Đề tài Một số biện pháp nhằm tăng cường quản lí chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục trên địa bàn thủ đô Hà nội đến năm 2005

ªn. N¨m 1998 quü BHXH lµ 24.304 triÖu ®ång, ®Õn n¨m 1999 lµ 26.496 triÖu ®ång vµ n¨m 2000 lµ 31.256 triÖu ®ång, møc ®é liªn tôc t¨ng cña quü nµy ®¶m b¶o søc khoÎ cho c¸n bé gi¸o viªn ®­îc ch¨m sãc chu ®¸o h¬n khi èm ®au. §Æc biÖt trong sè ®ã, vÊn ®Ò Y tÕ-vÖ sinh ®­îc thµnh phè tró träng quan t©m, ®êi sèng cña c¸n bé gi¸o viªn kh«ng chØ ®­îc quan t©m vÒ ®iÒu kiÖn vËt chÊt mµ c¶ vÒ ®iÒu kiÖn tinh thÇn vµ ch¨m sãc søc khoÎ. Y tÕ-vÖ sinh trong hai n¨m 1999 vµ 2000 liªn tiÕp v­ît møc kÕ ho¹ch,( n¨m 1999 v­ît 1,73%, n¨m 2000 v­ît 7,58%), t­¬ng øng víi sè tiÒn 529 triÖu ®ång, (n¨m 1999 kÕ ho¹ch 520 triÖu ®ång), n¨m 2000 lµ 1.167 triÖu ®ång ( kÕ ho¹ch 1.085 triÖu). §iÒu ®ã chøng tá søc khoÎ cña c¸n bé gi¸o viªn ngµnh gi¸o dôc ®­îc ch¨m sãc chu ®¸o h¬n vµ quan t©m h¬n. Kh«ng chØ kinh phÝ cho con ng­êi gia t¨ng mµ chi cho gi¶ng d¹y trong ba n¨m còng liªn tiÕp t¨ng lªn. 2.1.2. Chi cho gi¶ng d¹y vµ häc tËp. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng häc ®i ®«i víi hµnh, t¨ng c­êng d¹y nghÒ, ngo¹i ng÷, tin häc cho gi¸o dôc phæ th«ng t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì c¸c em tiÕp cËn nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ míi thµnh phè ®· kh«ng ngõng ®Çu t­ mua s¾m t­ liÖu, ®å dïng häc tËp … phôc vô gi¶ng d¹y vµ häc tËp th«ng qua kho¶n chi vÒ gi¶ng d¹y vµ häc tËp. Còng nh­ chi cho con ng­êi, ng©n s¸ch thµnh phè ®Çu t­ cho gi¶ng d¹y-häc tËp trong ho¹t ®éng gi¸o dôc thñ ®« còng t¨ng lªn liªn tôc: n¨m 1998 chi cho gi¶ng d¹y tõ ng©n s¸ch thµnh phè lµ 32.167 triÖu ®ång, n¨m 1999 lµ 35.037 triÖu ®ång ( t¨ng 2.870 triÖu ®ång), vµ n¨m 2000 con sè ®ã ®· t¨ng lªn 38.594 triÖu ®ång ( t¨ng 3.287 triÖu ®ång t­¬ng ®­¬ng 9,3% so víi n¨m 1999). Chi gi¶ng d¹y bao gåm hai kho¶n chi: Chi nghiÖp vô chuyªn m«n vµ chi häc bæng. Sù t¨ng lªn trong chi gi¶ng d¹y ®­îc chia ®Òu cho c¶ hai ho¹t ®éng nµy, nghiªp vô chuyªn m«n ®­îc ®Çu t­ thªm chøng tá ngµnh gi¸o dôc thñ ®« quan t©m nhiÒu ®Õn chÊt l­îng gi¸o dôc, n¨ng cao kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng s­ ph¹m cña ng­êi thÇy gióp bµi gi¶ng ®­îc phong phó, hiÖu qu¶ vµ ®¹t chÊt l­îng cao. N¨m 1998 chi nghiÖp vô chuyªn m«n 25.115 triÖu ®ång, n¨m 1999 lµ 27.731 triÖu ®ång vµ n¨m 2000 lµ 30.416 triÖu ®ång… - KhuyÕn khÝch tinh thÇn häc tËp cña häc sinh, sinh viªn vµ tinh thÇn thi ®ua, gióp ®ì nhau cïng tiÕn bé, ngµnh gi¸o dôc Hµ Néi t¨ng c­êng chi cho häc bæng cña häc sinh nh»m t¹o ®éng lùc vµ tinh thÇn v­¬n lªn trong häc tËp cña häc sinh mäi cÊp, gióp ®ì mét phÇn vÒ ®iÒu kiÖn vËt chÊt nh»m ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn häc tËp ®Çy ®ñ cho häc sinh ®ång thêi cæ vò tinh thÇn thi ®ua cña c¸c em. Liªn tiÕp trong ba n¨m häc c¸c kho¶n chi cho häc bæng cña häc sinh tõ ng©n s¸ch thµnh phè ®­îc t¨ng lªn: N¨m 1998 chi cho häc bæng cña häc sinh tõ ng©n s¸ch thµnh phè lµ 7.052 triÖu ®ång. N¨m 1999 lµ 7.576 triÖu ®ång vµ n¨m 2000 lµ 8.178 triÖu ®ång. (T¨ng n¨m 1999 so víi n¨m 1998 lµ 524 triÖu vµ n¨m 2000 t¨ng 602 triÖu so víi n¨m 1999). Nãi tãm l¹i, trong ba n¨m qua thµnh phè ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn vÒ gi¶ng d¹y cho thÇy trß thñ ®«, b»ng viÖc gia t¨ng c¸c kho¶n chi vÒ gi¶ng d¹y vµ lu«n cè g¾ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch ®Ò ra trong lÜnh vùc nµy ( Trong ba n¨m ®Òu hoµn thµnh trªn 95% kÕ ho¹ch ®Æt ra). 2.1.3. Chi cho qu¶n lÝ hµnh chÝnh. Cã thÓ nãi r»ng, ®©y lµ kho¶n chi kh«ng mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vµ ®Çu t­ cho lÜnh vùc gi¶ng d¹y, song nã l¹i quyÕt ®Þnh gi¸n tiÕp rÊt lín ®Õn t©m lÝ gi¸o viªn tõ ®ã chi phèi chÊt l­îng bµi gi¶ng. C«ng t¸c chi qu¶n lÝ hµnh chÝnh bao gåm ba kho¶n môc: Chi c«ng t¸c phÝ, Chi c«ng vô phÝ vµ Chi héi nghÞ phÝ. Qua b¶ng c¬ cÊu chi cho qu¶n lÝ hµnh chÝnh ta thÊy qua ba n¨m 1998- 1999 vµ 2000 møc ®é chi cho qu¶n lÝ hµnh chÝnh tõ NSNN cho SN gi¸o dôc thñ ®« còng t¨ng liªn tôc t¨ng lªn: N¨m 1998 møc chi qu¶n lÝ hµnh chÝnh ngµnh gi¸o dôc lµ 25.021 triÖu ®ång, n¨m 1999 lµ 27.255triÖu ( t¨ng 2.234 triÖu (tøc 9,83%) so víi n¨m 1998 vµ n¨m 2000 lµ 29.861 triÖu t¨ng 2.606 triÖu (tøc 9,56%) so víi n¨m 1999, ®iÒu ®ã chøng tá c«ng t¸c qu¶n lÝ hµnh chÝnh trong ngµnh gi¸o dôc thñ ®« ®­îc §¶ng uû, ChÝnh quyÒn thµnh phè hÕt søc quan t©m. - Nh­ trªn ®· nãi, kho¶n chi qu¶n lÝ hµnh chÝnh bao gåm ba môc chi: Chi c«ng t¸c phÝ, c«ng vô phÝ vµ héi nghÞ phÝ. NÕu nh­ n¨m 1998 chi héi nghÞ phÝ lµ 6.021triÖu ®ång, ®Õn n¨m 1999 môc chi nµy lµ 6.029 triÖu ( gi¶m 23 triÖu ), th× n¨m 2000 møc chi nµy l¹i lµ 6.071 triÖu (t¨ng 42 triÖu so víi n¨m 1999. Nãi chung xu h­íng trong viÖc chi cho héi nghÞ phÝ nµy cã xu h­íng gi¶m dÇn trong tæng chi cho qu¶n lÝ hµnh chÝnh t¹i c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp nhµ n­íc nãi chung vµ sù nghiÖp gi¸o dôc nãi riªng ( n¨m 1998 chi cho héi nghÞ phÝ chiÕm tØ träng 24,19 % trong kho¶n chi qu¶n lÝ hµnh chÝnh, ®iÒu nµy chøng tá xu h­íng gi¶m chi cho c«ng t¸c nµy lµ xu h­íng tiÕn tíi cña §¶ng bé ngµnh gi¸o dôc thñ ®« trong thêi gian tíi. - Mét ®iÒu ®¸ng mõng lµ trong c«ng t¸c qu¶n lÝ hµnh chÝnh th× c«ng t¸c phÝ vµ c«ng vô phÝ t¨ng lªn nhiÒu h¬n so víi héi nghÞ phÝ gi¶m bít l·ng phÝ cho chi tiªu trong bé m¸y nhµ n­íc lµ ®iÒu ®¸ng mõng, tiÕt kiÖm båi d­ìng c¸n bé gi¸o viªn ®i c«ng t¸c b»ng viÖc cÊp kinh phÝ ®· khuyÕn khÝch anh chÞ em gÇn vµ s¸t víi thùc tiÔn h¬n: Møc chi c«ng t¸c phÝ vµ c«ng vô phÝ chi trong qu¶n lÝ hµnh chÝnh ngµnh gi¸o dôc n¨m 1998 lµ 15.755 triÖu ®ång vµ 5.214 triÖu ®ång, sang n¨m 2000 møc chi nµy t¨ng lªn 17.645 vµ 6.145 triÖu ®ång. 2.1.4. Chi cho mua s¾m vµ söa ch÷a B¶ng16: C¬ cÊu chi cho mua s¾m vµ söa ch÷a tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc qua 3 n¨m (1998 - 1999 - 2000) Møc chi cho mua s¾m, söa ch÷a còng t¨ng lªn qua c¸c n¨m (n¨m 1998 møc chi cho mua s¾m vµ söa ch÷a ngµnh gi¸o dôc lµ 35.119 triÖu dång , n¨m 1999 lµ 38.389 triÖu ®ång vµ n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 42.197 triÖu ®ång . §Çu t­ trang thiÕt bÞ d¹y vµ häc nh»m t¨ng phóc lîi b×nh qu©n trªn ®Çu häc sih vµ gi¸o viªn ®ã lµ mong muèn cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn thµnh phè t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho d¹y vµ häc. Qua ba n¨m 1998 - 1999 vµ 2000, møc chi cho mua s¾m nhiÒu h¬n so víi söa ch÷a (n¨m 1998 chi cho mua s¾m lµ 20.975 triÖu ®ång vµ møc chi söa ch÷a lµ 14.144 triÖu ®ång; n¨m 1999 chi mua s¾m 22.928 triÖu ®ång vµ chi söa ch÷a lµ: 15.461 triÖu; n¨m 2000 chi mua s¾m lµ 22.036 triÖu vµ chi cho söa ch÷a :16.101 triÖu ®ång). §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh møc ®é ®Çu t­ tµi s¶n míi lµ hoµn toµn phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ®· ®­îc chÝnh quyÒn thµnh phè quan t©m, ®ång thêi söa ch÷a khèi l­îng tµi s¶n cò nh»m tiÕt kiÖm vµ tËn dông gi¸ trÞ sö dông cña sè tµi s¶n nµy tr¸nh l·ng phÝ, thùc hiÖn tinh thÇn tiÕt kiÖm mµ §¶ng vµ ChÝnh phñ kªu gäi. Kh«ng ngõng ®Çu t­ cho gi¸o dôc tõ ng©n s¸ch thµnh phè thÓ hiÖn sù ®ång t©m, ®ång lßng cña c¸n bé thµnh phè vµ nh©n d©n ®èi víi sù nghiÖp trång ng­êi. §Çu t­ song ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh ng©n s¸ch thµnh phè nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt cña mét ®ång vèn ®Çu t­ ®ã lµ ®iÒu mµ chÝnh quyÒn thµnh phè quan t©m. Trong xu thÕ quèc tÕ ho¸, Hµ néi nãi riªng vµ c¶ n­íc nãi chung cßn nhiÒu khã kh¨n tr­íc xu thÕ héi nhËp chóng ta quan t©m ®Õn gi¸o dôc tøc lµ chóng ta “®Çu t­ cho t­¬ng lai”, song ®Çu t­ b»ng c¸ch nµo, tiÕn hµnh ra lµm sao? §iÒu ®ã thÓ hiÖn qua viÖc qu¶n lý c¸c nguån vèn ®Çu t­ tõ phÝa Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. §Ó lµm râ thªm ®iÒu ®ã, chóng ta xem xÐt t×nh h×nh sö dông c¸c nguån vèn kh¸c ®Çu t­ cho gi¸o dôc thñ ®«. 