Mục lục
Chương1 công tác trắc địa trong xây dựng đường hầm
1.1 Cơ sở trắc địa trong xây dựng công trình đường hầm 5
1.1.1 Lưới khống chế mặt bằng trên mặt bằng trên mặt đất 5
1.1.2 Định hướng cơ sở trắc địa trong hầm 6
1.1.3 Lưới khống chế trắc địa trong hầm 6
1.1.4 Thành lập hệ thống khống chế độ cao 7
1.2 Sai số đào thông hầm 8
1.2.1 Phân loại sai số đào thông hầm và hạn sai cho phép 8
1.2.2 Các nguồn sai số đào thông hầm 10
1 Các nguồn sai số ảnh hưởng tới độ chính xác hướng ngang đào thông hầm
2 Các nguồn sai số ảnh hưởng tới độ chính xác về độ cao đào thông hầm
1.2.3 Nguyên tắc phân phối các nguồn sai số 12
1. Nguyên tắc ảnh hưởng bằng nhau
2. Nguyên tắc ảnh hưởng không bằng nhau
1.3. Ước tính sai số của lưới khống chế trắc địa trên mặt đất đối với độchính xác đào thông hầm 13
1.3.1. Lưới đường chuyền 13
1. Công thức điểm cuối
2. Công thức điểm đào thông
1.3.2. Lưới tam giác và lưới GPS 16Đồ án Tốt Nghiệp Trắc địa công trình
1. Ước tính theo sai số trung phương vị trí điểm cuối chuỗi
2. Ước tính sai số hướng ngang điểm đào thông hầm
1.4 Ước tính độ chính xác đo đường chuyền trong hầm 20
1.4.1 Đối với đoạn hầm thẳng hoặc cong có bán kính rất lớn 20
1.4.2 Đối với đoạn hầm có bán kính nhỏ 21
Chương 2: một số biện pháp nâng cao độ chính xác khống
chế trắc địa mặt bằng trong hầm 22
2.1 Đặc điểm của khống chế trắc địa mặt bằng trong hầm 22
2.2 Các phương pháp thành lập lưới mặt bằng trong hầm 24
2.3 Các phương pháp nâng cao độ chính xác lưới 25
2.3.1 Nâng cao độ chính xác đo đạc 25
2.3.2 thiết kế một số dạng lưới mặt bằng trong hầm 26
2.4Thiết kế đường chuyền trong hầm có đo thêm phương vị bằng máy con
quay 27
2.5 Nâng cao độ chính xác chuyền tọa độ từ mặt đất xuông hầm 33
CHƯƠNG 3: THIếT Kế Và ĐO ĐạC THựC NGHIệM
42 trang |
Chia sẻ: banmai | Lượt xem: 1922 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Một số biện pháp nâng cao độ chính xác khống chế trắc địa mặt bằng trong hầm, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
vËn hµnh c«ng tr×nh nãi trung vµ c«ng tr×nh hÇm nãi giªng ngµy mét ®ßi hái cã
®é chÝnh x¸c cao, ®¶m b¶o cho c«ng tr×nh cã ®é chÝnh x¸c quy ®Þnh.
§Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã th× c«ng t¸c tr¾c ®Þa trong x©y dùng c«ng tr×nh hÇm
gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong suèt qu¸ tr×nh thiÕt kÕ, thi c«ng, sö dông
c«ng tr×nh hÇm. Trong ®ã, ®¶m b¶o ®µo th«ng hÇm ®æi híng ®îc ®a lªn
hµng ®Çu. C¬ së tr¾c ®Þa phôc vô x©y dùng mét c«ng tr×nh ®êng hÇm lµ lËp
líi khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn mÆt ®Êt vµ x©y dùng hÖ thèng khèng chÕ tr¾c ®Þa
trong hÇm. V× vËy viÖc thµnh lËp líi khèng chÕ cã ®é chÝnh x¸c cã vai trß rÊt
quan träng, trong viÖc ®µo th«ng hÇm ®æi híng.
§èi víi c«ng tr×nh cô thÓ, tïy tõng ®Æc ®iÓm cô thÓ cña ®êng hÇm mµ ta cã
c¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp líi khèng chÕ kh¸c nhau.
Víi môc ®Ých trªn díi sù híng dÉn cña thÇy gi¸o Ph¹m Quèc Kh¸nh t«i
®îc nhËn ®Ò tµi:
“ Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao ®é chÝnh x¸c khèng chÕ tr¾c ®Þa mÆt b»ng
trong hÇm”
Néi dung cô thÓ ®îc tr×nh bµy nh sau:
Ch¬ng 1: C«ng t¸c tr¾c ®Þa trong x©y dùng ®êng hÇm
Trong ch¬ng nµy sÏ nªu nªn c¬ së tr¾c ®Þa trong x©y dùng c«ng tr×nh hÇm,
sai sè ®µo th«ng hÇm, íc tÝnh sai sè cña líi khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn mÆt ®Êt
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-484
víi ®é chÝnh x¸c ®µo th«ng hÇm vµ íc tÝnh ®é chÝnh x¸c ®o ®êng chuyÒn
trong hÇm.
Ch¬ng 2: Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao ®é chÝnh x¸c khèng chÕ tr¾c ®Þa mÆt
b»ng trong hÇm
Nãi nªn ®Æc ®iÓm cña khèng chÕ tr¾c ®Þa mÆt b»ng trong hÇm, c¸c biÖn ph¸p
thµnh lËp líi líi mÆt b»ng trong hÇm vµ mét sè biÖn ph¸p n©ng cao ®é chÝnh
x¸c khèng chÕ tr¾c ®Þa mÆt b»ng trong hÇm.
Ch¬ng 3: ThiÕt kÕ vµ ®o ®¹c líi thùc nghiÖm
Giíi thiÖu vÒ m« h×nh ®êng hÇm, thiÕt kÕ mét sè d¹ng líi mÆt b»ng trong
hÇm vµ ®o ®¹c vµ sö lý sè liÖu sÏ lµ chøng minh cô thÓ cho ®Ò tµi.
§Ó hoµn thµnh ®îc c¸c chñ ®Ò nªu trªn cña ®å ¸n, t«i ®îc c¸c thÇy c«
trong khoa gióp ®ì cïng sù chØ b¶o híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o Ph¹m
Quèc Kh¸nh .
MÆc dï ®· cè g¾ng nhng do kiÕn thøc chuyªn m«n cßn h¹n hÑp,
thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi cßn Ýt nªn ®å ¸n kh«ng tr¸nh khái
nh÷ng thiÕu sãt. T«i rÊt mong ®îc sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o
vµ c¸c ®ång nghiÖp ®Ó ®å ¸n ®îc hoµn chØnh h¬n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n
Hµ Néi 6-2008
Sinh viªn
Vò V¨n Trung
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-485
CH¦¥NG I
C¤NG t¸c TR¾C §ÞA TRONG X¢Y DùNG §¦êng HÇM
1.1 C¥ së TR¾C §ÞA TRONG X¢Y DùNG C¤NG TR×NH §¦êNG HÇM
NhiÖm vô chñ yÕu cña tr¾c ®Þa trong x©y dùng ®ßng hÇm lµ b¶o ®¶m ®µo
th«ng hÇm ®èi híng víi ®é chÝnh x¸c theo yªu cÇu. §ång thêi b¶o ®¶m ®é
chÝnh x¸c x©y dùng ®êng hÇm,c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc trong hÇm ®óng víi
h×nh d¹ng kÝch thíc thiÕt kÕ vµ quan tr¾c biÕn d¹ng c«ng tr×nh trong lóc thi
c«ng cung nh lóc sö dông ®êng hÇm.
C¬ së tr¾c ®Þa phôc vô x©y dùng mét c«ng tr×nh hÇm lµ lËp líi khèng chÕ
tr¾c ®Þa trªn mÆt ®Êt,chuyÒn täa ®é, ph¬ng vÞ vµ ®é cao xuèng hÇm qua cöa
hÇm, th«ng giã, giÕng ®øng, giÕng nghiªng… vµ x©y dùng hÖ thèng khèng chÕ
tr¾c ®Þa trong hÇm
1.1.1 Líi khèng chÕ mÆt b»ng trªn mÆt ®Êt
Líi khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn mÆt ®Êt lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n, quyÕt ®Þnh toµn bé
c¸c c«ng viÖc trong x©y dùng hÇm, lµ c¬ së cña luíi khèng chÕ tr¾c ®Þa trong
hÇm mµ dùa vµo ®ã ®Ó chØ ®¹o ®µo hÇm, bè trÝ c¸c kiÕn tróc trong hÇm vµ quan
tr¾c biÕn d¹ng c«ng tr×nh khi hÇm ®îc ®a vµo sö dông.
ViÖc thµnh lËp líi khèng chÕ mÆt b»ng trªn mÆt ®Êt ®îc hoµn thµnh tríc
khi ®µo hÇm. tríc ®©y líi khèng chÕ mÆt b»ng thêng ®îc thµnh lËp díi
d¹ng chuçi tam gi¸c ®o gãc cã ®o thªm c¹nh ®¸y, líi tam gi¸c ®o gãc c¹nh
hoÆc líi ®êng chuyÒn. Tõ nhng n¨m 90 cña thÕ kû truíc, níc ta ®· b¾t ®Çu
øng dông c«ng nghÖ GPS x©y dùng líi khèng chÕ mÆt b»ng trong thi c«ng
®êng hÇm ®iÎn h×nh lµ líi GPS hÇm H¶I V¢N, líi GPS thi c«ng ®êng hÇm
thñy ®iÖn A V¦¥NG…
Thµnh lËp líi khèng chÕ mÆt b»ng trªn mÆt ®Êt b»ng c«ng nghÖ GPS cã u
®iÓm vît tréi so víi líi tr¾c ®Þa truyÒn thèng; kh«ng cÇn th«ng híng, ®é
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-486
chÝnh x¸c cao, ®å h×nh líi linh ho¹t, ®o nhanh, chi phÝ thÊp nªn c«ng nghÖ
GPS ngµy cµng ®îc sö dông réng r·i
1.1.2 §Þnh híng c¬ së tr¾c ®Þa trong hÇm
ViÖc chuyÒn täa ®é vµ ph¬ng vÞ tõ hÖ thèng khèng chÕ mÆt b»ng trªn mÆt
®Êt xuèng hÇm ®Ó t¹o sè liÖu khëi tÝnh cho c¬ së tr¾c ®Þa trong hÇm gäi lµ ®Þnh
huíng c¬ së tr¾c ®Þa trong hÇm,hoÆc cßn gäi lµ ®o liªn hÖ hoÆc ®o nèi.Qua ®ã
lµm cho khèng chÕ mÆt b»ng trong hÇm cã cïng hÖ täa ®é víi khèng chÕ mÆt
b»ng trªn mÆt ®Êt.
