Đề tài Một số định hướng và giải pháp để nâng cao vai trò điều tiết tiền tệ của ngân hàng Trung ương

Mét sè ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña ng©n hµng trung ­¬ng I. Lêi më ®Çu Ng©n hµng trung ­¬ng lµ mét c¬ quan thuéc bé m¸y nhµ n­íc, ®­îc ®éc quyÒn ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng vµ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng, víi môc tiªu c¬ b¶n lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, duy tr× sù æn ®Þnh vµ an toµn cña hÖ thèng ng©n hµng. Ng©n hµng trung ­¬ng n¾m gi÷ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ vÜ m«, ®ã lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Bëi vËy, Ng©n hµng trung ­¬ng cã vÞ trÝ ®Æc thï trong bé m¸y ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. ë ViÖt Nam, Ng©n hµng trung ­¬ng lµ c¬ quan cña chÝnh phñ, cã tr¸ch nhiÖm chñ tr× vµ x©y dùng dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, kÕ ho¹ch cung øng l­îng tiÒn bæ sung cho l­u th«ng hµng n¨m. §iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, thùc hiÖn viÖc ®­a tiÒn ra l­u th«ng vµ rót tiÒn tõ l­u th«ng vÒ theo tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng trong ph¹m vi l­îng tiÒn cung øng ®· ®­îc chÝnh phñ phª duyÖt. ChÝnh v× vËy ng©n hµng cã vai trß to lín trong ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Thùc tÕ ë ViÖt Nam cho thÊy, trong nh÷ng n¨m qua. thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam ®· ®­îc h×nh thµnh vµ tõng b­íc hoµn thiÖn theo xu h­íng n¨ng ®éng, tÝch cùc, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ. C¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ kh¸ phong phó víi c¸c c¸ch kh¸c nhau, nh­ng ®Òu ho¹t ®éng víi môc tiªu duy nhÊt lµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ ph¸t triÓn trong thêi k× míi. MÆc dï ®Õn nay qui m« cña thÞ tr­êng nµy cßn rÊt khiªm tèn nh­ng nã ®· ®ãng gãp vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc kÕt nèi cung cÇu vÒ vèn ng¾n h¹n cho c¸c ng©n hµng, doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh doanh ... ThÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh tõ n¨m 1993, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng h×nh thµnh n¨m vµ ho¹t ®éng kh¸ hiÖu qu¶ ®· chøng minh cho sù lín m¹nh cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam. §Æc biÖt, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho c¸c ng©n hµng trong viÖc b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n, an toµn hÖ thèng, còng nh­ më réng nguån vèn cho vay. Trong nh÷ng kÕt qu¶ ®ã, kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß ®iÒu tiÕt cña NHNN ViÖt Nam. Tuy nhiªn TT tr­êng tiÒn tÖ cña ViÖt Nam vÉn ph¸t triÓn ë møc ®é thÊp xÐt trªn c¶ gãc ®é qui m«, chñng lo¹i hµng ho¸ vµ c«ng cô giao dÞch. C¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng tiÒn cßn cã nhiÒu h¹n chÕ, b¶n th©n mét sè tæ chøc ch­a qu¶n lý vèn mét c¸ch linh ho¹t vµ hiÖu qu¶, ch­a chñ ®éng tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó sinh lêi nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi cña m×nh. NhÊt lµ hiÖn nay hÖ thèng ng©n hµng cßn ®ang trong giai ®o¹n c¶i c¸ch, cñng cè nªn còng ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tham gia cña c¸c tæ chøc tæ chøc, c¸ nh©n vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ. LuËt ph¸p vÒ ng©n hµng cßn nhiÒu vÊn ®Ò ch­a phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, c«ng nghÖ ng©n hµng ch­a hiÖn ®¹i ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n còng nh­ sù lu©n chuyÓn vèn nhanh gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông. Ng©n hµng ch­a ph¸t huy tèt vai trß h­íng dÉn thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c thµnh viªn tham gia c¸c giao dÞch ng©n hµng vµ sö dông nguån vèn. ChÕ ®é l·i suÊt ch­a hoµn toµn linh ho¹t nh»m thu hót l­îng vèn nhµn rçi trong d©n còng nh­ thu hót vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. Mét sè m« h×nh ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸ thµnh c«ng trong viÖc ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ë c¸c n­íc còng ch­a ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn giíi thiÖu vµ h×nh thµnh. ChÝnh v× thÕ trong bµi viÕt nµy, t«i muèn ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò vÒ vai trß ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña ng©n hµng trung ­¬ng ViÖt Nam trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, qua ®ã còng xin m¹n phÐp ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ng©n hµng nhµ n­íc ph¸t huy tèt h¬n n÷a vai trß cña m×nh. II. Vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng trong viÖc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ 1. Kh¸i niÖm 1.1. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ ThÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ mét lo¹i h×nh thÞ tr­êng tµi chÝnh. Sø mÖnh cña nã lµ thùc hiÖn sù trao ®æi vèn ng¾n h¹n gi÷a c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ, th«ng qua viÖc trao ®æi c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n. Theo nghÜa cæ ®iÓn, thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ thÞ tr­êng thuÇn tuý liªn ng©ng hµng, víi hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ: c©n ®èi ®iÒu hoµ nguån vèn vay vµ cho vay gi÷a c¸c ng©n hµng TW vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c©n ®èi ®iÒu hoµ kh¶ n¶ng chi tr¶ gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, tõ thËp 70 trë ®i thÞ tr­êmg tiÒn tÖ ®· më réng víi sù tham gia cña nhiÒu t¸c nh©n kinh tÕ. Do vËy, TTTT ngµy nay ®­îc hiÓu nh­ lµ n¬i thùc hiÖn toµn bé nh÷ng kho¶n cho vay vµ nh÷ng kho¶n ®i vay cña c¸c chñ thÓ, trªn c¬ së mét hîp ®ång nhÊt ®Þnh, theo mét gi¸ nhÊt ®Þnh vµ theo mét thêi h¹n cô thÓ, nh»m t¹o ra sù c©n b»ng cung cÇu tiÒn tÖ 1.2. Vai trß cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ ThÞ tr­êng tiÒn tÖ t¹o ra m«i tr­êng sinh lêi cho c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp hiÖn ®¹ng n¾m gi÷ trong tay mét sè l­îng tiÒn nhµn rçi vµo viÖc mua nh÷ng c«ng cô tÝn dông ng¾n h¹n vµ ®­îc lêi do kh«ng ®Ó tiÒn trong kÐt hoÆc kÝ göi vµo tµi kho¶n kh«ng k× h¹n ë ng©n hµng nÕu tµi kho¶n nµy kh«ng ®­îc h­ëng l·i. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ng©n hµng kinh doanh nãi chung, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc ®iÒu chØnh møc dù tr÷, c¸c ph­¬ng tiÖn chi tr¶, ®Ó øng phã víi nh÷ng nhu cÇu mu«n mµu cña kh¸ch hµng. ThÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ n¬i thùc thi nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña ng©n hµng trung ­¬ng. B»ng viÖc mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, ng©n hµng trung ­¬ng t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi cÇn khuyÕn khÝch kinh tÕ t¨ng tr­ëng, ng©n hµng trung ­¬ng mua vµo c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n. b¬m thªm tiÒn vµo chu chuyÓn kinh tÕ dÉn ®Õn t¨ng søc mua kÝch thÝch kinh tÕ t¨ng tr­ëng. Ng­îc l¹i nÕu ng©n hµng trung ­¬ng b¸n c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n, sÏ rót tiÒn khái chu chuyÓn kinh tÕ, dÉn ®Õn sù thu hÑp søc mua x· héi, lµm chËm ®µ t¨ng tr­ëng cu¶ nÒn kinh tÕ. 1.3. C¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ C¸c doanh nghiÖo s¶n xuÊt kinh doanh khi b¸n s¶n phÈm cña hä nhËn ®­îc giÊy nî hèi phiÕu,th­êng ®em chóng ra thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó nhËn ®­îc tiÒn giao dÞch, phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c, khi hä lµ ng­êi mua hµng ho¸ vµ dÞch vô, hä l¹i cã thÓ mau l¹i giÊy tê cã gi¸ trÞ thÝch hîp t¹i thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó sau nµy chi tr¶ cho ng­êi b¸n. C¸c ng©n hµng kinh doanh ®ãng vai trß chñ lùc trªn thÞ tiÒn tÖ. C¸c ng©n hµng nµy tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu hoµ nhanh nhËy møc dù tr÷ ng©n quü. §ång thêi qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ, c¸c ng©n hµng thùc hiÖn viÖc m«i giíi chøng kho¸n. C¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh phi ng©n hµng, nh­ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, quü tÝn dông, c¸c c«ng ty tµi chÝnh... coi thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh­ lµ n¬i kiÕm thu nhËp qua viÖc bá vèn t¹m thêi vµo mua c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, hoÆc vay vèn t¹m thêi qua viÖc b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n. C¸c nhµ m«i giíi chuyªn nghiÖp tham gia thÞ r­êng tiÒn tÖ víi t­ c¸ch lµ ng­êi trung gian trong viÖc mua c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña c¸c h·ng s¶n xuÊt kinh doanh, gi÷a c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµ chÝnh trung gian phi ng©n hµng. Bé tµi chÝnh th«ng qua kho b¹c Nhµ n­íc tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ víi t­ c¸ch lµ ng­êi b¸n c¸c tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc ng¾n h¹n, d­íi h×nh thøc b¸n ®Êu gi¸ cho c¸c ng©n gµng kinh doanh vµ c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh phi ng©n hµng. C¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ víi t­ c¸ch lµ ng­êi trung gian trong viÖc mua b¹n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña c¸c h·ng kinh doanh s¶n xuÊt, gi÷a c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian phi ng©n hµng. Qua nghiÖp vô nµy hä h­ëng hoa hång m«i giíi Ng©n hµng trung ­¬ng tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ víi t­ c¸ch lµ ng­êi chØ ®¹o cña thÞ tr­êng, th«ng qua viÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, x¸c ®Þnh l·i suÊt vµ t¨ng, gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. NHTW cung øng tiÒn cho nÒn kinh tÕ, ®iÒu hµnh l­u th«ng tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ vµ qu¶n lÝ hÖ thèng ng©n hµng b¶o ®¶m l­u th«ng tiÒn tÖ æn ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o viÖc lµm, kiÒm chÕ l¹m ph¸t. 1.4. Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ sù can thiÖp cña ng©n hµng trung ­¬ng NghiÖp vô vay m­în gi÷a c¸c ng©n hµng trung ­¬ng víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, còng nh­ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i víi nhau ®­îc tiÕn hµnh theo nh÷ng k× h¹n nhÊt ®Þnh, theo ngµnh, theo th¸ng, theo n¨m. C¸c chñ thÓ vay cã thÓ vµ kh«ng cÇn giao c¸c giÊy tê cã gi¸ ®Ó ®¶m b¶o. NghiÖp vô mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n do ng©n hµng trung ­¬ng thùc hiÖn vµ ®èi t¸c th­êng lµ c¸c ng©n hµng kinh doanh, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, c¸c ng©n hµng trung ­¬ng xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ ng­êi tæ chøc ®¬n thuÇn. Song khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ mÊt c©n b»ng, ng©n hµng trung ­¬ng l¹i xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ ng­êi cac thiÖp chñ yÕu: thùc hiÖn ®­a tiÒn ra, rót tiÒn vµo, ®iÒu chØnh l·i suÊt, dù tr÷ b¾t buéc... Ng©n hµng trung ­¬ng can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ th«ng qua chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - ®ã lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ hÕt søc nh¹y c¶m víi toµn bé ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Th«ng qua viÖc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu chØnh kÞp thêi mäi ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông, ng©n hµng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n duy tr× sù æn ®Þnh cña hÖ thèng tiÒn tÖ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ gãp phÇn b¶o ®¶m sù t¨ng tr­ëng nhanh cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th­êng sö dông c¸c c«ng cô chÝnh: NgiÖp vô thÞ tr­êng më lµ nghiÖp vô NHTW mua vµ b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n cã gi¸, mµ chñ yÕu lµ tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, nh»m duy tr× l­îng tiÒn cung øng môc ®Ých chÝnh lµ t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Ng©n hµmg trung ­¬ng mua b¸n c¸c chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ sÏ lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn tÖ( tiÒn ®ang l­u hµnh trong hÖ thèng ng©n hµng vµ ngoµi hÖ thèng ng©n hµng). §ã lµ nguån gèc chÝnh g©y nªn sù biÕn ®éngtrong cung øng tiÒn tÖ. a. Khi ng©n hµng trung ­¬ng mua ch÷ng kho¸n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, lµm t¨ng c¬ sè tiÒn tÖ, qua ®ã lµm t¨ng l­îng tiÒn cung øng ng mua chøng b. Khi ng©n hµng trung ­¬ng b¸n chøng kho¸n, thu hÑp c¬ sè tiÒn tÖ, qua ®ã gi¶m l­îng tiÒn cung øng. ThÞ tr­êng më lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña ng©n hµng trung ­¬ng trong viÖc ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng.Ng©n