2.2. T×nh h×nh sö dông kinh phÝ kh¸c cho ngµnh gi¸o dôc thñ ®« ba n¨m qua 2.2.1. Theo quyÕt ®Þnh sè 3342/Q§ - UB ngµy 18/08/1998 cña UBND thµnh phè vÒ viÖc sö dông nguån häc phÝ t¹i c¸c c¬ së gi¸o dôc c«ng lËp vµ c¬ quan qu¶n lý gi¸o dôc theo tû lÖ ph©n chia quy ®Þnh. - T¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt phôc vô gi¸o dôc vµ häc tËp: 35% trªn tæng nguån thu häc phÝ ®èi víi c¸c c¬ së toµn thµnh phè. §èi víi c¸c c¬ së huyÖn sãc s¬n 20%, gåm: + Hç trî mua s¾m trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng tac gi¶ng d¹y vµ häc tËp + Hç trî cho c«ng t¸c mua s¸ch vµ x©y dùng th­ viÖn tr­êng. + Hç trî cho viÖc söa ch÷a, n©ng cÊp tr­êng líp. - Bæ xung kinh phÝ cho c¸c sù nghiÖp ho¹t ®éng gi¸o dôc. §èi víi c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng toµn thµnh phè 20% trªn tæng nguån thu häc phÝ. §èi víi c¸c c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng t¹i huyÖn Sãc S¬n 35% gåm: + Kinh phÝ hç trî tæ chøc thi tèt nghiÖp + Hç trî c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n + Chi tr¶ c«ng t¸c b¶o vÖ - Hç trî lùc l­îng trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ phôc vô. §èi víi c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng toµn thµnh phè 25% trªn tæng nguån häc phÝ. §èi víi huyÖn Sãc S¬n 35% gåm: + Khen th­ëng gi¸o viªn, häc sinh cã thµnh tÝch suÊt s¾c trong gi¶ng d¹y, häc tËp 3% (huyÖn Sãc S¬n 5%) + Hç trî n©ng cao chÊt l­îng chuyªn m«n gi¸o viªn 5% (huyÖn Sãc S¬n 10%) + Chi båi d­ìng c¸n bé lµm c«ng t¸c thu chi vµ qu¶n lý häc phÝ trong tr­êng häc (ban gi¸m hiÖu, kÕ to¸n, thñ quü vµ ng­êi trùc tiÕp thu...) 6%. + Mua sæ s¸ch, biªn lai, chøng tõ phôc vô c«ng t¸c thu chi vµ qu¶n lý häc phÝ... 6% - Hç trî c«ng t¸c qu¶n lý trùc tiÕp vµ ®iÒu tiÕt chung thuéc ngµnh gi¸o dôc: + C¸c c¬ së chñ qu¶n ®­îc gi÷ l¹i 10%, c¸c phßng gi¸o dôc ®­îc gi÷ l¹i 15% + 10% ®èi víi c¸c c¬ së chñ qu¶n vµ 5% cßn l¹i ®èi víi phßng gi¸o dôc nép vÒ së gi¸o dôc - ®µo t¹o ®Ó ®iÒu hµnh hç trî. Song trong vÊn ®Ò thu chi vµ qu¶n lý häc phÝ trªn ®Þa bµn thµnh phè cßn nhiÒu bÊt cËp. Sù thiÕu ®ång bé gi÷a c¸c tr­êng thu nhiÒu, thu Ýt hoÆc vÉn x¶y ra sù thÊt thu häc phÝ ë c¸c tr­êng ngo¹i thµnh. ViÖc sö dông quü häc phÝ còng c×n tuú tiÖn, cã tr­êng ®· c¾t gi¶m kho¶n chi bæ xung cho c¸c ho¹t ®éng sù nghiÖp gi¸o dôc ®Ó trî cÊp cho c¸n bé gi¸o viªn, ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp. 2.2.2. VÒ kho¶n thu ®ãng gãp x©y dùng tr­êng VÒ vÊn ®Ò nµy cã thÓ nãi cßn qu¸ nhiÒu bÊt cËp gi÷a c¸c tr­êng. PhØ nãi r»ng kho¶n thu nµy ë c¸c tr­êng chñ yÕu do nh©n d©n ®ãng gãp, kh«ng theo ®Þnh møc cô thÓ. V× vËy c¸c tr­êng tuú ý thu víi møc häc phÝ ®Æt ra, thËm chÝ qu¸ cao g©y khã kh¨n cho häc sinh theo häc, cã tr­êng hîp häc sinh ph¶i bá häc v× kh«ng cã tiÒn ®ãng gãp. V× vËy, viÖc h¹ch to¸n kh«ng râ rµng vµ sö dông sai môc ®Ých ch­a kiÓm so¸t ®­îc. Trªn ®©y lµ t×nh h×nh thu vµ sö dông kinh phÝ cña ng©n s¸ch thµnh phè cho sù nghiÖp gi¸o dôc. Nh÷ng n¨m qua ng©n s¸ch ®· kh«ng ngõng t¨ng chi cho gi¸o dôc song viÖc sö dông cßn qu¸ tuú tiÖn vµ ch­a ®óng môc ®Ých chi, qu¶n lý tµi chÝnh ch­a ®¹t yªu cÇu nªn hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån nµy cßn thÊp, tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh cßn thÊp ch­a t­¬ng xøng víi quy m« ®Çu t­ cho ngµnh. V× vËy cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý chi ng©n s¸ch thµnh phè cho sù nghiÖp gi¸o dôc. 2.3. T¨ng c­êng qu¶n lÝ chi c¸c nguån vèn tõ NSNN cho gi¸o dôc Hµ Néi lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng gi¸o dôc phæ th«ng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi thêi gian qua phÇn nµo ®· ph¶n ¸nh ®­îc chÊt l­îng d¹y vµ häc tËp cña thÇy, trß thñ ®« Hµ néi. TØ träng häc sinh cã tr×nh ®é v¨n ho¸ ë møc ë møc trung b×nh vÉn chiÕm tØ träng cao ë c¶ ba cÊp häc ( cÊp tiÓu häc: 34,8%; Trung häc c¬ së 37,2% vµ Phæ th«ng trung häc 51,7%). Kh«ng chØ cã vËy häc sinh yÕu vÉn tån t¹i ngay trªn ®Þa bµn thñ ®« Hµ néi: N¨m häc 1999-2000 cÊp tiÓu häc lµ 2,2%, Trung häc c¬ së 5,3% vµ Trung häc phæ th«ng 7,1%). ChÊt l­îng c¸c k× thi ch­a ph¶n ¸nh ®­îc vµ phï hîp víi quy m« ®Çu t­ cho gi¸o dôc khi xem xÐt v¬Ý c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cña c¸c tØnh kh¸c ( N¨m häc 1999-2000 chÊt l­îng c¸c k× thi cña häc sinh thñ ®«: TiÓu häc 99.4% ( ®øng ®Çu trong c¶ n­íc), Trung häc c¬ së 98,7% ( sau h¶i phßng: 99%) vµ Phæ th«ng trung häc lµ 95% ( Sau Hµ t©y 98,5%). TÊt c¶ nh÷ng ®iÒunµy chøng tá r»ng hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc Hµ Néi ch­a ®¸p øng ®­îc quy m« vµ tÇm cì lµ thñ ®« cña c¶ n­íc ... ThiÕt nghÜ c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi chÝnh trong ngµnh gi¸o dôc cÇn cã biÖn phÊp ®iÒu chØnh thÝch hîp trong thêi gian tíi. §èi diÖn víi thùc tÕ ®ã Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o Hµ néi cho r»ng hiÖu qu¶ sö dông vèn ch­a cao lµ do: * Bé m¸y kÕ to¸n tµi chÝnh trong ngµnh gi¸o dôc. Nh­ chóng ta ®· biÕt: HÖ thèng tæ chøc bé m¸y tµi chÝnh kÕ to¸n cña ngµnh gi¸o dôc thµnh phè gåm: Phßng tµi vô cña Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vµ Phßng Gi¸o dôc ë tÊt c¶ c¸c QuËn, HuyÖn. Cïng víi sù ®i lªn cña ngµnh gi¸o dôc víi khèi l­îng kinh phÝ ngµy cµng lín vµ nguån kinh phÝ ngµy cµng ®a d¹ng, bé m¸y kÕ to¸n ngµnh gi¸o dôc Hµ néi còng ®­îc hoµn thiÖn ®¸p øng viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lÝ tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n Thu- Chi cña tõng cÊp. Tuy nhiªn tr­íc t×nh h×nh vµ nhiÖm vô ®æi míi bé m¸y kÕ to¸n tµi chÝnh nãi chung, kÕ to¸n trong ngµnh gi¸o dôc Hµ Néi nãi riªng cßn cã mét sè h¹n chÕ, cô thÓ: - NghiÖp vô kÕ to¸n tµi chÝnh ch­a chuyªn s©u, ch­a ®ång ®Òu, ch­a ®ñ søc ®¶m nhiÖm nhiÖm vô qu¶n lÝ nguån tµi chÝnh tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc ngµy cµng lín vµ c¸c nguån kinh phÝ kh¸c ngµy cµng ®a d¹ng. - ViÖc x©y dùng dù to¸n vµ lËp quyÕt to¸n quý, n¨m cßn thiÕu c¨n cø, thËm chÝ kh«ng ®óng theo kiÓu mÉu, ch­a theo tiÕn ®é thêi gian quy ®Þnh tõ kh©u lËp dù to¸n ®Õn kh©u quyÕt to¸n kinh phÝ, sæ s¸ch ghi chÐp ch­a râ rµng dÉn ®Õn sai sãt trong c«ng t¸c ghi sæ kÕ to¸n nhÊt lµ ®èi víi c¸n bé tµi chÝnh ë c¸c phßng gi¸o dôc, ®¬n vÞ thô h­ëng ng©n s¸ch. - C¸n bé chuyªn m«n ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn ngµnh KÕ ho¹ch vµ Tµi chÝnh cßn thiÕu nªn khi lËp dù to¸n, quyÕt to¸n kinh phÝ, kiÓm tra viÖc sö dông