Cã thÓ ®Þnh híng qua cöa hÇm hoÆc nèi ®µo phô tïy thuéc vµo tõng hÇm cô
thÓ.NÕu ®êng hÇm ®îc ®Þnh híng qua cöa hÇm th× ®o nèi nh líi khèng
chÕ trªn mÆt ®Êt, nÕu ®êng hÇm dµi trªn cã giÕng ®øng th× cã thÓ ®Þnh híng
®êng hÇm qua giÕng ®øng b»ng ph¬ng ph¸p tam gi¸c liªn hÖ hoÆc dïng m¸y
con quay x¸c ®Þnh ph¬ng vÞ khëi ®Çu cña ®êng chuyÒn trong hÇm.
1.1.3 Líi khèng chÕ tr¾c ®Þa trong hÇm
Do ®iÒu kiÖn thi c«ng trong hÇm chËt hÑp nªn khèng chÕ tr¾c ®ia trong hÇm
®îc x©y dùng díi d¹ng lµ líi ®êng chuyÒn.§êng chuyÒn trong hÇm ®îc
chia thµnh c¸c lo¹i sau:
§êng chuyÒn tiÖm cËn: trong trêng hîp giÕng ®øng ®îc ®µo lÖch sang
mét bªn cña ®êng hÇm th× cÇn thµnh lËp ®êng chuyÒn tiÖm cËn ®Ó dÉn täa ®é
vµ ph¬ng vÞ ®îc chuyÒn tõ trªn mÆt ®Êt xuèng vµo ®êng hÇm chÝnh.
§êng chuyÒn thi c«ng: ®îc thµnh lËp víi c¹nh g¾n ®Ó tiÖn chØ ®¹o ®µo
hÇm theo tiÕn ®é thi c«ng hÇm .
§êng chuyÒn c¹nh dµi: Khi hÇm ®· ®µo ®îc mét ®o¹n dµi, ®êng chuyÒn
thi c«ng gåm nhiÒu c¹nh g¾n sÏ kh«ng ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vÒ ph¬ng vÞ.
Lóc ®ã cÇn thµnh lËp ®êng chuyÒn c¹nh dµi dùa trªn c¸c ®iÓm cña ®êng
chuyÒn thi c«ng (bá qua mét sè ®iÓm trung gian) ®Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c
ph¬ng vÞ. §êng chuyÒn trong hÇm lµ ®êng chuyÒn nh¸nh.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-487
1.1.4 Thµnh lËp hÖ thèng khèng chÕ ®é cao
Trôc ®êng hÇm vµ c¸c kiÕn tróc trong hÇm ®îc x¸c ®Þnh vµ ®îc bè trÝ
trong kh«ng gian ba chiÒu. §Ó ®¶m b¶o th«ng hÇm ®èi híng, x©y dùng c¸c
c«ng tr×nh kiÕn tróc, l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ trong hÇm vµ ®o lón, cÇn ph¶i thµnh lËp
hÖ thèng khèng chÕ ®é cao t¬ng tù nh khèng chÕ mÆt b»ng, hÖ thèng khèng
chÕ ®é cao bao gåm:
+ Khèng chÕ ®é cao trªn mÆt ®Êt: thµnh lËp c¸c tuyÕn thñy chuÈn xuÊt ph¸t
tõ ®iÓm thñy chuÈn nhµ níc vµ cã thÓ t¹o thµnh líi. T¹i c¸c cöa hÇm vµ gÇn
miÖng giÕng ®øng cÇn cã ®iÓm mèc ®é cao.
§é chÝnh x¸c cña mèc ®é cao trªn mÆt ®Êt tïy thuéc vµo yªu cÇu ®é chÝnh
x¸c ®µo th«ng hÇm ®èi híng theo ph¬ng th¼ng ®øng (®é cao), tïy thuéc vµo
chiÒu dµi ®êng hÇm, sai sè cho phÐp l¾p ®Æt thiÕt bÞ trong hÇm vµ yªu cÇu ®é
chÝnh x¸c ®o biÕn d¹ng. Nhng th«ng thêng thñy chuÈn h¹ng III cã thÓ ®¸p
øng nhu cÇu ®ã.
Ngoµi ra cã thÓ ®o cao b¨ng GPS. Khi đo cao b»ng GPS cÇn chó ý ®Õn dÞ
thêng ®é cao ®Ó chó ý chuyÓn ®é cao tr¾c ®Þa vÒ ®é cao thêng.
HTD= H + (1.1)
+ ChuyÒn ®é cao tõ mÆt ®Êt xuèng hÇm: tõ c¸c mèc ®é cao ë cöa hÇm hoÆc
gÇn miÖng giÕng ®øng chuyÒn ®é cao xuèng hÇm qua cöa hÇm hoÆc qua giÕng
®øng ®Ó lµm sè liÖu khëi tÝnh ®é cao trong hÇm.
+ Khèng chÕ ®é cao trong hÇm: thµnh lËp c¸c tuyÕn thñy chuÈn tõ c¸c ®iÓm
khëi tÝnh ®é cao ë cöa hÇm hoÆc ë ®¸y giÕng ®øng ®Õn g¬ng hÇm. C¸c ®iÓm
mèc ®é cao trong hÇm thêng trïng víi c¸c ®iÓm ®êng chuyÒn trong hÇm.
TuyÕn thñy chuÈn trong hÇm lµ tuyÕn nh¸nh.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-488
1.2 sai sè §µO TH¤NG HÇM
1.2.1 Ph©n lo¹i sai sè ®µo th«ng hÇm vµ h¹n sai cho phÐp
C¸c nguån sai sè ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c ®µo th«ng hÇm bao gåm sai sè
do tr¾c ®Þa, do thi c«ng, do thiÕt kÕ, ë ®©y chØ quan t©m tíi sai sè do tr¾c ®Þa.
Trong thi c«ng ®µo hÇm, do sai sè cña líi khèng chÕ trªn mÆt ®Êt, sai sè do
liªn hÖ, sai sè cña líi khèng chÕ trong hÇm vµ sai sè bè trÝ chi tiÕt nªn hai trôc
tim hÇm ®µo ®èi híng kh«ng thÓ g¹p nhau chÝnh x¸c tuyÖt ®èi ®îc mµ cã
mét tû lÖ lÖch nhÊt ®Þnh gäi lµ sai sè ®µo th«ng hÇm ®èi híng. Ký hiÖu lµ
,sai sè trung ph¬ng t¬ng øng ký hiÖu lµ M (h×nh 1.1 , h×nh 1.2)
H×nh 1.1 sai sè ®µo th«ng hÇm trong mÆt ph¼ng n»m ngang
H×nh 1.2 sai sè ®µo th«ng hÇm trong kh«ng gian
▲ ▲A B
Trôc hÇm sau khi ®iÒu chØnh
h
P2
C
Y
q
lX
A
H
P1
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-489
+ H×nh chiÕu cña trªn híng trôc tim hÇm gäi lµ sai sè híng däc, ký
hiÑu lµ l, sai sè trung ph¬ng t¬ng øng la Ml. Sai sè nµy ph¶i n»m trong
mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh
Ml ≤ 4000
L (1.2)
Ml: sai sè trung ph¬ng híng däc
L: chiÒu dµi ®o¹n hÇm ®µo ®èi híng, ®¬n vÞ lµ mÐt
+ H×nh chiÕu cña trªn híng vu«ng gãc víi trôc hÇm trong mÆt ph¼ng
n»m ngang gäi lµ sai sè hãng ngang, kÝ hiÖu lµ q, sai sè trung ph¬ng t¬ng
øng lµ Mq, ®©y lµ sai sè quan träng nhÊt v× nÕu sai sè nµy vît qu¸ h¹n sai cho
phÐp th× sÏ lµm thay ®æi h×nh d¹ng h×nh häc cña ®êng hÇm dÉn tíi ph¶i ®iÒu
chØnh ®µo ®¾p g©y tæn thÊt cho c«ng tr×nh.
+ H×nh chiÕu cña trªn ph¬ng th¼ng ®øng gäi lµ sai sè ®é cao, ký hiÖu
lµh, sai sè trung ph¬ng t¬ng øng la Mh, sai sè ®é cao còng quan träng nh
sai sè híng ngang nhng víi kü thu¹t ®o cao hiÖn nay dÔ dµng ®¸p øng ®îc
yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c.
Sai sè trung ph¬ng híng ngang vµ sai sè trung ph¬ng ®é cao cho phÐp
khi ®µo th«ng hÇm ®èi híng theo quy ®Þnh nh b¶ng 1.1.
B¶ng 1.1. Sai sè trung phong híng ngang vµ sai sè trung ph¬ng ®é
cao ®µo th«ng hÇm ®èi híng
ChiÒu dµi ®o¹n hÇm ®µo
®èi híng (km)
≤4 8 10 1013 1317 1720
Sai sè trung ph¬ng
híng ngang Mq (mm)
50 75 100 150 200 250
Sai sè trung ph¬ng
®é cao Mh (mm)
25
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4810
1.2.2 C¸c nguån sai sè ®µo th«ng hÇm
Sai sè ®µo th«ng hÇm chñ yÕu lµ sai sè cña khèng chÕ trªn mÆt ®Êt, sè ®o
liªn hÖ vµ sai sè cña khèng chÕ trong hÇm. Nh ®· biÕt, ®Ó ®¶m b¶o ®µo th«ng
hÇm ®èi híng víi ®é chÝnh x¸c quy ®Þnh th× sai sè híng ngang lµ quan träng
vµ ®¸ng chó ý nhÊt. V× vËy cÇn xÐt c¸c nguån sai sè ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh
x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm ®èi híng.
1. C¸c nguån sai sè ¶nh híng tíi ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng
hÇm.
a) §èi víi ®êng hÇm th¼ng
C¸c nguån sai sè ¶nh hëng tíi ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm
®èi híng
Sai sè trung ph¬ng híng ngang cña khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn mÆt ®Êt, ký
hiÖu lµ m1.
Sai sè trung ph¬ng híng ngang cña ®Þnh híng hÇm: nÕu ®Þnh híng qua
hai cöa hÇm th× kh«ng cã sai sè nµy.
+ NÕu ®Þnh híng qua mét cöa hÇm vµ mét giÕng ®øng (hoÆc giÕng nghiªng
hoÆc hÇm phô dµi) th× sai sè híng ngang cña ®Þnh híng qua giÕng ®øng, ký
hiÖu la m2.
+ NÕu ®Þnh híng qua hai giÕng ®øng th× cã sai sè híng ngang cña ®Þnh
híng qua hai giÕng ®øng, ký hiÖu lµ m2 vµ m3.
Sai sè trung ph¬ng híng ngang cña khèng chÕ tr¾c ®Þa trong hÇm, ký hiÖu
lµ m4 va m5.