hµng trung ­¬ng cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc hoµn toµn l­îng nghiÖp vô thÞ tr­êng tù do linh ho¹t, chÝnh x¸c, cã thÓ ®­îc sö dông ë bÊt cø møc ®é nµo, ®iÒu chØnh mét l­îng tiÒn cung øng lín hay nhá b»ng c¸ch mua hoÆc b¸n 1 l­îng lín hay nhá chøng kho¸n ®Ó phï hîp víi l­îng dù tr÷ lín hay nhá. Ng©n hµng trung ­¬ng cã thÓ dÔ dµng ®¶o ng­îc l¹i t×nh thÕ cña m×nh, nÕu Ng©n hµng trung ­¬ng m¾c sai sãt cã thÓ söa ch÷a ngay lËp tøc. VÝ dô, khi Ng©n hµng trung ­¬ng nhËn thÊy l·i suÊt trªn thi tr­êng tiÒn tÖ hiÖn ®ang qu¸ thÊp do võa qua ng©n hµng trung ­¬ng thùc hiÖn mua qu¸ nhiÒu trªn thÞ tr­êng më, th× cã thÓ ngay tøc kh¾c söa ch÷a nã b»ng c¸ch b¸n ngay c¸c giÊy tê cã gi¸ cho ng©n hµng. C«ng cô chÝnh s¸ch chiÕt khÊu Ng©n hµng trung ­¬ng cho c¸c ng©n hµng kinh doanh vay tiÒn, tõ ®ã lµm t¨ng l­îng tiÒn cung øng. Khi ng©n hµng trung ­¬ng n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, tøc lµm cho gi¸ cña kho¶n vay t¨ng, h¹n chÕ cho c¸c ng©n hµng kinh doanh vay, lµm cho kh¶ n¨ng cho vay vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ cña ng©n hµng kinh doanh gi¶m xuèng, l­îng tiÒn cung øng gi¶m xuèng. Ng­îc l¹i, khi ng©n hµng trung ­¬ng gi¶m l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt khÊu, gi¸ cña kho¶n vay rÎ h¬n khuyÕn khÝch cho vay c¸c ng©n hµng kinh doanh, lµm cho kh¶ n¨ng hco vay cña ng©n hµng kinh doanh t¨ng lªn, l­îng tiÒn cung øng t¨ng lªn. ChÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu kh«ng chØ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng, mµ cßn thùc hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng víi c¸c tæ chøc tÝn dông vµ t¸c ®éng ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ víi nÒn kinh tÕ. B»ng c¸ch gi¶m hoÆc t¨ng møc cÇm cè hoÆc tØ lÖ chiÕt khÊu Ng©n hµng trung ­¬ng t¸c ®éng vµo viÖc b¶o ®¶m tiÒn tÖ cho hÖ thèng kinh tÕ. Th«ng th­êng møc cÇm cè cao h¬n møc chiÕt khÊu lµ 1% trong c¸c tr­êng hîp ngo¹i lÖ cã thÓ t¨ng tõ 0,5% lªn 2%.VÝ dô th¸ng 3/1989 do nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh ®Ó k×m bít tèc ®é NHTW §øc n©ng møc chiÕt khÊu vµ møc nµy ®¹t kØ lôc 7,5% vµo th¸ng 3/1980. §Õn gi÷a n¨m 1981 do t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÞ chËm l¹i lÏ ra ph¶i gi¶m m¹nh møc chiÕt khÊu, song ®iÒu nµy ®· kh«ng diÔn ra v× tõ n¨m 1979 viÖc Mü ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cao ®· cã ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, vèn T©y ¢u. ChØ tíi gi÷a n¨m 1982, khi møc l·i suÊt ë Mü gi¶m m¹nh, viÖc gi¶m møc chiÕt khÊu cña §øc míi ®­îc thùc hiÖn. ë Mü ®Ó duy tr× tû gi¸ ®« la vµ chèng l¹m ph¸t m¹nh, NHTW Mü n©ng møc chiÕt khÊu lªn tíi 14%. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶n øng t×nh h×nh trªn b»ng c¸ch n©ng l·i suÊt lªn tíi 20% vµ cao h¬n. Dù tr÷ b¾t buéc lµ mét trong ba c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §ã lµ sè tiÒn b¾t buéc mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i gi÷ l¹i mµ kh«ng ®­îc cho vay hoÆc ®Çu t­. Møc dù tr÷ nµy do NHTW qui ®Þnh vµ tØ lÖ nhÊt ®Þnh so víi tæng tiÒn göi cña kh¸ch hµng t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông. Dù tr÷ b¾t buéc t¸c ®éng ®Õn c¬ chÕ t¹o tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i v× t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tõ ®ã ¶nh h­ëng®Õn l­îng tiÒn cung øng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i víi nÒn kinh tÕ. VÝ dô ë thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, víi møc dù tr÷ tèi thiÓu trung b×nh lµ 8% tiÒn göi, th× trong tay ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn l¹i 92%, trong khi ®ã hä ph¶i tr¶ l·i theo gi¸ trÞ toµn bé 100% sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng. NÕu NHTW n¨ng møc dù tr÷ tèi thiÓu lªn 10% lóc ®ã ng©n hµng chØ cßn ®­îc sö dông 84% tiÒn göi cña b¹n hµng, nh­ng hä vÉn ph¶i tr¶ l·i 100% tiÒn göi nh­ tr­íc ®©y. Søc m¹nh t¸c ®éng cña NHTW víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhê n©ng møc dù tr÷ tèi thiÓu sÏ g©y ra viÖc n©ng l·i suÊt cho vay lªn cao. Tuy nhiªn, hiÖn nay dù tr÷ b¾t buéc ®ãng vai trß kÐm quan träng trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng trung ­¬ng v× kÐm linh ho¹t, phøc t¹p ¶nh h­ëng tíi lîi nhuËn cña c¸c ng©n hµng. Thùc tÕ ®· chøng minh vai trß quan träng cña ng©n hµng trung ­¬ng c¸c n­íc trong qu¸ tr×nh sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó t¸c ®éng ®Õn thÞ tru­êng tiÒn tÖ, vÞ trÝ vµ vai trß cña ng©n hµng trung ­¬ng ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong hÖ thèng luËt ph¸p cña c¸c n­íc: Theo qui ®Þnh t¹i “LuËt vÒ ng©n hµng liªn bang ®øc”, Ng©n hµng liªn bang §øc cã nhiÖm vô “®iÒu tiÕt ho¹t ®éng l­u th«ng tiÒn tÖ vµ cung øng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ víi môc ®Ých æn ®Þnh tiÌn tÖ trong ®èi néi, ®èi ngo¹i vµ ®¶m nhËn nhiÖm vô ng©n hµng ®èi víi ho¹t ®éng thanh to¸n trong ­íc vµ n­íc ngoµ”. Ng©n hµng Ph¸p cã nhiÖm vô “ ThiÕt lËp vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi môc ®Ých ®¶m b¶o sù æn ®Þnh gi¸ c¶, cã tr¸ch nhiÖm ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t sù thay ®æi vÒ cung øng tiÒn tÖ, c¸c nh©n tè kÐo theo sau cung øng tiÒn tÖ. HÖ thèng dù tr÷ Liªn bang Mü (FED): Cã quyÒn x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: nghiÖp vô thÞ tr­¬ng më, dùu tr÷ b¾t buéc vµ l·i suÊt chiÕt khÊu. FED ®· t¸c ®éng rÊt lín ®Õn thÞ tr­¬ng tiÒn tÖvµ gãp phÇn vµo sù t¨ng tr­ën kinh tÕ. VÝ dô: trong thËp kØ võa qua, FED ®· gãp phÇn vùc dËy nÒn kinh tÕ Mü tõ cuéc khñng ho¶ng nÆng nÒ b»ng viÖc gi¶m l¸I suÊt ( Tõ 9,8% n¨m 1989 xuèng cßn 2,9% n¨m 1993) mf kh«ng can thiÖp vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng x¸c ®Þnh tØ gi¸ ®ång USD ( Thùc tÕ tõ 5/1989 ®Õn 9/1992, ®ång USD bÞ ph¸ gi¸ 17%). Trong c¸c n¨m 1993-1995, FED ®· n¨ng l·i suÊt tõ 3% lªn 6%, sau ®ã ®ång USD ®· phôc håi vÞ trÝ cña m×nh trªn c¸c thÞ ngo¹i hèi thÕ giíi. Vµo ®Çu n¨m 1995 khi søc Ðp l¹m ph¸t ®· gi¶m, FED ®· c¾t giamr l·i suÊt ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nh­ vËy, FED ®· c©n ®èi mét c¸ch linh ho¹t gi÷a kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nhê vËy b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ t­¬ng ®èi an toµn mµ kh«ng l¹m ph¸t cao trong thêi gian dµi. Míi ®©y ng©n hµng