®ang coi lµ nguån tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n quan träng phôc vô ph¸t triÓn du lÞch vµ mét s¶n phÈm cña lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸ trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch cña m×nh. Thùc tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy lÔ héi ViÖt Nam nhÊt lµ lÔ héi d©n gian truyÒn thèng ®· vµ ®ang cã søc thu hót rÊt lín. C¸c lÔ héi næi tiÕng cña ba miÒn ®Êt n­íc nh­: Chïa H­¬ng, Phñ GiÇy, Hßn ChÐn, Th¸p Bµ, Nói Bµ....hµng n¨m ®· thu hót hµng triÖu kh¸ch hµnh h­¬ng. Tuy nhiªn, c©u hái ®Æt ra lµ cÇn ph¶i khai th¸c lÔ héi nh­ thÕ nµo ®Ó võa phôc vô ®­îc ph¸t triÓn du lÞch, võa b¶o tån ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ chuÈn x¸c cña lÔ héi d©n gian truyÒn thèng trong giai ®o¹n hiÖn nay. Tr­íc hÕt ta cÇn ph¶i xem xÐt c¸c xu h­íng míi cña lÔ héi. LÔ héi hiÖn nay kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi mét ®Þa ph­¬ng nãi chung mµ to¶ sang c¸c vïng l©n cËn trë thµnh lh cña mét vïng thËm chÝ cã tÝnh chÊt toµn quèc. Sè l­îng ng­êi ®i trÈy héi ngµy cµng ®«ng, ng­êi n¬i kh¸c ®«ng h¬n ng­êi së t¹i, thµnh phÇn trÈy héi còng kh¸c tr­íc, ngµy x­a ng­êi ®i trÈy héi chñ yÕu lµ bµ con n«ng d©n th× nay c¸n bé, thanh thiÕu niªn, häc sinh sinh viªn, viÖt kiÒu tham dù lÔ héi rÊt ®«ng. Kh«ng gian vµ thêi gian cña c¸c lÔ héi còng réng h¬n vµ dµi h¬n. bªn c¹nh nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh truyÒn thèng cã sù tham gia cña lùc l­îng v¨n nghÖ chuyªn nghiÖp vµ b¸n chuyªn nghiÖp vµ cã sù hç trî cña c¸c ph­¬ng tiÖn biÓu diÔn ®Ñp vµ phong phó h¬n. C¸c nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ lµnh m¹nh ®ang trë thµnh nhu cÇu lín h¬n, ngoµi nhu cÇu t©m linh ra con ng­êi cßn cã nhu cÇu t×m hiÓu c¶nh s¾c, nnghi thøc tr×nh tù cña tÕ, r­íc, nhu cÇu ¨n uèng vµ mua hµng l­u niÖm còng t¨ng lªn so víi tr­íc. LÔ héi lµ mét sinh ho¹t v¨n ho¸ ®Æc s¾c cña d©n téc. ®èi víi con ng­êi, lÔ héi lµ sù tæng hîp uyÓn chuyÓn cña c¸i linh thiªng vµ trÇn thÕ (lÔ vµ héi). ®©y lµ mét kh«ng gian mµ trong t©m thøc cña nhiÒu ng­êi võa rÊt thùc rÊt ®êi vµ rÊt linh thiªng. LÔ héi t¹o ra sù ®ång c¶m, ®©y lµ dÞp ®Ó mçi ng­êi t­ëng nhí ®Õn cc«ng ®øc cña c¸c vÞ anh hïng d©n téc, nh÷ng ng­êi cã c«ng víi ®Êt n­íc, vµ còng lµ dÞp ®Ó ng­êi d©n thÓ hiÖn sù tù do tÝn ng­ìng vµ chiªm ng­ìng c¸c nghi thøc thÓ hiÖn nÐt truyÒn thèng vh ®Ñp cña mçi vïng trong ®Êt n­íc. Lµ dÞp ®Ó vui ch¬i gi¶i trÝ vµ ë ®ã con ng­êi t×m thÊy cho m×nh mét kh«ng gian mét kho¶ng thêi gian Ýt nhieÌu cã tÝnh th¨ng hoa vµ kh¸c víi cuéc sèng ®êi th­êng. §èi víi du kh¸ch, lÔ héi lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt ®a d¹ng, du kh¸ch cã thÓ ®­îc xem