Đề tài Một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh quá trình thu hút và giải ngân nguồn ODA từ WB của Việt Nam''

n nh©n lùc, mµ ®©y lµ lÜnh vùc mµ WB rÊt quan t©m vµ sÏ ®Æt lªn vÞ trÝ sè 1 trong viÖc tiÕp nhËn hç trî ODA cña WB dµnh cho ViÖt Nam trong chiÕn l­îc 1999 - 2002. - §Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ nh­ c¶i c¸ch ng©n hµng, c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc còng nh­ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ th× nguån vèn hç trî lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. Theo b¸o c¸o cña WB th× 3/5 c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ang lµm ¨n thua lç kh«ng kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm míi. NhËn h¬n mét nöa toµn bé vèn cho vay cña ng©n hµng nh­ng t¹o ra ®­îc kh«ng ®Õn 10% sè viÖc lµm (31) ViÖt Nam - ChiÕn l­îc hç chî quèc gia cña nhãm NHQG ng©n hµng thÕ giíi .Sè vèn cÇn t¹o viÖc lµm, míi cÇn 18000USD, con sè nµy lµ 800USD ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá(32) ViÖt Nam Economics News, sè 10 - 1999 trang 16. tµi WB adrises EquitÝung SOES cña Vò Thiªn H­¬ng . §©y còng lµ n«i dung n»m trong ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch 7 ®iÓm cña ViÖt Nam ®­îc WB xoay quanh ®Ó hç trî. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tªs ViÖt Nam ®· ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®iÒu nµy ®· chøng minh nh÷ng nç lùc tõ phÝa ChÝnh phñ ViÖt Nam còng nh­ ®· t¹o lßng tin cho c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ trong ®ã cã WB. Tuy nhiªn t×nh h×nh thu hót ODA cña ViÖt Nam còng gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau: - Xu h­íng gi¶m nguån vèn hç trî ODA trªn thÕ giíi. Do vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c quèc gia ®­îc nhËn nguån hç trî nµy trong ®ã cã ViÖt Nam. Møc vèn cam kÕt cho ViÖt Nam tõ sau n¨m 1998 cã thÓ sÏ kh«ng cßn gi÷ ®­îc møc nh­ trªn n÷a. Thªm vµo ®ã lµ ViÖt Nam cßn ph¶i c¹nh tranh víi c¸c n­íc kh¸c ®Ó thu hót ODA nh­ Trung quèc, Ên ®é... - Ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam còng gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n do khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ mang l¹i nh­ t×nh h×nh æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ®ang bÞ ®e do¹, ®µ t¨ng tr­ëng ®ang chËm l¹i, chÊt l­îng t¨ng (thÓ hiÖn qua sè viÖc lµm ®­îc t¹o ra, ho¹t ®éng ®Çu t­ sö dông vèn) ®ang xÊu ®i, vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êngvv... Do vËy còng ¶nh h­ëng ®Õn thu hót ODA cña ViÖt Nam. - Tèc ®é gi¶i ng©n ODA cña ViÖt Nam cßn chËm. Trong khi tèc ®é gi¶i ng©n lµ yÕu tè quan träng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn thu hót ODA. NÕu ViÖt Nam gi¶i ng©n chËm th× sÏ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ trong viÖc dµnh sè vèn cam kÕt lín cho ViÖt Nam, ®ã lµ ch­a kÓ c¸c n­íc kh¸c cã tèc ®é gi¶i ng©n nhanh h¬n ViÖt Nam. 3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh gi¶i ng©n nguån ODA cña WB Nh×n chung ViÖt Nam ®· thùc hiÖn gi¶i ng©n kh¸ tèt c¸c dù ¸n cña WB(xem b¶ng sè 4) do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: - VÒ phÝa WB. §Ó gióp ViÖt Nam gi¶i ng©n ®­îc tèt nguån vèn vay WB ®Æt ra c¸c ®iÒu kiÖn rÊt cô thÓ ®èi víi tõng dù ¸n ph¶i ®¹t ®­îc. VÝ dô ®èi víi c¸c dù ¸n n»m trong ph­¬ng ¸n vÒ c¶i c¸ch c¬ cÊu th× ®èi víi c¶i c¸ch ng©n hµng ®iÒu kiÖn lµ "th«ng qua kÕ ho¹ch vÒ c¶i tæ ng©n hµng bao gåm c¶ viÖc ®ãng cöa mét sè ng©n hµng vµo ®Çu 1999; ®èi víi c¶i c¸ch doanh nghiÖp ph¶i hoµn tÊt cæ phÇn ho¸ 300 xÝ nghiÖp quèc doanh vµo n¨m 1999; vÒ c¶i c¸ch th­¬ng m¹i ®iÒu kiÖn xãa bá c¸c h¹n chÕ tèi thiÓu vÒ vèn, cho phÐp mäi c«ng ty ®­îc ®¨ng ký nh©p khÈu vµo n¨m 1998; vÒ qu¶n lý dù ¸n tû lÖ gi¶i ng©n ®¹t Ýt nhÊt 15%...(32) Tµi liÖu nhãm NHTG - chiÕn l­îc hç trî quèc gia 1999 - 2002 - 1998 - trang 21. WB còng cã sù nh÷ng trî gióp kü thuËt rÊt cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam. Nh÷ng hç trî nµy ®· gióp phÝa ViÖt Nam gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c trong khi lËp dù ¸n. Do vËy ®· gióp cho tèc ®é gi¶i ng©n ®ù¬c nhanh h¬n. Thªm vµo ®ã lµ c¸c "chØ b¸o tiÕn bé", võa lµ chØ tiªu gióp WB ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ dù ¸n, võa lµ môc tiªu mµ c¸c dù ¸n cña ViÖt Nam cÇn ®¹t ®­îc. VÝ dô ë dù ¸n gi¸m hé n¨m tµi chÝnh 1998 cã "chØ b¸o tiÕn bé" nh­ : Duy tr× th©m hôt ng©n s¸ch tèi ®a (sau khi tÝnh ®Õn c¸c kho¶n trî cÊp kh«ng qu¸ 2% GDP, dù ¸n ®a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp, chØ b¶o tiÕn bé lµ t¨ng sè x· n«ng th«n cã ®iÖn lªn 60% vµo n¨m 2000. Dù ¸n gi¸o dôc ®¹i häc n¨m tµi chÝnh 1999: t¨ng sè l­îng häc ®¹i häc lªn 50% trong giai ®o¹n 1995- 2000. Dù ¸n hç trî y tÕ quèc gia n¨m tµi kho¸ 1996 gi¶m tØ lÖ tö vong s¬ sinh tõ møc 41 xuèng 35 n¨m 2000. Qua c¸c chØ b¸o nµy ViÖt Nam cã thÓ lËp kÕ ho¹ch rót vèn, vµ thùc hiÖn rót vèn s¸t víi yªu cÇu cña WB tõ ®ã cã thÓ t¨ng gi¶i ng©n. - VÒ phÝa ViÖt Nam: + §· dÇn dÇn lµm quen víi viÖc lËp dù ¸n ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña WB, còng nh­ kh©u lµm thñ tôc, thÈm ®Þnh, triÓn khai dù ¸n. + ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh râ rµng h¬n vÒ ODA, nh­ nghÞ ®Þnh 87/CP ban hµnh ngµy 5/8/1997 thay cho nghÞ ®Þnh 20/CP ngµy15/8/199 vÒ quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån ODA th«ng t­ liªn tÞch cña Bé tµi chÝnh - Ng©n hµng Nhµ n­íc h­íng dÉn quy tr×nh thñ tôc vµ qu¶n lý viÖc rót vèn ®èi víi nguån ODA. C¸c quy ®Þnh nµy ®· gióp c¸c chñ dù ¸n trong lËp dù ¸n còng nh­ lµm viÖc víi c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn thuËn tiÖn h¬n tõ ®ã ®Èy nhanh tèc ®é gi¶i ng©n. Tuy nhiªn bªn c¹nh c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc th× cã thÊy tèc ®é gi¶i ng©n cña dù ¸n cña WB cßn ch­a cao, cßn kh¸ nhiÒu dù ¸n cã tû lÖ gi¶i ng©n thÊp so víi kÕ ho¹ch lµm chËm ®i tèc ®é gi¶i ng©n chung dÉn ®Õn viÖc kh«ng sö dông hÕt ®­îc nguån hç trî quan träng cña WB cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn nh­ s au: - VÒ phÝa ng©n hµng thÕ giíi: + WB cßn cã c¸c quan ®iÓm cøng nh¾c do vËy ®· ¶nh h­ëng ®Õn kh©u thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh, dù ¸n vÝ dô nh­ ë c¸c ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu, c¸c môc tiªu mµ WB ®Æt ra l¹i qu¸ tham väng vµ kh«ng c¨n cø vµo t×nh h×nh vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn thùc tÕ cña ViÖt Nam. V× vËy khi triÓn khai thùc hiÖn cã khi kh«ng ®¹t ®­îc mét sè cam kÕt dÉn ®Õn viÖc tæ chøc tµi trî tõ hoÆc viÖc gi¶i ng©n. + Nguyªn t¾c cho vay ph¶i theo l·i suÊt thÞ tr­êng ®èi víi c¸c dù ¸n tÝn dông cña WB ®· g©y khã kh¨n cho ViÖt Nam trong viÖc gi¶i ng©n nh­ ë dù ¸n tµi chÝnh n«ng th«n. HiÖn nay ë n«ng th«n ViÖt Nam vÉn cã nh÷ng nguån tÝn dông víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó trång c©y c«ng nghiÖp, phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc. Do vËy, ng­êi d©n kh«ng muèn vay tõ nguån tÝn dông cã l·i suÊt thÞ tr­êng thªm vµo ®ã lµ thñ tôc xÐt duyÖt cho vay rÊt phøc t¹p. + Trong thñ tôc gi¶i phãng mÆt b»ng. Quan ®iÓm cña WB lµ c¸c dù ¸n ODA lµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn v× vËy khi thùc hiÖn dù ¸n ph¸t triÓn ph¶i c©n nh¾c ®Õn lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn, kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn bªn nµo nhÊt lµ ng­êi nghÌo, v× vËy mµ khi gi¶i phãng mÆt b»ng ph¶i thùc hiÖn ®Òn bï cho c¶ ng­êi sö dông ®Êt hîp ph¸p lÉn ng­êi sö dông kh«ng hîp ph¸p. §iÒu nµy tr¸i víi quy ®Þnh vµ ph¸p luËt cña ViÖt Nam. VÝ dô nh­ yªu cÇu cña WB víi chÝnh phñ lµ ph¶i ®Òn bï cho c¶ nh÷ng ng­êi bÞ gi¶i to¶ bëi nghÞ ®Þnh 36/CP vÒ giao th«ng. + §iÒu kiÖn thñ tôc thanh to¸n cña WB còng rÊt chÆt chÏ. C¸c dù ¸n cña WB chØ cã 1 tµi kho¶n ®Æc biÖt ë trung ­¬ng cßn t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng th× thanh to¸n thùc thµnh, thùc chi, ®iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n v× c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n chñ yªó ®­îc triÓn khai ë ®Þa ph­¬ng. §Ó ®­îc thanh to¸n c¸c ®Þa ph­¬ng ph¶i thùc hiÖn tr­íc mét sè ho¹t ®éng, do vËy cã vèn øng tr­íc, tuy nhiªn nhiÒu ®Þa ph­¬ng nghÌo kh«ng cã nguån øng vèn nªn ®· chËm dù ¸n, ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é gi¶i ng©n. + VÒ phÝa ViÖt Nam: C«ng t¸c chuÈn bÞ dù ¸n cßn chËm nhiÒu lóng tóng mµ chuÈn bÞ dù ¸n cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh rót vèn. VÝ dô nh­ dù ¸n hç trî y tÕ quèc gia cã hiÖu lùc tõ 24/5/1996 cho ®Õn 19/6/1997ch­a rót ®­îc ®ång vèn nµo v× Bé y tÕ ch­a lµm xong thñ tôc miÔn thuÕ, mua s¾m thiÕt bÞ, còng nh­ ch­a ®­îc ra ®­îc c¬ chÕ tµi chÝnh cho môc thuèc thiÕt yÕu chç UB phª duyÖt. Dù ¸n phôc håi quèc lé ( §o¹n Hµ Néi +vinh, Thµnh phè Hå ChÝ Minh- CÇn Th¬) do gi¶i phãng mÆt b»ng chËm nªn lµm chËm tèc ®é gi¶i ng©n. Dù ¸n gi¸o dôc tiÓu häc, dù ¸n b¶o vÖ rõng do ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ trong khi kh©u thñ tôc hå s¬ tiÕn hµnh chËm. + TiÕn tr×nh thÈm ®Þnh, phª duyÖt dù ¸n cÊp bé chËm ®· ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é thÈm ®Þnh cÊp Nhµ n­íc, g©y t×nh tr¹ng chËm trong kh©u chuÈn bÞ thñ tôc ®µm ph¸n. Nh­ ë dù ¸n giao th«ng ®­êng thuû, dù ¸n ph¸t triÓn ngµnh ®iÖn. ë dù ¸n ph¸t triÓn ngµnh ®iÖn vay vèn cña WB chñ dù ¸n lµ Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam tuy nhiªn tiÕn tr×nh thùc hiÖn ®· bÞ chËm l¹i do gi÷a Tæng c«ng ty, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ cßn cã ý kiÕn kh¸c nhau. VÒ thÈm quyÒn xÐt duyÖt c¸c dù ¸n nhá thuéc dù ¸n ph¸t triÓn ngµnh ®iÖn Tæng c«ng ty xin ý kiÕn cña Bé nh­ng Bé l¹i cho r»ng dù ¸n lµ dù ¸n nhãm A nªn Tæng c«ng ty ph¶i tr×nh chÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh, nh­ng theo Tæng c«ng ty ®iÖn lùc th× c¸c dù ¸n nµy nhá kh«ng nªn quan niÖm lµ dù ¸n nhãm A, do vËy qu¸ tr×nh phª duyÖt, thÈm ®Þnh ®· bÞ chËm l¹i cßn vÒ phÝa WB ph¶i cã BCNCKT míi chÊp thuËn cho rót vèn. + TiÕn tr×nh ®Êu thÇu, xÐt duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu cßn nhiÒu v­íng m¾c vµ chËm trÔ ë cÊp c¬ së (Ban qu¶n lý dù ¸n) vµ Bé chñ qu¶n. + Gi¶i phãng mÆt b»ng chËm do ph¶i xö lý nhiÒu mÆt vÒ chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­, gi¸ c¶ ®Òn bï, trî cÊp, phèi hîp thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña ta vµ yªu cÇu cña WB. VÝ dô nh­ dù ¸n phôc håi quèc lé. + Vèn ®èi øng cho c¸c dù ¸n lín nh­ ë dù ¸n quèc lé, dù ¸n giao th«ng ®­êng thuû do vËy ch­a ®­îc cung cÊp kÞp thêi theo tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng, ký kÕt hîp ®ång, thanh to¸n khèi l­îng thùc hiÖn hîp ®ång theo tû lÖ vèn ®èi øng - vèn vay ®· cam kÕt. +Tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ. §éi ngò c¸n bé tham gia chuÈn bÞ c¸c dù ¸n cßn thiÕu kiÕn thøc, hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ vÜ m« ®èi víi c¸c dù ¸n ®iÒu chØnh c¬ cÊu, tiÕp ®ã lµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ cßn h¹n chÕ. C¸c c¸n bé tham gia chuÈn bÞ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ b»ng nguån ODA cßn ch­a n¾m ch¾c chÝnh s¸ch, thñ tôc cña c¸c nhµ ®Çu tµi trî còng nh­ quy chÕ míi cña ViÖt Nam vÒ lÜnh vùc nµy. + C«ng ty theo dâi, ®«n ®èc kiÓm tra tÞnh h×nh thùc hiÖn dù ¸n cña c¸c c¬ quan vµ ®iÒu phèi ODA ch­a ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn do vËy ch­a th¸o gì kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c trong thùc hiÖn dù ¸n ODA ë cÊp c¬ së, lµm chËm dù ¸n. Ngoµi c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu trªn cßn cã c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh­ bÊt ®ång gi÷a WB víi chÝnh phñ vÒ viÖc t¨ng gi¸ ®iÖn ®Ó ®¶m b¶o tµi chÝnh cho c¬ quan n¨ng l­îng nªn 3 dù ¸n n¨ng l­îng ë nöa cuèi n¨m 1998 cña WB bÞ chËm l¹i, nguyªn nh©n do khã kh¨n vÒ hÖ thèng th«ng tin gi¸m s¸t liªn hÖ gi÷a chÝnh phñ víi c¸c nhµ tµi trî trong ®ã cã WB nªn viÖc trao ®æi b»ng th­ tõ chÝnh phñ cña chÝnh phñ xin ý kiÕn nhµ tµi trî tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh ®· mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian, ®iÒu nµy còng lµm chËm tiÕn ®é dù ¸n. Nh­ vËy bªn c¹nh c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong thu hót vµ gi¶i ng©n nguån ODA cña WB th× cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n, v­íng m¾c tõ phÝa kh¸ch quan còng nh­ phÝa chñ quan mµ nÕu kh¾c phôc ®­îc vÊn ®Ò nµy sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vµ tèc ®é gi¶i ng©n cña ViÖt Nam so víi t×nh h×nh cßn chËm nh­ hiÖn nay. Tuy nhiªn vÊn cã nh÷ng triÓn väng cho ViÖt Nam trong viÖc thu hót nguån ODA cña WB. 4. TriÓn väng thu hót ODA tõ WB cña ViÖt Nam. 4.1. Nh÷ng thay ®æi cÇn biÕt trong chiÕn l­îc hç trî cña WB ®èi víi ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Tr­íc t×nh h×nh kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n do nh÷ng t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng ë §«ng Nam ¸ ®· lµm cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam gi¶m sót, theo dù b¸o cña IMF t¨ng tr­ëng ViÖt Nam lµ 32% vµo n¨m 1999 4,2% n¨m 2000(34) Investment Review 03/5/1999 bµi Nascent gronts could le struntd, warns IMF . Theo WB víi tèc ®é c¶i c¸ch nh­ hiÖn nay, th× ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ bÞ giíi h¹n ë tû lÖ t¨ng tr­ëng 4,5% ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vÉn gi¶m, n¨m 1998 sè dù ¸n ng©n 11% vµ sè vèn ®¨ng ký gi¶m 10% so víi 1997, 4 th¸ng ®Çu n¨m 1999 sè dù ¸n b»ng 32% cïng kú 1998. Vèn thùc hiÖn ­íc ®¹t 250 triÖu USD gi¶m 84% so víi cïng kú n¨m ngo¸i(35) B¸o nh©n d©n - ngµy 5/5/1999 - B¸o c¸o cña Phã Thñ t­íng NguyÔn TÊn Dòng vÒ t×nh h×nh kinh tÕ -x· héi n¨m 1999 vµ ®Çu n¨m 1999. . ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ bÞ giíi h¹n ë tØ lÖ t¨ng tr­ëng chØ ë møc 4 - 5%. HiÖn nay chÝnh phñ ViÖt Nam còng rÊt lo ng¹i nh÷ng t¸c ®éng xÊu h¬n tõ cuéc khñng ho¶ng ®Õn t¨ng tr­ëng chËm h¬n ®èi víi viÖc lµm, gi¶m ®ãi nghÌo, c«ng b»ng x· héi, chªnh lÖch vÒ thu nhËp vµ mét c¬ cÊu kinh tÕ sö dông nhiÒu vèn. Do vËy theo ng©n hµng thÕ giíi th× sù hç trî cña hä sÏ tËp trung gi¶i quyÕt hai yªu cÇu cÊp b¸ch cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ã lµ: - Kh«i phôc ®· t¨ng tr­ëng - T¨ng c­êng chÊt l­îng vµ tÝnh bÒn v÷ng cña sù ph¸t triÓn. Môc tiªu nµy còng ®· ®­îc thÓ hiÖn trong ch­¬ng tr×nh7 ®iÓm cña chÝnh phñ ViÖt Nam. Theo ®ã WB sÏ chó träng h¬n ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - VÊn ®Ò nghÌo ®ãi vµ x· héi v× trong khi møc nghÌo ®ãi ®ang gi¶m, th× l¹i xuÊt hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng. ChiÕn l­îc gi¶m ®ãi nghÌo cña WB tiÕp tôc nhÊn m¹nh ®Õn t¨ng tr­ëng theo bÒ réng ®ång thêi còng cãbé phËn tËp trung cho gióp ®ì nh÷ng ®èi t­îng bÞ tôt hËu l¹i sau: -G¾n bã râ rµng h¬n gi÷a c¸c dù ¸n víi ®èi tho¹i chÝnh s¸ch. Ngoµi chøc n¨ng cung cÊp tµi chÝnh WB ®ang th¶o luËn víi mét sè Bé ë ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cung cÊp kiÕn thøc vµ t­ vÊn chÝnh s¸ch bªn c¹nh cung cÊp nguån tµi chÝnh. - §Þnh h­íng l¹i viÖc cho vay nh»m nhiÒu h¬n vµo ph¸t triÓn n«ng th«n. Tr­íc ®©y c¸c kho¶n cho vay cña WB ®Ó phôc håi c¬ së h¹ tÇng chiÕm 50%, tuy nhiªn trong thêi gian tíi WB sÏ hç trî Ýt h¬n nguån lùc cho c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng cì lín mµ dµnh nhiÒu vèn h¬n cho c¸c dù ¸n n«ng nghiÖp, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ë n«ng th«n vµ qu¶n lý tµi nguyªn (xem b¶ng 7). B¶ng 7: Thay ®æi c¬ cÊu cho vay cña WB §¬n vÞ: % LÜnh vùc Giai ®o¹n Qu¶n lý kinh tÕ M«i tr­êng & n«ng th«n Ph¸t triÓn nh©n lùc C¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng 1994 - 1998 12 27 11 50 1999 - 2002 15 38 14 32 Nguån: ViÖt nam - chiÕn l­îc hç trî quèc gia cña nhãm NHTG 1999-2002 - trang 10 Nguån: ViÖt nam - chiÕn l­îc hç trî quèc gia cña nhãm NHTG - 1999-2002 - trang 10. - Mét thay ®æi n÷a trong chiÕn l­îc hç trî cña WB lµ ®iÒu phèi viÖn trî tèt h¬n vµ chuyÓn sang tµi trî theo ch­¬ng tr×nh. Do trong 5 n¨m gÇn ®©y viÖn trî cho ViÖt Nam t¨ng lªn c¸c dù ¸n tµi trî còng t¨ng , v× vËy ®· g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c ®iÒu phèi nguån viÖn trî cña chÝnh phñ. ViÖc chuyÓn sang tµi trî b»ng ch­¬ng tr×nh lín cña chÝnh phñ thay cho tËp trung vµo c¸c dù ¸n nhá, cô thÓ sÏ gióp ViÖt Nam sö dông hiÖu qu¶ h¬n nguån hç trî cña WB. §èi víi nh÷ng thay ®æi nµy ViÖt Nam cÇn n¾m râ ®Ó kÞp thêi cã nh÷ng xem xÐt chuÈn bÞ cÇn thiÕt ®¸p øng yªu cÇu khi thùc hiÖn theo nh÷ng thay ®æi trong chiÕn l­îc hç trî cña WB vÝ dô nh­ khi chuyÓn sang hç trî ch­ong tr×nh lín th× ®ßi hái c«ng khai h¬n trong chi tiªu c«ng céng bao gåm viÖc c«ng bè ng©n s¸ch quèc gia, c¶i tiÕn qóa tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ chuÈn bÞ ng©n s¸ch.v.v.. Trong thêi gian tíi, giai ®o¹n 1999-1002, WB tiÕp tôc ch­¬ng tr×nh cho vay cho ViÖt Nam víi trÞ gi¸ 3,173 tû USD, cao h¬n vèn cam kÕt 2,1 tû USD giai ®o¹n 1994 - 1998 gÇn 1,1 tû USD (xem phô lôc sè 4). Bªn c¹nh ®ã WB cßn cã nh÷ng hç trî kü thuËt, cã kÕ ho¹ch dù phßng nÕu t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam tiÕp tôc xÊu h¬n n÷a. §Æc biÖt WB còng sÏ s½n sµng xem xÐt viÖc cÊp thªm c¸c nguån IDA gi¶i ng©n nhanh vµ c¸c ngån lùc huy ®éng tõ c¸c nhµ tµi trî kh¸c qua hai nguån thø nhÊt vµ kho¶n tÝn dông c¬ cÊu ®æi míi kinh tÕ vµ x· héi thùc hiÖn nhanh ®Ó hç trî c¸c nç lùc c¶i c¸ch cña ViÖt Nam vµ thø hai lµ dù ¸n h¹ tÇng n«ng th«n cho c¸c x· (dµnh cho 1700 x· nghÌo nhÊt) ®Ó gi¶m tèi ®a t¸c ®éng x· héi cña sù suy gi¶m kinh tÕ vµ cung cÊp tµi chÝnh cho c¸c vïng nghÌo. Nh­ vËy cã thÓ thÊy nh÷ng thay ®æi theo h­íng s¸t h¬n víi môc tiªu t×nh h×nh kinh tÕ cña ViÖt Nam còng nh­ ch­¬ng tr×nh cho vay víi møc vèn cam kÕt cao h¬n ®· më ra triÓn väng lín h¬n cho qu¸ tr×nh thu hót ODA tõ WB cña ViÖt Nam. §©y ®­îc coi nh­ lµ mét c¬ héi kh¸ch quan dµnh cho ViÖt Nam ®Ó ®Èy m¹nh thu hót ODA cña WB. Bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c c¬ héi kh¸c nh­ lßng tin cña c¸c nhµ tµi trî trong ®ã WB ngµy cµng t¨ng ®èi víi nh÷ng cè g¾ng cña ViÖt Nam trong thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA, tiÕp ®ã lµ gi¶i ng©n ODA cña WB cã xu h­íng t¨ng tõ 1 n¨m tµi kho¸, 1994 trë l¹i ®©y: (xem b¶ng 8) B¶ng 8 : gi¶i ng©n cña WB §¬n vÞ : tû USD N¨m tµi kho¸, chØ tiªu 1994 1995 1996 1997 1998 Vèn gi¶i ng©n 15,9 18,3 19,3 20,0 24,9 T¨ng n¨m sau so víi n¨m tr­íc (%) - 15,1 5,5 3,6 24,5 Nguån: vô tµi chÝnh ®èi ngo¹i - Bé tµi chÝnh. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi. ViÖt nam cßn gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch thøc trong thu hót ODA cña WB mµ tr­íc hÕt lµ th¸ch thøc do xu h­íng gi¶m nguån ODA tõ c¸c nhµ tµi trî trªn thÕ giíi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng khã kh¨n do xu h­íng nµy mang l¹i lµ ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh gay g¾t h¬n ®èi víi c¸c n­íc kh¸c nh­ Trung Quèc, Ên §é, In®onªxia....®Ó thu hót ODA cña WB, còng nh­ ODA tõ c¸c nhµ tµi trî kh¸c. VÝ dô nh­ Trung quèc, WB vÉn tµi trî m¹nh cho n­íc nµy mÆc dï Trung quèc lµ n­íc nî lín nhÊt cña WB kho¶ng 40 tû US(36) Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - bµi WB vÉn tµi trî m¹nh cho Trung quèc. - 28/5/97 trang 14 , nh­ng bªn c¹nh ®ã Trung quèc ®· thµnh c«ng trong héi nhËp thÞ tr­êng Quèc tÕ, dù tr÷ ngo¹i tÖ t¨ng, hÖ thèng ph¸p luËt chung vµ luËt ®Çu t­ th­¬ng m¹i ®­îc c¶i thiÖn g©y ®­îc lßng tin cho c¸c nhµ ®Çu t­. Møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë Trung quèc chØ ®¹t 200 USD/n¨m, thÊp nhÊt ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i b×nh D­¬ng cã kho¶ng 80 triÖu ng­êi thu nhËp d­íi 1 USD/ngµy. SÏ lµ th¸ch thøc lín nÕu ViÖt Nam khi nguån ODA sÏ ngµy cµng gi¶m ®i khi møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng lªn vµ kh«ng n»m trong ®iÒu kiÖn cña n­íc ®­îc nhËn ODA n÷a. Tr­íc t×nh h×nh ®ã nÕu ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó t¨ng c­êng thu hót ODA, tranh thñ nguån vèn nµy mét c¸ch tèt nhÊt b»ng thùc hiÖn gi¶i ng©n nhanh th× sÏ kh«ng tËn dông ®ùc nguån hç trî quan träng nµy cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam trong khi nhu cÇu vèn cña ViÖt Nam cßn rÊt lín. Nãi tãm l¹i: nguån vèn ODA cña WB cã vai trß quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam, ®· vµ sÏ gióp cho ViÖt Nam trong cè g¾ng ®¹t ®­îc môc tiªu cÇn thiÕt lµ kh«i phôc ®µ t¨ng tr­ëng vµ t¨ng c­êng chÊt l­îng vµ bÒn v÷ng cña sù ph¸t triÓn. Song vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ ViÖt Nam ph¶i tranh thñ mét c¸ch tèt nhÊt nguån vèn nµy b»ng viÖc t¨ng nhanh tèc ®é gi¶i ng©n vÉn cßn chËm do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan ®em l¹i. §iÒu nµy ®Æt ra lµ cÇn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nguyªn nh©n trªn nh»m ®Èy m¹nh thu hót ODA cña WB t¨ng tèc ®é gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n ®Æc biÖt lµ khi ViÖt Nam cã nhiÒu c¬ héi nh­ng còng cã nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá nh­ hiÖn nay. Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ®Èy m¹nh thu hót vµ t¨ng nhanh tèc ®é gi¶i ng©n nguån ODA tõ WB cña ViÖt Nam I/ Nh÷ng ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ thu hót vµ sö dông nguån ODA - Trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· nhÊn m¹nh: "Tranh thñ thu hót nguån ODA ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng, tËp trung chñ yÕu cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, n©ng cao tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ, qu¶n lý, ®ång thêi dµnh mét phÇn vèn tÝn dông ®Çu t­ cho c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng. ¦u tiªn dµnh viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho nh÷ng vïng chËm ph¸t triÓn. Ph¶i sö dông nguån vèn ODA cã hiÖu qu¶ cã kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ, chèng l·ng phÝ, tiªu cùc. §i ®èi víi nh÷ng cè g¾ng thu hót thªm vèn bªn ngoµi, cÇn kh¾c phôc c¸c trë ng¹i ®Ó ®­a nhanh nguån vèn ODA ®­îc c¸c nhµ tµi trî cam kÕt vµo thùc hiÖn. - Nguån vèn ODA ®­îc sö dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu bøc thiÕt vÒ y tÕ, v¨n ho¸, v¨n ho¸ x· héi, gi¸o dôc ®µo t¹o, nhµ ë... - Dµnh mét phÇn viÖn trî ODA ®Ó gióp c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o ngµnh nghÒ, s¶n phÈm míi, hoÆc nh÷ng ®èi t­îng s¶n xuÊt mµ nhµ tµi trî quan t©m. - Hç trî mét phÇn nhËp khÈu hµng lÎ víi môc ®Ých t¹o thªm nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc, g¾n liÒn víi viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh sö dông viÓntî ODA ®Ó gi¶m bít tû träng ®Çu t­ trong n­íc ph¶i ®ãng gãp. ChÝnh phñ cã nh÷ng ®Þnh h­íng víi ch­¬ng tr×nh vay vèn ODA cña WB trong giai ®o¹n s¾p tíi nh­ sau: - Nh÷ng dù ¸n ®· ®­îc th­êng vô Bé ChÝnh trÞ vµ Thñ t­íng chÝnh phñ phª duyÖt: tiÕp tôc triÓn khai theo ®óng tiÕn ®é. §èi víi SACII cÇn tËp trung ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc theo tinh thÇn nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng VIII vµ lé tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi mµ chÝnh phñ ta cam kÕt. - C¬ cÊu tû träng vèn vay WB cÇn ®Æc biÖt chó träng c¸c lÜnh vùc sau: 1- Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. CÇn th¶o luËn víi WB ®Ó t¨ng quy m« cho lÜnh vùc nµy, ®Ó n©ng nguån vay ­u ®·i cho c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c x· nghÌo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao møc sèng, ®Çu t­ cho c©y c«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn n«ng s¶n theo h­íng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, ­u tiªn cho gi¸o dôc, x©y dùng ®­êng x¸ vµ cung cÊp n­íc s¹ch cho c¸c vïng n«ng th«n cã nhiÒu khã kh¨n, c¸c vïng xa ®Ó thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶m sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng. 2- X©y dùng c¬ së h¹ tÇng: CÇn tÝnh to¸n cô thÓ gi÷a c¸c dù ¸n kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi vèn ph¶i ®Çu t­ tõ cÊp ph¸t ng©n s¸ch víi c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng thu håi vèn cã thÓ ®Çu t­ tõ nguån cho vay l¹i hoÆc nguån vay th­¬ng m¹i. ¦u tiªn cho giao th«ng h¬n n¨ng l­îng, nh­ng cÇn tÝnh tû lÖ ®Çu t­ cô thÓ cho ®­êng x¸ vµ cÇu cèng. CÇn tËp trung cho quèc lé 1A ®Ó sím hoµn thµnh toµn bé c«ng viÖc phôc håi hiÖn nay. §iÖn lµ ngµnh cã thÓ thu håi vèn, cÇn t¨ng c­êng khai th¸c nguån ®Çu t­ th­¬ng m¹i, nhÊt lµ tõ sau n¨m 2000 ®Ó t¨ng phÇn vay ­u ®·i cho c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng khã thu håi vèn. + LÜnh vùc x· héi: CÇn t¨ng tû lÖ vèn vay cho gi¸o dôc so víi y tÕ ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng h­íng chØ ®¹o nghÞ quyÕt TW2 kho¸ 8. Víi y tÕ, cÇn t¨ng c­êng huy ®éng sù trî gióp cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. + ChÝnh s¸ch qu¶n lý nî n­íc ngoµi víi c¸c dù ¸n dïng vèn ODA: Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÝnh s¸ch cho vay l¹i vµ thu håi nî tõ c¸c dù ¸n cã kh¶ n¨ng thu håi vèn. CÇn qu¶n lý c¸c kho¶n nî thu håi ®­îc (c¶ gèc lÉn l·i) trong mét quü riªng ®Ó tr¶ nî n­íc ngoµi vµ khi sö dông ph¶i b¸o c¸o thñ t­íng chÝnh phñ xem xÐt quyÕt ®Þnh. II/ Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ®Èy m¹nh thu hót ODA vµ t¨ng tèc ®é gi¶i ng©n nguån vèn ODA tõ WB cña ViÖt Nam 1. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ®Èy m¹nh thu hót vèn ODA cña WB Trong thêi gian tíi ®Ó ®Èy m¹nh thu hót ODA nãi chung vµ ODA cña WB nãi riªng cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau ®©y: - T¨ng c­êng c¸c quan hÖ ®a ph­¬ng song ph­¬ng còng nh­: quan hÖ víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®Ó thu hót ODA tõ c¸c nguån nµy. Tr­íc xu h­íng ®ang gi¶m dÇn nguån ODA trªn thÕ giíi dµnh cho n­íc ®ang ph¸t triÓn, viÖc ViÖt Nam ®a d¹ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ víi c¸c nguån cung cÊp ODA kh¸c nhau lµ rÊt cÇn thiÕt, võa ®Ó tranh thñ ®­îc sù hç trî cña c¸c nguån nµy, ®ång thêi cã thÓ tr¸nh ®­îc sù qu¸ phô thuéc vµo mét nguån nhÊt ®Þnh, khi cã biÕn ®éng cña nguån nµy th× cã thÓ vÉn tranh thñ ®­îc ODA tõ c¸c nguån kh¸c, them vµo ®ã lµ cã thÓ gi¶m bít ®­îc phÇn nµo sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c n­íc nhËn nguån ODA. - TiÕp tôc c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ ®Ó t¹o thªm lßng tin cho c¸c nhµ tµi trî. Cã thÓ nãi ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam thêi gian qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn ®· duy tr× ®­îc møc t¨ng tr­ëng 8-9% trong nhiÒu n¨m, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, thu nhËp ®Çu ng­êi t¨ng h¬n 5% mét n¨m(38) ViÖt Nam - chiÕn l­îc hç trî quèc gia - Nhãm NHTG trang 2 , ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy ®· t¹o lßng tin ®èi víi UB vµ c¸c nhµ tµi trî kh¸c. Vµ ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc nh÷ng hç trî quý b¸u tõ c¸c nhµ tµi trî qua c¸c héi nghÞ tµi trî tæ chøc liªn tôc tõ 1993 ®Õn 1998 víi møc cam kÕt ODa ngµy cµng t¨ng. ChÝnh v× vËy mµ trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng cè g¾ng h¬n n÷a trong ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch cña m×nh. - TiÕp tôc c¶i c¸ch m«i tr­êng ph¸p lý cã hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA. M«i tr­êng ph¸p lý kh«ng chØ lµ yÕu tè quan träng ®èi víi lÜnh vùc ®Çu t­ ODA hay FDI mµ cßn víi nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nh­ xuÊt nhËp khÈu, chuyÓn giao c«ng nghÖ... §©y còng lµ yÕu tè c¶n trë c¸c nhµ tµi trî. NÕu kh«ng cã c¸c quy ®Þnh râ rµng vÒ qu¶n lý, sö dông ODA th× b¶n th©n c¸c nhµ tµi trî còng kh«ng thÓ yªn t©m v× kh«ng biÕt n­íc nhËn viÖn trî sÏ qu¶n lý vµ sö dông nguån tµi trî nµy nh­ thÕ nµo, mµ vÊn ®Ò c¸c nhµ tµi trî quan t©m lµ hiÖu qu¶ sö dông. Thªm vµo ®ã cÇn ph¶i tiÕp tôc gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh g©y phiÒn hµ vµ t×nh tr¹ng quan liªu ë c¸c cÊp liªn quan ®Õn ngµnh qu¶n lý, sö dông ODA. - Cã thÓ tiÕn tíi cã luËt cña ViÖt Nam vÒ ODA. ë ViÖt Nam míi chØ cã luËt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mµ ch­a cã mét bé luËt chÝnh thøc vÒ tiÕp nhËn, qu¶n lý vµ sö dông ODA. Xung quanh vÊn ®Ò ODA cã nhiÒu vÊn ®Ò nh­ c¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc rót vèn ODA, tiÕp ®ã lµ bao gåm vËn ®éng, ®µm ph¸n, phª duyÖt, phª chuÈn ®iÒu ­íc quèc tÕ, ph©n tÝch thÈm quyÒn thÈm ®Þnh dù ¸n, qu¶n lý nhµ n­íc ODA, tr¸ch nhiÖm c¸c cÊp cã liªn quan, vÊn ®Ò thuª chuyªn gia, vÊn ®Ò thuÕ, ®èi víi c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA... Nh­ vËy c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ODA còng kh¸ phøc t¹p mµ hiÖn nay ViÖt Nam chØ ban hµnh c¸c v¨n b¶n riªng lÎ ®èi víi tõng vÊn ®Ò do vËy nhiÒu khi cßn cã sù chång chÐo, g©y khã kh¨n cho c¬ quan qu¶n lý sö dông ODA còng nh­ c¸c chñ dù ¸n. NÕu cã mét bé luËt tËp hîp l¹i nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ODA th× sÏ gióp cho viÖc tiÕp nhËn, qu¶n lý sö dông nguån vèn nµy cã hiÖu qu¶ h¬n tõ ®ã gióp t¨ng kh¶ n¨ng thu hót ODA. - T¨ng tèc ®é gi¶i ng©n ODa. Cã thÓ nãi ®©y lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, cèt lâi ®Ó t¨ng kh¶ n­ng thu hót nguån ODA. Thùc hiÖn gi¶i ng©n ODA nhanh hay chËm lµ tuú thuéc vµo cè g¾ng cña c¶ hai bªn, lµ c¸c nhµ tµi trî còng nh­ n­íc nhËn viÖn trî. Tuy nhiªn chñ yÕu vÉn lµ n­íc nhËn viÖn trî, bëi c¸c n­íc nµy cã ®¸p øng ®­îc nhanh nhÊt, ®óng nhÊt víi yªu cÇu cña nhµ tµi trî ®Ó rót ®­îc nguån vèn vÒ sö dông hay kh«ng. Tèc ®é gi¶i ng©n chÝnh lµ th­íc ®o quan träng nhÊt cña hiÖu qu¶ sö dông vèn cña n­íc nhËn ®èi víi c¸c nhµ tµi trî. NÕu tèc ®é gi¶i ng©n chËm, cã nghÜa lµ bªn phÝa rót vèn ch­a cã ®ñ kh¶ n¨ng khai th¸c nguån vèn, nÕu c¸c nhµ tµi trî tiÕp tôc t¨ng c­êng hç trî th× sÏ kh«ng hoÆc mÊt nhiÒu thêi gian míi cã kÕt qu¶. Trong khi ®ã cã nhiÒu n­íc kh¸c cã thÓ lµ ®èi thñ c¹nh tranh trong thu hót ODA v× hä thùc hiÖn gi¶i ng©n nhanh, cã hiÖu qu¶. V× vËy biÖn ph¸p tèt nhÊt lµ cã nh­ng nç lùc cÇn thiÕt ®Ó t¨ng tèc ®é gi¶i ng©n lªn. Tõ ®ã t¹o lßng tin cho c¸c nhµ tµi trî vµ lµ c¬ së ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng thu hót ODA. - Tæ chøc th­êng xuyªn c¸c héi nghÞ tµi trî. Héi nghÞ tµi trî lµ n¬i tËp trung hÇu hÕt c¸c nhµ tµi trî cã nguån hç trî ODA ®èi víi ViÖt Nam bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c thµnh viªn héi nghÞ kh¸c nh­ lµ c¸c kh¸ch mêi mµ qua ®©y hä cã thÓ kh«ng hoÆc cã, hoÆc sÏ cã c¸c quyÕt ®Þnh tµi trî cho ViÖt Nam. T¹i héi nghÞ tµi trî ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, nh÷ng nhu cÇu cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam. ViÖt Nam còng th«ng b¸o cho chiÕn l­îc, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng lÜnh vùc ­u tiªn ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn. Qua ®©y c¸c nhµ tµi trî cã thÓ ®¸nh gi¸. KÕt qu¶ hç trî cña m×nh ®Ó tõ ®ã sÏ ra c¸c quyÕt ®Þnh tiÕp thu mµ cô thÓ lµ møc vèn cam kÕt sÏ dµnh cho ViÖt Nam trong thêi gian tiÕp theo mµ cô thÓ lµ møc vèn cam kÕt sÏ dµnh cho ViÖt Nam trong thêi gian tiÕp theo. Héi nghÞ còng cã thÓ thu hót c¸c nhµ tµi trî míi hç trî ODA cho ViÖt Nam. Nh­ vËy viÖc tæ chøc c¸c héi nghÞ tµi trî cã thÓ lµm t¨ng thªm kh¶ n¨ng thu hót ODA cña ViÖt Nam ®ång thêi h­íng hä hç trî vµo nh÷ng lÜnh vùc mµ ViÖt Nam chó träng. Tuy nhiªn viÖc tæ chøc c¸c héi nghÞ tµi trî sÏ tèn kÐm c¸c chi phÝ liªn quan, song chóng ta cã thÓ kªu gäi c¸c nhµ tµi trî hç trî ®ãng vai trß lµ ng­êi tæ chøc. Trong c¸c héi nghÞ tµi trî cho ViÖt Nam tõ n¨m 1993 ®Õn 1998 th× hÇu hÕt WB ®ãng vai trß lµ ng­êi tæ chøc. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó t¨ng c­êng thu hót ODA cña WB còng kh«ng n»m ngoµi c¸c gi¶i ph¸p trªn vµ cßn cã thªm mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ sau: - ViÖt Nam cÇn n¾m b¾t vµ hiÓu râ nh÷ng thay ®æi trong chiÕn l­îc hç trî cña WB. Tuú tõng giai ®o¹n kh¸c nhau mµ t×nh h×nh kinh doanh - x· héi ViÖt Nam còng cã nh÷ng thay ®æi, nhiÒu vÊn ®Òu míi n¶y sinh ph¶i tËp trung nguån lùc trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó gi¶i quyÕt. Theo ®ã mµ WB còng cã nh÷ng thay ®æi trong chiÕn l­îc hç trî cho ViÖt Nam ®Ó ®¸p øng mét c¸ch tèt nhÊt yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam. Cã n¾m b¾t vµ hiÓu râ nh÷ng thay ®æi mét c¸ch kÞp thêi kh«ng lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thu hót ODA, ng­îc l¹i cã thÓ tËn dông c¬ héi nµy ®Ó chñ ®éng kªu gäi viÖc t¨ng c­êng hç trî ODA cho m×nh. - T¨ng c­êng quan hÖ víi WB, kh«ng chØ coi WB ®¬n thuÇn lµ nguån hç trî tµi chÝnh vµo ViÖt Nam mµ WB cßn lµ nguån kiÕn thøc vµ t­ vÊn chÝnh s¸ch. Tõ tr­íc ®Õn nay ViÖt Nam th­êng coi WB lµ nguån hç trî vÒ tµi chÝnh, bªn c¹nh ®ã, WB còng cã nh÷ng ®ãng gãp, t­ vÊn chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam tuy nhiªn chøc n¨ng nµy cña WB ch­a ®­îc chÝnh thøc c«ng nh©n ë mét sè Bé, ngµnh nh­ lµ Bé Y tÕ, Bé gi¸o dôc, Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé giao th«ng vËn tµi vµ Bé tµi chÝnh. Nh­ vËy WB lµ mét tæ chøc cã vai trß lín trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi, víi ®éi ngò c¸c chuyªn gia kinh tÕ, c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch cã uy tÝn, cã tr×nh ®é cao... sÏ lµ nguån t­ vÊn rÊt tèt cho ViÖt Nam ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam, trong ®ã lµ nh÷ng t­ vÊn gióp cho viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA cña ViÖt Nam tèt h¬n, tõ ®ã còng t¹o kh¶ n¨ng t¨ng c­êng thu hót ODA tõ WB. - Nhanh chãng cã nh÷ng chñ ®éng, nç lùc cÇn thiÕt ®Ó cïng víi WB th¸o gì, gi¶i quyÕt khã kh¨n do cßn cã sù kh¸c nhau vÒ quan ®iÓm, vÒ tèc ®é c¶i c¸ch cña ViÖt Nam. Trong khi ng©n hµng thÕ giíi muèn ViÖt Nam ®Èy nhan tèc ®é c¶i c¸ch, nhÊt lµ c¶i c¸ch trong c¸c lÜnh vùc cèt yÕu cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau cña c¶i c¸ch khu vùc tµi chÝnh vµ c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Cßn vÒ phÝa ChÝnh phñ ViÖt Nam l¹i lo ng¹i ph¶i c¸i gi¶ ph¶i tr¶ vÒ mÆt x· héi nÕu nh­ c¶i c¸ch diÔn ra nhanh chãng. Ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch c¬ cÊu còng ®­îc WB quan t©m vµ ñng hé vµ s½n sµng gióp ®ì ViÖt Nam qua c¸c kho¶n gi¶i ng©n nhanh ®· thùc hiÖn còng nh­ sÏ thùc hiÖn cña WB cho ViÖt Nam nªu kh«ng cã v­íng m¾c, khã kh¨n g× c¶n trë. MÆt kh¸c kho¶n ODA cam kÕt cho ch­¬ng tr×nh SAC còng lín. Ch­¬ng tr×nh SACI cam kÕt lµ 150 triÖu USD (®· gi¶i ng©n xong) lµ mét trong 6 dù ¸n cã vèn cam kÕt lín nhÊt cña WB cho ViÖt Nam, SACII lµ 250 triÖu USD - dù ¸n cã cam kÕt lín nhÊt giai ®o¹n 1999-2002. Nh­ vËy nÕu ViÖt Nam kh«ng nhanh chãng gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n th× cã thÓ sÏ mÊt c¬ héi thu hót nguån ODA nµy. TÊt nhiªn kh«ng thÓ tiÕn hµnh c¶i c¸ch mµ kh«ng xÐt ®Õn kÕt qu¶, tuy nhiªn ViÖt Nam cã thÓ ®Ò nghÞ WB t¨ng c­êng nh÷ng trî gióp kü thuËt cho c¸c c¬ quan mµ chÝnh phñ ®Îe cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ do thùc hiÖn cØa c¸ch g©y ra vÝ dô nh­ gi¶m sót t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, t¨ng c­êng ph©n bæ nguån lùc cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é gi¶i ng©n nguån vèn ODA tõ WB cña ViÖt Nam Trong thêi gian tíi ®Ó ®Èy nhanh ®­îc qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n cña WB. CÇn cã c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m kh¾c phôc nh÷ng nguyªn nh©n lµm chËm gi¶i ng©n nh­ sau: - ViÖt Nam ph¶i chñ ®éng gÆp gì trao ®æi t×m ra c¸ch gi¶i quyªt cho nh÷ng quan ®iÓm cßn kh¸c nhau gi÷a hai bªn, ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh qu¸ kh¾t khe vÒ l·i suÊt, thanh to¸n, gi¶i ph¸p mÆt b»ng... ViÖt Nam cã thÓ tæ chøc c¸c cuéc th¶o luËn, gÆp gì víi WB ®Ó t¨ng hiÓu biÕt gi÷a hai bªn, cung cÊp c¸c th«ng tin, tµi liÖu chøng minh cho c¸c khã kh¨n lµm gi¶m tèc ®é gi¶i ngana do ViÖt Nam ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p ­ngs ®iÒu kiÖn chÆt chÏ cña WB. §ång thêi ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, biÖn ph¸p ®Ó WB xem xÐt vÝ dô vÒ thanh to¸n nªn cã thªm c¸c chi nh¸nh cña tµi ®Æc biÖt ë ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi cã c¸c b¶o gióp ®Þa ph­¬ng cã nguån vèn ®èi øng, hoÆc ®èi víi vÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng nªn khÈn tr­¬ng cã c¸c quy ®Þnh vÒ ®Õn lµ gi¶i phãng mÆt b»ng cho nh÷ng ng­êi bÞ gi¶i to¶ theo nghÞ ®Þnh 36/CP... - Gi¶m bít thêi gian cho c«ng t¸c chuÈn bÞ dù ¸n. CÇn ph¶i n©ng cao tèc ®é chuÈn bÞ dù ¸n ®Ó ®¸p øng tiÕn ®é theo kÕ ho¹ch ®ång thêi ®Ó thùc hiÖn gi¶i ng©n kÞp thêi khi ®­îc sù chÊp thuËn cña chÝnh phñ vµ WB. + X©y dùng nhanh b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi, ®¶m b¶o c¶ vÒ mÆt thêi gian còng nh­ chÊt l­îng dù ¸n. + §Ó cã thÓ chuÈn bÞ tèt dù ¸n cÇn cã ®éi ngò c¸n bé am hiÓu c¸ch thøc lËp dù ¸n kh¶ thi còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn cña WB ®Ó ®¶m bo¶ kh«ng cã sù sai lÖnh, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu tõ phÝa ViÖt Nam còng nh­ WB. - TiÕn hµnh thÈm ®Þnh, phª duyÖt dù ¸n cña chÝnh phñ còng nh­ c¸c Bé liªn quan mét c¸ch nhanh chãng nhÊt ®Ó kh«ng lµm chËm ®Õn c¸c chu tr×nh tiÕp theo cña dù ¸n nh­ ®µm ph¸n, ký hiÖu ®Þnh vay... nh»m tr¸nh ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¶i ng©n. Muèn vËy cÇn ph¶i bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, tèn nhiÒu thêi gian gi÷a c¸c chñ dù ¸n víi cÊp xÐt duyÖt cô thÓ lµ Bé hoÆc chÝnh phñ, cã nh÷ng linh ho¹t cÇn thiÕt cña c¬ quan xÐt duyÖt ®èi víi chñ ®Çu t­ trong ph©n lo¹i c¸c nhãm dù ¸n thÈm ®Þnh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho dù ¸n ®­îc triÓn khai nhanh dÔ thùc hiÖn rót vèn kÞp thêi... - Nhanh chãng xö lý c¸c vÊn ®Ò g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng ®Ó ®Èy nhanh kh©u nµy. Muèn vËy cÇn cã sù thèng nhÊt, râ rµng trong c¸c chÝnh s¸ch vÒ gi¸ c¶ ®Òn bï, trî cÊp, chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­, ®ång thêi còng cÇn l­u ý ®Õn c¸c yªu cÇu cña WB ®Ó kÕt hîp hµi hoµ ®Ó gióp cho qu¸ tr×nh gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc nhanh chãng, thuËn lîi. Bªn c¹nh ®ã cÇn phèi hîp tèt víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong viÖc tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch cho d©n hiÓu râ môc ®Ých, yªu cÇu còng nh­ lîi Ých ®em l¹i cho quèc gia còng nh­ b¶n th©n hä ®Ó nhËn ®­îc sù ñng hé tõ phÝa quÇn chóng nh©n d©n, tõ ®ã cã thÓ t¨ng tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. C«ng viÖc ®­îc coi lµ rÊt khã kh¨n kh«ng chØ riªng c¸c dù ¸n cña WB. - CÇn ®¸p øng kÞp thêi nguån vèn ®èi øng cho c¸c dù ¸n. Nguån vèn ®èi øng lµ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é gi¶i ng©n. Trong nghÞ ®Þnh 87/CP ra ngµy 8/5/1997 còng ®· quyÕt ®Þnh c¸c Bé liªn quan nh­ Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­, Bé Tµi chÝnh cÇn bè trÝ ­u tiªn ®Çy ®ñ, kÞp thêi vèn ®èi øng cho c¸c dù ¸n ODA, tuy nhiªn nguån vèn nµy vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cho c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy cÇn xem xÐt kü, cã nh÷ng tÝnh to¸n cô thÓ, ®¶m b¶o tin cËy trong kÕ ho¹ch vèn n­íc ngoµi ®Ó s¸t víi kh¶ n¨ng thùc hiÖn khèi l­îng c«ng viÖc tr¸nh c¸c chªnh lÖnh lín kh«ng ®ñ vèn ®èi øng ®Ó thanh to¸n. §èi víi c¸c dù ¸n cã yªu cÇu vèn ®èi øng qu¸ lín th× ViÖt Nam cã thÓ ®Ò nghÞ WB xem xÐt l¹i hoÆc cã thÓ ®Ò nghÞ WB xem xÐt l¹i hoÆc cã thÓ tù m×nh kªu gäi c¸c nhµ tµi trî kh¸c cïng hç trî chia sÎ vèn ®ãi øng, hoÆc th«ng qua WB ®Ó huy ®éng tµi trî phô thªm - H¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng v­íng m¾c, chËm trÔ ë cÊp c¬ së trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ®Êu thÇu vµ xÐt duyÖt kÕt qu¶ ®Êu thÇu. §èi víi c¸c quy c¸ch ®Êu thÇu quèc tÕ hiÖn nay, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh c«ng viÖc nµy ë ViÖt Nam nhiÒukhi cßn ch­a n¾m v÷ng, ch­a hiÓu râ hÕt do vËy cßn lóng tóng trong viÖc thùc hiÖn. CÇn cã c¸c t­ vÊn, c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi am hiÓu vÒ lÜnh vùc nµy, ®ång thêi cã c«ng t¸c tËp huÊn, n©ng cao tr×nh ®é cho c¸n bélµm viÖc trong lÜnh vùc nµy. - N©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò c¸n bé ViÖt Nam trong c«ng t¸c chuÈn bÞ dù ¸n còng nh­ triÎn khai dù ¸n ®Õn qu¶n lý thùc hiÖn. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn thùc hiÖn gi¶i ng©n. Tr×nh ®é cña c¸n bé lµ kh©u quyÕt ®Þnh ®Õn hÇu hÕt qu¸ tr×nh thu hót còng nh­ sö dông ODA. Do vËy cÇn ph¶i n©ng cao tr×nh ®é n¨ng lùc cña hä vÒ c¶ kiÕn thøc cßn thiÕu cßn yÕu vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sau: + KiÕn thøc kinh tÕ vÜ m«, tiÕn tr×nh c¶i c¸ch cña ViÖt Nam vµ ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh cña UB còng nh­ ch­¬ng tr×nh hç trî kh¸c. + KiÕn thøc vÒ thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ + VÒ khu«n khæ ph¸p luËt hiÖn hµnh bao gåm c¸c quy ®Þnh, h­íng dÉn cña nhµ n­íc vÒ quy tr×nh, thñ tôc liªn quan ®Õn rót vèn ODA, qu¶n lý, sö dông nguån vèn nµy. + Bæ sung kiÕn thøc vÒ ngo¹i ng÷ trong ®ã quan träng lµ tiÕng Anh vµ c¸c ngo¹i ng÷ kh¸c cÇn thiÕt. + Thø hai lµ n©ng cao c¸c kü n¨ng sau ®©y + Kü n¨ng vÒ ®µm ph¸n + Kü n¨ng vÒ thu thËp, ph©n tÝch th«ng tin vµ sè liÖu ë cÊp vËn hµnh. + Kü n¨ng x©y dùng chÝnh s¸ch + Kü n¨ng, qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ sau dù ¸n. Cã ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña c¸n bé míi cã thÓ thùc hiÖn nhanh ®­îc qu¸ tr×nh gi¶i ng©n. Chi phÝ ®µo t¹o cã thÓ kÕt hîp c¶ nguån tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc còng nh­ nh÷ng tµi trî n­íc ngoµi. Cã thÓ thuª chuyªn gia hoÆc göi c¸n bé ra n­íc ngoµi häc tËp... - Mét gi¶i ph¸p n÷a lµ ph¶i t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña c¸c ®Çu mèi qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA. C¸c c¬ quan qu¶n lý vµ ®iÒu phèi ODA ®ãng mét vai trß rÊt quan träng ®ãi víi qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông ODA. NÕu hÖ thèng nµy r­êm rµ, phøc t¹p ho¹t ®éng kh«ng th­êng xuyªn, hiÖu qu¶ th× sÏ t¹o khã kh¨n, c¶n trë cho qu¸ tr×nh gi¶i ng©n kh«ng nh÷ng vËy nã cßn g©y t©m lý ngÇn ng¹i cung cÊp viÖn trî cña c¸c nhµ tµi trî trong ®ã cã WB. Trong thêi gian tíi cÇn t¨ng c­êng gi¸m s¸t th­êng xuyªn chÆt chÏ h¬n ®èi víi sö dông ODA cña c¬ quan ®Çu mèi lµ Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ ®Ó kÞp thêi gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, ®ång thêi c¸c c¬ quan phèi hîp víi c¬ quan ®Çu mèi thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña m×nh võa gióp c¬ quan ®Çu mèi thùc hiÖn nhiÖm vô, võa kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¬ quan nµy. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o ®­îc tiÕn ®é cña dù ¸n. - X©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c gi÷a ChÝnh phñ, c¸c Bé ngµnh liªn quan ®Õn qu¶n lý sö dông ODA víi WB ®Ó kÞp thêi xö lý th«ng t­ c¸c vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¸t sinh ®Ó kh«ng lµm chËm qu¸ tr×nh gi¶i ng©n. Th«ng tin liªn l¹c lµ yÕu tè hÕt søc quan träng ®Æc biÖt khi cã sù bïng næ cña khoa häc c«ng nghÖ nh­ hiÖn nay. Tuy nhiªn ®Ó x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i lµ rÊt tèn kÐm nhiÒu khi v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cho phÐp. Do vËy nªn kªu gäi c¸c nhµ tµi trî cã sù gióp ®ì, bªn c¹nh ®ã còng cÇn cã sù hç trî cña ng©n s¸ch nhµ n­íc cho vÊn ®Ò nµy. Míi ®©y WB cã trang bÞ cho Bé Tµi chÝnh m¹ng th­ ®iÖn tö nh­ng chØ nèi m¹ng víi WB, nhê vËy mµ viÖc trao ®æi th­ tõ víi WB ®­îc c¶i thiÖn nhanh chãng h¬n nhiÒu. - TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn viÖc tiÕp nhËn, qu¶n lý sö dông ODA nãi chung còng nh­ nªn cã hÖ thèng v¨n b¶n riªng ®¶m b¶o tÝnh cô thÓ, chi tiÕt ®èi víi viÖc tiÕp nhËn, qu¶n lý, sö dông ODa cña c¸c nhµ tµi trî lín nhÊt cho ViÖt Nam trong ®ã cã WB. Mét hÖ thèng v¨n b¶n riªng sÏ gióp cho phÝa ViÖt Nam thuËn lîi h¬n nhiÒu cho viÖc thùc hiÖn gi¶i ng©n nãi riªng còng nh­ c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông ODA nãi chung cña WB do cã thÓ n¾m mét c¸ch nhanh nhÊt vµ chÝnh x¸c nh÷ng tr×nh tù, thñ tôc ®Æc biÖt lµ c¸c ®iÒu kiÖn riªng cho do WB quy ®Þnh... - Trong thêi gian cÇn t¨ng c­êng n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng còng nh­ n¨ng lùc cña b¶n qu¶n lý dù ¸n ®Þa ph­¬ng ®Ó tr¸nh lóng tóng v­íng m¾c khi triÓn khai dù ¸n, lµm ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é gi¶i ng©n. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng v× ®a sè c¸c dù ¸n n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®­îc thùc hiÖn ë c¸c ®Þa ph­¬ng mµ tr×nh ®é hiÓu biÕt cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng ë ViÖt Nam l¹i rÊt h¹n chÕ nÕu nh­ kh«ng nãi lµ kh«ng hiÓu biÕt g×. Nh­ vËy sÏ ch¾c ch¾n g©y ¶nh h­ëng ®Õn thùc hiÖn dù ¸n. V× vËy cÇn tuyªn truyÒn s©u réng cho nh©n d©n. Phô lôc sè 1: N¨m 1946 - Ng©n hµng ThÕ giíi cã trô së t¹i Washingt¬n - Tæng gi¸m ®èc ®Çu tiªn lµ «ng Eugene Meger N¨m 1947 - Tæng gi¸m ®èc thø 2 lµ «ng John. J Mc Cloy - Ký hiÖp ®Þnh vay ®Çu tiªn víi Ph¸ vµo th¸ng 9/5 N¨m 1948 - WB cung cÊp kho¶n cho vay ®Çu tiªn cho n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ 13,5 triÖu USD N¨m 1949 - WB cã Tæng gi¸m ®èc thø 3 lµ ¤ng Eugene R. Black N¨m 1952 - NhËt vµ Céng hoµ d©n chñ §øc trë thµnh thµnh viªn cña WB. N©ng tæng sè thµnh viªn cña WB lªn 53 N¨m 1956 Thµnh lËp IFC víi vèn khëi ®iÓm lµ 100 triÖu USD N¨m 1960 Thµnh lËp IDA - Vèn khëi ®iÓm lµ 912 triÖu USD 1963 George D. Woodo trë thµnh Tæng gi¸m ®èc thø 4 cña ng©n hµng 1966 Thµnh lËp ICSID 1968 Robert S Mc Mamara trë thµnh Tæng gi¸m ®èc thø 3 cña WB 1981 WB cã Tæng gi¸m dèc thø 6 lµ «ng A.W Clausen 1986 ¤ng Barlerr Conable trë thµnh Tæng gi¸m ®èc thø 7 cña WB 1988 Thµnh lËp tæ chøc MTGA 1991 WB cã Tæng gi¸m ®èc thø 8 lµ «ng Lenis T. Preston 1992 Thuþ sÜ gia nhËp vµo WB 1995 §Õn nay Tæng gi¸m ®èc thø 9 cña WB lµ «ng Janes D. Wolfensohn Phô lôc sè 2: C¸c tæ chøc thuéc nhãm NHTG IBRD. Tæ chøc nµy cung cÊp c¸c kho¶n vay vµ viÖn trî ph¸t triÓn cho nh÷ng n­íc cho møc thu nhËp trung b×nh vµ kho¶n tÝn dông cho c¸c n­íc ngoµi. C¸c kho¶n vay cã thêi h¹n th­êng kho¶ng tõ 15 ®Õn 20 n¨m, cã 5 n¨m ©n h¹n. Nguån vèn ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy phÇn lín th«ng qua mua b¸n tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng qua tµi chÝnh quèc tÕ, cßn l¹ilµ phÇn ®ãng gãp cña c¸c n­íc khi trë thµnh thµnh viªn cña WB. IDA. §©ylµ tæ chøc cã chøc n¨ng gióp ®ì cho c¸c n­íc nghÌo t¨ng tr­ëng vµ gi¶m nghÌo víi kho¶n cho vay kh«ng l·i suÊt, sù trî gióp kü thuËt vµ t­ vÊn vÒ chÝnh s¸ch. C¸c n­íc vay chØ ph¶i chi phÝ dÞch vô thÊp h¬n 1% cña kho¶n vay. Thêi h¹n cho vay lµ 30 ®Õn 40 n¨m cã 10 n¨m ©n h¹n. Cã gÇn 40 n­íc ®ãng gãp quü cho IDA bao gåm c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ Achentina, Brazin, Botsna, Hungari, Hµn Quèc, Nga, Hy L¹p. MIGA. MIGA lµ tæ chøc khuyÕn khÝch, gióp ®ì c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi b»ng viÖc cung cÊp kho¶n b¶o hiÓm cho nh÷ng rñi ro kh«ng cã tÝnh th­¬ng m¹i, t­ vÊn cho chÝnh phñ phÐp chÝnh phñ ®Ó gióp thu hót ®Çu t­ t­ nh©n, cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ c¬ héi ®Çu t­ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ICSID. §©y lµ tæ chøc cã chøc n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ n­íc nhËn ®Çu t­. Phô lôc 3: Thñ tôc rót vµ sö dông vèn 1. Hoµn tr¶ Tr¶ tiÒn Ký hîp ®ång víi Nhµ cung cÊp Bªn vay Yªu cÇu hoµn tr¶ Tr¶ Ng©n hµng thÕ giíi 2. Thñ tôc thanh to¸n trùc tiÕp Ký hîp ®ång Nhµ cung cÊp Bªn vay Tr¶ tiÒn Yªu cÇu tr¶ tiÒn Ng©n hµng thÕ giíi 3. Cam kÕt ®Æc biÖt: Ng©n hµng më LC §Ò nghÞ cÊp LC Bªn mua 5.Xin cam kÕt ®Æc biÖt 1.Ký hîp ®ång 4. B¸o cho nhµ cung cÊp 7. Nép chøng tõ thanh to¸n Ng©n hµng nhµ cung cÊp Nhµ cung cÊp 8. Thanh to¸n cho nhµ cung cÊp 6.CÊp cam kÕt ®Æc biÖt 9.Yªu cÇu WB hoµn tr¶ 10.Thanh to¸n cho ng©n hµng cña nhµ cung cÊp Ng©n hµng thÕ giíi Phô lôc 4: Ch­¬ng tr×nh chovay cho ViÖt Nam NTC 1999-NTC 2002 NTC Dù ¸n Gi¸ trÞ (triÖu USD) 1999 1. Gi¸o dôc ®¹i häc 83 2. Ph¸t triÓn nguån n­íc s«ng Cöu Long 100 3. Gi¸o th«ng ®« thÞ 50 4. B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ®Êt mÆn ven biÓn 70 5. VÖ sinh ®« thÞ t¹i 3 thµnh phè 100 6. TÝn dông ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ vµ x· héi 250 7. Nhµ m¸y ®iÖn Phó Mü II (b¶o l·nh rñi ro mét phÇn cña IDA) 75 Tæng céng 653 (kh«ng kÓ b¶o l·nh) 728 2000 8. §µo t¹o gi¸o viªn 80 9. Giao th«ng vµ ng¨n ngõa lò lôt vïng Mªkong 150 10. Giao th«ng n«ng th«n II 100 11. Ch÷a bÖnh cho ng­êi nghÌo 100 12. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«ng trªn c¬ së céng ®ång (cho 1700 x· nghÌo nhÊt) 100 13. N¨ng l­îng n«ng th«n 120 14. TÝn dông khu vùc ®iÒu chØnh tµi chÝnh 200 Tæng 850 2001 15. Dù ¸n gi¶m nghÌo khu vùc miÒn nói (Vïng nói phÝa B¾c ViÖt Nam vµ T©y Nguyªn) 100 16. M«i tr­êng thµnh phè Hå ChÝ Minh 100 17. N©ng cÊp khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long 100 18. Qu¶n lý l­u vùc s«ng 130 19. B¶o d­ìng quèc lé 200 20. SAC n«ng th«n 150 21. HiÖn ®¹i ho¸ Bé Tµi chÝnh 50 Tæng 830 2002 22. Gi¸o dôc c¬ së cho ng­êi nghÌo 90 23. Ph¸t triÓn trÎ nhá 100 24. §a d¹ng ho¸ n«ng nghiÖp 80 25. Trång rõng ®åi träc 100 26. HiÖu qu¶ n¨ng l­îng 150 27. VÖ sinh vµ n­íc ®« thÞ 120 28. Tµi chÝnh n«ng th«n 200 Tæng 840 Phô lôc sè 5: Mét sè ®iÒu liªn quan ®Õn tµi kho¶n ®Æc biÖt - Tµi kho¶n ®Æt biÖt lµ tµi kho¶n do bªn vay lµm chñ ®Ó nhËn tham thêi mét phÇn vèn cña dù ¸n nh»m ®¶m b¶o ®ñ vµ s½n tiÒn chi tr¶ c¸c kho¶n hîp lÖ cña dù ¸n. - Môc tiªu cña tµi kho¶n ®Æc biÖt + §Èy nhanh viÖc rót vèn + Cung cÊp trao ®æi ngo¹i tÖ + T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thanh to¸n - ¦u ®iÓm cña tµi kho¶n ®Æc biÖt + Cã s½n tiÒn ®Ò chi tr¶ + Tr¸nh ®­îc chËm trÔ do ph¶i qua nhiÒu thñ tôc - Tµi kho¶n ®Æc biÖt chØ sö dông cho mét dù ¸n - Møc ph©n bæ ®­îc phª duyÖt kh«ng qu¸ 4 th¸ng chi tiªu dù kiÕn cña dù ¸n qua TK§B, nh­ng kh«ng qu¸ 10% tæng gi¸ trÞ kho¶n vay nh­ng cô thÓ t¨ng lªn nÕu thÊy cÇn. Bªn vay xin bæ sung vèn hµng th¸ng (nh­ng chËm nhÊt kh«ng qu¸ 3 th¸ng) hoÆc khi vèn cña TK§B giamr 20%, ¸p dông cho tr­êng