Víi gi¶ thiÕt c¸c nguån sai sè ®éc lËp víi nhau th× sai sè trung ph¬ng tæng
hîp híng ngang ë chç ®µo th«ng hÇm ®èi híng sÏ tïy trêng hîp mµ tÝnh
theo c«ng thøc sau:
§èi víi ®o¹n hÇm ®îc ®Þnh híng qua hai cöa hÇm:
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4811
Mq= 252421 mmm (1.3)
§èi víi ®o¹n hÇm ®îc ®Þnh híng qua mét cöa hÇm vµ mét giÕng
®øng:
Mq= 25242221 mmmm (1.4)
§èi víi ®o¹n hÇm ®îc ®Þnh híng qua hai giÕng ®øng:
Mq= 2524232221 mmmmm (1.5)
b) §èi víi ®êng hÇm cong
Sai sè trung ph¬ng híng ngang vµ sai sè trung ph¬ng híng däc cña
khèng chÕ tr¾c ®Þa ®Òu cã ¶nh hëng tíi ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng
hÇm ®èi híng v× vËy vÕ ph¶i cña c«ng thøc (1.3), (1.4) ,(1.5), ph¶i thay b»ng
sai sè trung ph¬ng tæng hîp híng ngang vµ híng däc cña c¸c nguån sai sè
t¬ng øng la mi’ (i= 1, 2, 3, 4, 5)
Víi gi¶ thiÕt sai sè trung ph¬ng híng däc b»ng sai sè trung ph¬ng
híng ngang, ta cã:
mi’= mi 2 , (i= 1, 2, 3, 4, 5) (1.6)
2. C¸c nguån sai sè ¶nh hëng tíi ®é chÝnh x¸c vÒ ®å cao ®µo th«ng hÇm
Ph©n tÝch t¬ng tù nh trªn th× ta cã c¸c nguån sai sè ¶nh hëng tíi ®é chÝnh
x¸c ®é cao ®µo th«ng hÇm:
Sai sè cña khèng chÕ ®é cao trªn mÆt ®Êt: mh1 .
Sai sè chuyÒn ®é cao tõ trªn mÆt ®Êt xuèng hÇm:
+ NÕu chuyÒn ®é cao qua hai cöa hÇm th× xem nh kh«ng cã sai sè nµy.
+ NÕu chuyÒn ®é cao qua mét cöa hÇm vµ mét giÕng ®øng th× cã sai sè
chuyÒn ®é cao qua giÕng ®øng ®ã, ký hiÖu lµ mh2 .
+ NÕu chuyÒn ®é cao qua hai giÕng ®øng, ta cã mh2 vµ mh3 .
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4812
Sai sè cña khèng chÕ ®é cao trong hÇm , tøc sai sè cña hai tuyÕn thñy
chuÈn nh¸nh trong hÇm, ký hiÖu lµ mh4 vµ mh5 .
GØa thiÕt c¸c nguån sai sè ®éc lËp nhau th× sai sè trung ph¬ng tæng hîp ®é
cao ë chç ®µo th«ng hÇm ®èi híng sÏ tïy tõng trêng hîp mµ ¸p dông c«ng
thøc :
Víi ®o¹n hÇm ®îc chuyÒn ®é cao qua hai cöa hÇm:
Mh= 222
541 h
mhmhm (1.7)
Víi ®o¹n hÇm ®îc chuyÒn qua mét cöa hÇm vµ mét giÕng ®øng :
Mh= 25
2
4
2
2
2
1 h
mhmhmhm (1.8 )
Víi ®o¹n hÇm mµ ®é cao ®îc chuyÒn qua hai giÕng ®øng:
Mh= 25
2
4
2
3
2
2
2
1 h
mhmhmhmhm (1.9)
¶nh hëng cña c¸c nguån sai sè ®é cao thµnh phÇn ®Õn ®é chÝnh x¸c ®é
cao ®µo th«ng hÇm trong hÇm th¼ng còng nh trong hÇm cong nªn chØ ¸p dông
c¸c c«ng thøc (1.7), (1.8), (1.9) cho tõng trêng hîp cô thÓ.
1.2.3 Nguyªn t¾c ph©n phèi c¸c nguån sai sè
Trªn thùc tÕ thi c«ng thêng cÇn ph¶i ph©n phèi tháa ®¸ng sai sè cho phÐp
®µo th«ng hÇm ®èi híng cho c¸c nguån sai sè thµnh phÇn. Nh vËy ph¬ng ¸n
tr¾c ®Þa míi cã tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cao. Cã hai nguyªn t¾c ph©n phèi:
1. Nguyªn t¾c ¶nh hëng b»ng nhau
NÕu ®iÒu kiÖn thùc tÕ cho thÊy c¸c nguån sai sè thµnh phÇn ®éc lËp nhau
vµ cã ¶nh hëng xÊp xØ nh nhau ®Õn ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng
hÇm ®èi híng th× tõ c¸c c«ng thøc (1.3), (1.4), (1.5) ta cã
m1=m4=m5= 3
qM =0,58Mq (1.10 )
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4813
m1=m2=m4=m5= 4
qM =0.5Mq (1.11 )
m1=m2=m3=m4=m5= 5
qM =0.45Mq (1.12 )
Víi ®êng hÇm cong ta cã c«ng thøc t¬ng øng:
m1=m4=m5= 2
58,0 qM =0,41Mq (1.13 )
m1=m2=m4=m5= 2
5,0 qM =0,35Mq (1.14 )
m1=m2=m3=m4=m5= 2
45,0 qM =0,31Mq (1.15 )
Trong ®ã Mq lµ sai sè híng ngang ®µo th«ng hÇm ®èi híng
2. Nguyªn t¾c ¶nh hëng kh«nng b»ng nhau
NÕu dùa vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ nh m¹ng d¹ng líi thiÕt kÕ, m¸y mãc thiÕt bÞ
hiÖn cã ph¬ng ph¸p ®o … cã thÓ dù tÝnh tríc ¶nh hëng cña mét sè nguån
sai sè thµnh phÇn th× thay sè liÖu ®ã vµo vÕ ph¶i cña c«ng thøc (1.3), (1.4),
(1.5) vµ ¸p dông nguyªn t¾c ¶nh hëng b»ng nhau cña c¸c nguån sai sè cßn l¹i
®Ó tÝnh.
1.3 ¦íC TÝNH SAI Sè CñA L¦íi KHèNG CHÕ TR¾C §ÞA TR£N MÆT
§ÊT §èI VíI §é CHÝNH X¸C §µO TH¤NG HÇM
1.3.1 Líi ®êng chuyÒn
NÕu dïng ®êng chuyÒn lµm khèng chÕ ®éc lËp trªn mÆt ®Êt th× ph¶i thµnh
lËp ®êng chuyÒn khÐp kÝn hoÆc Ýt nhÊt còng ph¶i chän ngoµi ®êng chuyÒn
mét vµi ®iÓm, tõ ®ã (cã thÓ ®o gãc kh«ng ®o c¹nh) ®o hai gãc nèi ë ®iÓm ®Çu
vµ ®iÓm cuèi ®êng chuyÒn ®Ó t¹o thµnh ®a gi¸c khÐp kÝn vÒ gãc.
1. C«ng thøc ®iÓm cuèi
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4814
C«ng thøc tÝnh sai sè trung ph¬ng híng ngang
cx
m cña ®iÓm cuèi ®êng
chuyÒn sau khi b×nh sai ®iÒu kiÖn khÐp gãc:
2
c
x
m =[ms2 cos2 ] + 2
2
m [ 2 ] (1.16)
Trong ®ã ms , m lµ sai sè trung ph¬ng ®o c¹nh vµ sai sè trung ph¬ng ®o
gãc ®êng chuyÒn.
lµ gãc ph¬ng vÞ c¹nh ®êng chuyÒn.
lµ hoµnh ®é cña ®iÓm ®êng chuyÒn khi lÊy träng t©m cña
®êng chuyÒn lµm gèc cña hÖ täa ®é.
i = yi – y0 ; y0 = 1
][
n
y ; n lµ sè c¹nh ®êng chuyÒn.
2. C«ng thøc ®iÓm ®µo th«ng
¶nh hëng cña sai sè ®o gãc vµ ®o c¹nh ®êng chuyÒn ®èi víi ®é chÝnh x¸c
híng ngang ®µo th«ng hÇm ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
x
m =
"m ][ 2yR (1.17)
sx
m =
s
m
s
'
][ 2xd (1.18)
Trong ®ã m lµ sai sè trung ph¬ng ®o gãc;
[R2y] lµ tæng b×nh ph¬ng kho¶ng c¸ch tõ c¸c ®iÓm cña ®êng
chuyÒn ®Õn mÆt ®µo th«ng, h×nh 1.3.
s
m
s lµ sai sè trung ph¬ng t¬ng ®èi ®o c¹nh ®êng chuyÒn;
[d2x] lµ tæng b×nh ph¬ng h×nh chiÕu cña c¸c c¹nh ®êng chuyÒn lªnmÆt ®µo
th«ng.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4815
Y
X
0 R y4R y2
R y3
y1
4
C3R1
T
M
Trôc tim hÇmM Æt ®µo th«ng
H×nh 1.3 Kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ®êng chuyÒn tíi mÆt ®µo th«ng
Cã thÓ cho r»ng ¶nh hëng sai sè ®o gãc vµ ®o c¹nh ®êng chuyÒn ®èi víi
®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm lµ ®éc lËp víi nhau th× ta cã:
mq= 22 xsx mm
mq= 22
2
"
"
x
s
y d
s
mR
m
(1.19)
NÕu mÆt ®µo th«ng ë chÝnh gi÷a ®êng hÇm , tøc mÆt ®µo th«ng ®i qua träng
t©m cña ®êng chuyÒn th× hai c«ng thøc (1.16) vµ (1.19) lµ nh nhau.
Trong trêng hîp khèng chÕ mÆt b»ng trªn mÆt ®Êt lµ chuçi tam gi¸c, nÕu
muèn ¸p dông c«ng thøc ®êng chuyÒn th× chän trong chuçi tam gi¸c mét
®êng chuyÒn gÇn víi trôc tim hÇm nhÊt vµ dïng c«ng thøc (1.16) hoÆc (1.19)
®Ó íc tÝnh
§èi víi líi líi ®êng chuyÒn c«ng thøc (1.16) vµ (1.19) cã thÓ xem lµ
c«ng thøc íc tÝnh chÆt chÏ. Khi ¸p dông cho chuçi tam gi¸c th× hai c«ng thøc
trªn lµ c«ng thøc íc tÝnh gÇn ®óng.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4816
1.3.2 Líi tam gi¸c vµ líi GPS
Víi chuçi tam gi¸c cã thÓ íc tÝnh gÇn ®óng b»ng c¸c c«ng thøc lËp s½n,
trong trêng hîp ®ã thêng sö dông thuËt to¸n b×nh sai ®iÒu kiÖn ®Ó øíc tÝnh.