c¸ch tæ chøc c¸c lÔ héi c¸c vai diÔn, tr×nh tù r­íc tÕ, c¸ch trang phôc vµ ®­îc hiÓu biÕt vÒ céi nguån lÞch sö cña nã. ®Õn víi c¸c lÔ héi còng lµ ®Õn víi c¸c danh lam th¾ng c¶nh, c¸c di tÝch, ®­îc th­ëng thøc nhiÒu gi¸ trÞ v¨n ho¸ tæng hîp bëi v× hÇu hÕt c¸c lÔ héi ®Òu diÔn ra ë c¸c ®iÓm ®ã. V× vËy c¸c lÔ héi cã kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch du lÞch rÊt lín. Nãi ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót kh¸ch du lÞch ®Õn víi c¸c lÔ héi th× ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn du lÞch vµ du lÞch v¨n ho¸ nãi chung, ®èi víi lo¹i h×nh du lÞch lÔ héi chóng ta cÇn ph¶i thÊy r»ng : Kh«ng thÓ quan niÖm ®¬n gi¶n r»ng cø cã lÔ héi råi lµ chØ cÇn tæ chøc ®­a kh¸ch ®Õn n÷a lµ xong, hoÆc còng kh«ng thÓ tuú tiÖn nghÜ r»ng ph¶i lËp kÕ ho¹ch ®­a lÔ héi vµo c¸c ch­¬ng tr×nh du lÞch b»ng c¸ch t¸i diÔn l¹i lÔ héi phôc vô du kh¸ch. Dï muèn hay kh«ng chóng ta còng ph¶i thõa nhËn r»ng du lÞch lµ mét ph¹m trï ®éc lËp víi lÔ héi. LÔ héi lµ mét sinh ho¹t v¨n ho¸, t«n gi¸o, nghÖ thuËt truyÒn thèng ph¶n ¸nh l¹i chÝnh cuéc sèng vËt chÊt vµ t©m linh cña mét céng ®ång. Nh÷ng gi¸ trÞ vÒ mÆt v¨n ho¸ cña lÔ héi chØ ®­îc x¸c ®Þnh trong mét kh«ng gian lÞch sö nhÊt ®Þnh, ®èi víi mét céng ®ång nhÊt ®Þnh, nÕu ®­a ra khái kh«ng gian vµ ph¹m vi céng ®ång ®ã, lÔ héi sÏ mÊt ®i nh÷ng gi¸ trÞ vèn cã cña nã. §iÒu nµy h¹i h¬n lµ nã sÏ mÊt ®i dÇn gi¸ trÞ ®èi víi ngay b¶n th©n céng ®ång. LÔ héi kh«ng thÓ “®ãng gãi ®Ó b¸n” hµng ngµy cho du kh¸ch, thùc ra ®èi víi du kh¸ch, lÇn ®Çu cã thÓ thÊy míi l¹ vµ hÊp dÉn, nh­ng nÕu lµm nh­ vËy mét c¸ch ®Òu ®Æn th­êng xuyªn th× vÒ l©u dµi du kh¸ch còng kh«ngcßn thÊy hÊp dÉn, høng thó n÷a. Cø h×nh dung r»ng, hÔ du kh¸ch ®Õn ViÖt Nam th× l¹i ®­îc xem lÔ héi chäi tr©u, bÊt cø thêi gian nµo. kh«ng kh¸c g× ®i xem mét vë diÔn. Nh­ vËy tÝnh hÊp dÉn sÏ bÞ lµm th«ng dông ho¸ ®i, cho dï vë diÔn cã ®Æc s¾c ®Õn ®©u. ë ®©y, chóng ta kh«ng lÇm lÉn gi÷a viÖc giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm ®Æc s¾c cña nÒn v¨n ho¸ víi nh÷ng nghi thøc cña mét lÔ héi. NÕu nh­ h¸t quan hä (mÆc dï cã héi chÝnh), hay h¸t ca trï cã thÓ tæ chøc ®Ó giíi thiÖu cho du kh¸ch bÊt cø lóc nµo, gièng nh­ mét thø hµng ho¸ (cã thÓ lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt), th× ng­îc l¹i lÔ héi lµ mét d¹ng ho¹t ®éng v¨n ho¸ ®Æc thï kh«ng thÓ lµm ®­îc nh­ vËy. LÔ héi chäi tr©u §å S¬n ®· kh«ng ph¶i v× du lÞch mµ kh«i phôc ph¸t triÓn vµ thùc tÕ còng ch­a nhê du lÞch mµ tån t¹i. Nh­ vËy, ®Ó khai th¸c lÔ héi phôc vô cho ph¸t triÓn du lÞch cÇn chó ý kh«ng ®­îc ph¸ vì kh«ng gian lÞch sö cña nã. §iÒu quan träng thø hai, khi khai th¸c lÔ héi phôc vô du lÞch lµ kh«ng ®­îc can thiÖp vµo h×nh