trung ­¬ng NhËt ®· quyÕt ®Þnh gi÷ nguyªn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ khi bé tµi chÝnh can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ lÇn thø hai ®Ó h¹n chÕ sù t¨ng gia m¹nh cña ®ång Y£N. Sau mét cuéc häp kÐo dµi 1 ngµy NHTW NhËt ®· quyÕt ®Þnh bá phiÕu gi÷ møc dù tr÷ trong tµi kho¶n v·ng lai cña m×nh b»ng kho¶ng 70,9-119,5 tØ YSD vµ cho biÕt nÕu nhu cÇu tiÒn mÆt t¨ng lªn, hä sÏ cung cÊp l­îng tiÒn mÆt nhiÒu h¬nkh«ng tu©n theo chØ ®¹o t¨ng gi¸ ®ång Y£N. Tr­íc khi bé tµi chÝnh quyÕt ®Þng can thiÖp ®ång Y£N dao ®éng quanh 120,1 Yªn/USD vµ 120.58 Yªn/USD sau khi can thiÖp. Qua nh÷ng g× ®· tr×nh bµy ë trªn ta thÊy ®­îc vai trß cña ng©n hµng trung ­¬ng trong viÖc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Tuú theo hoµn c¶nh cña mçi n­íc mµ ng©n hµng trung ­¬ng cña n­íc ®ã cã chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó cho sù can thiÖp ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. trong mçi thêi k× kh¸c nhau cña mét n­íc th× biÖn ph¸p cña ng©n hµng trung ­¬ng còng kh¸c nhau. Ngay trong sù lùa chän gi¶ ph¸p nµo trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cònglµ mét vÊn ®Ò cÇn bµn ®Ó cuèi cïng lµ n©ng cao tÝnh ®éc lËp tù chñ cña ng©n hµng trung­¬ng, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ, tuú tiÖn ®Ó chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®¹y ®­îc môc tiªu dµi h¹n nh­ mong muèn lµ l¹m ph¸t thÊp, m«i tr­êng kinh tÕ æn ®Þnh vµ mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµnh m¹nh. Trong phÇn tiÕp theo chóng ta sÏ t×m hiÓu vÒ vai trß ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam. 2. Vai trß cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam trong viÖc kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ 2.1. Mét vµi nÐt vÒ thùc tr¹ng thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam Tr­íc hÕt, ®¸nh gi¸ mét c¸ch s¬ bé cã thÓ thÊy r»ng mÆc dï thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña ViÖt Nam ch­a thùc sù ph¸t triÓn nh­ng c¸c bé phËn cÊu thµnh cña nã còng ®· h×nh thµnh ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Tr­íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn thÞ tr­êng néi tÖ vµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, n¬i thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt vèn ng¾n h¹n b»ng VND vµ ngo¹i tÖ cßn bao gåm ho¹t ®éng cho vay cña NHNN d­íi c¸c h×nh thøc: t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu...; ho¹t ®éng thÞ tr­êng më, nghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ nh»m môc ®Ých ®iÒu tiÕt, cung øng vèn kh¶ dông ng¾n h¹n cho c¸c ng©n hµng; ho¹t ®éng mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n. Thùc tÕ thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh tõ n¨m 1993 d­íi h×nh thøc ban ®Çu lµ mét thÞ tr­êng tËp trung, cã tæ chøc qua NHNN. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1997, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nµy diÔn ra theo h×nh thøc c¸c ng©n hµng trùc tiÕp vay m­în lÉn nhau kh«ng th«ng qua trung gian lµ ng©n hµng nhµ n­íc. C¸c ng©n hµng th­êng cã c¸c quan hÖ víi nhau ®­îc dùa trªn møc ®é tÝn nhiÖm ®Ó tho¶ thuËn c¸c ph­¬ng thøc giao dÞch, thêi h¹n , l·i suÊt còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o. Cho ®Õn nay, phÇn lín c¸c giao dÞch liªn ng©n hµng thùc hiÖn d­íi h×nh thøc tÝn chÊp, hoÆc b¶o ®¶m b»ng sè d­ tiÒn göi ®èi øng t¹i ng©n hµng cho vay. Mét sè ng©n hµng ®· thùc hiÖn quan hÖ vay m­în d­íi h×nh thøc göi TiÒn lÉn nhau. Mét ®iÓm ®¸ng l­u ý lµ trªn thÞ tr­êng ®· h×nh thµnh nhãm c¸c ng©n hµng th­êng cung øng nguån tiÒn §ång mµ chñ yÕu lµ c¸c NHTMQD; mµ ng­îc l¹i nhãm c¸c NGTMCP vµ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh th­êng cã nhu cÇu vay tiÒn ®ång. C¸c NHTMCP cã qui m« nhá, ch­a t¹o lËp ®­îc uy tÝn, së h÷u rÊt Ýt c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n ®Ó cã thÓ mua b¸n trªn thÞ tr­êng , l¹i th­êng gÆp khã kh¨n vÒ nguån vèn tiÒn §ång. Tõ thùc tÕ trªn cho thÊy mÆc dï, thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ®· thùc hiÖn viÖc ®iÒu tiÕt vèn ng¾n h¹n cho c¸c ng©n hµng, nh­ng chøc n¨ng ph©n phèi, ®IÒu chuyÓn vèn kh¶ dông cña thÞ tr­êng ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶. ViÖc ®IÒu chuyÓn vèn chØ diÔn ra ®èi víi mét sè ng©n hµng cã quan hÖ vay m­în th­êng xuyªn vµ th­êng chØ theo mét chiÒu víi nhãm ng©n hµng th­êng cho vay vµ nhãm ng©n hµng th­êng ®i vay. ThËm chÝ ë mét vµi ng©n hµng viÖc ®iÒu chuyÓn vèn trong hÖ thèng ch­a linh ho¹t, ®iÒu nµy còng lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµngViÖt Nam ch­a thùc sù ph¶n ¸nh cung cÇu vèn kh¶ dông ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy l·i suÊt thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng, còng nh­ c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng ch­a thùc sù lµ nguån cung cÊp th«ng tin hiÖu qu¶ phôc vô cho viÖc ®IÒu hµnh chÝnh s¸ch tiªng tÖ (CSTT). VÒ phÝa NHNN, viÖc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt tÒn tÖ còng cßn cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Mét sè c¸c qui ®Þnh tr­íc ®Êy vÒ thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng kh«ng cßn phï víi yªu cÇu thùc tiÔn hiÖn nay. HiÖn nay, NHNN ®ang trong qu¸ tr×nh chØnh söa, hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lÝ t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng häat ®éng n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶ h¬n. Trong khi ®ã ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn ®æi ®¸ng kÓ. thÞ tr­êng lµ n¬i kÕt nèi cung cÇu ngo¹i tÖ cña c¸c TCTD. Th«ng qua thi tr­êng, NHNN thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi trªn thÞ tr­êng ®· ph¸t huy t¸c dông, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th¸o gì khã kh¨n trong c©n ®èi ngo¹i tÖ, gãp phÇn æn ®Þnh tØ gi¸. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr­êng vÉn ch­a thùc sù chñ ®éng trong viÖc t×m kiÕm c¸c ngån ngo¹i tÖ khi cÇn thiÕt. Giao dÞch gi÷a c¸c ng©n hµng thùc hiÖn chñ yÕu d­íi c¸c h×nh thøc giao ngay. C¸c giao dÞch k× h¹n vµ ho¸n ®æi mang tÝnh phßng ngõa rñi ro l¹i ch­a ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn. VÒ thÞ tr­êng tiÕn hµnh ®Êu thÇu tÝn phiÕu Kho b¹c. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng trong nh÷ng n¨m qua, viÖc ®¸u thÇu tÝn phiÕu kho b¹c th«ng qua NHNN ®· më ra mét kªnh huy ®éng vèn víi chi phÝ thÊp cho Ng©n hµng Nhµ n­íc. §Æc biÖt tõ th¸ng 7/2000, thÞ tr­êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c ®· trë thµnh nguån cung cÊp hµng ho¸ chñ yÕu cho ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Nh­ng cho ®Õn nay thÞ tr­êng vÉn ch­a thùc sù s«i ®éng, c¸c thµnh viªn chñ yÕu cña thÞ tr­êng chØ lµ 4 NHTMQD, c¸c ng©n hµng cã tiÒm n¨ng vÒ nguån vèn VND. L·i suÊt tÝn phiÕu kho b¹c cßn bÞ lÖ thuéc bëi sù chØ ®¹o, ch­a ph¶n ¸nh l·i suÊt thÞ tr­êng. K× h¹n cu¨ tÝn phiÕu l¹i h¹n chÕ, chØ gåm mét k× h¹n duy nhÊt lµ 364 ngµy. Bªn c¹nh ®ã, thÞ tr­êng thø cÊp, thÞ tr­êng mua b¸n l¹i tÝn phiÕu Kho b¹c ch­a ph¸t triÓn, nªn viÖc sö dông tÝn phiÕu kho b¹c cña c¸c TCTD nh­ mét c«ng cô trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cßn rÊt h¹n chÕ. Nh×n chung, cho ®Õn nay thÞ tr­êng tiÒn tÖ ë ViÖt Nam vÉn ph¸t triÓn ë møc ®é thÊp xÐt trªn c¶ gãc ®é quy m«, chñng lo¹i hµng ho¸, vµ c«ng cô giao dÞch. Theo luËt NHNN, c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ bao gåm tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu NHNN, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c(ngoµi tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu NHNN) ch­a ®­îc tiªu chuÈn ho¸ ®Ó giao dÞch trªn thÞ tr­êng. H¬n n÷a, nh­ ®· nªu trªn, c«ng cô chiÕm vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ tÝn phiÕu kho b¹c còng cßn mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Mét c«ng cô ®· ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ c¸c n­íc nh­ th­¬ng phiÕu(commercial paper), tho¶ thuËn mua l¹i(repurchase agreements), chøng chØ tiÒn göi(CDS)... nh­ng vÉn ch­a ®­îc h×nh thµnh ë ViÖt Nam hoÆc ®ang ë giai ®o¹n rÊt s¬ khai. Riªng ®ãi víi th­¬ng phiÕu, mÆc dï Ph¸p lÖnh th­¬ng phiÕu ®­îc ban hµnh tõ n¨m 1999 nh­ng qu¸ tr×nh triÓn khai so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn tiÕn hµnh cßn chËm. Thùc tÕ, 7/2001 võa qua NghÞ ®Þnh h­íng dÉn thi hµnh Ph¸p lÖnh Th­¬ng phiÕu míi ®­îc ban hµnh vµ hiÖn nay NHNN ®ang khÈn tr­¬ng x©y dùng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn ®Ó th­¬ng phiÕu sím trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Ngoµi ra, c¸c c«ng cô mang tÝnh phßng ngõa rñi ro cßn Ýt ®­îc ¸p dông, nhÊt lµ c¸c giao dÞch víi h×nh thøc ho¸n ®æi ngo¹i tÖ(curren-cy swap),ho¸n ®æi l·i suÊt (interest rate swap)v.v. Thùc tÕ, c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ, b¶n th©n mét sè tæ chøc ch­a qu¶n lý vèn linh ho¹t vµ hiÖu qu¶, ch­a chñ ®éng trong viÖc tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó sinh lêi nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi cña m×nh. Nh¸t lµ hiÖn nay hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n c¶i c¸ch, cñng cè nªn còng ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ. NHNN ch­a ph¸t huy tèt vai trß h­íng dÉn thÞ tr­êng, nªn viÖc tham gia thÞ tr­êng cña c¸c tæ chøc, c¸c nh©n cßn h¹n chÕ. Mét sè m« h×nh ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸ thµnh c«ng trong viÖc ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ (mutual funds) ch­a t¹o ®iÒu kiÖn giíi thiÖu ®Ó h×nh thµnh. 2.2. Vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña NHNNVN Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó kiÓm so¸t vµ ®IÒu tiÕt tiÒn tÖ, NHT¦ c¸c n­íc th­êng sö dông hÖ thèng c¸c c«ng cô nh­ dù tr÷ b¾t buéc (DTBB), t¸i cÊp vèn,nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §èi víi ViÖt Nam, hÖ thèng c¸c c«ng cô kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ ®½ ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi hÖ thèng c¸c ng©n hµng. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔnViÖt Nam,NHNN ®· thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp nh­ h¹n møc tÝn dông , l·i suÊt, tû gi¸, ®ång thêi thiÕt lËp vµ b­íc ®Çu sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp nh­ DTBB, t¸i cÊp vèn, nghiÖp vô thÞ tr­êng më. T¨ng c­êng ph¹m vi vµ hiÖu qu¶ ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t tiÒn tÖ cña NHNN lµ môc tiªu ®­îc ®Æt ra trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam. Nh÷ng ®æi míi trong qu¸ tr×nh ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t tiÒn tÖ trong nhiÒu n¨m qua cña NHNN ®· cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng, gãp phÇn quan träng trong æn ®Þnh hÖ thèng tµi chÝnh, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, t¹o vèn cho qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiªn tÖ. Thùc tÕ, hÖ thèng c¸c c«ng cô CSTT ®· ph¸t huy t¸c dông,ngµy cµng n©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña NHNN. §iÒu nµy cã thÓ thÊy ®­îc qua viÖc ®¸nh gi¸ c¸c b­íc ®æi míi c¨n b¶n ®èi víi c¸c c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc, t¸i cÊp vèn , tû gi¸, l·i suÊt, viÖc ra ®êi cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më th¸ng7/2000 vµ viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ tõ th¸ng 7/2001. §èi víi c«ng cô DTBB, tõ n¨m 1995 ®Õn nay, viÖc quy ®Þnh thèng nhÊt tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n vµ tiÒn göi DTBB vµo mét tµi kho¶n, tõng b­íc më réng ®èi t­îng ¸p dông DTBB vµ tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®­îc ¸p dông linh ho¹t ®èi víi tõng lo¹i h×nh TCTD, qua ®ã t¨ng c­êng vai trß kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña NHNN. Bªn c¹nh ®ã, viÖc qui ®Þnh sè tiÒn DTBB ®­îc tÝnh b×nh qu©n thay cho qui ®Þnh khèng chÕ theo ngµy ®· thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng sö dông vèn linh ho¹t tr­íc ®©y. Tû lÖ DTBB ®· liªn tôc ®­îc ®iÒu chØnh b¸m s¸t thÞ tr­êng, nhÊt lµ viÖc ®iÒu chØnh tû lÖ DTBB b»ng ngo¹i tÖ vµ VND gÇn ®©y ®· ph¸t huy t¸c dông trong viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm VND, h¹n chÕ dßng chuyÓn ®æi tõ VND sang USD, gãp phÇn æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ t¹o ®IÒu kiÖn xö lý mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt ngo¹i tÖ, gi÷a l·i suÊt vµ tØ gi¸ trªn thÞ tr­êng. §èi víi c«ng cô t¸I cÊp vèn. Cã thÓ thÊy r»ng cïng víi viÖc ®æi míi ®iÒu hµnh CSTT, c«ng cô t¸i cÊp vèn ®· ®­îc tõng b­íc ®æi míi theo h­íng thùc hiÖn vai trß lµ c«ng cô cÊp tÝn dông cña NHNN, vµ NHNN thùc hiÖn vai trß”ng­êi