t¹i c¸c së cßn nhiÒu h¹n chÕ. * VÒ c¬ chÕ qu¶n lÝ cÊp ph¸t. C¬ chÕ qu¶n lÝ ng©n s¸ch theo ngµnh ch­a hoµn thiÖn, viÖc cÊp ph¸t vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®èi víi c¸c ®¬n vÞ tr­íc ®©y thuéc QuËn, HuyÖn qu¶n lÝ thµnh phè uû quyÒn cÊp ph¸t ng©n s¸ch vµ tæng hîp quyÕt to¸n cho phßng tµi chÝnh QuËn, HuyÖn lµm chøc n¨ng gi¸m ®èc cña tµi chÝnh trong viÖc kiÓm tra, xem xÐt vµ theo dâi dÉn ®Õn thiÕu d©n chñ ho¸. ViÖc lËp dù to¸n theo môc lôc ng©n s¸ch ch­a cô thÓ, râ rµng g©y khã kh¨n cho viÖc cÊp ph¸t t¹i c¸c ®¬n vÞ c¬ së, nhiÒu khi x¶y ra t×nh tr¹ng ph¸t sinh kinh phÝ lµm cho viÖc cÊp ph¸t khã kh¨n: Môc thõa, môc thiÕu.... Kh«ng chØ vËy, t×nh tr¹ng" Rít" kinh phÝ "däc ®­êng" vÉn cßn x¶y ra phæ biÕn t¹i nhiÒu c¬ së, kinh phÝ cho c¸c ®¬n vÞ dù to¸n cÊp d­íi bÞ c¾t xÐn, tuú tiÖn vµ kh«ng ®óng kÕ ho¹ch. * VÒ quy tr×nh cÊp ph¸t. ViÖc thùc hiÖn dù to¸n theo quy tr×nh 2 xuèng 3 lªn phÇn nµo ®· ®¸p øng ®­îc tÝnh d©n chñ vµ s¸t thùc h¬n so víi kh©u lËp dù to¸n n¨m cña c¸c c¬ së, song mét thùc tr¹ng mµ kh«ng chØ gi¸o dôc Hµ néi m¾c ph¶i ®ã lµ sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp cßn béc lé mét sè nh­îc ®iÓm: - Dù to¸n ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc t¸ch rêi víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ kÕ ho¹ch tµi chÝnh. Trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch cßn han hÑp viÖc lËp dù to¸n míi chØ chó ý ®Õn Chi Th­êng Xuyªn ch­a cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan tµi chÝnh - gi¸o dôc- thèng kª víi Së KÕ ho¹ch- §Çu t­ trong viÖc x¸c ®Þnh c¨n cø lËp dù to¸n. - Dù to¸n ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ch­a thèng nhÊt tõ trªn xuèng. - Dù to¸n chi ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ch­a khai th¸c triÖt ®Ó nguån vèn ngoµi ng©n s¸ch . - §Þnh møc chi hµnh chÝnh sù nghiÖp ®­îc Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn vµ ®iÒu chØnh ch­a s¸t víi thùc tÕ cña thµnh phè g©y khã kh¨n cho viÖc lËp vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch cho gi¸o dôc. * H¬n thÕ n÷a lµ do ®©y lµ m« h×nh qu¶n lÝ míi ( Míi ¸p dông tõ n¨m 1997 ®Õn nay) nªn viÖc n¾m b¾t vµ cËp nhËt ph­¬ng ph¸p cßn nhiÒu h¹n chÕ, thùc thi chÝnh s¸ch cßn nhiÒu khã kh¨n vµ chÞu sù ph¶n ®èi cña c¸c ban ngµnh. Kh«ng chØ cã nguån vèn ng©n s¸ch cÇn ®­îc quan t©m t¨ng c­êng qu¶n lÝ mµ c¸c nguån vèn kh¸c còng cÇn cã biÖn ph¸p hiÖu chØnh. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hiÖn nay ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn vµ víi vÞ trÝ lµ thñ ®« cña c¶ n­íc víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ lu«n ®i ®Çu trong c¶ n­íc trong mäi lÜnh vùc, sù ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¸c c«ng ty ngµy cµng lín cho ngµnh gi¸o dôc... Khèi l­îng nguån vèn tõ c¸c nguån nµy ngµy cµng t¨ng v× vËy c«ng t¸c qu¶n lÝ c¸c nguån nµy cÇn cã biÖn ph¸p phï hîp. ChÝnh v× nh÷ng tån t¹i cè h÷u trªn cña ngµnh Gi¸o dôc thñ ®« mµ chóng ta cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c­êng qu¶n lÝ c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc thñ ®« nãi chung vµ nguån vèn tõ NSNN nãi riªng trong thêi gian tíi nh»m n©ng cao hiªu qu¶ cña vèn ®Çu t­. PhÇn thø ba ***** Mét sè biÖn ph¸p nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc cña thµnh phè Hµ Néi trong thêi gian tíi (§Õn n¨m 2005). *** I. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn gi¸o dôc ë thñ ®« Hµ Néi trong thêi gian tíi. Sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o nãi chung vµ sù nghiÖp gi¸o dôc nãi riªng lµ cña toµn d©n, c¸c cÊp ®¶ng vµ chÝnh quyÒn, c¸c ngµnh. X· héi ho¸ viÖc häc, duy tr× vµ ph¸t huy tù häc trong nh©n d©n c¸n bé vµ ®¶ng viªn lµ viÖc tÊt yÕu mµ §¶ng vµ nh©n d©n nhÊt thiÕt ph¶i lµm. Song, sù nghiÖp gi¸o dôc chØ cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu cao khi Nhµ n­íc tËp chung c¸c nguån lùc, nh©n d©n ®ång t×nh ñng hé ®ãng gãp vµ sù tham gia cña c¸c tæ chøc x· héi, sù hîp t¸c vµ liªn kÕt quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, c¸n c©n thanh to¸n, c¸n c©n th­¬ng m¹i cßn nhiÒu nh÷ng sù mÊt c©n ®èi v× vËy, ®Çu t­ cho sù nghiÖp gi¸o dôc c¶ n­íc nãi chung vµ thµnh phè Hµ Néi nãi riªng còng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a ®¸p øng ®­îc sù t¨ng nhanh cña sù nghiÖp gi¸o dôc. Nãi chung trong n¨m 2000 võa qua lµ n¨m ®Çu tiªn thµnh uû cïng Së gi¸o dôc Hµ Néi tiÕn hµnh c«ng t¸c x· héi ho¸ gi¸o dôc vµ b­íc ®Çu ®¹t ®­îc thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh tr­êng líp, c¸c h×nh thøc gi¸o dôc ®¸p øng nh­ cÇu häc tËp trong nh©n d©n. Trªn tinh thÇn thùc hiÖn nghiªm tóc luËt gi¸o dôc, cïng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn gi¸o dôc trong thêi gian tíi, qu¸n triÖt c¸c tinh thÇn cña nghÞ quyÕt trung ­¬ng vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, Së gi¸o dôc - ®µo t¹o Hµ Néi ®· x©y dùng nªn ph­¬ng h­íng cô thÓ ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc thñ ®« ®Õn n¨m 2005. 1. TiÕp tôc qu¸n triÖt nghÞ quyÕt Trung ­¬ng II §¹i héi §¶ng kho¸ VIII trong nhËn thøc vµ hµnh ®éng. Tham m­u cho thµnh phè x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thñ ®« trong thêi gian tíi, x©y dùng c¸c ®Ò ¸n cô thÓ ®Ó thùc hiÖn NghÞ quyÕt Trung ­¬ng II theo sù ph©n c«ng cña thµnh phè, t¨ng c­êng hiÖu lùc c«ng t¸c qu¶n lý nh»m thiÕt lËp mét kû c­¬ng trong ngµnh tr¸nh l·ng phÝ nguån lùc, tr­íc m¾t thùc hiÖn mét sè vÊn ®Ò sau: - T¨ng c­êng qu¶n lý c¸c lo¹i h×nh tr­êng ngoµi c«ng lËp. - §Èy m¹nh c«ng t¸c thanh tra gi¸o dôc, ph¸t huy vai trß thanh tra gi¸o dôc trong c«ng t¸c chuyªn m«n nghiÖp vô qu¶n lý. - Phèi hîp víi c¸c ban ngµnh nhÊt lµ c«ng an qu¸n triÖt vµ ®Èy m¹nh ng¨n ngõa nh÷ng tÖ n¹n x· héi trong tr­êng häc. 2. X©y dùng m¹ng l­íi tr­êng häc khang trang vµ nghiªm tóc lµ ®èi víi c¸c tr­êng thuéc ngo¹i thµnh, hoµn thµnh vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ c«ng viÖc kh¶o s¸t, ®iÒu tra thùc tr¹ng c¬ së vËt chÊt mÆt b»ng cña nhµ tr­êng, tõ ®ã lµm c¬ së cho viÖc ®Çu t­. X©y dùng vµ ph¸t triÓn tr­êng ®¹t tiªu chuÈn, chÊt l­îng cao. 3. §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng gi¸o viªn, x©y dùng qui ho¹ch c¸n bé qu¶n lý nh»m ®ång bé ®éi ngò gi¸o viªn, ®Èy m¹nh c«ng t¸c chuÈn ho¸ vµ ®µo t¹o tiªu chuÈn cho mét bé phËn gi¸o viªn vµ c¸n bé qu¶n lý, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu gi¸o viªn ë mét sè quËn, huyÖn, tinh gi¶m biªn chÕ ®èi víi nh÷ng gi¸o viªn thiÕu n¨ng lùc kh«ng ®ñ søc, ®ñ tµi. 4. TiÕp tôc chÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý, t¨ng c­êng c«ng t¸c tæ chøc vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi gi¸o viªn. - VÒ tæ chøc bé m¸y: §Ò nghÞ thµnh phè söa ®æi mét sè ®iÓm trong ph©n cÊp qu¶n lý. - VÒ x©y dùng ®éi ngò gi¸o viªn: TiÕp tôc bæ xung gi¸o viªn cho mét sè tr­êng thiÕu, cïng víi viÖc t¨ng c­êng c¸n bé qu¶n lý trong c¸c phßng gi¸o dôc quËn - huyÖn. - VÒ chÕ ®é ®·i ngé: §Ò nghÞ víi thµnh phè trong viÖc quan t©m ®Õn ®êi sèng c¸n bé - gi¸o viªn ë ngo¹i thµnh vµ nh÷ng gi¸o viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n, quan t©m h¬n n÷a tíi gi¸o viªn mÇm non ngo¹i thµnh vµ gi¸o viªn d¹y trÎ khuyÕt tËt. 5. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc trong c¸n bé gi¸o viªn vµ c¶ häc sinh giái, phæ biÕn vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo gi¶ng d¹y ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, ®ång thêi t¹o c¬ së cho sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin trong ngµnh. 6. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng x· héi ho¸ gi¸o dôc, thùc hiÖn tèt ngµy "Toµn d©n ®­a trÎ ®Õn tr­êng" ®Èy m¹nh c«ng t¸c phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc (TiÕn tíi phæ cËp phæ th«ng c¬ së), xo¸ mï ch÷. X©y dùng m«i tr­êng gi¸o dôc lµnh m¹nh, huy ®éng nguån lùc cho gi¸o dôc vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. N©ng cao chÊt l­îng cña héi ®ång gi¸o dôc c¸c cÊp, chuÈn bÞ tèt cho ®¹i héi gi¸o dôc toµn thµnh phè vµ lËp héi ®ång gi¸o dôc thµnh phè khi cã chØ thÞ cña ChÝnh phñ vµ h­íng dÉn cña Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. 7. T¨ng c­êng c«ng t¸c chÝnh trÞ t­ t­ëng trong gi¸o viªn häc sinh, x©y dùng c¸c c¬ së §¶ng trong nhµ tr­êng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c ph¸t triÓn §¶ng trong tr­êng häc, chó träng c«ng t¸c gi¸o dôc t­ t­ëng, gi¸o dôc truyÒn thèng, ®¹o lý nh©n v¨n trong häc sinh. VËn ®éng tinh thÇn "TrËt tù - kû c­¬ng - t×nh th­¬ng - tr¸ch nhiÖm" trong toµn thÓ gi¸o viªn vµ häc sinh. 8. §Èy m¹nh phong trµo thi ®ua d¹y - häc trong toµn ngµnh, ®ång thêi kÕt hîp víi c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c trong quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn ngµnh gi¸o dôc trong vµ ngoµi n­íc. Xøng ®¸ng lµ ngµnh gi¸o dôc l¸ cê ®Çu trong c¶ n­íc. II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi trong thêi gian tíi. 1. Mét sè gi¶i ph¸p huy ®éng nguån vèn cho gi¸o dôc Hµ Néi. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng x· héi ho¸ gi¸o dôc lµ Nhµ n­íc nh»m tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc, huy ®éng sù ®ãng gãp tèi ®a cña c¸c tÇng líp nh©n d©n vµ tæ chøc x· héi trong viÖc ph¸t triÓn gi¸o dôc cña c¶ n­íc. V× vËy cã hai nguån c¬ b¶n ®¸p øng yªu cÇu cho gi¸o dôc thñ ®«. 1.1. Kinh phÝ tõ ng©n s¸ch thµnh phè. Hµng n¨m, kinh phÝ tõ ng©n s¸ch thµnh phè lu«n ®ãng mét vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc thñ ®« (chiÕm tØ träng lín tæng kinh phÝ cho gi¸o dôc >80%). Gi¸o dôc thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm mµ thµnh uû, UBND thµhh phè giao nh»m phôc vô nh÷ng lîi Ých l©u dµi, c¬ b¶n cña thµnh phè, tõ ®ã thóc ®Èy sù ®ãng gãp trong nh©n d©n. Trong nh÷ng n¨m qua, ng©n s¸ch thµnh phè ®Çu t­ cho sù nghiÖp gi¸o dôc kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ cßn tiÕp tôc t¨ng trong giai ®o¹n tíi ®©y. Thµnh phè phÊn ®Êu chi cho gi¸o dôc trong thêi gian tíi chiÕm 15-19%trong tæng chi cña thµnh phè, thiÕt nghÜ ®©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn nhanh víi chÊt l­îng cao cña gi¸o dôc thñ ®«. Lµ thñ ®« cña c¶ n­íc do ®ã mµ d©n di c­ tõ c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c dÕn t­¬ng ®èi lín, nh­ng hÇu hÕt kh«ng cã hé khÈu chÝnh thøc song con em hä vÉn cã nhu cÇu ®Õn tr­êng v× vËy sè häc sinh thùc tÕ cao h¬n møc dù kiÕn hµng n¨m. VÊn ®Ò nµy g©y khã kh¨n trong viÖc cÊp kinh phÝ mµ chóng ta vÉn th­êng lµm, v× vËy nªn cÊp ph¸t kinh phÝ theo ®Çu häc sinh. + NÕu cÊp ph¸t theo ®Çu häc sinh th× nã cã ­u ®iÓm lµ: §¶m b¶o ®ñ chi ng©n s¸ch cho c¸c tr­êng, c¸c vïng, c¶ thÇy vµ trß, lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch , cÊp ph¸t, theo dâi vµ quyÕt to¸n. Song nã còng cã nh­îc ®iÓm: Nh÷ng vïng gi¸o dôc chËm ph¸t triÓn (c¸c quËn, huyÖn ngo¹i thµnh) lÏ ra cÇn nhiÒu kinh phÝ ®Ó ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt, n©ng cao chÊt l­îng th× l¹i ®­îc Ýt kinh phÝ vµ gi¸o dôc bÞ thôt lïi. §Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh mét hÖ sè cho viÖc cÊp ph¸t gi÷a c¸c vïng, c¸c tr­êng, tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t­ kh«ng ®ång ®Òu... H¬n thÕ n÷a, viÖc x¸c ®Þnh hÖ sè l¹i cã thÓ lµ c¬ së ®Ó tham « - tham nhòng lîi dông... Song nh×n chung chóng ta nªn cÊp ph¸t kinh phÝ theo ®Þnh møc tÝnh trªn ®Çu häc sinh vµ hiÖu qu¶ cña nã ®· ®­îc c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi chøng minh vµ ¸p dông, cÊp ph¸t theo ®Çu häc sinh ®¶m b¶o nhu cÇu tèi thiÓu cho mçi häc sinh trong viÖc häc tËp. 1.2. C¸c nguån kh¸c. Trong n¨m qua, tØ träng cña c¸c nguån vèn kh¸c trong tæng vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®· cã nh÷ng c¶i tiÕn, t¨ng lªn vÒ sè tuyÖt ®èi, song trong giai ®o¹n hiÖn nay chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i huy ®éng tèi ®a sù ®ãng gãp cña c¸c nguån vèn nµy. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã chóng ta ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, ®óng ®¾n. Cô thÓ: - §a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh gi¸o dôc, thùc hiÖn ph­¬ng ch©m Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm. - Huy ®éng c¸c nguån ®ãng gãp tõ nh©n d©n b»ng c¸ch n©ng møc thu häc phÝ ®ång thêi qui ®Þnh møc thu riªng cho tõng vïng, thùc hÖn viÖc cÊp ph¸t qua kho b¹c Nhµ n­íc. Phæ biÕn møc ®ãng gãp cô thÓ ®èi víi cha mÑ häc sinh, t¨ng c­êng gi¸o dôc trong nh©n d©n b¶o vÖ cña c«ng, ®ång thêi cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi häc sinh gÆp khã kh¨n. - Thµnh lËp quÜ hç trî ph¸t triÓn gi¸o dôc tõ c¸c nguån thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. - Tµi trî cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n vµ tæ chøc quèc tÕ. - C¸c kho¶n ®ãng gãp tù nguyÖn - T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c n­íc hîp t¸c ®Ó x©y dùng nÒn gi¸o dôc thµnh phè v÷ng m¹nh. Tranh thñ viÖn trî cña c¸c tæ chøc n­íc ngoµi ®Ó t¨ng chi cho gi¸o dôc. - X©y dùng c¬ cÊu tµi chÝnh trong toµn ngµnh (TØ träng cña c¸c nguån vèn) ®Ó lµm møc phÊn ®Êu thùc hiÖn trong toµn ngµnh. 2. Mét sè gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c kho¶n chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc thñ ®« thêi gian tíi. Coi ®Çu t­ cho gi¸o dôc lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· sím coi gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu cña d©n téc. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc cßn thiÕu thèn, thiÕt nghÜ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kh¶ n¨ng cña m×nh chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i cã biÖn ph¸p sö dông hîp lý c¸c nguån vèn nµy. Qua nghiªn cøu t×nh h×nh ngµnh gi¸o dôc Hµ Néi vµ thùc tr¹ng qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc, t«i xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc trªn ®Þa bµn thµnh phè thêi gian tíi. 2.1. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý cÊp ph¸t vèn ng©n s¸ch cho sù nghiÖp gi¸o dôc. Trong phÇn nµy, t«i xin ®Ò cËp ®Õn viÖc ph©n cÊp ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Tõ tr­íc ®Õn nay, viÖc ph©n cÊp ng©n s¸ch gi¸o dôc ®· thay ®æi qua nh÷ng ph­¬ng thøc, môc ®Ých cña viÖc thay ®æi nµy lµ lùa chän c¸c ph­¬ng thøc thÝch hîp ®Ó võa gi¸m s¸t chÆt chÏ, võa ph©n phèi hîp lý nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao nguån ng©n s¸ch gi¸o dôc. Bªn c¹nh nh÷ng ®iÓm ®¹t ®­îc cña m« h×nh qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc hiÖn nay nã còng cßn cã nh÷ng nh­îc ®iÓm riªng lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc thñ ®«. Qua nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc tõ n¨m 1997 ®Õn nay t«i m¹nh d¹n ®­a ra m« h×nh qu¶n lý trong thêi gian tíi cho sù nghiÖp gi¸o dôc thñ ®«. S¬ ®å qu¶n lý ng©n s¸ch thµnh phè Hµ Néi cho sù nghiÖp gi¸o dôc Së tµi chÝnh vËt gi¸ Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o - PTTH Tr­êng - ®Æc biÖt - Träng ®iÓm Tr­êng chuyªn nghiÖp thuéc Së - ngµnh Phßng gi¸o dôc Khèi THCS Khèi tiÓu häc Khèi mÇm non Nh­ vËy, toµn bé ng©n s¸ch ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®­îc tËp chung ë cÊp thµnh phè. Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I trùc tiÕp giao dÞch víi së Tµi chÝnh - vËt gi¸. C¸c tr­êng chuyªn nghiÖp thuéc c¸c ngµnh, c¸c tr­êng PTTH, tr­êng ®Æc biÖt, tr­êng träng ®iÓm, c¸c phßng gi¸o dôc lµ ®¬n vÞ dù to¸n cÊp II trùc thuéc së gi¸o dôc - ®µo t¹o. C¸c tr­êng tiÓu häc c¬ së, khèi mÇm non quèc lËp trùc thuéc phßng gi¸o dôc lµ ®¬n vÞ dù to¸n cÊp III. Së Tµi chÝnh - VËt gi¸ cÊp kinh phÝ cho Së Gi¸o dôc - §µo t¹o ®Ó Së Gi¸o dôc - §µo t¹o cÊp ph¸t cho c¸c tr­êng chuyªn nghiÖp - Tr­êng PTTH, Tr­êng träng ®iÓm vµ Tr­êng ®Æc biÖt. Së Tµi chÝnh - VËt gi¸ cÊp kinh phÝ cho Së Gi¸o dôc - §µo t¹o ®Ó Së Gi¸o dôc - §µo t¹o cÊp ph¸t kinh phÝ cho c¸c phßng gi¸o dôc ®Ó chi cho c¸c nhu cÇu cña ho¹t ®éng gi¸o dôc thuéc phßng gi¸o dôc qu¶n lý trªn ®Þa bµn quËn- huyÖn. - Phßng gi¸o dôc QuËn, HuyÖn cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi phßng tµi chÝnh ®Ó kiÓm tra - gi¸m s¸t c¸c ®¬n vÞ dù to¸n cÊp III thuéc quËn, huyÖn qu¶n lý trong viÖc sö dông kinh phÝ ®­îc cÊp. - CÇn thùc hiÖn c¬ chÕ phèi hîp víi c¬ quan tµi chÝnh cÊp huyÖn ®Ó gióp phßng gi¸o dôc vµ c¸c tr­êng trong qu¶n lý , sö dông kinh phÝ trong vµ ngoµi ng©n s¸ch ®­îc hîp lý vµ hiÖu qu¶ cao nhÊt. TiÕp tôc khai th¸c ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ®Ó ®Çu t­ sù nghiÖp gi¸o dôc cña m×nh. - Së Tµi chÝnh - vËt gi¸ qu¶n lý tÊt c¶ c¸c nguån ®Çu t­ cho sù nghiÖp gi¸o dôc thµnh phè mét c¸ch thèng nhÊt vµ hiÖu qu¶ cao. - Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o phèi hîp víi Së Tµi chÝnh - vËt gi¸ ®Ó kiÓm tra - gi¸m s¸t tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ cña ngµnh trªn toµn thµnh phè vÒ viÖc sö dông kinh phÝ cho sù nghiÖp gi¸o dôc vµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ n­íc. - VÒ c¬ chÕ cÊp ph¸t, cÇn kh¾c phôc kÞp thêi sù chËm chÔ vÒ thêi gian, ®ång thêi thóc ®Èy nhanh chãng c¸c nhu cÇu chi cña ®¬n vÞ gi¸o dôc trong ®ã cí sù phèi hîp chÆt chÏ v¬Ý kho b¹c Nhµ n­íc thµnh phè. Víi c¬ chÕ qu¶n lý, cÊp ph¸t nµy, nã sÏ gióp cho Së Gi¸o dôc - §µo t¹o n¾m b¾t ®­îc toµn bé c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc vµ ®éi ngò gi¸o viªn trªn toµn thµnh phè do ®ã thuËn tiÖn cho viÖc lËp dù to¸n vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch. H¬n thÕ n÷a, nã còng gióp chÊm døt t×nh tr¹ng thiÕu nî, qu¸ l­¬ng cña gi¸o viªn, c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é Nhµ n­íc víi gi¸o viªn ®­îc thùc hiÖn. Gióp cho gi¸o viªn yªn t©m, phÊn khëi, g¾n bã víi nhµ tr­êng. MÆt kh¸c së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch nªn ®¸p øng kinh phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cña ngµnh theo tiÕn ®é cña n¨m häc, hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®­îc n©ng cao. 2.2. T¨ng c­êng hiÖu qu¶ qu¶n lý, sö dông chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®ång bé ë tÊt c¶ c¸c kh©u: Qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn qua c¸c kh©u: LËp dù to¸n ng©n s¸ch, cÊp ph¸t, quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Õn kiÓm tra gi¸m ®èc chi tiªu ph¶i ®­îc thùc hiÖn trÇn tù theo ®óng qui ®Þnh tµi chÝnh hiÖn hµnh. + §èi víi kh©u lËp dù to¸n: §©y lµ kh©u ban ®Çu, nã ®Þnh h­íng vµ xuyªn suèt qui tr×nh cÊp ph¸t, thùc hiÖn qui tr×nh qu¶n lý ng©n s¸ch theo luËt. C¨n cø lËp dù to¸n ph¶i dùa trªn nhiÖm vô chÝnh trÞ ®­îc giao, c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc trong tõng giai ®o¹n cô thÓ ®Ó tÝnh ra dù to¸n cÇn thiÕt cho ngµnh trong n¨m ho¹t ®éng mµ cô thÓ lµ trªn c¬ së ®Þnh h­íng ph¸t triÓn gi¸o dôc cña thµnh phè, coi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn lµ "sîi chØ ®á" xuyªn suèt qu¸ tr×nh x©y dùng dù to¸n, lµm c¬ së cho viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh ng©n s¸ch gi¸o dôc, ®Çu t­ cã träng t©m, hiÖu qu¶ ®ã lµ yªu cÇu ®Æt ra. Dù to¸n ®­îc lËp ph¶i ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, trung thùc, tÝnh ®ñ vµ ®óng trong n¨m ng©n s¸ch. Trong dù to¸n ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c kho¶n thu - chi trong tõng ®¬n vÞ ®Ó tõ ®ã lËp dù to¸n ng©n s¸ch ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu theo mét tØ lÖ nhÊt ®Þnh. PhÇn cßn l¹i c¸c ®¬n vÞ ph¶i khai th¸c tõ nguån thu kh¸c (häc phÝ, thu x©y dùng, ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc - c¸ nh©n...) nh»m ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña ®¬n vÞ m×nh. CÇn ®­a nguån ngoµi ng©n s¸ch vµo kÕ ho¹ch ®Çu t­ cho gi¸o dôc. Dù to¸n ph¶i ®­îc lËp trªn nh÷ng c¨n cø chÝnh x¸c vµ chi tiÕt cho c¸c ®¬n vÞ thô h­ëng ng©n s¸ch theo môc lôc ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn. §©y thùc sù lµ b­íc chuyÓn biÕn míi trong c«ng t¸c lËp dù to¸n nãi chung va ng©n s¸ch gi¸o dôc nãi riªng ph¶i tr¶i qua nhiÒu n¨m míi ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt. ViÖc lËp ng©n s¸ch gi¸o dôc cña thµnh phè ph¶i g¾n liÒn víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc cña thµnh phè, trªn c¬ së c¸c c¨n cø cô thÓ vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p qui h­íng dÉn lËp dù to¸n cña trung ­¬ng vµ thµnh phoã, dù to¸n ®­îc lËp ph¶i phï hîp víi ®Þnh møc chi, khoa häc vµ cã tÝnh thuyÕt phôc cao. §Þnh møc chi lµ c¨n cø ®Ó lËp dù to¸n, ph©n phèi vµ qu¶n lý ng©n s¸ch . ®Þnh møc cã chÝnh x¸c th× viÖc qu¶n lý vµ ph©n phèi míi s¸t thùc. Trong chi ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai trong c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn vµ chi ®Çu t­. Dùa rªn tÝnh chÊt c¸c kho¶n chi bao gåm chi th­êng xuyªn vµ kh«ng th­êng xuyªn, xin ®­a ra mét ph­¬ng ¸n lËp ®Þnh møc chi ng©n s¸ch nh­ sau: ®Þnh møc ®­îc ph©n thµnh t­¬ng øng víi tÝnh ®Æc thï cña tõng kho¶n chi: PhÇn cè ®Þnh vµ phÇn dao ®éng. * PhÇn cè ®Þnh: T­¬ng øng víi c¸c kho¶n chi th­êng xuyª (l­¬ng, phô cÊp, B¶o hiÓm x· héi - qu¶n lý hµnh chÝnh, gi¶ng d¹y häc tËp...). Nguån ®¶m b¶o cho phÇn nµy ®­îc tÝnh tõ qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ bé gi¸o dôc ®µo t¹o ®· thèng nhÊt : ngh×n ®ång/ häc sinh/n¨m. * PhÇn dao ®éng, t­¬ng øng víi c¸c kho¶ng kh«ng th­êng xuyªn (hç trî mua s¾m trang thiÕt bÞ, bæ xung gi¶ng d¹y häc tËp, söa ch÷a, tu bæ th­êng xuyªn, hç trî gi¸o viªn, hç trî chi kh¸c). Nguån ®¶m b¶o lÊy tõ ng©n s¸ch thµnh phè, häc phÝ vµ mét sè nguån kh¸c (tµi trî - ®ãng gãp), khi tÝnh phÇn dao ®éng nµy, chóng ta lÊy ®Þnh møc chi