hîp nµo x¶y ra tr­íc. KÕt luËn Mét lÇn n÷a cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng nguån hç trî ODA cña WB cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam. Thêi gian qua ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ trong thu hót ODA cña WB lµ còng nh­ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¶i ng©n nguån vèn nµy. Tuy nhiªn vÉn cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh ... ODA cña WB trë nªn khã kh¨n vµ tèc ®é gi¶i ng©n cßn chËm. Trong khi ®ã viÖc thùc hiÖn gi¶i ng©n ODA kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®èi víi kh«ng chØ riªng nguån ODA cña WB mµ cßn cña c¸c nhµ tµi trî kh¸c cho VN. §iÒu nµy ®Æt ra yªu cÇu ®èi víi ViÖt Nam lµ ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vµ ®ång thêi thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc c¸c nguyªn nh©n ®Ó ®Èy m¹nh thu hót ODA cña WB vµ t¨ng nhanh tèc ®é gi¶i ng©n ViÖt Nam vÉn lµ mét n­íc nghÌo v× vËy rÊt cÇn vèn ®Ó t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ . Thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc , do vËy cÇn tranh thñ nguån vèn ODA tõ WB nãi riªng còng nh­ tõ c¸c nguån tµi trî kh¸c nãi chung ®Æc biÖt lµ trong khi nguån tµi trî nµy ®ang cã xu h­íng gi¶m nh­ hiÖn nay ®Ó phôc vô cho môc tiªu t¨ng tr­ëng, vµ ph¸t triÓn v÷ng cña ViÖt Nam. C¸c tõ viÕt t¾t ODA (Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc) Official Development Assistance WB (Ng©n hµng thÕ giíi) World Bank OECD Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u (Organization for European Economic Cooperation) DAC Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn (Development Assistance Committee) ODF Tµi chÝnh ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official development finance) USD §ång ®« la Mü ADB Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (Asian Development Bank) IMF Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (International Monetary Finance) GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi (Gross Domestic Product) GNP Tæng s¶n phÈm quèc d©n (Gross Nation Product) NHTG Ng©n hµng thÕ giíi UNICEF Quü nhi ®ång Liªn hiÖp quèc (United Nations Special fund for children's Emergency Fund) IDA HiÖp héi ph¸t triÓn quèc tÕ (International Development Association) MIGA C¬ quan b¶o ®¶m ®Çu t­ ®a ph­¬ng (The Multilateral Investment Guarantee Agency) IFC C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ (International Finance Corporation) TK§B Tµi kho¶n ®Æc biÖt SDR QuyÒn rót vèn ®Æc biÖt (Special Withdraw Right) SAC TÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu (Structure Adjutment Credit) BCNCKT B¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi CP ChÝnh phñ TW Trung ­¬ng CSHT C¬ së h¹ tÇng PTKT Ph¸t triÓn kinh tÕ Tµi liÖu tham kh¶o - Looking back at five years of attracting and using ODA Resoorces In Vietnam 12/1997 - Bé KH & §T. I. S¸ch: 1. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc TrÇn §×nh TuÊn - §Æng V¨n Nghiªn - NXB x©y dùng 1993 2. ViÖt Nam chiÕn l­îc hç trî quèc gia cña nhãm 1993 giai ®o¹n 1999-2002. Tµi liÖu cña NHTG - 1998. 3. §æi míi kinh tÕ ViÖt Nam thùc tr¹ng triÓn väng NXB tµi chÝnh 1997 - §¨ng §øc §¹m. 4. §æi míi kinh tÕ ViÖt Nam vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. NXB khoa häc x· héi - 1995 - viÖn kinh tÕ thÕ giíi. 5. assessing Aid - 11 - 1998 - tµi liÖu cña NHTG 6. Tæng quan thÕ giíi 1998 vµ mét vµi dù b¸o 1999 - 1 - 1999 II. B¸o - t¹p chÝ - tµi liÖu v¨n b¶n: 1. Qu©n ®éi nh©n d©n sè 12880 - 24/3/1997 bµi vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc - TrÇn Anh Th¸i. 2. Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn 8/5/1997 bµi chËm gi¶i ng©n nguån vèn ODA t¹i sao? cña Giaving. 3. T¹p chÝ tµi chÝnh 4.1997 - ViÖn trî n­íc ngoµi t×nh h×nh vµ c«ng t¸c qu¶n lý - PTS Vò V¨n Tr­êng trang 15. 4. B¸o qu©n ®éi nh©n d©n (Q§ND) - 1/11/1998 - khñng ho¶ng kinh tÕ cã ¶nh h­ëng tíi nguån ODA cña NhËt B¶n cho ch©u ¸ - Hång Kú trang 3. 5. B¸o tin tøc buæi chiÒu - 1/8/1998 - n¨m khã kh¨n ®èi víi c¸c n­íc nhËn viÖn trî ODA - cña 4 ph­¬ng trang 6; 26/2/1998. Bµi "ViÖn trî ph¸t triÓn cã nguy c¬ bÞ xo¸ sæ'' V¨n lÞch trang 6. 6. T¹p chÝ tµi chÝnh - sè th¸ng 2-1999 bµi sù kiÖn næi bËt trong n­íc vµ quèc tÕ n¨m 1998 - trang 5 7. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - 28/5/97 bµi: WB vÉn tµi trî m¹nh cho Trung quèc - trang 14. 8. Investrment Review - 3/5/1999 bµi Nount growth could le shouted, warns IMF cña AFP. 9. B¸o doanh nghiÖp - 23/5/97 bµi ®Èy nhanh gi¶i ng©n nguån vèn ODA mét yªu cÇu bøc b¸ch - Mai Anh trang 6. 10. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - 20/5/98 bµi Gi¶i ng©n nguån vèn ODA - TrÇn V¨n Kinh - trang 10. 11. Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn 0 19/6/1997 - CÇn ®Èy nhanh gi¶i ng©n nguån vèn ODA cña Minh QuÕ - trang 17. 12. ViÖt Nam economic New - sè 10 - 1999 bµi WB Advises Equytisting Soes. 13. B¸o doanh nghiÖp - 25/6/1997 bµi ODA c¬ héi vµ th¸ch thøc cña Danh V¨n - trang 1. 14. Th«ng tin tµi chÝnh - 3/1997 bµi viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) cã lîi cho n­íc chñ nhµ - LiÔu xu©n §µi - Trang 48 ; sè 17 th¸ng 9/1997 bµi viÖc gi¶i ng©n vèn ODA cßn qu¸ chËm - trang 18. 15. B¸o quèc tÕ - 14/2/98 bµi gi¶i ng©n nguån vèn ODA tranh 4 16. T¹p chÝ tµi chÝnh sè th¸ng 6 - 1997 bµi n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ODA - Ng« ThÞ N¨m trang 17. 17. B¸o tin tøc buæi chiÕu - 7/12/98 bµi ViÖt Nam v­ît lªn thö th¸ch - H¶i Hµ - trang 6. 18. Tin kinh tÕ hµng ngµy - th«ng tÊn x· ViÖt Nam 27 - 4/1999 - Kinh tÕ ViÖt nam cã dÊu hiÖu l¹c quan. 19. DiÔn ®µn doanh nghiÖp - 8/1/1998 - nguån vèn ODA cho ViÖt Nam tõ cam kÕt ®Õn gi¶i ng©n - NguyÔn Hµ - trang 7. 29. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 25 - 1996 bµi tµi trî ODA nguån lùc míi cho kinh tÕ ®Êt n­íc - Ph¹m Mai Hoa - trang 27. 21. B¸o nh©n d©n - 5/5/1999 B¸o c¸o cña Phã Thñ t­íng NguyÔn TÊn Dòng vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi n¨m 1998 vµ ®Çu n¨m 1999 trang 1. 22. B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn vèn ODA - BTC 23. NghÞ ®Þnh 87/CP - 5/8/1997. 24. ViÖt Nam víi NHTG - BTC 25. Th«ng t­ liªn tÞch: BTC - NHNN h­íng dÉn quy tr×nh vµ thñ tôc qu¶n lý viÖc rót vèn ®èi víi nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc . 26. C«ng v¨n cña Tæng c«ng ty §iÖn lùc VN - 22/10/97 tr×nh thñ t­íng chÝnh phñ - BTC. 27. B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn rót vèn thanh to¸n cña c¸c dù ¸n n­íc ngoµi 25/4/97 - BTC. 28. B¸o c¸o tr×nh bé cña vô tµi chÝnh ®èi ngo¹i - BTC vÒ c¸c dù ¸n cña WB vµ ADB. 29. B¸o c¸o vÒ héi nghÞ cam kÕt 12/1997 t¹i T«ky« - 19/2/98 - BTC. 30. Th«ng b¸o cña v¨n phßng chÝnh phñ - 28/10/97 vÒ ch­¬ng tr×nh vay vèn cña WB vµ ADB giai ®o¹n 1998 - 2000. 31. B¸o c¸o cña Bé KH & §T vÒ c¸c doanh nghiÖp cña WB vµ ADB 20/9/97. 32. Gowerment Report to the consulative group meeting 12/1998 - BTC 33. Tµi liÖu vÒ tæ chøc ng©n hµng thÕ giíi - BTC 34. Tµi liÖu vÒ gi¶i ng©n vèn ODA cña WB 35. Thêi b¸o KTVN 28/4/99 bµi- §Èy m¹nh tèc ®é gi¶i ng©n ODA - B¾c h¶i - trang 10.