cho vay cuèi cïng”. Cho ®Õn nay, viÖc cho vay t¸i cÊp vèn theo chØ ®Þnh ®· ngµy cµng h¹n chÕ. Thay vµo ®ã, t¸i cÊp vèn th«ng th­êng th«ng qua c¸c h×nh thøc kh¸c nhau nh­ cho vay cã b¶o ®¶m b»ng cÇm cè th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu, giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n... ®· ngµy cµng chiÕm tØ träng lín trong tæng møc t¸i cÊp vèn ®· ®­îc x¸c ®Þnh møc cô thÓ thay cho viÖc qui ®Þnh theo tØ lÖ phÇn tr¨m tr¶ l·i suÊt cho vay cña c¸c TCTD tr­íc ®©y. Tõ n¨m 1999, l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®· ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t, cung cÊp tÝn hiÖu vÒ ®iÒu hµnh CSTT vµ phï hîp víi diÔn biÕn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Bªn c¹nh viÖc cung øng vèn ng¾n h¹n cho c¸c ng©n hµng qua c¸c h×nh thøc t¸i cÊp vèn, tõ th¸ng 7/2000, nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc chÝnh thøc ho¹t ®éng ®· më ra mét kªnh cung øng, ®IÒu tiÕt vèn kh¶ dông míi cho c¸c TCTD. NHNN b­íc ®Çu cã thªm mét c«ng cô míi ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuy ®Õn nay mÆc dï qui m« ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më cßn h¹n chÕ, nh­ng viÖc ®­a nã ®i vµo ho¹t ®éng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c TCTD thµnh viªn sö dông linh ho¹t c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n. gãp phÇn nhÊt ®Þnh ®èi víi viÖc ®IÒu chØnh vèn kh¶ dông cho c¸c TCTD thµnh viªn, ®Æc biÖt khi thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n. GÇn ®©y, viÖc NHNN ®­a ra thùc hiÖn nghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc gióp c¸c NHTM kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm tiÒn ®ång. Sù ra ®êi cña c«ng cô nµy ®· më ®­êng cho c¸c TCTD th­êng sá h÷u Ýt c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n trong viÖc tiÕp cËn kªnh hç trî vèn tõ NHNN khi cÇn thiÕt. Ngoµi ra, cã thÓ thÊy r»ng mÆc dï ch­a thùc sù hoµn thiÖn, nh­ng c«ng cô l·i suÊt vµ tû gi¸ ®· ph¸t huy t¸c dông nhÊt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña NHNN trong nh÷ng n¨m qua. Mét mèc quan träng ®¸nh dÊu b­íc tiÕn trong ®iÒu hµnh l·i suÊt ®ã chÝnh lµ viÖc NHNN thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ tõ 6/2001 trong bèi c¶nh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m thÊp, c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ- tiÒn tÖ trong n­íc ®· ®­îc n©ng cao. Cho ®Õn nay, viÖc tù do ho¸ l·i suÊt nµy cã t¸c dông khuyÕn khÝch cho vay c¸c ngo¹i tÖ, gióp cho mèi quan hÖ tû gi¸- l·i suÊt ®­îc x¸c lËp hîp lý h¬n, còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ng©n hµng nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh¸c. VÒ c«ng cô tû gi¸. Cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, NHNN ®· thùc hiÖn ®æi míi m¹nh mÏ c¬ chÕ ®iÒu chØnh tû gi¸. §Æc biÖt trong c¸c n¨m 1997-1998, viÖc NHNN chñ ®éng ®iÒu chØnh biªn ®é giao dÞch vµ sau ®ã Ên ®Þnh tû gi¸ chÝnh thøc trªn c¬ së tû gi¸ mua trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, khiÕn cho tû gi¸ phï hîp h¬n víi t­¬ng quan cung cÇu trªn thÞ tr­êng vµ t¨ng kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng cña tû gia do NHNN c«ng bè. Thùc tÕ, viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHNN ®· gãp phÇn h¹n chÕ ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ khu vùc ®Õn nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam, gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, æn ®Þnh tiÒn tÖ. Tõ n¨m 1999 ®Õn nay, bªn c¹nh viÖc can thiÖp kÞp thêi cña NHNN trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo c¸c nguyªn t¾c thÞ tr­êng ®· ph¸t huy t¸c dông, gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 3. Mét sè thµnh tùu ®¹t ®­îc trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 cña ViÖt Nam - chØ tiªu phÊn ®Êu cña toµn ngµnh ng©n hµng trong n¨m 2002: +Møc t¨ng tr­ën tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n 23% +Møc t¨ng huy ®éng vèn 24% +Møc t¨ng d­ nî tÝn dông 22% §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Ò ra toµn ngµnh ng©n hµng ®· ®Ò ra 9 nhiÖm vô trong ®ã nhiÖm vô träng t©m sè 1 lµ: “X©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m gi÷ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®«ng ViÖt Nam, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n”. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : - Ngay tõ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m, NHNN ®· chØ ®¹o c¸c TCTD tiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng kÝch cÇu cña chÝnh phñ: ®Ò ra yªu cÇu ph¶i kh¾c phôc t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t b»ng viÖc më réng cho vay ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh ph©ng kinh tÕ, nhÊt lµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, ®ång thêi chó ý ph¸t triÓn cho vay tiªu dïng. Chñ tr­¬ng më réng thÞ tr­êng tÝn dông ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc t¨ng chØ sè gi¸ tiªu dïng(CPI). KÕt qu¶ lµ trong 6 th¸ng qua, chØ sè gi¸ hµng tiªu dïng ®· t¨ng 2,9% so víi cuèi n¨m 2001. NÕu so víi cïng kú n¨m ngo¸i chØ sè CPI lµ -0,7%, th× møc t¨ng 2,9% cña 6 th¸ng võa qua lµ mét b­íc nh¶y vät – mét sù thay ®æi vÒ chÊt. Nã ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng tr× trÖ do gi¶m ph¸t kÐo dµi (1999:0,1%; 2000:-0,6%;2001:0,8%). Møc t¨ng chØ sè gi¸ hµng tiªu dïng kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ vÒ l­îng mµ cßn lµ kÕt qu¶ vÒ chÊt. Ng©n hµng nhµ n­íc ®· sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô träng t©m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn. Trong ®ã chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®­îc vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam vµ t¹o ®iÒu kiÖn héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Theo dâi s¸t biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, nhÊt lµ l·i suÊt cña FED trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m nay vÉn gi÷ nguyªn ë møc thÊp nhÊt trong vßng 40 n¨m trë l¹i ®©y lµ 1,75%., trong 5 th¸ng n¨m, NHNN ViÖt Nam còng duy tr× l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay th­¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt Nam lµ 0,6% céng víi biªn ®é cho phÐp. ChuyÓn tõ c¬ chÔ l·i suÊt trÇn sang c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n ®· lµ mét b­íc tiÕn bé. Song vÒ thùc chÊt, l·i suÊt c¬ b¶n vÉn cßn Ýt nhiÒu mang tÝnh hµnh chÝnh vµ cã sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt thµnh thÞ vµ l·i suÊt b×nh qu©n ë n«ng th«n ( l·i suÊt b×nh qu©n ë n«ng th«n3/2002 lµ 0,9%/ th¸ng ë thµnh thÞ lµ 0,725%/ th¸ng). 