thøc còng nh­ néi dung cña lÔ h«Þ. LÔ héi víi nh÷ng gi¸ trÞ cña nã tù th©n ®· cã søc thu hót du kh¸ch th©p ph­¬ng. Du lÞch kh«ng nªn can thiÖp qu¸ nhiÒu vµo b¶n th©n lÔ héi, kh«ng nªn söa ®æi, c¶i biªn, hoÆc bæ xung nh÷ng yÕu tè míi vµo lÔ héi. ChØ nªn lîi dông thêi ®iÓm tæ chøc lÔ héi ®Ó tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ nã nh­ mét sù kiÖn, lµm xóc t¸c ®Ó thu hót thªm du kh¸ch ®Õn. Nhê ®ã, du lÞch cã thÓ b¸n c¸c dÞch vô cña ngµnh nh­ l­u tró, hµng l­u niÖm, c¸c dÞch vô vËn chuyÓn.... Chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· vµ ®ang tæ chøc thùc hiÖn viÖc kh«i phôc l¹i mét sè lÔ héi tiªu biÓu nh»m thu hót kh¸ch du lÞch trong n­íc vµ quåc tÕ ®Õn víi c¸c lÔ héi nhiÒu h¬n n÷a. KÕt luËn Cïng víi sù ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam du lÞch v¨n ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn. §©y lµ thÓ lo¹i du lÞch ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh, ®ång thêi nã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña toµn nghµnh du lÞch. Môc tiªu tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi cña ViÖt Nam lµ ph¶i lµm sao khai th¸c tèt lo¹i h×nh du lÞch v¨n ho¸. Ho¹t ®éng du lÞch cµng ph¸t triÓn th× cµng ph¶i lµm giµu thªm b¶n s¾c vµ truyÒn thèng d©n téc. Vai trß vµ ý nghÜa cña du lÞch v¨n ho¸ ®èi víi kinh doanh du lÞch lµ hÕt søc quan träng, nã gãp phÇn thóc ®Èy cho du lÞch v­¬n lªn t¹o ®µ cho du lÞch ngµy mét ph¸t triÓn, ®em l¹i hiÖu qu¶ to lín cho nÒn kinh tÕ. §Ó ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ th× cÇn ph¶i cã tµi nguyªn v¨n ho¸, ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Tµi nguyªn v¨n ho¸ víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kú diÖu, thó vÞ, ®a d¹ng, ®éc ®¸o sÏ ngµy cµng thu hót ®«ng ®¶o kh¸ch du lÞch ®Õn th¨m quan nh»m tho¶ m·n trÝ tß mß còng nh­ phÇn nµo ®aps øng ®­îc lßng mong muèn hiÓu biÕt s©u réng vÒ c¸i hay, c¸i ®Ñp cña mçi vïng mçi ®Þa ph­¬ng. Trong nh÷ng nguån tµi nguyªn quan träng ®Ó ph¸t triÓn du lÞch v¨n ho¸ th× c¸c lÔ héi d©n gian ngµy cµng ®­îc c¸c du kh¸ch quan t©m vµ nuèn t×m hiÓu. Khai th¸c tæ chøc tèt c¸c lÔ héi d©n gian còng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng. Tµi liÖu tham kh¶o ******** 1- T¹p chÝ du lÞch ViÖt Nam c¸c sè n¨m 2000, 2001. 2- Bµi gi¶ng kinh tÕ du lÞch (§HKTQD). 3- Bµi gi¶ng v¨n ho¸ du lÞch (§HKTQD). 4- S¸ch v¨n ho¸ ViÖt Nam – tæng hîp n¨m 1989-1995 (ban v¨n ho¸ nghÖ thuËt Trung ¦¬ng). 5- ViÖt Nam di tÝch – th¾ng c¶nh 1991 6- S¸ch cÈm nang h­íng dÉn du lÞch ( NXB v¨n ho¸ th«ng tin-2000). 7- Hái vµ ®¸p vÒ v¨n ho¸ ViÖt Nam (NXB v¨n ho¸ d©n téc – t¹p chÝ v¨n ho¸ nghÖ thuËt). 8- Héi hÌ ViÖt Nam (NXB v¨n ho¸ d©n téc). Môc lôc