cña phÇn cè ®Þnh nh©n víi hÖ sè phï hîp ®èi víi c¸c lo¹i tr­êng líp kh¸c nhau - th× hÖ sè cña hä kh¸c nhau). §¬n vÞ tÝnh: ngh×n ®ång/häc sinh/n¨m. Vµ ®Þnh møc chi ng©n s¸ch sÏ lµ tæng hîp hai phÇn (phÇn dao ®éng vµ phÇn cè ®Þnh), theo c¸ch tØnh nµy th× mäi yÕu tè liªn quan ®Òu ®­îc xem xÐt toµn diÖn, phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i vµ quyÒn h¹n cña c¸c cÊp ng©n s¸ch. §iÒu ®ã sÏ khuyÕn khÝch t¨ng ®Çu t­ cho gi¸o dôc b»ng viÖc huy ®éng c¸c nguån lùc cña thµnh phè, tr¸nh t×nh tr¹ng khi lËp dù to¸n "tÝnh chi cao ®Ó cÊp trªn c¾t gi¶m lµ võa". - §èi víi kh©u thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch. Ph¶i nãi r»ng, chi cho gi¸o dôc tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ hÕt søc cÇn thiÕt, chi ®óng, chi ®ñ vµ kÞp thêi ®ã lµ nh÷ng g× mµ chóng ta quan t©m. Tõ n¨m 1997, viÖc thùc hiÖn ph­¬ng ¸n chi qua Kho B¹c Nhµ n­íc phÇn nµo ®· ph¸t huy hiÖu qu¶ song còng cßn tån t¹i mét sè v­íng m¾c. V× vËy theo t«i, Së tµi chÝnh - vËt gi¸ Hµ Néi cã thÓ xem xÐt h×nh thøc cÊp ph¸t trªn ®Ó ®­a vµo thùc tÕ ¸p dông, cã sù gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng. - §èi víi kh©u quyÕt to¸n ng©n s¸ch. QuyÕt to¸n lµ c«ng cô quan träng trong chi tiªu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®­îc thùc hiÖn qua viÖc theo dâi, kiÓm tra hÖ thèng sæ s¸ch chi tiªu vµ ph­¬ng thøc h¹ch to¸n kÕ to¸n cña ®¬n vÞ. V× vËy, quyÕt to¸n lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan cã liªn quan trong lÜnh vùc tµi chÝnh Nhµ n­íc nh»m ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c viÖc thùc hiÖn dù to¸n vµ hiÖu qu¶ sö dông kinh phÝ, t×m hiÓu nh÷ng thµnh tùu vµ nh÷ng bÊt cËp trong thùc hiÖn dù to¸n tõ ®ã rót ra bµi häc kinh nghiÑem cho nh÷ng n¨m sau. Còng nh­ lËp dù to¸n, thùc hiÖn dù to¸n, quyÕt to¸n ng©n s¸ch còng ®ßi hái sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, ®Æc biÖt lµ kho B¹c Nhµ n­íc. C¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n ph¶i göi cho c¬ quan kiÓm to¸n ®Ó kiÓm tra t×nh h×nh sö dông kinh phÝ vµ cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp sö dông kh«ng ®óng môc ®Ých, ®èi t­îng chi. Sau khi ph©n bè, kho B¹c Nhµ n­íc ph¶i sù quyÕt to¸n, nÕu d­ vèn ph¶i chuyªn tr¶ ng©n s¸ch cÊp trªn theo chÕ ®é kÕ to¸n. 2.3. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc toµn thµnh phè. Hµng mÉu, ng©n s¸ch thµnh phè chi hµng tr¨m tû ®ång cho sù nghiÖp gi¸o dôc ®Ó ®Çu t­ vµ cung cÊp cho sù ho¹t ®éng cña lÜnh vùc nµy, cung cÊp nh÷ng kho¶n phóc lîi x· héi cho nh©n d©n mµ phóc lîi gi¸o dôc lµ v« cïng cÇn thiÕt. Cô thÓ, n¨m 1997, ng©n s¸ch thµnh phè chi 270,557 tû ®ång cho sù nghiÖp gi¸o dôc, chiÕm 77,89% trong tæng chi gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ 12,35% trong tæng chi cña thµnh phè. Sang n¨m 1999 sè chi cho gi¸o dôc lµ 295,746 tû ®éng 9t¨ng 25,189 tû tøc 9,31% so víi n¨m 1998)... §Õn n¨m 2000 con sè nµy ®· t¨ng lªn 324,345 tû ®ång 9t¨ng 28,599 tû ®ång so víi 1999). §iÒu nµy chøng tá sù quan t©m cña thµnh phè ®èi víi sù nghiÖp gi¸o dôc thñ ®« kh«ng ngõng t¨ng lªn, thÓ hiÖn qua viÖc t¨ng chi liªn tôc trong nhiÒu n¨m cho gi¸o dôc thñ ®«. V× vËy ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt ®èi víi c¸c phÇn vèn ng©n s¸ch nµy, chóng ta ph¶i cã mét bé m¸y qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n­íc hoµn chØnh vµ lµm viÖc hiÖu qu¶, ®Æc biÖt trong thêi kú ®æi míi vµ héi nhËp hiÖn nay. Chóng ta thµnh lËp bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh theo hÖ thèng ngµnh gi¸o dôc, mµ tr­íc m¾t lµ bé m¸y tµi chÝnh trong Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o biªn chÕ 5 - 7 ng­êi ®èi víi phßng kÕ ho¹ch tµi vô vµ chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc toµn thµnh phè, víi c¬ cÊu s¾p xÕp: + Tr­ëng phßng phô tr¸ch c«ng t¸c kÕ ho¹ch tµi chÝnh kiªm kÕ to¸n tr­ëng. + Phã phßng phô tr¸ch c«ng t¸c cÊp ph¸t, kÕ to¸n vµ theo dâi tæng hîp. + Mét ng­êi lµm c«ng t¸c cÊp ph¸t kinh phÝ, quyÕt to¸n vµ tæng hîp víi kho B¹c. + Mét ng­êi chuyªn qu¶n c¸c tr­êng trùc thuéc Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. + Mét ng­êi chuyªn qu¶n c¸c phßng gi¸o dôc quËn, huyÖn. - C¸c tr­êng trùc thuéc Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¶i thùc hiÖn quyÕt to¸n víi Së ban hµnh. - ë c¸c phßng gi¸o dôc cã bé phËn tµi vô chÞu tr¸ch nhiÖm chi tiªu cho c¸n bé qu¶n lý ë phßng vµ chi cho c¸c tr­êng tiÓu häc, trung häc c¬ së, mÇm non quèc lËp. Nh»m thùc hiÖn nghiªm tóc luËt ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c kho¶n chi, Së gi¸o dôc ®µo t¹o ph¶i ®iÒu tra ph©n lo¹i tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn tµi chÝnh kÕ to¸n tõ cÊp thµnh phè ®Õn quËn - huyÖn, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸n bé kh«ng cã chuyªn m«n tµi chÝnh l¹i lµm nhiÖm vô tµi chÝnh trong ngµnh. S¬ ®å bé m¸y qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc Hµ Néi. Phã gi¸m ®èc Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o phô tr¸ch tµi vô Phßng kÕ ho¹ch tµi vô Phßng tµi vô c¸c tr­êng thuéc së-ngµng Bé phËn kÕ to¸n phßng gi¸o dôc Phßng tµi vô thuéc së GD-§T 2.4. Bè trÝ hîp lý c¬ cÊu chi tiªu vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån kinh phÝ ®Çu t­ cho gi¸o dôc. Thùc hiÖn cña c«ng t¸c nµy lµ ®­a vèn tíi ®èi t­îng chi, thùc hiÖn môc ®Ých ®Çu t­. V× vËy viÖc t¹o lËp mét c¬ cÊu sö dông vèn hîp lý cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t­. Qua b¶ng c¬ cÊu chi trong ngµnh gi¸o dôc tõ ng©n s¸ch thµnh phè (B¶ng 11) ta thÊy trong vµi n¨m qua chi tõ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ®· ®¸p øng phÇn nµo nhu cÇu chi tiªu nh­ng ch­a hîp lý. Chi cho con ng­êi chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu chi th­êng xuyªn nh­ng hiÖu qu¶ ch­a cao, chóng ta cÇn s¾p xÕp l¹i ®éi ngò gi¸o viªn trong ngµnh gi¸o dôc, tr¸nh t×nh tr¹ng thõa biªn chÕ g©y l·ng phÝ vèn ng©n s¸ch. Chi cho gi¶ng d¹y cßn qu¸ thÊp: N¨m 1998 lµ 11,98% trong tæng chi cho gi¸o dôc, n¨m 1999 lµ 11,94% vµ n¨m 2000 lµ 11,89%, v× vËy nã ¶nh h­ëng lín ®Õn chÊt l­îng gi¸o dôc, chÊt l­îng c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ häc tËp gi¶m sót. G¾n víi môc tiªu ph¸t triÓn gi¸o dôc, n©ng cao chÊt l­îng quy m« nªn nhu cÇu cña kho¶n chi nµy rÊt lín, chóng ta cÇn n©ng tû träng cña nhãm chi nµy lªn 15% trong tæng sè chi th­êng xuyªn. TiÕp tôc c¾t gi¶m c¸c kho¶n chi vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh tr¸nh l·ng phÝ nguån lùc ®èi víi bé phËn naú, gi¶m bít phiÒn hµ trong viÖc qu¶n lý vµ cÊp xÐt thñ tôc vµo - ra khái ngµnh. N¨m 1998 chi cho qu¶n lý hµnh chÝnh lµ 25,021 tû ®ång chiÕm 9,25% tæng chi th­êng xuyªn ngµnh gi¸o dôc, n¨m 1999 lµ 9,21% vµ n¨m 2000 lµ 9,20% tæng chi gi¸o dôc thñ ®«. Trong thêi gian tíi chóng ta cè g¾ng c¾t gi¶m kho¶n nµy xuèng d­íi 6% tæng chi th­êng xuyªn cña ngµnh gi¸o dôc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t­, tiÕt kiÖm ng©n s¸ch, t¨ng chi cho nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt h¬n. §èi víi kho¶n chi vÒ mua s¾m söa ch÷a th× trong ba n¨m qua t­¬ng ®èi æn ®Þnh, ®iÒu nµy lµ do c¬ së vËt chÊt trong ngµnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ chiÕm tû träng t­¬ng ®èi trong ®Çu t­ cho gi¸o dôc hµng n¨m (n¨m 1998 lµ 12,9% so víi tæng chi th­êng xuyªn cho gi¸o dôc - N¨m 1999 lµ 12,96% vµ n¨m 2000 lµ 13%), tr­íc mét thùc tr¹ng lµ quy m« vµ c¸c lo¹i h×nh tr­êng líp liªn tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m qua vµ trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, th× nhu cÇu ®ßi hái ®èi víi kho¶n chi nµy tiÕp tôc t¨ng... MÆc dï trong nh÷ng n¨m qua, Nhµ n­íc ®· rÊt quan t©m ®Çu t­ cho viÖc x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho c¸c tr­êng, líp song mét thùc tÕ ®¸ng buån lµ sù xuèng cÊp nhanh chãng cña c¸c tµi s¶n cè ®Þnh trong ngµnh gi¸o dôc. ThiÕt nghÜ chóng ta cÇn kh¾c phôc ®iÒu nµy b»ng c¸ch vËn ®éng nh©n d©n, c¸c ban - ngµnh ñng hé gióp ®ì cïng víi Nhµ n­íc b¶o vÖ cña c«ng nh»m t¨ng c­êng hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­. §Ó t×m hiÓu râ h¬n vÒ viÖc qu¶n lý sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong ngµnh gi¸o dôc, chóng ta nhÊt thiÕt ph¶i xem xÐt ®Þnh møc mµ Nhµ n­íc lËp ra ®Ó ®Çu t­, lµm c¨n cø cho viÖc cÊp ph¸t vµ qu¶n lý vèn ng©n s¸ch. 3. X©y dùng ®Þnh møc chi cho gi¸o dôc. Nh­ trªn ®· nãi, ®Þnh møc chi lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch ph©n phèi vµ qu¶n lý ng©n s¸ch. §Þnh møc chi cã phï hîp th× viÖc qu¶n lý ph©n phèi míi chÝnh x¸c vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao, chóng ta kh«ng nªn x©y dùng ®Þnh møc chi mét c¸ch ®ång ®Òu ho¸, ph¶i x¸c ®Þnh chi tiÕt tõng ®èi t­îng chi ®èi víi tõng hîp trong tõng quËn huyÖn, n¬i ®­îc ph©n phèi Ýt. §Þnh møc chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc do Nhµ n­íc ban hµnh lµ møc chi cÇn thiÕt, tèi thiÓu cho mét ®èi t­îng (®Çu häc sinh hoÆc ®Çu d©n sè) nh»m ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc cña Nhµ n­íc. + X¸c ®Þnh møc chi cho gi¸o dôc theo ®Çu häc sinh cã ­u ®iÓm lµ ®¶m b¶o cho c¸c ®Þa ph­¬ng cã ®ñ kinh phÝ cho cho c¸c tr­êng theo ®óng chÕ ®é. Song l¹i cã nh­îc ®iÓm lµ kh«ng ®¶m b¶o ®­îc tÝnh c«ng b»ng trong ph©n phèi ng©n s¸ch gi÷a c¸c quËn huyÖn. §èi víi c¸c quËn, huyÖn nµo gi¸o dôc ®· ph¸t triÓn, sè l­îng häc sinh lín th× cµng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ ph¸t triÓn. Tr¸i l¹i, ®èi víi c¸c quËn huyÖn nÒn gi¸o dôc kÐm ph¸t triÓn (®Æc biÖt c¸c x· ngo¹i thµnh, b¸n s¬n ®Þa) th× cµng khã cã ®iÒu kiÖn n©ng cao phóc lîi x· héi vµ t¨ng chÊt l­îng gi¶ng d¹y. Bëi, ®Çu t­ qu¸ Ýt kh«ng ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n chi tiªu cho gi¸o dôc. + Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®Þnh møc chi theo ®Çu d©n sè cã ­u ®iÓm lµ ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng trong c¸c quËn huyÖn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quËn huyÖn mµ gi¸o dôc ch­a ph¸t triÓn cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn (bëi lÏ c¸c huyÖn nµy d©n trÝ thÊp, tèc ®é t¨ng d©n sè b×nh qu©n cao v× vËy d©n sè lín) v× cã vèn ®Çu t­ t­¬ng ®èi dåi dµo ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi tiªu trong gi¸o dôc, chi cho con ng­êi, qu¶n lý hµnh chÝnh, chi cho gi¶ng d¹y vµ mua s¾m söa ch÷a, ngoµi ra cßn cã mét phÇn d«i ra ®Ó ®Çu t­ thªm cho gi¸o dôc: c¶i t¹o tr­êng líp, mua s¾m ®å dïng häc tËp... Tuy niªn, ph­¬ng ph¸p nµy l¹i cã nh­îc ®iÓm lµ k×m h·m sù ph¸t triÓn ë c¸c quËn huyÖn cã nÒn gi¸o dôc ph¸t triÓn kh¸. Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸ gi¶, ng­êi d©n lµm ¨n su«n sÎ cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ cho con em hä ®i häc song do d©n di c­ ®Õn vÉn cã nhu cÇu häc tËp mµ l¹i kh«ng cã hé khÈu v× vËy kh«ng ®­îc cÊp kinh phÝ, tõ ®©y lµm gi¶m møc ®Çu t­ b×nh qu©n trªn ®Çu mét häc sinh. C¸c kho¶n vèn ®Çu t­ bÞ "c¾t xÐn" tõ kho¶n nµy sang kho¶n kh¸c lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh, ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®Þnh møc chi theo ®Çu d©n sè chØ lµm c¨n cø ®Ó ph©n bæ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc chø kh«ng thÓ lµm c¨n cø ®Ó qu¶n lý ®­îc. Dùa trªn ®Þnh møc chi chuÈn mµ Nhµ n­íc ban hµnh c¸c quËn, huyÖn lÊy ®ã lµm c¨n cø cÊp ph¸t vµ qu¶n lý (Xem b¶ng ). B¶ng 10: §Þnh møc chi cho gi¸o dôc trªn ®Çu häc sinh cho tõng cÊp häc §¬n vÞ: §ång / häc sinh / n¨m. Møc chi CÊp häc N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 (sè dù to¸n) 1. MÉu gi¸o 190.000 250.000 340.000 2. Nhµ trÎ 530.000 670.000 840.000 Hç trî gi¸o viªn mÇm non n«ng th«n 50.000 90.000 114.000 3. TiÓu häc 170.000 230.000 300.000 4. Trung häc c¬ së 200.000 270.000 370.000 5. Phæ th«ng trung häc 240.000 320.000 480.000 6. KhuyÕt tËt - Häc sinh mï 1.500.000 2.000.000 2.600.000 - Häc sinh c©m ®iÕc 950.000 1.400.000 1.900.000 - Häc sinh thiÓu n¨ng 950.000 1.400.000 1.900.000 7. Tr­êng chuyªn 700.000 900.000 1.100.000 8. Xo¸ mï 30.000 50.000 60.000 9. Trung t©m gi¸o dôc kü thuËt tin häc 50.000 90.000 130.000 10. Trung t©m gi¸o dôc th­êng xuyªn 60.000 100.000 180.000 Nguån: Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o. Nh­ vËy, trong nh÷ng n¨m qua Nhµ n­íc ta nãi chung vµ Hµ Néi nãi riªng ®· rÊt quan t©m tíi sù nghiÖp gi¸o dôc, møc chi b×nh qu©n hµng n¨m cho mâi häc sinh liªn tôc t¨ng lªn vµ t¨ng ë møc ®¸ng kÓ. NÕu lÊy sè b×nh qu©n cho c¸c ®èi t­îng th× n¨m 1998 mçi häc sinh mét n¨m ®­îc Nhµ n­íc cÊp 432.308 ®ång/sinh/n¨m. N¨m 1999 lµ 597.692 ®ång/häc sinh/n¨m (t¨ng 105.384 ®ång t­¬ng ®­¬ng 38,26%) vµ n¨m 2000 møc chi ®ã ®· t¨ng lªn (­íc ®¹t): 793.385 ®ång/häc sinh/n¨m. Nh­ vËy, Hµ Néi ®· rÊt quan t©m ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc, sù nghiÖp trång ng­êi cña ®Êt n­íc vµ thùc hiÖn ®óng ph­¬ng ch©m mµ Häi nghÞ lÇ II Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VIII ®Ò ra: "Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu". Qua viÖc ph©n tÝch trªn ta thÊy, ë c¶ hai ph­¬ng ph¸p trªn ®Òu tån t¹i nh÷ng ­u - nh­îc ®iÓm ®an xen lÉn nhau vµ nh÷ng ®Æc tÝnh riªng cu¶ nã. Theo t«i, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cao nhÊt chóng ta cÇn t×m ra biÖn ph¸p kÕt hîp hai ph­¬ng ph¸p nµy ®Ó ®Þnh møc chi lµ chuÈn vµ tõ ®ã c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch gi¸o dôc lµ tèt nhÊt: ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®Þnh møc chi theo ®Çu häc sinh cã tÝnh ®Õn sù chªnh lÖch gi÷a c¸c quËn, huyÖn b»ng hÖ sè phï hîp ®èi víi tõng quËn, huyÖn. Theo t«i nghÜ nÕu ¸p dông ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®Þnh møc chi nµy th× kinh phÝ cÊp ph¸t cho c¸c tr­êng sÏ ®ñ ®¶m b¶o chi, ®óng chÕ ®é vµ ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng ®èi víi c¸c tr­êng, líp thuéc c¸c quËn, huyÖn kh¸c nhau. Tuy nhiªn, gi¸o dôc cã ®¹t thµnh tÝch cao vµ sù hËu thuÉn cña nh©n d©n kh«ng ph¶i chØ cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ mµ nã cßn cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c n÷a. III. mét sè ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c gi¶i ph¸p trªn. 1. Sù quan t©m cña Thµnh uû, UBND thµnh phè, c¸c ngµnh, c¸c cÊp ®èi víi sù nghiÖp gi¸o dôc thñ ®«. Sù quan t©m nµy ®­îc thÓ hiÖn qua ®­êng lèi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña thµnh phè th«ng qua c¸c chØ tiªu ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch thµnh phè cho ngµnh gi¸o dôc. Sù ph¸t triÓn ®ång bé tõ c¸c x·, ph­êng, thÞ trÊn, sù quan t©m ngµy cµng s©u s¾c ®Õn chÊt l­îng gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng, møc ®é hiÖu qu¶ vµ thµnh tÝch cña häc sinh trong c¸c kú thi häc sinh giái quèc gia vµ quèc tÕ. 2. C¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch ­u ®·i gi¸o dôc nhÊt thiÕt ph¶i ®­îc ban hµnh kÞp thêi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña thñ ®«. - C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi gi¸o viªn ngo¹i thµnh, gi¸o viªn cã hoµn c¶nh khã kh¨n vµ gi¸o viªn d¹y trÎ khuyÕt tËt. - KhuyÕn khÝch häc sinh giái tham gia vµo c¸c tr­êng s­ ph¹m ®Ó ®µo t¹o gi¸o viªn. - Qui ®Þnh møc chi cho c¸c ho¹t ®éng nh­: + Phô cÊp gi¶ng bµi cña gi¸o s­, gi¶ng viªn giái khi tham gia gi¶ng d¹y t¹i tr­êng. + ChÕ ®é båi d­ìng gi¸o viªn d¹y häc sinh giái. + Cã ®Þnh møc chi phï hîp. 3. Thanh tra tµi chÝnh. §©y còng lµ vÊn ®Ò kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc gi¶m s¸t c¸c kho¶n chi tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, nh»m môc ®Ých xem xÐt viÖc lËp dù to¸n ng©n s¸ch ch©n hµnh ng©n s¸ch, quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trªn c¬ së thùc hiÖn luËt Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ c¸c qui ®Þnh vÒ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. ChØ ra nh÷ng sai ph¹m, ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan, kh¸ch quan dÉn ®Õn sai ph¹m vµ qui kÕt tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n - tËp thÓ ®èi víi tõng sai ph¹m. Tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng kiÕn nghÞ, xö lý ®èi víi tõng sai ph¹m, kiÕn nghÞ lµ gi¶i ph¸p nh»m ®­a c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh ng©n s¸ch theo ®óng luËt ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ c¸c qui ®Þnh cña Bé tµi chÝnh. Tuy nhiªn, trong ph¹m vi ®Ò tµi, t«i chØ nªu ®­îc xem xÐt sè vÊn ®Ò vÒ chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc trªn ®Þa bµn thñ ®« nh÷ng n¨m qua. Nh­ ta ®· biÕt, thanh tra Nhµ n­íc ®­îc tiÕn hµnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c néi dung chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, nh­ vËy thanh tra c¸c kho¶n chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ho¹t ®éng gi¸o dôc còng ®­îc tiÕn hµnh trªn tÊt c¶ c¸c mÆt. - Thanh tra vèn ®Çu t­ lµ c¬ b¶n: Thùc chÊt ®©y lµ viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý chung vèn ®Çu t­ XDCB cña c¬ quan, ®¬n vÞ trªn nh÷ng mÆt: chñ tr­¬ng ®Çu t­, hiÖu qu¶ dù ¸n lóc phª duyÖt, chñ tr­¬ng ®Çu t­ ®Õn khi thanh tra, viÖc chÊp hµnh tr×nh tù thñ tôc... C«ng t¸c thanh tra nguån vèn nµy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®èi víi c¶ hai phÝa ®èi t¸c: C¸c c¬ quan tµi chÝnh, c¸c ®¬n vÞ chñ ®Çu t­ vµ ®¬n vÞ nhËn thÇu x©y l¾p. - §èi víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp: Thùc hiÖn thanh tra trªn c¶ hai cÊp: §¬n vÞ dù to¸n cÊp trªn vµ t¹i c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp sö dông kinh phÝ. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh tµi chÝnh thñ ®« nãi chung ®· thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh tra nµy. Trùc tiÕp ph¸t hiÖn nh÷ng sai ph¹m cña ®¬n vÞ thô h­ëng ng©n s¸ch vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh xö lý kÞp thêi ®èi víi nh÷ng sai ph¹m ®ã. Song thiÕt nghÜ, gi÷a mét x· héi chñ nghÜa c«ng b»ng v¨n minh th× viÖc sai ph¹m nµy vÉn ph¶i xö lý mét c¸ch nghiªm tóc h¬n, triÖt ®Ó ®Ó x¶y ra nh÷ng sai sãt trong vÊn ®Ò tµi chÝnh t¹i c¸c ®¬n vÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ng©n s¸ch nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Êt n­íc ta rÊt cÇn vèn ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, Thµnh uû, UBND thµnh phè cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý chÆt chÏ h¬n. 4. Bé tµi chÝnh vµ Bé gi¸o dôc ph¶i cã h­íng dÉn nghiªm tóc, khoa häc vÒ viÖc thu - chi, h¹ch to¸n c¸c kho¶n kinh phÝ ngoµi ng©n s¸ch. kÕt luËn NhËn thøc râ vai trß cña sù nghiÖp gi¸o dôc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, kÕ ho¹ch ho¸ gi¸o dôc lµ b­íc khëi ®Çu vµ mang tÝnh ®i tr­íc so víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Mµ ®Çu t­ cho gi¸o dôc l¹i quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña ngµnh mµ trong ®ã nguån vèn tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ chñ yÕu. Víi môc ®Ých lµ t×m ra biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m t¨ng c­êng qu¶n lÝ c¸c nguån kinh phÝ tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Çu t­ cho gi¸o dôc nh»m t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t­ gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi kÕ ho¹ch 2001-2005 mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Æt ra ®èi víi sù nghiÖp kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ sù nghiÖp gi¸o dôc nãi riªng. Trong ph¹m vi hiÓu biÕt h¹n chÕ cña b¶n th©n, chuyªn ®Ò t«i nghiªn cøu ®· ®Ò cËp nh÷ng néi dung vµ yªu cÇu ®Æt ra: VÒ mÆt lý luËn: Tr×nh bµy kh¸i qu¸t c¸c vÊn ®Ò vÒ chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc, c¬ cÊu chi trong ngµnh gi¸o dôc thñ ®« nh»m t¨ng hiÖu qu¶ cña nguån vèn ®Çu t­ cho gi¸o dôc Hµ Néi. VÒ mÆt thùc tÕ: Trªn c¬ së kh¶o s¸t, t×m hiÓu thùc tr¹ng vÒ c¬ cÊu chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc nh»m ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ cña mçi ®¬n vÞ vèn ®Çu t­, t«i ®· m¹nh d¹n ®Ò ra mét sè biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc. Trªn ®©y lµ toµn bé néi dung nghiªn cøu thuéc ph¹m vi ®Ò tµi tèt nghiÖp. T«i hy väng r»ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy sÏ gãp phÇn vµo viÖc ®æi míi c¸c ph­¬ng thøc qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho sù nghiÖp gi¸o dôc thñ ®«. Tuy nhiªn, do sù hiÓu biÕt cã h¹n, thêi gian thùc tËp h¹n chÕ v× vËy chuyªn ®Ò nµy ch¾c ch¾n cã sù thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. RÊt mong ®­îc sù gãp ý vµ chØ b¶o cña ThÇy, C« gi¸o, c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt sau nµy cña t«i ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh: “ Thanh tra tµi chÝnh” - TS: Ph¹m Ngäc ¸nh. 2. B¸o c¸o quyÕt to¸n Thu- Chi ng©n s¸ch thµnh phè Hµ néi n¨m 1998- 1999- 2000 cña Së Tµi chÝnh-VËt gi¸. 3. B¸o c¸o quyÕt to¸n kinh phÝ uû quyÒn cña Së Tµi chÝnh-VËt gi¸ Hµ néi. 4. B¸o c¸o x©y dùng chiÕn l­îc tµi chÝnh ®Õn n¨m 2010 cña Së Tµi chÝnh-VËt gi¸ Hµ néi. 5. C¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn Thu-Chi, qu¶n lÝ häc phÝ vµ c¸c kho¶n ®­îc thu kh¸c ë c¸c c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o c«ng lËp cña thµnh phè Hµ Néi. 6. LuËt ng©n s¸ch nhµ n­íc. 7. LuËt gi¸o dôc. 8. Hå CHÝ MINH vÒ vÊn ®Ò gi¸o dôc - NXB gi¸o dôc Hµ Néi n¨m 1990. 9. Bµi gi¶ng “ KÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn Kinh - TÕ x· héi” - PTS Ng« Th¾ng Lîi. 10. Niªn gi¸m thèng kª 2000. 11. §æi míi Ng©n s¸ch nhµ n­íc. GS-TS: Tµo H÷u Phïng - PTS: NguyÔn C«ng NghiÖp. 12. Gi¸o tr×nh: “Qu¶n lÝ tµi chÝnh nhµ n­íc” - Tr­êng §¹i häc Tµi chÝnh-KÕ to¸n Hµ néi n¨m 1999.