4. Mét sè tån t¹i Tuy nhiªn nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan cã thÓ thÊy r»ng , viÖc sñ dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña NHNN cßn cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Cho ®Õn nay, vÒ c¬ b¶n nh÷ng qui ®Þnh hiÖn t¹i vÒ DTBB nh»m ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t trong viÖc sö dông vèn cña c¸c NHTM. Tuy nhiªn tiÒn göi DTBB cßn quy ®Þnh h¹n hÑp ë l¹i cña tiÒn göi cã kú h¹n 12 th¸ng trë nªn cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn tÖ M2 cña NHNN cßn h¹n chÕ . NHNN tr¶ l·i cho tiÒn göi v­ît DTBB ®· kh«ng khuyÕn khÝch c¸c NHTM tËn dông tèi ®a nguån vèn, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cã thêi kú c¸c NHTM ®Ó dù tr÷ thõa nhiÒu, h¹n chÕ c¸c ho¹t ®éng vay ng¾n h¹n, nhÊt lµ cho vay qua ®ªm trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Trong qu¸ tr×nh kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ, vai trß cña c«ng cô t¸i cÊp vèn vÉn cßn h¹n chÕ, MÆc dï c¬ chÕ t¸i cÊp vèn kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi víi c¸c ng©n hµng kh¸c nhau nh­ng thùc tÕ t¸I cÊp vèn vÉn chñ yÓu thùc hiÖn víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh., c¸c NHTMCP Ýt ®­îc t¸i cÊp vèn do th­¬ng kh«ng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn t¸i cÊp vèn. L·i suÊt t¸i cÊp vèn ch­a g©y t¸c ®éng hiÖu øng ®èi víi l·i suÊt thÞ tr­êng vµ ch­a ph¸t huy tèt vai trß kÝch thÝch t¨ng gi¶m nhu cÇu tiÒn tÖ. §èi víi nghiÖp vô thÞ tr­êng më, do hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng h¹n hÑp vÒ chñng lo¹i, thêi gian còng nh­ sè l­îng vµ sè tÝn phiÕu kho b¹c lµ c«ng cô chñ yÕu trªn thÞ tr­êng l¹i chØ tËp trung vµo c¸c NHTMQD, nªn thùc tÕ sè thµnh viÖn tham gia vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ cµn rÊt h¹n chÕ. L·I suÊt trªn thÞ tr­¬ng më ch­a ph¶n ¸nh s¸t thùc quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng. Còng nh­ l·i suÊt t¸i cÊp vèn, l·i suÊt chiÕt khÊu, l·i suÊt trªn thi tr­êng më ch­a ph¸t huy vai trß l·i suÊt ®Þnh h­íng, chØ ®¹o thÞ tr­êng, t¸c ®éng ®Õn c¸c nhu cÇu vÒ dù tr÷ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c møc l·i suÊt nµy ch­a cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Vµ c¸c h¹n chÕ ®· nªu cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc thùc hiÖn vai trß kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña NHNN. Tèc ®é huy ®éng vèn trong 6 th¸ng ®¹t thÊp h¬n tèc ®é d­ nî t¨ng cao h¬n nhiÒu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khan hiÕm vèn VND trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong khi vèn ngo¹i tÖ d­ thõa. Nguyªn nh©n lµ: sè nî ®äng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn kh¸ lín, lîi nhuËn siªu ng¹ch trong kinh doanh nhµ ®Êt mÊy th¸ng nay ®· lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm t¸c nghÏn ngån vèn ch¶y vµo ng©n hµng. Còng ph¶i kÓ ®Õn sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó thu hót vèn ngoµi x· héi nh­ b¶o hiÓm x· héi, thÞ tr­êng chøng kho¸n, dÞch vô tiÕt kiÖm b­u ®iÖn... ®· lµm mÊt vÞ trÝ ®éc quyÒn trong huy ®éng vèn cña hÖ thèng ng©n hµng. III. Mét sè ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña ng©n hµng trung ­¬ng. §Ó t¨ng c­êng ph¹m vi, hÖu qu¶ ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña ng©n hµng trung ­¬ng, ®¸p øng yªu cÇu ®ßi hái thùc tiÔn vµ phï hîp th«ng lÖ, viÖc tiÕp tôc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp cã ý nghÜa v« cïng quan träng. C«ng cô ngjiÖp vô thÞ tr­êng më cÇn ®­îc tiÕp tôc hoµn thiÖn ®Ó thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ chñ yÕu. Theo ®ã, NHNN cã thÓ thùc hiÖn linh ho¹t vÒ thêi ®iÓm vµ khèi l­îng giao dÞch ®Ó t¸c ®éng ®Õn tiÒn dù tr÷ cña hÖ thèng ng©n hµng vµ l·i suÊt cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng më cÇn trë thµnh l·i suÊt tham chiÕn cho c¸c loÞa l·i suÊt kh¸c. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ó më réng thªm nhiÒu lo¹i hµng ho¸ cã thÓ giao dÞch trªn thÞ tr­êng lµ mét ®ßi hái bøc xóc. HiÖn nay, NHNN ®ang tËp trung triÓn khai néi dung nµy bªn c¹nh viÖc rµ so¸t, nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, c¸c c¬ chÕ, quy chÕ vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh, söa ®æi theo h­íng t¹o ®iÒu kiÖn thu hót thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng, còng nh­ tiÕp tôc tuyªn truyÒn, båi d­ìng kiÕn thøc vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më cho c¸c TCTD. §Ó kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ nh­ ®· nªu cña c«ng cô DTBB, mét sè néi dung cÇn ®iÒu chØnh ®èi víi c«ng cô DTBB nh­ viÖc xem xÐt kh«ng tr¶ l·i cho tiÒn göi v­ît DTBB, më réng diÖn tiÒn göi ph¶i thùc hiÖn DTBB tõ 12 th¸ng ®Õn 24 th¸ng; ®ång thêi, tû lÖ DTBB cÇn ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t, phèi hîp ®ång bé víi c¸c c«ng cô kh¸c nh­ t¸i cÊp vèn, nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §èi víi c«ng cô t¸i cÊp vèn. §Ó c«ng cô nµy thùc sù ®ãng vai trß lµ c«ng cô cÊp tÝn dông ng¾n h¹n, NHNN cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho c¸c NHTM vµ thùc hiÖn thanh to¸n cho c¸c NHTM vµ thùc hiÖn vai trß "ng­êi cho vay cuèi cïng", c«ng cô t¸i cÊp vèn cÇn ®­îc tiÕp tôc ®æi míi theo h­íng qui ®Þnh râ c¸c h×nh thøc t¸i cÊp vèn nh­: H×nh thøc t¸i chiÕt khÊu cung cÊp nguån vèn cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn h¬n cho c¸c ng©n hµng víi møc l·i suÊt cã thÓ thÊp h¬n l·i suÊt cho vay trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, t¹o nªn møc sµn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Th«ng qua kªnh nµy, NHNN thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ, gi¶m ¸p lùc ng¾n h¹n vÒ dù tr÷ trªn thÞ tr­êng, còng nh­ tr¸nh c¸c ®ét biÕn vÒ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng H×nh thøc cho vay cã b¶o ®¶m b»ng giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, cho vay theo hå s¬ tÝn dông nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn ng¾n h¹n cña c¸c ng©n hµng sau khi sö dông hÕt h¹n møc chiÕt khÊu. L·i suÊ t¸i cÊp vèn d­íi h×nh thøc nµy cao h¬n møc l·i suÊt chiÕt khÊu vµ tuú theo môc tiªu CSTT trong tõng thêi kú. H×nh thøc cho vay qua cöa sæ chiÕt khÊu ®Æc biÖt, hoÆc cho vay thÊu chi cã tµi s¶n b¶o ®¶m nh»m bï ®¾p thiÕu hôt vèn t¹m thêi ng¾n h¹n trong thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng. Thêi h¹n cho vay cã thÓ lµ rÊt ng¾n, th­êng lµ qua ®ªm víi møc l·i suÊt cã thÓ lµ møc trÇn trªn thÞ tr­¬ng tiÒn tÖ Bªn c¹nh ®ã, nghiÖp vô ho¸n ®æi cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn theo h­íng ®iÒu hµnh linh ho¹t tû gi¸ ho¸n ®æi, b¸m s¸t diÔn biÕn thÞ tr­êng vµ phï hîp víi môc tiªu CSTT trong tõng thêi kú.