HiÖn nay sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó gi¶i c¸c bµi to¸n tr¾c ®Þa dùa vµo thuËt
to¸n b×nh sai gi¸n tiÕp ®· trë nªn th«ng dông. Trong tr¾c ®Þa c«ng tr×nh ®êng
hÇm, ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông cho hÇu hÕt c¸c d¹ng líi khèng chÕ. Víi
líi tam gi¸c hoÆc GPS cã c¸c ph¬ng ¸n íc tÝnh sau:
1. ¦íc tÝnh theo sai sè trung ph¬ng vÞ trÝ ®iÓm cuèi chuçi
1) Chän Èn
Gi¶ sö hÖ thèng c¬ së tr¾c ®Þa cã (m) ®iÓm cÇn x¸c ®Þnh tøc cã (2m) Èn sè,
cã (n) trÞ ®o (®aÞ lîng ®o):
2) X¸c ®Þnh träng sè cho c¸c trÞ ®o
Träng sè cña c¸c trÞ ®o ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc
2
2
i
i
m
CP (1.22)
Trong ®ã mi lµ sai sè trung ph¬ng cña trÞ ®o thø i:
C lµ h»ng sè tù chän.
3) LËp ph¬ng tr×nh sè hiÖu chØnh
Ph¬ng tr×nh cã d¹ng tuyÕn tÝnh
Vi= ai1x1+ ai2x2+ ai3x3+…+ aikxk+ li (1.23)
B»ng phÐp tÝnh ma trËn ta cã thÓ biÓu diÔn tÊt c¶ c¸c ph¬ng tr×nh sè
hiÖu chØnh díi d¹ng:
V=A.X+L (1.24)
Trong ®ã: A lµ ma trËn hÖ sè, V lµ vÐc t¬ sè hiÖu chØnh, L lµ vÐc t¬ sè
h¹ng tù do, X lµ vÐc t¬ Èn sè.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4817
knnknn
k
k
xl
l
l
aaa
aaa
aa
A
...
x
x
X;
...
L;
v
...
v
v
V;
...
............
...
...a
2
1
2
1
n
2
1
21
22221
11211
4) LËp hÖ ph¬ng tr×nh chuÈn
Tõ c¸c ph¬ng tr×nh sè hiÖu chØnh vµ ma trËn träng sè P ta lËp ®îc hÖ
ph¬ng tr×nh chuÈn:
ATPAX + ATPL =0 (1.25)
RX + B =0
X =-R-1B=-Q-1B
Q = R-1
Víi R=ATPA, B=ATPA
5) §¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c
iii XXx
Qm ,
iii YYY
Qm (1.26)
YYXXp QQm (1.27)
+ Sai sè trung ph¬ng mét yÕu tè bÊt kú ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
F
F p
m
1
(1.28)
Trong ®ã fQf
p
T
F
1 víi f lµ vector hÖ sè hµm träng sè cÇn ®¸nh gi¸;
lµ sai sè trung ph¬ng träng sè ®¬n vÞ.
+ Sai sè trung ph¬ng híng ngang ®iÓm cuèi chuçi ®îc tÝnh theo c«ng
thøc:
C
C
X
X p
m
1
(1.29)
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4818
C
C
X
X
Q
p
1 Lµ mét phÇn tö trªn ®êng chÐo chÝnh cña ma trËn nghÞch ®¶o hÖ
sè hÖ ph¬ng tr×nh chuÈn.
2. ¦íc tÝnh theo sai sè trung ph¬ng ®iÓm ®µo th«ng hÇm
Cã thÓ coi sai sè híng ngang t¹i ®iÓm ®µo th«ng hÇm lµ hiÖu tung ®é cña
®iÓm ®µo th«ng hÇm tõ hai hãng.
Sai sè trung ph¬ng híng ngang ®iÓm ®µo th«ng ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
q
q p
m
1
(1.30)
Víi lµ sai sè trung ph¬ng träng sè ®¬n vÞ:
qp
1 Lµ träng sè ®¶o ®é lÖch híng ngang (hµm) cña ®iÓm dµo th«ng p
Ph¬ng ph¸p nµy øng dông thÝch hîp cho líi tam gi¸c ®o gãc líi ®o gãc
c¹nh, ®êng chuyÒn vµ líi hçn hîp. Cã thÓ bæ sung mét sè ch¬ng tr×nh con
vµo ch¬ng tr×nh b×nh sai gi¸n tiÕp th«ng thêng ®Ó tÝnh ¶nh hëng cña líi
khèng chÕ m¨t ®Êt ®èi víi ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm. Tõ ®ã cã
thÓ tÝnh “gi¸ trÞ ¶nh hëng” cña c¸c ph¬ng ¸n kh¸c nhau khi thµnh lËp líi.
Khi b×nh sai gi¸n tiÕp cßn cã ph¬ng ph¸p gi¶n tiÖn h¬n ®ã lµ ph¬ng ph¸p
“ellipse sai sè ®iÓm kh«ng”.
Nh h×nh (1.4) tõ hai ®iÓm khèng chÕ ë hai cöa hÇm , th«ng qua gãc j , c
vµ kho¶ng c¸ch Sjp, Scp tÝnh ®îc täa ®é diÓm ®µo th«ng PA vµ Pc. Do ¶nh hëng
cña sai sè ®o líi khèng chÕ trªn mÆt ®Êt nªn hai ®iÓm nµy kh«ng trïng nhau.
NÕu lÊy j , c , Sjp vµ Scp lµ c¸c trÞ ®o kh«ng cã sai sè tøc trong sè v« cung lín,
vµ b×nh sai cïng víi líi khèng chÕ trªn mÆt ®Êt sÏ vÏ ®îc ellipse sai sè t¬ng
hç vÞ trÝ ®iÓm PA PC, V× hai ®iÓm nµy cÇn ph¶i trïng nhau, kho¶ng c¸ch gi÷a
chóng ph¶i b»ng kh«ng. Do ®ã gäi lµ ellipse sai sè ®iÓm ‘kh«ng’.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4819
H×nh 1.4 Ph¬ng ph¸p ellipse sai sè ®iÓm kh«ng
C¸c th«ng sè ellipse sai sè vÞ trÝ ®iÓm. B¸n trôc lín b¸n trôc nhá ®îc tÝnh:
E2 =
2
2 (Qxx+Qyy +K ) (1.31)
F2 = KQQ YYXX 2
2 (1.32)
K= 22 4)(
xyYYXX QQQ (1.33)
Víi Qxx, Qyy, Qyy lµ hÖ sè träng sè cña c¸c Èn sè trªn ma trËn träng sè ®¶o.
Gãc ®Þnh híng
YYXX
XY
QQ
Q
tg
22 0
Khi 02tg cïng dÊu víi QXY th× 0 lµ gãc ®Þnh híng b¸n trôc lín cña ellipse.
Khi 02tg tr¸i dÊu víi QXY th× 0 lµ gãc ®Þnh híng cña b¸n trôc nhá cña
ellipse.
+ Ellipse sai sè t¬ng hç vÞ trÝ ®iÓm:
E2 = KQQ ,,22 (1.34)
F2 = KQQ ,,22 (1.35)
X
J
C
642
A
PC
PA
yC
§Þnh híng
vµo cöa C
753
1
§Þnh híng
vµo cöa A
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4820
K= 22 4)( YXYYXX QQQ (1.36)
Gãc ®Þnh híng:
YYXX
YX
QQ
Q
tg
22 0 (1.37)
Trong ®ã:
kkkiii XXXXXXXX
QQQQ 2 (1.38)
kkkiii YYYYYYYY
QQQQ 2 (1.39)
kkikkiii YXYXYXYXYX
QQQQQ (1.40)
H×nh chiÕu cña ellipse sai sè trªn mÆt ®µo th«ng hÇm chÝnh lµ “gi¸ trÞ ¶nh
hëng”, tÝnh theo c«ng thøc:
22222 sincos FEmq (1.41)
Trong ®ã: lµ gãc ph¬ng vÞ cña truc X khi lÊy b¸n trôc lín cña ellipse
lµm híng khëi ®Çu, 00360 ;
E, F, 0 lµ c¸c yÕu tè cña ellipse sai sè t¬ng hç vÞ trÝ ®iÓm “kh«ng”.
1.4 ¦íC TÝNH §é CHÝNH X¸C §O §¦êNG CHUYÒN TRONG HÇM
§êng chuyÒn trong hÇm ph¶i ®îc thµnh lËp víi ®é chÝnh x¸c cÇn thiÕt vµ
cïng chung hÖ täa ®é thèng nhÊt víi khèng chÕ trªn mÆt ®Êt ®Ó chØ híng ®µo
hÇm, bè trÝ trôc tim hÇm , b¶o ®¶m th«ng hÇm ®èi híng víi ®é chÝnh x¸c quy
®Þnh.
¦íc tÝnh ®é chÝnh x¸c líi khèng chÕ trong hÇm chÝnh lµ thiÕt kÕ ®é chÝnh
x¸c ®o ®êng chuyÒn trong tõng ®o¹n hÇm ®µo ®èi híng. Cã thÓ lÊy ®é chÝnh
x¸c cao nhÊt lµm chØ tiªu ®é chÝnh x¸c ®o ®êng chuyÒn trong tÊt c¶ c¸c ®o¹n
hÇm.
1.4.1 §èi víi ®o¹n hÇm th¼ng hoÆc cong cã b¸n kÝnh rÊt lín
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4821
§êng chuyÒn trong hÇm cã thÓ coi lµ ®êng chuyÒn duçi th¼ng. NÕu chiÒu
dµi c¸c c¹nh ®êng chuyÒn xÊp xØ b»ng nhau th× sai sè trung ph¬ng vÞ trÝ ®iÓm
cuèi ®êng chuyÒn nh¸nh trong hÇm ®îc thÝnh theo c«ng thøc:
3
5,122
2
2
22 nsnmnmM
s
(1.42)
Trong ®ã : n lµ sè c¹nh cña ®êng chuyÒn nh¸nh;
m , ms lµ sai sè trung ph¬ng ®o gãc vµ sai sè trung ph¬ng
®o c¹nh ®êng chuyÒn.
VÕ ph¶i lµ cña c«ng thøc (1.33) lµ b×nh ph¬ng sai sè trung ph¬ng híng
ngang cña ®iÓm cuèi ®êng chuyÒn. theo nguyªn t¾c ¶nh hëng b»ng nhau ®èi
víi híng ngang vµ híng däc, ®èi víi sai sè ®o gãc vµ ®o c¹nh ta cã gia trÞ
thiÕt kÕ sai sè trung ph¬ng ®o gãc vµ sai sè trung ph¬ng ®o c¹nh:
5,1
3. "
"
nnS
K
m
(1.43)
n
K
m
s
(1.44)
trong ®ã K lµ sai sè trung ph¬ng híng nganng cho phÐp cña ®êng chuyÒn
nh¸nh trong hÇm ®îc íc tÝnh tïy thuéc vµo tõng trêng hîp ®µo hÇm. Sai sè
trung ph¬ng híng ngang cho phÐp cña ®êng chuyÒn nh¸nh trong ®o¹n hÇm
th¼ng dîc tÝnh:
K = 0,58Mq nÕu ®o¹n hÇm ®îc ®Þnh híng qua hai cöa hÇm
K = 0,5Mq nÕu ®o¹n hÇm ®îc ®Þnh híng qua mét cöa hÇm vµ
mét giÕng ®øng
K = 0,45Mq nÕu ®o¹n hÇm ®îc ®Þnh híng qua hai giÕng ®øng
Mq lµsai sè trung ph¬ng híng ngang cho phÐp ®µo th«ng hÇm lÊy tõ b¶ng 1.1.
1.4.2 §èi víi ®o¹n hÇm cã b¸n kÝnh nhá
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4822
®êng chuyÒn trong hÇm kh«ng thÓ ®îc xem lµ ®êng chuyÒn duçi th¼ng
nhng c¸c c¹nh vÉn ®ùoc ®o víi ®é chÝnh x¸c nh nhau th× sai sè trung ph¬ng
®iÓm cuèi ®êng chuyÒn nh¸nh trong hÇm ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
2
,12
2
22
ins D
m
nmM
(1.45)
Trong ®ã Dn+1,i lµ kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm cuèi ®Õn ®iÓm i cña ®êng
chuyÒn.
Theo nguyªn t¾c ¶nh hëng b»ng nhau ®èi víi sai sè híng ngang vµ sai sè
híng däc, ®èi víi sai sè ®o gã vµ sai sè ®o c¹nh ta cã gi¸ trÞ thiÕt kÕ sai sè
trung ph¬ng ®o gãc vµ sai sè trung ph¬ng ®o c¹nh lµ:
2
,1
"
"
inD
K
m
(1.46)
n
K
m
s
(1.47)
víi K lÊy gi¸ trÞ sai sè híng ngang cña ®êng chuyÒn nh¸nh ¸p dông ®èi
víi hÇm cong, c«ng thøc (1.13), (1.14), (1.15).
CH¦¥NG 2
Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao ®é chÝnh x¸c
Khèng chÕ tr¾c ®Þa mÆt b»ng trong hÇm
2.1 ®Æc ®iÓm cña khèng chÕ tr¾c ®Þa trong hÇm
Khèng chÕ tr¾c ®Þa trong hÇm gåm khèng chÕ mÆt b»ng vµ khèng chÕ ®é
cao.
Khèng chÕ mÆt b»ng trong hÇm thêng ®îc thµnh lËp díi d¹ng ®êng
chuyÒn. §êng chuyÒn trong hÇm trong hÇm ph¶i ®îc thµnh lËp víi ®é chÝnh
x¸c cÇn thiÕt vµ cïng chung hÖ täa ®é thèng nhÊt víi khèng chÕ trªn mÆt ®Êt ®Ó
chØ híng ®µo hÇm, bè trÝ trôc tim hÇm, b¶o ®¶m th«ng hÇm ®èi híng víi ®é
chÝnh x¸c quy ®Þnh.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4823
§iÓm vµ ph¬ng vÞ khëi ®Çu cña ®êng chuyÒn trong hÇm lµ ®iÓm vµ
ph¬ng vÞ cña líi khèng chÕ mÆt ®Êt ë cöa hÇm hoÆc ®îc chuyÒn tõ trªn mÆt
®Êt xuèng hÇm qua giÕng ®øng, giÕng nghiªng … ®êng chuyÒn trong hÇm cã
nh÷ng ®Æc ®Æc ®iÓm:
+ H×nh d¹ng cña ®êng chuyÒn phô thuéc vµo h×nh d¹ng cña ®êng hÇm.
+ §êng chuyÒn trong hÇm lµ ®êng chuyÒn nh¸nh ®îc ph¸t triÓn theo tiÕn
®é ®µo hÇm. V× vËy kh«ng thÓ ®o ®êng chuyÒn liÒn mét lóc mµ ph¶i ®o ë hai
®iÓm cuèi kÒ nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, muèn kiÓm tra ph¶i ®o l¹i.
+ §êng chuyÒn trong hÇm ®îc thµnh lËp theo c¸ch ph©n cÊp tõ ®é chÝnh
x¸c thÊp ®Õn ®é chÝnh x¸c cao. §êng chuyÒn trong hÇm ph¶i tháa m·n hai
yªu cÇu:
VÞ trÝ ®iÓm ®êng chuyÒn ph¶i ë gÇn g¬ng hÇm ®Ó tiÖn chØ híng ®µo hÇm
vµ bè trÝ g¬ng hÇm. Do vËy c¹nh ®êng chuyÒn ph¶i ng¾n th× míi ®¸p øng
®îc nhu cÇu nµy.
§Ó h¹n chÕ tÝch lòy sai sè híng ngang cña ®êng chuyÒn ë mÆt ®µo th«ng
th× cÇn thµnh lËp c¹nh ®êng chuyÒn dµi, sè gãc ngoÆt ph¶i Ýt.
§Ó tháa m·n hai yªu cÇu trªn th× ®êng chuyÒn trong hÇm ®îc thµnh lËp 2
cÊp.
§êng chuyÒn thi c«ng, cã c¹nh dµi kho¶ng 20-80m
§êng chuyÒn c¹nh dµi ,c¹nh dµi kho¶ng 80-600m
§iÓm cña ®êng chuyÒn cÊp cao lµ ®iÓm cña ®êng chuyÒn cÊp thÊp bá
qua mét sè ®iÓm trung gian nh h×nh 2.1
C H - A
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4824
H×nh 2.1 Líi khèng chÕ tr¾c ®Þa trong hÇm
+ §é chÝnh x¸c cña ph¬ng vÞ khëi ®Çu cña ®êng chuyÒn trong hÇm cã khi
cßn thÊp h¬n ®é chÝnh x¸c ®o gãc cña ®êng chuyÒn. Sau khi ®µo th«ng hÇm,
hai tuyÕn ®êng nh¸nh t¹o thµnh ®êng chuyÒn phï hîp. Khi b×nh sai ®êng
chuyÒn phï hîp nµy ph¶i xÐt tíi sai sè sè liÖu gèc.
Tïy tõng trêng hîp cô thÓ mµ ®êng chuyÒn trong hÇm cã nguyªn t¾c
thµnh lËp thÝch hîp.
+ §êng chuyÒn trong hÇm thµnh lËp däc theo trôc tim hÇm hoÆc lÖch tim
hÇm mét kho¶ng thÝch hîp, cã c¸c c¹nh xÊp xØ b»ng nhau. C¸c ®iÓm ®êng
chuyÒn ®îc chän ë n¬i an toµn, æn ®Þnh Ýt bÞ ¶nh hëng do thi c«ng, ®iÒu kiÖn
nh×n th«ng tèt, tia ng¾m ph¶i c¸ch chíng ng¹i vËt trªn 0,2m.
+ §èi víi ®êng hÇm dµi cã tiÕt diÖn lín cã thÓ thµnh lËp ®êng chuyÒn
khÐp kÝn hoÆc ®êng chuyÒn chÝnh vµ ®êng chuyÒn phô t¹o thµnh vßng khÐp
kÝn. Trong trêng hîp cã ®êng hÇm dÉn song song víi ®êng chuyÒn chÝnh
th× ®êng chuyÒn ®¬n trong hÇm dÉn cïng víi ®êng chuyÒn trong hÇm chÝnh
t¹o thµnh vßng khÐp ®Ó cã ®iÒu kiÖn kiÓm tra.
2.2 c¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp líi mÆt b»ng trong hÇm
§êng chuyÒn trong hÇm ®îc thµnh lËp ®Ó trùc tiÕp chØ ®¹o ®µo th«ng hÇm
®èi híng do vËy tïy vµo tõng trêng hîp cô thÓ, cã c¸c ph¬ng ph¸p thµnh lËp
kh¸c nhau:
+ Ph¬ng ph¸p thµnh lËp ®êng chuyÒn b»ng thíc thÐp. Thµnh lËp ®êng
chuyÒn trong hÇm b»ng thíc thÐp cã ®é chÝnh x¸c cao nhng qu¸ tr×nh thùc
hiÖn l¹i phøc t¹p ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh thi c«ng hÇm.
+ Ph¬ng ph¸p thµnh lËp ®êng chuyÒn trong hÇm b»ng m¸y toµn ®¹c ®iÖn
tö tuy kh«ng chÝnh x¸c b»ng thµnh lËp ®êng chuyÒn b»ng thíc thÐp nhng
rÊt tiÖn lîi Ýt c¶n trë qu¸ tr×nh ®µo th«ng hÇm ®èi híng.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4825
2.3 c¸c ph¬ng ph¸p n©ng cao ®é chÝnh x¸c líi kh«ng
chÕ mÆt b»ng trong hÇm
2.3.1 N©ng cao ®é chÝnh x¸c ®o ®¹c
§êng chuyÒn trong hÇm ®îc thµnh lËp ®Ó chØ híng ®µo hÇm , bè trÝ tim
hÇm, b¶o ®¶m th«ng hÇm ®èi híng víi ®é chÝnh x¸c quy ®Þnh. Do vËy cÇn
thiÕt kÕ ®é chÝnh x¸c ®o ®êng chuyÒn trong hÇm trong tõng ®o¹n hÇm ®èi
híng vµ cã thÓ lÊy ®é chÝnh x¸c cao nhÊt lµm chØ tiªu ®é chÝnh x¸c ®o ®êng
chuyÒn trong tÊt c¶ c¸c ®o¹n ®êng hÇm.
§èi víi hÇm th¼ng hoÆc hÇm cong cã b¸n kÝnh lín th× sai sè trung ph¬ng vÞ
trÝ ®iÓm cuèi ®êng chuyÒn nh¸nh trong hÇm ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
3
5,122
2
2
22 nsnmnmM
s
(2.1)
Tõ ®ã gi¸ trÞ thiÕt kÕ cña sai sè trung ph¬ng ®o gãc vµ sai sè trung ph¬ng
®o c¹nh nh c«ng thøc 1.43, 1.44 trong ch¬ng1.
Víi ®êng hÇm cã b¸n kÝnh nhá th× sai sè trung ph¬ng ®iÓm cuèi ®îc tÝnh
theo c«ng thøc:
2
,12
2
22
ins D
m
nmM
(2.2)
C«ng thøc tÝnh sai sè trung ph¬ng ®o gãc vµ ®o c¹nh ®îc tÝnh theo c«ng
thøc 1.46, 1.47 trong ch¬ng1.
Ta thÊy sai sè trung ph¬ng ®o gãc vµ sai sè trung ph¬ng ®o c¹nh ¶nh
hëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn sai sè trung ph¬ng ®iÓm cuèi cña ®êng
chuyÒn nh¸nh v× vËy cµng n©ng cao ®é chÝnh x¸c ®o gãc vµ ®o c¹nh th× cµng
®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c th«ng hÇm ®èi híng. Do vËy ®Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c
th«ng hÇm ®èi híng theo quy ®Þnh th× cÇn lùa chon m¸y mãc cã gi¸ trÞ sai sè
trung ph¬ng ®o gãc vµ ®o c¹nh cã ®é chÝnh x¸c nhá h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ
thiÕt kÕ.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4826
Qóa tr×nh ®o ®¹c ®êng chuyÒn trong hÇm cßn chÞu ¶nh hëng cña sai sè
®Þnh t©m m¸y vµ sai sè ®Þnh t©m tiªu .. §Ó gi¶m bít sai sè ®Þnh t©m m¸y vµ
®Þnh t©m tiªu th× nªn dïng mèc ®Þnh t©m b¾t buéc.
2.3.2 ThiÕt kÕ mét sè d¹ng líi mÆt b»ng trong hÇm
Tïy thuéc vµo thiÕt kÕ cña ®êng hÇm mµ ®êng chuyÒn trong hÇm cã thÓ
®îc lËp mét c¸ch kh¸c nhau.ViÖc íc tÝnh ®êng chuyÒn trong hÇm ®îc thùc
hiÖn nh phÇn 1.4 cña ch¬ng 1.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c«ng nghÖ ®o ®¹c ph¸t triÓn rÊt m¹nh víi sù ra
®êi cña nhiÒu lo¹i m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö cña nhiÒu h·ng kh¸c nhau trªn thÕ giíi.
Cã thÓ thµnh lËp líi khèng chÕ mÆt b»ng trong hÇm. Tuy nhiªn ®å h×nh cña
líi kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu cña quy ph¹m nh líi khèng chÕ trªn
mÆt ®Êt, t¸c dông chñ yÕu lµ t¨ng cêng ®iÒu kiÖn kiÓm tra ®èi víi khèng chÕ
tr¾c ®Þa trong hÇm. Díi ®©ylµ mét sè d¹ng líi khèng chÕ mÆt b»ng trong
hÇm:
Tõ ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn mÆt ®Êt ë cöa hÇm , thiÕt kÕ ®êng chuyÒn trong hÇm
cã d¹ng lµ ®êng chuyÒn nh¸nh ®¬n theo tiÕn ®é ®µo hÇm (h×nh 2.2).
C H -A
H×nh 2.2 §êng chuyÒn nh¸nh ®¬n
Tõ ®iÓm khèng chÕ A ë cöa hÇm, thiÕt kÕ ®êng chuyÒn cã d¹ng lµ ®êng
chuyÒn nh¸nh kÐp däc theo hai thµnh ®êng hÇm (h×nh 2.3).
C H - A
H×nh 2.3 ®êng chuyÒn nh¸nh kÐp
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4827
H×nh 2.4 lµ m« h×nh líi ®êng chuyÒn trong hÇm ®îc thiÕt kÕ cã d¹ng lµ
®êng chuyÒn t¹o thµnh vßng khÐp kÝn. ThuËn tiÖn cho viÖc kiÓm tra ®é chÝnh
x¸c vÒ gãc.
C H - A
H×nh 2.4 §êng chuyÒn t¹o thµnh vßng khÐp
Khi ®êng hÇm cã hÇm phô ®îc ®µo song song víi hÇm chÝnh vµ th«ng víi
hÇm chÝnh th× líi ®êng chuyÒn trong hÇm ®îc thiÕt kÕ cã d¹ng khÐp nh
(h×nh 2.5) ®êng chuyÒn nh¸nh hÇm chÝnh th«ng víi hÇm phô.
C H - A
H×nh 2.5 §êng chuyÒn nh¸nh hÇm chÝnh th«ng víi hÇm phô
2.4 ThiÕt kÕ ®êng chuyÒn trong hÇm cã ®o thªm ph¬ng vÞ c¹nh b»ng
m¸y con quay
Dïng m¸y con quay kh«ng nh÷ng cã thÓ x¸c ®Þnh ph¬ng vÞ khëi ®Çu mµ
cßn cã thÓ ®o ph¬ng vÞ mét sè c¹nh ®êng chuyÒn trong hÇm ®Ó h¹n chÕ tÝch
lòy sai sè ®o gãc, n©ng cao ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm.
1. Giíi thiÖu tãm t¾t vÒ m¸y con quay
a. Con quay
Con quay lµ mét vËt r¾n ®èi xøng trßn xoay cã thÓ quay xung quanh trôc ®ãi
xøng cña nã. Con quay thêng ®îc chÕ t¹o díi d¹ng mét c¸i v« l¨ng (vµnh
quay) vµ phÇn lín khèi lîng cña nã tËp trung ë ®©y. con quay cã thÓ quay víi
vËn tèc cao xung quanh trôc ®èi xøng cña nã, cì 18000 ®Õn 24000 vßng/phót.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4828
Con quay cã hai tÝnh chÊt c¬ b¶n:
+ TÝnh chÊt trôc cè ®Þnh: Trôc con quay lu«n gi÷ mét ph¬ng kh«ng ®æi
trong kh«ng gian chõng nµo cha cã ngo¹i lùc t¸c dông len nã.
+ TÝnh chÊt tuÕ ®éng: Khi cã mo men ngo¹i lùc t¸c ®«ng lªn con quay, trôc
quay cña con quay cã hiÖn tîng tuÕ ®éng (chuyÓn ®éng tuÕ sai).
Tù quay cña tr¸i ®Êt cã ¶nh hëng tíi chuyÓn ®éng cña con quay. Nhng khi
con quay quay víi vËn tèc lín ,díi t¸c dông cña m« men trong lùc, trôc quay
cña con quay tuÕ ®éng vÒ híng cña m« men träng lùc, tøc trôc quay cña con
quay cña con quay tuÕ ®éng híng vÒ mÆt ph¨ng kinh tuyÕn.
b. Sù ph¸t triÓn cña m¸y con quay
N¨m 1852, nhµ vËt lý häc ngêi ph¸p leon Foucault ®· ®Ò ra nguyªn lý chØ
híng b¾c cña con quay, nhng do ®iÒu kiÖn kü thuËt cßn h¹n chÕ nªn ®Õn ®Çu
thÕ kû 20 nguyªn lý Êy míi ®îc øng dông lÇn ®Çu tiªn trong nghµnh hµng h¶i.
Trong tr¾c ®Þa c«ng tr×nh, gi÷a thÕ kû 20 míi b¾t ®Çu thÝ nghiÖm nghiªn cøu
øng dông nguyªn lý chØ híng b¾c cña con quay vµ cã thÓ chia lam 4 thêi kú:
Vµo nhng n¨m 50, chñ yÕu sö dông lo¹i m¸y con quay næi trong dung dÞch,
träng lîng cña m¸y kho¶ng 250-640kg, thêi gian mét l©n ®Þnh híng tõ hai
®Õn bèn giê, ®é chÝnh x¸c mét lÇn ®Þnh híng lµ 1’ 1’30”. V× m¸y qu¸
nÆng nªn Ýt ®îc sö dông trong thùc tÕ.
Nh÷ng n¨m 60 sö dông kÕt cÊu d©y treo kim lo¹i ®Ó treo hép con quay (bé
ph©n nh¹y) nªn ®· gi¶m träng lîng cña m¸y xuèng cßn 35-80kg, thêi gian
mét lÇn ®Þnh híng giam xuèng cong 30-60 phót, ®é chÝnh x¸c mét lÇn ®Þnh
híng lµ 10” 30”. C¸c lo¹i m¸y tiªu biÓu lµ: KT1, KT3, cña céng hßa
liªn bang §øc; Gi-B1, Gi-B2 cña Hungari.
Nh÷ng n¨m 70, ®Ó øng dông hiÖu qu¶ m¸y con quay trong tr¾c ®Þa c«ng
tr×nh th× m¸y ph¶i cã thÓ tÝch nhá, träng lîng nhÑ, thêi gian ®o g¾n, tiÖn vËn
chuyÓn vµ sö dông cßn ®é chÝnh x¸c kh«ng nhÊt thiÕt phai cao n¾m nªn chÕ t¹o
lo¹i con quay nhá l¾p trªn m¸y kinh vÜ. Loai m¸y nµy cã TK4 cña céng hßa
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4829
liªn bang §øc, GAK1 cña thþ sü, Gi-C11 cña Hungari, träng lîng cña m¸y
gi¶m cßn 14-30kg, thêi gian mét lÇn ®Þnh híng kho¶ng 17 ®Õn 40 phót, ®é
chÝnh x¸c mét lÇn ®Þnh híng lµ 20” 40”.
GÇn ®©y céng hßa liªn bang §øc ®· chÕ t¹o thµnh c«ng m¸ykinh vÜ con quay
Gyromat ®o tù ®éng dùa trªn nguyªn lý tÝch ph©n vµ ®îc ®iÒu khiÓn b»ng m¸y
tÝnh ®iÖn tö, thêi gian ®o chØ cÇn 10 phót, ®é chÝnh x¸c mét lÇn ®Þnh híng ®¹t
kho¶ng 2” 3”. H·ng MOM cña Hungari còng ®· chÕ t¹o ®îc m¸y
kinh vÜ con quay, møc ®é tù ®éng t¬ng ®èi cao, ®é chÝnh x¸c mét lÇn ®Þnh
híng kho¶ng 2” 3”.
2. Giíi thiÖu vÒ m¸ycon quay hiÖn ®¹i (GYROMAT)
Tríc ®©y, m¸y kinh vÜ con quay bao gåm phÇn trªn lµ m¸y kinh vÜ, phÇn
díi lµ m¸y x¸c ®Þnh ph¬ng vÞ b»ng m¸y con quay. M¸y Gyromat 2000,
Gyromat 3000 ®îc cÊu t¹o víi phÇn trªn lµ m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö chÝnh x¸c,
phÇn díi lµ m¸y con quay vµ cµng ngµy c¹ng hiÖn ®¹i vµ cã nhiÒu chøc n¨ng
h¬n (h×nh 2.7, 2.8)
H×nh 2.7 Gyromat 2000
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4830
H×nh 2.8 Gyromat 3000
a. M¸y con quay Gyromat 3000
Trong tr¾c ®Þa c«ng tr×nh hÇm, ®é chÝnh x¸c cña gãc ph¬ng vÞ chuyÒn tõ
mÆt ®Êt xuèng hÇm cã ý nghÜa rÊt quan träng v× nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®é
chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm ®èi híng. Trªn thÕ giíi ngêi ta rÊt
quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy, vµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trªn, DMT cña céng hßa liªn
bang §øc ®· cho ra ®êi dßng m¸y Gyromat 3000 dùa trªn c¬ së m¸y Gyromat
2000 nhng hiÖn ®¹i h¬n vµ cho ®é chÝnh x¸c cao h¬n. §Æc ®iÓm næi bËt nhÊt
cña dßng m¸y nµy lµ con quay håi chuyÓn cã kh¶ n¨ng ®o ®¹c hoµn toµn tù
®éng víi ®é chÝnh x¸c cao. ThiÕt bÞ ®iÖn tö míi nhÊt, dung lîng bé nhí lín,
c«ng nghÖ kÕt nèi kh«ng gi©y gi÷a c¸c thiÕt bÞ cña m¸y; mµn h×nh hiÓn thÞ réng
nªn rÔ sö dông, tiÕt kiÖm thêi gian, ®o ®¹c nhanh, chÝnh x¸c vµ kinh tÕ h¬n
tríc ®©y.
M¸y Gyromat 3000 cã thÓ ®o híng mét c¸ch chÝnh x¸c ë bÊt kú khu vùc
nµo cña tr¸i ®Êt. §iÒu ®ã thùc hiÖn nhê vµo con quay håi chuyÓn quay rÊt
nhanh, treo bªn trong thiÕt bÞ. Trôc cña nã dao ®éng quanh híng b¾c ®Þa lý do
kÕt qu¶ cña sù t¬ng t¸c cña con quay håi chuyÓn, lùc hót vµ sù quay cña tr¸i
®Êt. Theo c¸ch ®ã, mét hÖ thèng quÐt quang- ®iÖn ®Æc biÖt x¸c ®Þnh hoµn toµn
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4831
tù ®éng híng b¾c thùc víi ®é chÝnh x¸c cùc cao . §iÒu quan träng lµ m¸y lµm
viÖc nhanh, chØ mÊt 10 phót ®Ó hoµn tÊt mét phÐp ®o theo mét híng víi ®é
chÝnh x¸c 1/1000 gon hoÆc 10 ®Õn 15 mm trªn c¹nh dµi 1km (kho¶ng 2” ®Õn
3” ).
Ngoµi ra Gyromat 3000 cßn cã thÓ t¨ng tèc ®é sö lý b»ng c¸ch cung cÊp
mét gãc ph¬ng vÞ tham chiÕu ®éc lËp mµ kh«ng cÇn ®Õn GPS hoÆc quan s¸t
thiªn v¨n.
b. c¸c ®Æc ®iÓm næi bËt cña m¸y Gyromat 3000
Pin hîp nhÊt ®o ®îc 25 ®Õn 50 ca ®o, tr¹m n¹p ®iÖn ®iÒu khiÓn vi sö lý,
th«ng minh víi sù duy tr× pin, kh«ng ho¹t ®éng khi ®Ó m¸y nghi l©u vµ tÝnh
n¨ng tiÕp tôc c¸c ca ®o.
3 m· giao diÖn (RS 232) ®îc nèi víi PC, m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö hoÆc c¸c
thiÕt bÞ kh¸c. §iÒu khiÓn tõ xa kh«ng d©y vµ truyÒn d÷ liÖu qua cæng hång
ngo¹i (Bluetooth). Hai mµn h×nh t¹o thµnh mét gãc 1800 cã thÓ hiÓn thÞ ®îc
nhiÒu dßng kÕt qu¶ vµ bµn phÝm ngoµi.
§o ®¹c hoµn toµn tù ®éng kh«ng cÇn ®Þnh híng tríc, ho¹t ®éng t¬ng t¸c
víi c¸c thiÕt bÞ kh¸c, menu ®iÒu khiÓn t¬ng t¸c víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Chøc
n¨ng kÕt hîp kiÓm tra víi c¸c tiÖn Ých trî gióp, ®Þnh d¹ng c¸c th«ng sè cho
thiÕt bÞ. Tù ®éng cung cÊp híng b¾c thùc.
Trong lîng cña m¸y Gyromat 3000 lµ 11,5kg. NhiÖt ®é ho¹t ®éng trong
kho¶ng -200C ®Õn +500C.
3. ThiÕt kÕ ®êng chuyÒn trong hÇm cã ®o thªm ph¬ng vÞ b»ng m¸y con quay
Khi dïng m¸y con quay x¸c ®Þnh ph¬ng vÞ cña mét sè c¹nh ®êng chuyÒn
trong hÇm ®Ó h¹n chÕ tÝch lòy sai sè ®o gãc, n©ng cao ®é chÝnh x¸c híng
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4832
ngang ®µo th«ng hÇm
N
n . s
k . s
s1
1 1 2 k i n - 1 n
H×nh 2.9 §o ph¬ng vÞ con quay mét sè c¹nh ®êng chuyÒn
§êng chuyÒn trong hÇm h×nh 2.9 gåm n c¹nh, chiÒu dµi c¹nh trung b×nh lµ
s .
Trong trêng hîp kh«ng ®o thªm ph¬ng vÞ b»ng m¸y con quay th× sai sè
trung ph¬ng híng ngang cña ®iÓm cuèi ®êng chuyÒn nh¸nh ®îc tÝnh theo
c«ng thøc:
6
)2)(1().(
2
2
2
2
2
2
2 nnnsmsnmmq
(2.1)
Trong ®ã: m lµ sai sè trung ph¬ng cña ph¬ng vÞ c¹nh khëi ®Çu
®êng chuyÒn ;
m lµ sai sè trung ph¬ng ®o gãc ®êng chuyÒn
Trong trêng hîp ®o thªm i gãc ph¬ng vÞ con quay vµ ph©n bè ®Òu trªn
®êng chuyÒn th× sÏ t¹o gia i ®êng chuyÒn phï hîp ph¬ng vÞ. Sai sè trung
ph¬ng híng ngang cña ®iÓm cuèi ®êng chuyÒn ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
4
)21(
6
)12)(1(
.
2
222
2
2
2
kkkkkkis
m
mq
6
)1)(2)(1)(()(
2
2
2
22
2
2 iknikniknsmiknsm i
(2.2)
Trong ®ã
m
m ; k lµ sè lîng c¹nh trong mçi tuyÕn ®êng chuyÒn phï
hîp.
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4833
Tõ (2.2) t×m trÞ cùc tiÓu cña m2q theo k (tøc mq2=min), tÝnh tØ sè k vµ n, ®Ó
t×m ®îc trÞ tèi u ®Î ®o ph¬ng vÞ con quay.
Víi c¸c ph¬ng ¸n thµnh lËp ®êng chuyÒn kh¸c nhau vÒ tæng chiÒu dµi
c¹nh trung b×nh, sè lîng c¹nh cã thÓ tÝnh to¸n vµ so s¸nh hiÖu qu¶ ®é chÝnh
x¸c cña ®êng chuyÒn cã ®o thªm mét, hai vµ nhiÒu ph¬ng vÞ con quay .KÕt
qu¶ cho thÊy :
Trong trêng hîp mm tøc 1 nÕu ®o thªm 1 hoÆc hai ph¬ng vÞ con
quay th× møc ®é t¨ng ®é chÝnh x¸c híng ngang t¬ng ®èi lín. Lóc ®o thªm 1
ph¬ng vÞ con quay th× vÞ trÝ con quay ë 2/3 chiÒu dµi ®êng chuyÒn lµ tèt nhÊt.
Lóc ®o thªm 2 ph¬ng vÞ con quay trë lªn th× ph©n bè ®Òu trªn toµn bé chiÒu
dµi cña ®êng chuyÒn lµ tèt nhÊt.
Trong trêng hîp 4 , t¸c dông cña viÖc ®o thªm ph¬ng vÞ con quay ®Ó
n©ng cao ®é chÝnh x¸c híng ngang cña ®iÓm cuèi ®êng chuyÒn lµ rÊt nhá.
2.5 n©ng cao ®é chÝnh x¸c chiÕu ®iÓm xuèng hÇm
Trong x©y dùng ®êng hÇm ,®Ó t¨ng diªn tÝch ®µo hÇm vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn
thi c«ng ®µo hÇm , ngêi ta thêng dïng biÖn ph¸p ®µo hÇm b»ng, giÕng
nghiªng, giÕng ®øng vµ ®«i khi cßn cã c¶ lç khoan.
Lóc ®ã ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o ®µo th«ng hÇm ®èi híng víi ®é
chÝnh x¸c quy ®Þnh, cÇn ph¶ichuyÒn täa ®é ph¬ng vÞ vµ ®é cao cña líi khèng
chÕ trªn mÆt ®Êt xuèng hÇm qua giÕng ®øng ®Ó lµm sè liÖu khëi tÝnh cho líi
khèng chÕ trong hÇm. c«ng viÖc ®ã gäi lµ ®o liªn hÖ qua giÕng ®øng. Trong ®ã
viÖc chuyÒn täa ®é vµ ph¬ng vÞ qua giÕng ®øng gäi lµ ®Þnh híng qua giÕng
®øng.
Sai sè chuyÒn täa ®é tõ mÆt ®Êt xuèng hÇm lµm cho ®iÓm ®êng chuyÒn
trong hÇm bÞ dÞch chuyÓn mét lîng nh nhau vµ ¶nh hëng cña nã ®èi víi ®é
chÝnh x¸c híng ngang ®µo th«ng hÇm lµ mét h»ng sè (h×nh 2.10).
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4834
Cã thÓ chuyÒn täa ®é xuèng hÇm qua giÕng ®øng b»ng 2 ph¬ng ph¸p
ph¬ng ph¸p dïng d©y däi hay ph¬ng ph¸p dïng m¸y chiÕu.
0 2
o1
mx
my
xm
A C D E
E'D'
C'A'
B
B '
H×nh 2.10 ¶nh hëng cña sai sè chuyÒn täa ®é
2.4.1 ChiÕu ®iÓm b»ng d©y däi
ChiÕu ®iÓm b»ng d©y däi trong giÕng ®øng thêng dïng qu¶ däi ®¬n, träng
æn ®Þnh. Träng lîng cña qu¶ däi vµ tiÕt diÖn cña d©y däi tïy thuéc vµo ®é s©u
cña giÕng vµ ®é bÒn cña d©y thÐp.
§Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña chiÕu ®iÓm cÇn ph¶i quan tr¾c dao ®éng cña
d©y däi nh»m x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®øng yªn cña nã.
2.4.2 Ph¬ng ph¸p chuyÒn täa ®é tõ mÆt ®Êt xuèng hÇm b»ng m¸y chiÕu
1. Giíi thiÖu vÒ m¸y chiÕu ®øng PXL, ZL vµ NL
M¸y chiÕu ®øng quang häc PZL vµ ZL (gäi lµ m¸y chiÕu ®øng ngîc) m¸y
chiÕu ®øng quang häc NL (gäi lµ m¸y chiÕu ®øng xu«i) cã cÊu t¹o t¬ng tù
nh m¸y chiÕu ®øng ngîc nhng cã híng ng¾m tõ trªn xuèng.
2. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña m¸y chiÕu
M¸y chiÕu cã cÊu t¹o lµ m¸y quang häc cã bé tù c©n b»ng ®Ó tù ®éng ®ùa
trôc èng kÝnh trïng ®êng th¼ng ®øng. Ho¹t ®éng cña bé tù c©n b»ng cña m¸y
chiÕu nh sau:
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4835
H×nh 2.11 Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bé tù c©n b»ng
GØa sö khi m¸y chiÕu bÞ nghiªng ®i mét gãc (h×nh 2.11) khi m¸y chiÕu
®øng kh«ng cã c¬ cÊu tù c©n b»ng th× sè ®äc trªn líi chiÕu täa ®é sÏ sai lÖch
so víi sè ®äc theo ®êng th¼ng ®øng mét ®¹i lîng lµ a. Khi m¸y chiÕu ®øng
cã bé phËn tù c©n b»ng th× chïm tia s¸ng sÏ héi tô mét ®¹i lîng lµ a, sè ®äc
trªn líi chiÕu täa sÏ ®a vÒ vÞ trÝ ®óng (tøc lµ t¬ng øng víi sè ®äc theo
ph¬ng ng¾m th¼ng ®øng). Dùa trªn c¬ së nµy ®Ó chÕ t¹o bé tù c©n b»ng. Thùc
chÊt bé tù c©n b»ng trong m¸y chiÕu ®øng quang häc PZL lµ mét n¨ng kÝnh
vu«ng gãc (h×nh 2.11c). Khi n¨ng kÝnh chuyÓn dÞch theo ph¬ng c¹nh huyÒn
cña nã mét ®¹i lîng b»ng
2
a dÉn tíi tia s¸ng chuyÒn qua n¨ng kÝnh sÏ dÞch
chuyÓn so víi vÞ trÝ ban ®Çu mét ®¹i lîng b»ng a. NÕu l¨ng kÝnh vu«ng gãc
trªn hÖ thèng con l¾c cã chiÒu dµi
2
f th× khi m¸y nghiªng ®i mét gãc . L¨ng
kÝnh vu«ng gãc díi t¸c dông cña träng lùc sÏ dÞch chuyÓn theo híng c¹nh
huyÒn mét lîng:
"2
fa (2. 3 )
Lóc ®ã, tia s¸ng qua ph¶n x¹ trong l¨ng kÝnh sÏ di chuyÓn mét ®¹i lîng
b»ng a. Hay nãi c¸ch kh¸c, nhê cã bé tù c©n b»ng mµ ta vÉn nhËn ®îc trªn
líi chiÕu täa ®é t¬ng øng víi tia ng¾m th¼ng ®øng.
a
a
a
2
a
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4836
§Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c ®o ®¹c th×, tríc khi sö dông m¸y vµo c«ng t¸c
chiÕu ®iÓm cÇn kiÓm tra c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n :
+ Trôc èng thñy dµi vu«ng gãc víi trôc quay cña m¸y.
+ Tia ng¾m quang häc cña m¸y ph¶i th¼ng ®øng.
+ Trôc ng¾m cña bé phËn ®Þnh t©m quang häc ph¶i trïng víi trôc quay cña
m¸y.
3. ChuyÒn täa ®é tõ mÆt ®Êt xuèng hÇm b»ng m¸y chiÕu ®øng
HiÖn nay chñ yÕu lµ m¸y chiÕu ®øng quang häc vµ m¸y chiÕu ®øng lazer,
qua kh¶o s¸t th× m¸y chiÕu ®øng quang häc cho ®é chÝnh x¸c cao h¬n. a.
Nguyªn lý chiÕu ®iÓm
§Þnh t©m m¸y chiÕu trªn ®iÓm mèc ®· cã täa ®é. C©n b»ng m¸y ®Ó ®a
®êng ng¾m vÒ vÞ chÝ th¼ng ®øng. ë ®é cao cÇn chuyÒn täa ®é, ®Æt mét tÊm
kÝnh hoÆc nhùa trong suèt kÎ líi « vu«ng (paletka) cã chia v¹ch ®Õn
mmmm 11 , h×nh 2.12: Dùa vµo líi kÎ trªn paletka ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña t©m
chiÕu theo trôc X vµ trôc Y. t©m chiÕu ®îc x¸c ®Þnh nhiÒu lÇn, sau mçi lÇn
chiÕu l¹i xoay ®Õ m¸y ®i 900, qu¸ tr×nh ®o ®¹c ®îc thùc hiÖn theo chiÒu thuËn
chiÒu ngîc kim ®ång hå, mçi chiÒu ®Òu cã ®o khÐp vßng. vÞ trÝ ®iÓm ngîc
x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ Xi vµ Yi, trong ®ã:
2
1800
' ii
i
XX
X
;
2
27090
' ii
i
YY
Y
(2.4)
Khi chiÕu ®iÓm n lÇn th× ta cã gi¸ trÞ trung b×nh:
n
X
X itb
'
;
n
Y
Y itb
'
(2.5)
Sai sè trung ph¬ng chiÕu ®iÓm ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
1
n
VVVV
m YIYIXIxi (2.6)
Víi Vxi =X’i –Xitb ; Vyi=Y’i-Ytbi
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4837
Khi sö dông m¸y chiÕu ®øng chiÕu ®iÓm tõ mÆt b»ng mãng lªn c¸c tÇng cao
gäi lµ chiÕu thuËn cßn chiÕu tõmÆt ®Êt xuèng hÇm gäi lµ chiÕu ngîc, quy tr×nh
chiÕu ngîc thùc hiÖn nh sau:
X¸c ®Þnh mèc cÇn chuyÒn täa ®é trªn nÒn cña giÕng (®iÓm p) ë vÞ trÝ thuËn
lîi, ®Þnh t©m m¸y chiÕu ®øng trªn mèc P, c©n b»ng m¸y. Trªn miÖng giÕng,
thiÕt kÕ mét gi¸ ®ì tÊm paleka (h×nh 2.13) sao cho tÊm paletka cã thÓ dÞch
chuyÓn ®îc vµo ®êng ng¾m cña m¸y chiÕu ®øng. §äc sè vµ tÝnh täa ®é t©m
chiÕu P trªn tÊm paletka theo c«ng thøc (2.4), (2.5).
§Ó täa ®é ®iÓm ®êng chuyÒn trong hÇm n»m trong hÖ täa ®é cña khèng chÕ
trªn mÆt ®Êt ph¶i x¸c ®Þnh täa ®é cña t©m chiÕu O tõ c¸c ®iÓm cña líi khèng
chÕ trªn mÆt ®Êt gÇn miÖng giÕng b»ng ph¬ng ph¸p täa ®é cùc, ph¬ng giao
héi…§ã còng lµ täa ®é t©m mèc P díi nÒn giÕng ®øng.
GÝa ®ì
TÊm paletka
O
P
B
H×nh 2.12 ChuyÒn täa ®é tõ mÆt ®Êt xuèng hÇm b»ng ph¬ng ph¸p chiÕu
chiÕu th¼ng ®øng.
b. ¦íc tÝnh ®é chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p
Th«ng sè kü thuËt cña nhµ s¶n suÊt th× sai sè trung ph¬ng chiÕu ®iÓm cña
m¸y chiÕu ®øng PZL hoÆc ZL lµ 1mm trªn ®é cao 100m. C¸c nguån sai sè khi
chiÕu ®iÓm tõ mÆt ®Êt xuèng hÇm b»ng m¸y chiÕu ®øng quang häc:
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4838
Sai sè ®Þnh t©m m¸y m®t
Sai sè ®a ®êng ng¾m vÒ vÞ trÝ th¼ng ®øng mc
Sai sè ng¾m mn
Sai sè ®äc trªn líi « vu«ng m®
Sai sè do ¶nh hëng cña ngo¹i c¶nh mnc
Sai sè trung ph¬ng tæng hîp d¹ng tæng qu¸t lµ:
222222
ncdncdt mmmmmm (2.7)
Sai sè trung ph¬ng x¸c ®Þnh theo chiÕu ®iÓm thùc nghiÖm lµ:
m=(0,27+0,0141H) (2.8)
trong ®ã 0,27(mm) lµ sai sè ®Þnh t©m m¸y chiÕu ®øng b»ng bé phËn ®Þnh
t©m quang häc; H(m) lµ ®é cao chiÕu ®iÓm.
Tõ c«ng thøc (2.8). Khi ®é cao chiÕu ®iÓm lµ 100m th× sai sè trung ph¬ng
lµ 1,68mm, kÕt qu¶ nµy s¸t víi thùc tÕ s¶n xuÊt
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4839
Ch¬ng3
ThiÕt kÕ vµ ®o ®¹c líi thùc nghiÖm
3.1 Giíi thiÖu m« h×nh ®êng hÇm
M« h×nh ®êng hÇm lµ mét ®êng hÇm th¼ng dµi kho¶ng 2km kh«ng cã nèi ®µo
phô cã hai cöa hÇm A vµ C, líi khèng chÕ trªn mÆt ®Êt gi¶ thiÕt ®îc ®o b»ng
c«ng nghÖ GPS n»m ë khu ®« thÞ míi mü ®×nh. Líi cã ®å h×nh nh h×nh 3.1.
H×nh 3.1 M« h×nh ®êng hÇm thùc nghiÖm
3.2 ThiÕt kÕ líi mÆt b»ng trong hÇm
3.2.1 §é chÝnh x¸c cÇn thiÕt ®o ®êng chuyÒn trong hÇm
Víi m« h×nh ®êng hÇm nh h×nh 3.1. th× ta chän hÖ trôc täa ®é cã ®iÓm gèc
O trïng víi ®iÓm A, trôc Y trïng víi ®êng nèi gi÷a hai cöa hÇm.
Ký hiÖu c¸c nguån sai sè ¶nh hëng tíi ®é chÝnh x¸c híng ngang ®µo
th«ng hÇm ®èi híng ®o¹n hÇm AC lµ m1, m4, m5, khi ®ã sai sè trung ph¬ng
híng ngang cho phÐp cña khèng chÕ trªn mÆt ®Êt Mqm®:
2
1
2 mM qmd (3.1)
2
5
2
4
2
1 mmmM q (3.2)
¸p dông nguyªn t¾c ¶nh hëng b»ng nhau cña c¸c nguån sai sè thµnh phÇn,
do ®o¹n hÇm cã chiÒu dµi b»ng 2km nªn Mq=50mm (b¶ng 1.1), suy ra:
mm
M
mmm
q 29
3
50
3541
(3.3)
Thay vµo c«ng thøc (3.1): Mqm®=29mm
GØa thiÕt ®êng chuyÒn trong hÇm cã c¸c c¹nh xÊp xØ b»ng nhau (S=340m).
2km
CA▲ ▲
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4840
Sè c¹nh ®êng chuyÒn nh¸nh trong hÇm lµ:
3
340.2
1000.2 n
Tõ c«ng thøc (1.42), (1.43), (1.44) tÝnh ®îc
5,13
3
300000.3
206265.29
m
3
29
Sm
§êng chuyÒn trong hÇm cÇn ®îc ®o víi sai sè trung ph¬ng ®o gãc ≤vµ
sai sè trung ph¬ng ®o c¹nh ≤
3.3.2 Lãi khèng chÕ tr¾c ®Þa mÆt b»ng trong hÇm
§êng chuyÒn trong hÇm ®îc thµnh lËp víi ®é chÝnh x¸c cÇn thiÕt ®Ó ®¶m
b¶o ®é chÝnh x¸c th«ng hÇm ®èi híng theo quy ®Þnh. Víi m« h×nh ®êng hÇm
®îc thiÕt kÕ nh h×nh 3.1 th× cã thÓ thiÕt kÕ ®êng chuyÒn trong hÇm cã d¹ng
nh sau:
+ Líi ®êng chuyÒn nh¸nh ®¬n
3
T
21A
X
Y mÆt ®µo th«ng
+ §êng chuyÒn nh¸nh kÐp
mÆt ®µo th«ng
1' 2'
1 2A
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4841
§å ¸n Tèt NghiÖp Tr¾c ®Þa c«ng tr×nh
Sinh Viªn : Vò V¨n Trung Líp Tr¾c : §Þa B K-4842
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 1 3.pdf