§ång thêi, hoµn ®æi ngoaÞ tÖ cã thÓ sÏ ®­îc thùc hiÖn víi c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c ngoµi ®ång ®« la Mü. ViÖc ®Èy nhanh tèc ®é xö lý cña NHNN ®èi víi ®Ò nghÞ cña c¸c ng©n hµng vÒ nghiÖp vô ho¸n ®æi cã ý nghÜa rÊt quan träng nh»m ®¶m b¶o cho NHNN thùc hiÖn vai trß cung øng vèn VND kÞp thêi cho c¸c ng©n hµng. Ngoµi ra,c¸c c«ng cô l·i suÊt, tû gi¸ còng cÇn tiÕp tôc ®iÒu hµnh linh ho¹t theo h­íng tiÕn dÇn ®Õn môc tiªu tù do ho¸. ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cÇn tiÕp tôc g¾n liÒn víi ®iÒu hµnh tû gi¸. §Æc biÖt, ®Ó kh¾c phôc mét sè h¹n chÕ cña l·i suÊt c¬ b¶n, hiÖn nay trong viÖc thùc hiÖn vai trß l·i suÊt mang tÝnh ®Þnh h­íng thÞ tr­êng, NHNN cã thÓ tiÕn sö dông l·i suÊt liªn ng©n hµng lµm l·i suÊt ®Þnh h­íng trªn c¬ së ph¸t triÓn thÞ tr­êng nµy. VÊn ®Ò quan träng lµNHNN cÇn tiÕp tôc nghiªm cøu ®Ó hoµn thiÖn c«ng cô l·i suÊt th«ng qua viÖc lùa chän l·i suÊt ®Þnh h­íng phï hîp víi møc ®é ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¸c quy ®Þnh cña 2 LuËt Ng©n hµng. Mét sè ph­¬ng ¸n cã thÓ xem xet nh­: sö dông l·i suÊt t¸i cÊp vèn, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµm l·i suÊt ®Þnh h­íng; hoÆc kÕt hîp sö dông l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt liªn ng©n hµng ®Þnh h­íng nh­ tr­êng hîp cña Ng©n hµng Dù tr÷ liªn bang Mü, NHTW NhËt; hoÆc sö dông l·i suÊt ë gi÷a møc l·i suÊt tiÒn göi t¹i NHTW vµ l·i suÊt cho vay cña NHTW nh­ tr­êng hîp cña óc , New Zealands,NHTW Ch©u ¢u; hoÆc sö dông l·i suÊt thÞ tr­êng më khi qui m« thÞ tr­êng më ph¸t triÓn. Riªng ®èi víi ®iÒu hµnh tû gi¸, cã thÓ xem xÐt g¾n tû gi¸ chÝnh thøc víi ræ tiÒn tÖ (gåm USD vµ c¸c ®ång tiÒn cña c¸c b¹n hµng lín nh­ NhËt, EU...) vµ tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®Ó tû gi¸ thùc sù do c¸c lùc l­îng thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. C¸c møc l·i suÊt vµ tû gi¸ chÝnh thøc do NHNN c«ng bè sÏ ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t trªn c¬ ®¶m b¶o nguyªn t¾c mang tÝnh ®Þnh h­íng, chØ ®¹o ®èi víi thÞ tr­êng. Víi môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña NHNN th«ng qua sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, mét trong c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, mét trong c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt lµ cÇn tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cñng cè, ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi chung vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi riªng ®Ó kÕt nèi cung cÇu vÒ vèn gi÷a c¸c TCTD, ®Ó truyÒn t¶i hiÖu øng vÒ chÝnh s¸ch vµ l·i suÊt tíi toµn bé nÒn kinh tÕ. VÒ phÝa NHNN, xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng hiÖn nay cña thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng, viÖc sím huû bá c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®­îc ban hµnh tr­íc khi 2 LuËt Ng©n hµng ra ®êi nay khoong cßn phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ lµ rÊt cÇn thiÕt. §ång thêi, NHNN cÇn t¨ng c­êng thùc hiÑn c¸c biÖn ph¸p thu nhËp thèng kª ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi, ®Çy ®ñ vÒ c¸c ho¹t ®éng liªn ng©n hµng. Ngoµi ra, viÖc ®Èy m¹nh tiÕn ®é hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanhg to¸n liªn ng©n hµng, thanh to¸n bï trõ ®¶m b¶o sù lu©n chuyÓn vèn nhanh gi÷a c¸c TCTD còng cã y­ nghÜa rÊt quan träng. §èi voÝ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, NHNN cÇn ph¸t huy vai trß h­íng dÉn thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c thµnh viªn tham gia c¸c giao dÞch cã tÝnh chÊt phßng ngõa rñi ro vµ chñ ®éng t×m nguån ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng, NHNN chØ b¸n ngo¹i tÖ can thiÖp thÞ tr­êng khi thwcj sù cÇn thiÕt tr¸nh s­ û l¹i cña c¸c thµnh viªn vµ nguån ngo¹i tÖ cña NHNN. §Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ tr­êng tiÒn tÖ ViÖt Nam, NHNN cÇn sím hoµn thiÖn c¸c khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng thÞ tr­êng (nhÊt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ th­¬ng phiÕu,giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n). Bªn c¹ng ®ã, NHNN cÇn phèi hîp víi Bé tµi chÝnh c¶i tiÕn ®Êu thÇu tÝn phiÕu Kho b¹c cÇn ®Î cho thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh vµ c¸c kú h¹n cña tÝn phiÕu cÇn ®a d¹ng h¬n ®Ó thu hót c¸c thµnh viªn tham gia còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Ngoµi ra, ®Ó thÞ tr­êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn h¬n n÷a,viÖc tæ chøc phæ biÕn, h­íng dÉn c¸c thµnh viªn tiÕp cËn víi c¸c c«ng cô thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¸c m« h×nh ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc còng lµ mét vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt. §Æc biÖt, vÒ phÝa c¸c TCTD, nh÷ng ®èi t¸c chñ yÕu trªn thÞ tr­êng cÇn xóc tiÕn m¹nh mÏ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, cñng cè ®Ó n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, kinh doanh, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng. NhÊt lµ ®èi víi c¸c NHTM, nh÷ng nç lùc cÇn tËp trung vµo viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p xö lý kho¶n vay kh«ng sinh lêi, ng¨n ngõa ph¸t sinh nî khã ®ßi, bá dÇn viÖc cho vay chÝnh s¸ch vµ ¸p dông c¸c ho¹t ®éng ng©n s¸ch trªn c¬ së th­¬g m¹i, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cñng cè, s¸t nhËp ... ®èi víi mét sè NHTMCP nh»m x©y dùng mét hÖ thèng ng©n hµng lµnh m¹nh, hiÖu qu¶, s½n sµng tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi hÖ thèng tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi.