Đề tài Một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý và sử dụng nguồn Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc cho vay víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i cña c¸c c¬ quan tµi chÝnh thuéc c¸c tæ chøc Quèc tÕ c¸c n­íc, c¸c tæ chøc Phi chÝnh phñ nh»m hç trî cho sù ph¸t triÓn vµ thÞnh v­îng cña c¸c n­íc kh¸c (kh«ng tÝnh ®Õn c¸c kho¶n viÖn trî cho môc ®Ých thuÇn tuý qu©n sù ). C¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i cã thÓ lµ : l·i suÊt thÊp (d­íi 3%/1 n¨m ), thêi gian ©n h¹n dµi hoÆc thêi gian tr¶ nî dµi (30-40 n¨m). NghÞ ®Þnh 87-CP cña chÝnh phñ ViÖt Nam quy ®Þnh vÒ nguån vèn ODA lµ sù hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi mét hay nhiÒu Quèc gia, tæ chøc Quèc tÕ. H×nh thøc cña sù hîp t¸c cã thÓ lµ hç trî c¸n c©n thanh to¸n, hç trî theo ch­¬ng tr×nh, hç trî theo kü thuËt hoÆc theo dù ¸n. 2, §Æc ®iÓm cña ODA. 2.1,C¸c ®Æc ®iÓm cña ODA. ODA lµ nguån vèn mang tÝnh chÊt ­u ®·i bëi v× bao giê còng cã phÇn cho kh«ng lµ chñ yÕu. Cßn phÇn cho vay chñ yÕu lµ vay ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp h¬n c¸c kho¶n tÝn dông rÊt nhiÒu (th­êng d­íi 3%) vµ vay th­¬ng m¹i rÊt nhá. Thêi gian sö dông vèn dµi, th­êng lµ tõ 20-50 n¨m vµ ®Ó ®­îc xÕp vµo ODA, mét kho¶n cho vay ph¶i cã mét thµnh tè tèi thiÓu lµ 25% viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. ODA lu«n bÞ rµng buéc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. §i kÌm víi ODA bao giê còng cã nh÷ng rµng buéc nhÊt ®Þnh vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ hoÆc khu vùc ®Þa lý. N­íc nhËn viÖn trî cßn ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña bªn cÊp viÖn trî nh­ thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, chÝnh s¸ch kinh tÕ, thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ... cho phï hîp víi môc ®Ých cña bªn tµi trî. 2.2, Môc ®Ých sö dông ODA. Tõ khi míi ra ®êi, viÖn trî n­íc ngoµi ®· cã hai môc tiªu tån t¹i song song nh­ng thùc chÊt l¹i m©u thuÉn víi nhau. Môc tiªu thø nhÊt lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ gi¶m ®ãi nghÌo ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Môc tiªu thø hai lµ t¨ng c­êng lîi Ých chiÕn l­îc vµ chÝnh trÞ ng¾n h¹n cña c¸c n­íc tµi trî. Tuy nhiªn môc tiªu cuèi cïng cña viÖn trî vÉn lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ gi¶m ®ãi nghÌo ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trong héi nghÞ cña Liªn Hîp Quèc, c¸c n­íc thµnh viªn ®· kh¼ng ®Þnh môc tiªu cô thÓ cña viÖc sö dông ODA lµ: - Gi¶m mét nöa tû lÖ nh÷ng ng­êi ®ang sèng trong c¶nh nghÌo khæ cïng cùc tíi n¨m 2015. - Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc trªn tÊt c¶ c¸c n­íc tíi n¨m 2015. - §¹t ®­îc nhiÒu tiÕn bé cho sù b×nh ®¼ng vÒ giíi vµ t¨ng quyÒn lùc cña ng­êi phô n÷ b»ng c¸ch xo¸ bá sù ph©n biÖt giíi tÝnh trong gi¸o dôc tiÓu häc vµ trung häc vµo n¨m 2015. -Th«ng qua hÖ thèng ch¨m sãc y tÕ ban ®Çu ®Ó ®¶m b¶o søc khoÎ sinh s¶n cho tÊt c¶ mäi ng­êi ë c¸c ®é tuæi thÝch hîp cµng tèt vµ kh«ng thÓ muén h¬n n¨m 2015. -Thùc thi c¸c chiÕn l­îc quèc gia ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë tÊt c¶ c¸c n­íc, vµo n¨m 2000. -Thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n c¶i t¹o, n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi ®Ó lµm nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, thóc ®Èy ®Çu t­ t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. -Thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu tæng hîp nh»m hç trî chÝnh phñ së t¹i ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch hay cung cÊp th«ng tin cho ®Çu t­ t­ nh©n b»ng c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ tµi nguyªn, hiÖn tr¹ng kinh tÕ, kü thuËt, x· héi c¸c ngµnh, c¸c vïng l·nh thæ. -Thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch c¶i c¸ch gi¸o dôc, n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn, b¶o ®¶m m«i tr­êng sinh th¸i, b¶o ®¶m søc khoÎ ng­êi d©n. -Hç trî ®iÒu chØnh c¬ cÊu, chuyÓn ®æi hÖ thèng kinh tÕ, bï ®¾p th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®Ó chÝnh phñ n­íc së t¹i cã ®iÒu kiÖn vµ thêi gian qu¶n lý tèt h¬n trong giai ®o¹n c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh hay chuyÓn ®æi hÖ thèng kinh tÕ. Tãm l¹i nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®­îc ­u tiªn cho nh÷ng dù ¸n kinh tÕ x· h«Þ kh«ng sinh lêi trùc tiÕp hoÆc kh¶ n¨ng thu håi vèn chËm, nh­ng cã ý nghÜa vµ ¶nh h­ëng quan träng ®Õn viÖc t¹o lËp mét m«i tr­êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc nãi chung vµ cho sù khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc nãi riªng. 2.3, C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ODA. ODA g¾n liÒn víi chÝnh trÞ vµ lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn ý ®å chÝnh trÞ. ODA còng chÞu ¶nh h­ëng bëi c¸c quan hÖ s½n cã cña bªn cÊp viÖn trî cho n­íc nhËn viÖn trî bëi sù t­¬ng hîp vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ, bëi quan hÖ ®Þa d­ gÇn gòi. Bªn cÊp viÖn trî vµ c¸c nguån vèn chÝnh thøc kh¸c th­êng cÊp viÖn trî cho nh÷ng ng­êi b¹n vÒ chÝnh trÞ vµ ®ång minh qu©n sù mµ kh«ng cÊp viÖn trî cho nh÷ng ®èi t­îng mµ hä cho lµ kÎ thï. §ã chÝnh lµ tÝnh chÊt ®Þa lý- chÝnh trÞ ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong viÖn trî. ODA g¾n víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ. C¸c n­íc viÖn trî nãi chung ®Òu muèn ®¹t ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng vÒ chÝnh trÞ, ®em l¹i lîi nhuËn cho hµng ho¸ vµ dÞch vô t­ vÊn trong n­íc. Hä g¾n quü viÖn trî víi viÖc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô cña n­íc hä nh­ lµ mét biÖn ph¸p nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng lµm chñ thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ gi¶m bít t¸c ®éng cña viÖn trî ®èi víi c¸n c©n thanh to¸n. MÆt kh¸c, n­íc nhËn viÖn trî cßn ph¶i chÞu rñi ro cña ®ång tiÒn viÖn trî. NÕu ®ång tiÒn viÖn trî t¨ng gi¸ so víi ®ång tiÒn cña c¸c n­íc nhËn ®­îc do xuÊt khÈu th× n­íc tiÕp nhËn sÏ ph¶i tr¶ thªm mét kho¶n nî bæ sung do chªnh lÖch tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm vay vµ thêi ®iÓm tr¶ nî. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia th× cho dï kh«ng ®i kÌm theo ®iÒu kiÖn rµng buéc nµo th× viÖn trî vÉn ®em l¹i lîi Ých th­¬ng m¹i cho quèc gia viÖn trî. ODA cßn chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè x· héi. ODA lµ mét phÇn GNP cña c¸c n­íc tµi trî nªn rÊt nh¹y c¶m víi c¸c d­ luËn x· héi ë c¸c n­íc tµi trî. Nh©n d©n c¸c n­íc cÊp viÖn trî coi träng tÇm quan träng cña c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng cña viÖn trî, hä s¾n sµng ñng hé viÖn trî víi ®iÒu kiÖn lµ viÖn trî ®­îc sö dông tèt. Cßn ®èi víi c¸c n­íc nhËn viÖn trî, nguy c¬ phô thuéc viÖn trî n­íc ngoµi, g¸nh nÆng nî nÇn lµ mét thùc tÕ khã tr¸nh khái. Do vËy,c¸c n­íc nhËn viÖn trî cÇn ph¶i rÊt thËn träng khi sö dông ODA. 3, Ph©n lo¹i ODA. 3.1, Ph©n lo¹i theo n­íc nhËn. NÕu ph©n lo¹i theo n­íc nhËn, ODA cã hai lo¹i: -ODA th«ng th­êng: hç trî cho nh÷ng n­íc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp. -ODA ®Æc biÖt: hç trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi thêi h¹n cho vay ng¾n, l·i suÊt cao h¬n. 3.2, Ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp. NÕu ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp, ODA cã hai lo¹i. - ODA song ph­¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña n­íc nµy dµnh cho chÝnh phñ n­íc kia. - ODA ®a ph­¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ hay tæ chøc khu vùc hoÆc cña mét chÝnh phñ m«t n­íc dµnh cho chÝnh phñ mét n­íc nµo ®ã, nh­ng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng nh­ UNDP,UNICEF... 3.3, Ph©n lo¹i ODA theo tÝnh chÊt nguån vèn. NÕu ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt nguån vèn th× ODA cã hai lo¹i: - ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i: ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA d­íi c¸c d¹ng sau: Hç trî kü thuËt: Thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ hoÆc truyÒn ®¹t nh÷ng kinh nghiÖm xö lý... cho n­íc nhËn tµi trî. ViÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt: vÝ dô nh­ lµ l­¬ng thùc, v¶i, thuèc ch÷a bÖnh, cã khi lµ vËt t­ cho kh«ng. - ViÖn trî cã hoµn l¹i bao gåm: ODA cho vay ­u ®·i: lµ c¸c kho¶n ODA cho vay cã yÕu tè kh«ng hoµn l¹i ®¹t Ýt nhÊt 25% trÞ gi¸ kho¶n vay. ODA cho vay hçn hîp: bao gåm kÕt hîp mét phÇn ODA kh«ng hoµn l¹i vµ mét phÇn tÝn dông th­¬ng m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn cña tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn m¹nh h¬n c¶ vÒ ®êi sèng kinh tÕ x· héi. 4, C¸c h×nh thøc ODA. ODA ®­îc thùc hiÖn qua c¸c h×nh thøc sau: - Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: ®­îc thùc hiÖn th«ng qua chuyÓn giao tiÒn tÖ trùc tiÕp cho n­íc nhËn ODA hoÆc hç trî nhËp khÈu tøc lµ chÝnh phñ n­íc nhËn ODA tiÕp nhËn mét l­îng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng víi c¸c kho¶n cam kÕt, b¸n cho thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thu néi tÖ. - TÝn dông th­¬ng m¹i: t­¬ng tù nh­ viÖn trî hµng ho¸ cã kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc. - ViÖn trî ch­¬ng tr×nh (viÖn trî phi dù ¸n). Theo lo¹i h×nh nµy n­íc nhËn viÖn trî ký hiÖp ®Þnh cho mét môc ®Ých tæng qu¸t mµ kh«ng cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kho¶n viÖn trî sÏ ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo. - ViÖn trî dù ¸n: lo¹i viÖn trî nµy chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng vèn thùc hiÖn ODA vµ nã cã hai lo¹i. §ã lµ viÖn trî c¬ b¶n vµ viÖn trî kü thuËt. ViÖn trî c¬ b¶n th× th­êng cÊp cho nh÷ng dù ¸n x©y dùng ®­êng x¸, cÇu cèng, kÕt cÊu h¹ tÇng . ViÖn trî kü thuËt cÊp cho viÖn trî tri thøc, t¨ng c­êng c¬ së, lËp kÕ ho¹ch cè vÊn cho c¸c ch­¬ng tr×nh, nghiªn cøu tr­íc khi ®Çu t­ hoÆc hç trî c¸c líp ®µo t¹o. II, Vai trß cña viÖn trî trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. 1, ViÖn trî tµi chÝnh ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt sÏ gióp t¨ng tr­ëng nhanh h¬n, gi¶m t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi vµ ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu x· héi. Trªn thùc tÕ, mét sè n­íc nhËn nhiÒu viÖn trî mµ thu nhËp gi¶m trong khi mét sè n­íc nhËn Ýt viÖn trî mµ thu nhËp l¹i t¨ng. Nh­ng nÕu chØ xÐt ®Õn sù ph©n biÖt gi÷a c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt vµ c¬ chÕ qu¶n lý tåi th× ®èi víi c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi, dï sè tiÒn viÖn trî lµ bao nhiªu th× t¨ng tr­ëng vÉn thÊp, thËm chÝ cßn ©m. §èi víi c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt, khi viÖn trî t¨ng lªn 1% GDP th× tèc ®é t¨ng tr­ëng t¨ng lªn 0,5%. Ngoµi ra, viÖn trî cßn gãp phÇn lµm gi¶m ®ãi nghÌo. Theo c¸c chuyªn gia vÒ ODA, b×nh qu©n ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu nhËp ®Çu ng­êi t¨ng 1% ®· dÉn ®Õn tû lÖ ®ãi nghÌo gi¶m xuèng 2%. Nãi c¸ch kh¸c, ë c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt, khi viÖn trî t¨ng lªn 1% GDP thùc tÕ th× sÏ gi¶m 1% tû lÖ ®ãi nghÌo. Vµ ë c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt, t¨ng 10 tû USD viÖn trî mét n¨m sÏ cøu ®­îc 25 triÖu ng­êi tho¸t khái c¶nh nghÌo ®ãi, nh­ng dï cã t¨ng 10 tû USD ë c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi th× còng chØ cøu ®­îc 7 triÖu ng­êi tho¸t khái c¶nh kiÕm ¨n lÇn håi mµ th«i. ViÖn trî t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr­ëng, tõ ®ã ®· t¸c ®éng ®Õn môc ®Ých n©ng cao møc sèng. T¨ng tr­ëng kh«ng lo¹i bá ®ãi nghÌo nh­ng râ rµng t¨ng tr­ëng cã t¸c ®éng lín ®Õn c¶i thiÖn c¸c chØ tiªu x· héi. NÕu mét n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt th× khi viÖn trî t¨ng lªn 1% GDP sÏ lµm gi¶m tû lÖ tö vong trÎ em 0,9%. Ng­îc l¹i, nÕu mét n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi th× khi viÖn trî t¨ng lªn 1% GDP còng kh«ng ®em l¹i mét t¸c ®éng nµo ®èi víi tû lÖ chÕt trÎ s¬ sinh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c chØ tiªu x· héi cã quan hÖ chÆt chÏ víi thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi, hay nãi c¸ch kh¸c nã cã quan hÖ chÆt chÏ víi viÖn trî. 2, ViÖn trî thóc ®Èy ®Çu t­. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc rÊt cÇn vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, vµ viÖn trî chÝnh lµ mét h×nh thøc bæ sung cho nguån vèn trong n­íc. Vèn ®Çu t­ cã thÓ thu hót tõ c¸c nguån ODA, FDI hoÆc nguån vèn tÝch lòy tõ néi bé nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn trong n­íc cßn h¹n hÑp th× nguån vèn n­íc ngoµi cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. Nguån vèn ODA th­êng ®­îc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Çu t­ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, x©y dùng ®­êng giao th«ng, ph¸t triÓn n¨ng l­îng... v× ®©y lµ nh÷ng ngµnh cÇn ph¶i ®Çu t­ lín, thu håi vèn chËm nªn t­ nh©n kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­. ViÖn trî cßn thóc ®Èy thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Nhê cã viÖn trî mµ n­íc nhËn tµi trî víi c¬ chÕ qu¶n lý tèt sÏ t¹o ra ®­îc c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi v÷ng ch¾c, giao th«ng thuËn tiÖn, hÖ thèng ph¸p luËt æn ®Þnh, viÖn trî lµ sù chuÈn bÞ cho vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ®­îc thu hót vµo lµ ®iÒu kiÖn cho FDI ®­îc sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, viÖn trî cßn gióp nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn, kü n¨ng chuyªn m«n cao. §©y chÝnh lµ lîi Ých c¨n b¶n, l©u dµi cña quèc gia nhËn tµi trî. ViÖn trî thóc ®Èy ®Çu t­ t­ nh©n. ë nh÷ng n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tèt th× viÖn trî n­íc ngoµi kh«ng thay thÕ cho ®Çu t­ t­ nh©n mµ ®ãng vai trß nh­ lµ nam ch©m hót ®Çu t­ t­ nh©n theo tû lÖ sÊp xØ 2 USD trªn 1USD viÖn trî. §èi víi c¸c n­íc qu¶n lý tèt th× viÖn trî gãp phÇn cñng cè niÒm tin cho khu vùc t­ nh©n vµ hç trî c¸c dÞch vô c«ng céng. ViÖn trî t¨ng víi quy m« 1% GDP sÏ lµm t¨ng ®Çu t­ t­ nh©n trªn 1,9% GDP. ë c¸c n­íc cã c¬ chÕ qu¶n lý tåi, viÖn trî n­íc ngoµi cã thÓ khuyÕn khÝch khu vùc nhµ n­íc tiÕn hµnh c¸c kho¶n ®Çu t­ th­¬ng m¹i ®¸ng ra do khu vùc t­ nh©n thùc hiÖn. 3, ViÖn trî gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn c¶i thiÖn thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. C¶i thiÖn thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ ch×a kho¸ ®Ó t¹o b­íc nh¶y vät vÒ l­îng trong thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, tøc lµ gãp phÇn lµm gi¶m ®ãi nghÌo. MÆt kh¸c, viÖn trî cã thÓ nu«i d­ìng c¶i c¸ch. Khi c¸c n­íc mong muèn c¶i c¸ch th× viÖn trî n­íc ngoµi cã thÓ ®ãng gãp nh÷ng nç lùc cÇn thiÕt nh­ hç trî thö ngiÖm c¶i c¸ch, tr×nh diÔn thÝ ®iÓm, t¹o ®µ vµ phæ biÕn c¸c bµi häc kinh nghiÖm. Nh÷ng n­íc mµ ë ®ã chÝnh phñ thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch v÷ng ch¾c ph©n bæ hîp lý c¸c kho¶n chi tiªu vµ cung cÊp dÞch vô cã hiÖu qu¶ cao th× hiÖu qu¶ chung cña viÖn trî lµ lín. Ng­îc l¹i, ë nh÷ng n­íc mµ chÝnh phñ vµ nhµ tµi trî kh«ng ®ång nhÊt quan ®iÓm trong viÖc chi tiªu, hiÖu qu¶ l¹i thÊp th× c¸c nhµ tµi trî cho r»ng c¸ch tèt nhÊt lµ gi¶m viÖn trî vµ t¨ng c­êng hç trî cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ x©y dùng thÓ chÕ cho ®Õn khi c¸c nhµ tµi trî thÊy r»ng viÖn trî cña hä sÏ ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn. Qua ®©y ta còng nhËn thÊy r»ng gi¸ trÞ thùc cña c¸c dù ¸n lµ ë chç thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®­îc cñng cè, c¶i thiÖn viÖc cung cÊp dÞch vô x· héi. ViÖc t¹o ra ®­îc kiÕn thøc víi sù trî gióp cña viÖn trî sÏ dÉn tíi sù c¶i thiÖn trong mét sè ngµnh cô thÓ trong khi mét phÇn tµi chÝnh cña viÖn trî sÏ më réng c¸c dÞch vô c«ng céng nãi chung. C¬ chÕ qu¶n lý tèt, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, Nhµ n­íc ph¸p quyÒn vµ h¹n chÕ tham nhòng sÏ dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng vµ gi¶m ®ãi nghÌo. Qua c¸c nghiªn cøu cña c¸c chuyªn gia cã thÓ thÊy khã cã thÓ nhËn ra mèi quan hÖ gi÷a viÖn trî mµ c¸c n­íc nhËn ®­îc víi tr×nh ®é chÝnh s¸ch cña hä. Tuy kh«ng cã mèi quan hÖ vÒ l­îng gi÷a viÖn trî vµ chÊt l­îng chÝnh s¸ch cña n­íc nhËn viÖn trî nh­ng trong mét sè tr­êng hîp viÖn trî vÉn cã thÓ gãp phÇn c¶i c¸ch, th«ng qua c¸c ®iÒu kiÖn ®Æt ra hoÆc th«ng qua viÖc phæ biÕn ý t­ëng míi. Tãm l¹i, viÖn trî ®· vµ ®ang cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, nguån vèn ODA chØ ph¸t huy hÕt vai trß cña nã khi cã mét c¬ chÕ qu¶n lý tèt, mét thÓ chÕ lµnh m¹nh vµ mét m«i tr­êng chÝnh trÞ hoµn thiÖn. NÕu kh«ng ch¼ng nh÷ng ODA kh«ng ph¸t huy vai trß cña nã mµ cßn ®em l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho ®Êt n­íc. ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, hiÖn ®ang mong muèn nhËn ®­îc nhiÒu nguån ODA vµ qu¶n lý sö dông ODA thËt hiÖu qu¶ phôc vô cho ph¸t triÓn ®Êt n­íc. ViÖt Nam cÇn nhËn thøc râ ®­îc vai trß cña ODA, c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ODA ph¸t huy vai trß cña nã ®Ó tõng b­íc hoµn thiÖn c«ng t¸c thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng t×nh h×nh tiÕp nhËn vµ sö dông oda t¹i viÖt nam trong thêi gian qua. I, C¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ khu«n khæ thÓ chÕ. 1, C¬ chÕ chÝnh s¸ch. Tõ sau n¨m 1986, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu víi thu nhËp ®Çu ng­êi thÊp, tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ cßn h¹n chÕ, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nhu cÇu vèn cña n­íc ta rÊt lín, ®Æc biÖt lµ c¸c nguån vèn tõ n­íc ngoµi trong ®ã cã nguån vèn ODA. V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng 8 ®· chØ râ: “ Tranh thñ thu hót nguån tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng, tËp trung chñ yÕu cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, n©ng cao tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, ®ång thêi dµnh mét phÇn vèn tÝn dông ®Çu t­ cho c¸c ngµnh n«ng- l©m ng­ nghiÖp, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, ­u tiªn dµnh viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho nh÷ng vïng chËm ph¸t triÓn, c¸c dù ¸n sö dông vèn vay ph¶i cã ph­¬ng ¸n tr¶ nî v÷ng ch¾c, x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm tr¶ nî, kh«ng ®­îc g©y thªm g¸nh nÆng nî nÇn kh«ng tr¶ ®­îc. Ph¶i sö dông nguån vèn ODA cã hiÖu qu¶ vµ cã kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ chèng l·ng phÝ tiªu cùc". Nhê thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng hãa c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, kÓ tõ n¨m 1993 ViÖt Nam ®· chÝnh thøc lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ tiÕp nhËn ®­îc nhiÒu nguån ODA tõ c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc Quèc tÕ trªn thÕ giíi. Khèi l­îng ODA vµo ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. Trong giai ®o¹n 1996-2000 môc tiªu ®Æt ra vÒ vËn ®éng nguån vèn ODA cam kÕt lµ trªn 10 tû USD. Trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ sö dông ODA, ®Ó cã thÓ khai th¸c triÖt ®Ó thÕ m¹nh cña ODA còng nh­ h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng xÊu do ODA mang laÞ, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®­a ra hÖ thèng c¸c quan ®iÓm vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA. HÖ thèng c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ qu¶n lý vµ sö dông ODA. Quan ®iÓm 1: ODA lµ mét nguån ng©n s¸ch. ViÖc ®iÒu phèi qu¶n lý vµ sö dông ODA cho cã hiÖu qu¶ thuéc quyÒn h¹n cña ChÝnh phñ vµ ph¶i phï hîp víi c¸c thñ tôc qu¶n lý ng©n s¸ch hiÖn hµnh. Quan ®iÓm 2: Tranh thñ c¸c nguån vèn ODA kh«ng g¾n víi c¸c rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, phï hîp víi chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam. Quan ®iÓm 3: Phèi hîp sö dông ODA cïng víi nguån vèn FDI vµ c¸c nguån vèn trong n­íc kh¸c. Quan ®iÓm 4: ¦u tiªn sö dông ODA ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¨ng c­êng thÓ chÕ. Quan ®iÓm 5: §Çu t­ vèn ODA ®Ó ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ cã träng t©m träng ®iÓm. Quan ®iÓm 6: ¦u tiªn bè trÝ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho c¸c dù ¸n v¨n hãa x· héi ë miÒn nói, vïng s©u vïng xa trªn c¬ së ®Þnh h­íng chung vµ c¸c quan ®iÓm, môc tiªu cña viÖc thu hót vµ qu¶n lý sö dông ODA. T¹i héi nghÞ nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî n¨m 1996, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®­a ra ba ®Þnh h­íng ­u tiªn trong giai ®o¹n 1996-2000 nh»m kªu gäi sù chó ý cña c¸c nhµ tµi trî nh­ sau: - Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi. - §µo t¹o nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn thÓ chÕ. - ChuyÓn giao c«ng nghÖ. Víi ba h­íng ­u tiªn nãi trªn, nguån ODA ®· vµ sÏ sö dông ®Ó trî gióp thùc hiÖn 11 ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Ò ra trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996-2000, tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc nh­ sau: Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n: §©y lµ mét lÜnh vùc ­u tiªn ®Çu t­ chÝnh cña ViÖt Nam. C¸c lÜnh vùc ­u tiªn ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n lµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®êi sèng x· héi, viÖc lµm, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... vµ x©y dùng h¹ tÇng c¬ së n«ng th«n. · Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp: ViÖt Nam lµ mét n­íc kÐm ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ vÒ c«ng nghiÖp. ViÖt Nam dù kiÕn dµnh mét phÇn ODA ®Ó x©y dùng c¸c nguån ®iÖn lín, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c tr¹m vµ hÖ thèng ®­êng d©y ph©n phèi, nhÊt lµ ë c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn. · Trong lÜnh vùc h¹ tÇng c¬ së: ODA ®Æc biÖt ®­îc ­u tiªn cho ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së, tr­íc hÕt cho kh«i phôc vµ n©ng cÊp c¸c tuyÕn trôc ®­êng quèc gia nh­ quèc lé 1, quèc lé 5, quèc lé 10... Ph¸t triÓn giao th«ng n«ng th«n còng ®­îc ­u tiªn nhÊt lµ cho c¸c tØnh biªn giíi, miÒn nói, c¸c tuyÕn ®­êng ®Õn c¸c huyÖn xa x«i hÎo l¸nh. · ¦u tiªn ph¸t triÓn nh©n lùc vµ thÓ chÕ sÏ ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc ­u tiªn sö dông nguån vèn ODA cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, bao gåm c¶ gi¸o dôc phæ th«ng, d¹y nghÒ vµ ®¹i häc, ®Æc biÖt chó träng n©ng cao tr×nh ®é gi¸o viªn vµ c¶i c¸ch ch­¬ng tr×nh ®¹i häc, t¨ng c­êng trang thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc. · Trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi: SÏ sö dông ODA tõ nhiÒu nguån ®Ó trî gióp thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu, ch­¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ch­¬ng tr×nh tiªm chñng më réng... 2, Khu«n khæ thÓ chÕ. 2.1, Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1993. Tr­íc 1993 ViÖt Nam ch­a nèi l¹i quan hÖ víi c¸c tæ chøc Quèc tÕ do Mü cÊm vËn vµ do quan niÖm sai lÇm cho r»ng ODA lµ kho¶n cho kh«ng nªn khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam kh«ng lín, hÖ thèng qu¶n lý ODA chñ yÕu lµ kh«ng cã hiÖu qu¶. Trong thêi kú nµy, V¨n phßng ChÝnh phñ lµ c¬ quan ®Çu mèi qu¶n lý ODA phèi hîp víi mét sè c¬ quan kh¸c nh­ Uû ban KÕ ho¹ch Nhµ n­íc, Bé Tµi chÝnh, Bé Ngo¹i giao vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam nh­ng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan liªn quan nµy ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng. Trong suèt thêi gian nµy kh«ng cã quy chÕ râ rµng vÒ ®Êu thÇu, mua s¾m vµ gi¶i ng©n. C¸c dù ¸n ODA chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn theo quy chÕ cña tõng nhµ tµi trî cô thÓ.  2.2, Giai ®o¹n sau n¨m 1993. NÕu nh­ tr­íc ®©y, mäi c«ng viÖc trong lÜnh vùc nµy ¸p dông theo N§20/ CP(§iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng tõ nguån vèn ODA) vµ N§58/ CP ban hµnh quy chÕ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi th× hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông N§52/ CP vµ N§12/ CP(Quy chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng) vµ nghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP( Quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc). VÒ phÝa quèc tÕ, Liªn hiÖp quèc ®· ®Æt vÊn ®Ò dµnh 0,7% GDP cho ODA ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh­ vËy nguån ODA sÏ trë thµnh mét sè vèn kh¸ lín ph¶i huy ®éng vµ môc tiªu nµy rÊt khã ®¹t.Víi ViÖt Nam cµng khã kh¨n h¬n v× hµng n¨m, chóng ta cßn ph¶i c©n ®èi trong tæng sè chi tõ 3%-5% tõ GDP ®Ó tr¶ nî n­íc ngoµi. Sau 1993, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc nèi l¹i quan hÖ víi nhiÒu tæ chøc vµ Quèc gia trªn thÕ giíi ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n míi trong tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®èi víi ViÖt Nam. Khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam ®· t¨ng nhanh lªn nhanh chãng. NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vai trß cña ODA trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ChÝnh phñ ®· quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®Ó qu¶n lý vµ sö dông ODA cã hiÖu qu¶. NhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy ®· ra ®êi nh»m ®­a ra nh÷ng h­íng dÉn vÒ quy tr×nh, thñ tôc thùc hiÖn vµ qu¶n lý ODA lµm râ tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA. NghÞ ®Þnh 20/ CP th¸ng 3/1994 lµ lÇn ®Çu tiªn ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· thÓ chÕ hãa viÖc vËn ®éng thu hót vµ sö dông ODA. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 20/CP ®· tá ra cßn nhiÒu mÆt ph¶i hoµn thiÖn nh­ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña tõng bé, tØnh, thµnh phè, x¸c ®Þnh râ h¬n nhiÖm vô cña tõng c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸p lý thuËn lîi h¬n ®Ó lËp quan hÖ hîp t¸c l©u dµi víi c¸c nhµ tµi trî. Phï hîp víi ph­¬ng h­íng trªn, ngµy 5/8/1997 ChÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh NghÞ ®Þnh 87/CP thay thÕ NghÞ ®Þnh 20/CP vÒ quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông ODA. Trong nghÞ ®Þnh 87/CP cã ba néi dung cèt lâi ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng ®ã lµ: · ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý ODA trªn c¬ së chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®èi víi nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc th«ng qua quy ho¹ch vÒ thu hót vµ sö dông ODA, danh môc c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n ­u tiªn sö dông ODA. · Ph©n cÊp cho c¸c bé, c¸c tØnh, thµnh phè phª duyÖt mét sè lo¹i dù ¸n ODA tuú thuéc vµo néi dung vµ quy m« cña dù ¸n. · Ph©n ®Þnh râ rµng nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan tæng hîp cña ChÝnh phñ, c¸c Bé, c¸c c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¸c TØnh, Thµnh phè trùc thuéc TW còng nh­ cña c¸c ®¬n vÞ thô h­ëng ODA trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông nguån lùc nµy. §Ó phèi hîp cã hiÖu qu¶ vµ xö lý nhanh nh÷ng v­íng m¾c cña dù ¸n ODA, t¹i ®iÒu 27 NghÞ ®Þnh 87/CP, chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp “ Ban c«ng t¸c ODA” do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ lµ tr­ëng ban. §ång thêi víi viÖc ban hµnh c¸c NghÞ ®Þnh nãi trªn, ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh c¸c nghÞ ®Þnh 92/CP vµ 93/CP nh»m bæ sung vµ hoµn chØnh NghÞ ®Þnh 42/CP vÒ qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng vµ NghÞ ®Þnh 43/CP vÒ c«ng t¸c ®Êu thÇu vµ xÐt thÇu ®· ban hµnh tr­íc ®©y theo h­íng ph©n cÊp vµ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc. §Ó ®¶m b¶o viÖc qu¶n lý ODA tèt, tõ n¨m 1993 ®· thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ODA theo chu tr×nh dù ¸n, bao gåm c¸c giai ®o¹n sau:  Giai ®o¹n 1: Giai ®o¹n x¸c ®Þnh dù ¸n. Thñ t­íng chÝnh phñ C¸c nhµ tµi trî 3 5 4 Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ C¸c Bé, c¬ quan tæng hîp( VPCP,BTC,NHNN) vµ c¸c CQ liªn quan C¸c Bé, c¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n ch­¬ng tr×nh cÊp TW vµ §P 1 6 2 S¬ ®å 1: Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n. Giai ®o¹n 2: Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n ®Çu t­. Thñ t­íng CP 4 C¸c c¬ quan tham gia qu¶n lý ODA(VPCP,BéKH§T,BTC,NHNN…) Tæ chøc tµi trî 7 2 C¸c c¬ quan cã dù ¸n, chñ ®Çu t­. 3 5 1,6 S¬ ®å2: Quy tr×nh chuÈn bÞ dù ¸n ODA II, TiÕp nhËn vµ sö dông ODA t¹i ViÖt Nam. 1, Thêi kú tr­íc n¨m 1993. Tõ n¨m 1950, ViÖt Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa vµ ®· nhËn ®­îc nhiÒu kho¶n viÖn trî, trong ®ã cã nguån vèn ODA. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh, nh©n d©n ViÖt Nam ®· v­ît qua nh÷ng khã kh¨n, thiÕu thèn vµ cã ®ñ søc m¹nh chiÕn th¾ng ®Õ quèc Mü mét phÇn còng lµ nhê vµo nh÷ng kho¶n viÖn trî nµy. ODA vµo ViÖt Nam tõ 1976- 1990 lµ: - C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hiÖp quèc 1,6 tû USD. - Liªn X« cò vµ c¸c n­íc Ph¸p,óc, §an M¹ch , CHLB §øc, Hµ Lan: 12,6 tû RCN. Trong c¸c nguån viÖn trî trªn, nguån viÖn trî cña Liªn X« ®· gióp ViÖt Nam x©y dùng mét sè c«ng tr×nh quan träng mµ cho ®Õn nay vÉn ph¸t huy hiÖu qu¶ nh­ nhµ m¸y thñy ®iÖn Hoµ B×nh, thñy ®iÖn TrÞ An, nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, xi m¨ng BØm S¬n, apatit Lao Cai, cÇu Th¨ng Long… Tuy nhiªn trong thêi kú nµy viÖn trî kh«ng mang l¹i t¸c dông ®¸ng kÓ. Lµ mét n­íc nghÌo nhÊt trªn thÕ giíi, qu¶n lý kinh tÕ yÕu kÐm, chÕ ®é th­¬ng m¹i ®ãng cöa, nÒn kinh tÕ kh«ng cã chç cho ®Çu t­ t­ nh©n, th©m hôt ng©n s¸ch trÇm träng ®­îc bï ®¾p b»ng viÖc in tiÒn dÉn ®Õn siªu l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80 ®· ®­îc c¸c nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ lµ mét m«i tr­êng khã kh¨n cho viÖn trî. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng gi¶i ng©n ODA 1985-1992: 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 114 146,5 111 147,8 120 189,6 218,5 356 B¶ng 12: Gi¶i ng©n ODA 1985-1992 Nguån: chØ sè ph¸t triÓn c¸c n­íc Ch©u ¸-TBD ADB 1994 Tuy nhiªn, trong thêi kú 1989-1992, nh÷ng gióp ®ì cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi cïng víi sù nç lùc cña chÝnh phñ ViÖt Nam ®· t¹o ra mét sù c¶i c¸ch nhanh vµ cã tæ chøc hÖ thèng. ViÖn trî thêi kú 1989-1992 chØ tËp trung chñ yÕu vµo t­ vÊn vÒ chÝnh s¸ch vµ hç trî kü thuËt trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh vµ c¶i c¸ch. Hç trî tµi chÝnh quy m« lín chØ tíi sau khi cã mét m«i tr­êng chÝnh s¸ch tèt ë ViÖt Nam. 2,Thêi kú sau n¨m 1993. Sau n¨m 1993, khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng do ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch c¶i tiÕn kinh tÕ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Khèi l­îng ODA ®Õn ViÖt Nam kÓ tõ sau n¨m 1993 ®Õn nay t¨ng dÇn qua c¸c n¨m, ®iÒu ®ã còng chøng tá sù ñng hé cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam. L­îng ODA ®Õn ViÖt Nam cam kÕt qua c¸c n¨m thÓ hiÖn qua b¶ng d­íi ®©y: 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1.160,8 1.968,8 2.311,8 2.425,4 2400 2.200+500(choc¶i c¸ch chÝnh s¸ch) Nguån: WB vµ BKH§T. C¬ cÊu c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam: - NhËt B¶n: 30%. - WB : 23%. - ADB : 17%. - C¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c: 30%. 3, §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA. Thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ, trong thêi gian qua, ChÝnh Phñ ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng nç lùc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch, hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó mét mÆt chÝnh phñ qu¶n lý ®­îc nguån ODA vµ tËp trung nguån nµy cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ­u tiªn, mÆt kh¸c kh«ng cøng nh¾c trong qu¶n lý mµ më ®­êng cho c¸c s¸ng kiÕn vµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan qu¶n lý c¸c cÊp vµ nh÷ng ng­êi thô h­ëng ODA. Nhê chñ tr­¬ng ®óng ®¾n vµ thùc hiÖn triÖt ®Ó c¸c chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña §¶ng mµ ViÖt Nam ®· cã quan hÖ víi hÇu hÕt c¸c quèc gia trong nhãm DAC, OECD vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh chñ yÕu, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Nç lùc cña chÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®­îc céng ®ång quèc tÕ quan t©m vµ nhiÖt t×nh ñng hé. MÆc dï xu thÕ chung cña ODA thÕ giíi lµ gi¶m vµ cã sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c quèc gia trong viÖc thu hót ODA, l­îng ODA cam kÕt ®Õn ViÖt Nam vÉn liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m. Nhê kÕt hîp cã hiÖu qu¶ nguån néi lùc trong n­íc vµ nguån vèn bªn ngoµi mµ trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh¸ cao vµ t­¬ng ®èi toµn diÖn, ®­a ®Êt n­íc ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ ®i vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi : giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. Trong khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c n­íc trong khu vùc bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ bëi khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, mét sè n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn ©m nh­ Th¸i Lan : –8% n¨m 1998, Hµn Quèc: -7% th× ViÖt Nam vÉn ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng n¨m 1998 lµ 5,8%. §©y thùc sù lµ mét kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, thÓ hiÖn thµnh c«ng lín cña kinh tÕ ViÖt Nam. Møc gi¶i ng©n ODA lµ th­íc ®o hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA. Thêi kú 1991-1998 chóng ta ®· gi¶i ng©n ®­îc 5208 triÖu USD, tèc ®é gi¶i ng©n ngµy cµng nhanh, tû lÖ gi¶i ng©n trong 3 n¨m 1996-1998 lµ 69%, nhanh h¬n gÊp hai lÇn thêi kú 1991-1995 (31,2%). Tãm l¹i, viÖc thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA ë n­íc ta trong thêi gian qua ®¹t hiÖu qu¶ kh¸ cao. ODA t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c vïng l·nh thæ, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi FDI, t¨ng c­êng vèn ®Çu t­, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vµ chªnh lÖch gi÷a ®« thÞ vµ n«ng th«n, vïng nói, vïng s©u, vïng xa, gióp xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 4, Mét sè khã kh¨n vµ h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA. Nguån vèn ODA ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m võa qua. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông ODA vÉn cßn mét sè khã kh¨n vµ h¹n chÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA gåm nhiÒu kh©u c«ng viÖc nªn sù ¸ch t¾c cña mét kh©u cã thÓ g©y ra ph¶n øng d©y chuyÒn lµm chËm trÔ thêi gian thùc hiÖn dù ¸n nhiÒu th¸ng, thËm chÝ nhiÒu n¨m. Giai ®o¹n x¸c ®Þnh dù ¸n: ChÝnh phñ vµ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ gi÷ vai trß lµ c¬ quan ®Çu mèi. Tuy nhiªn dù ¸n cña c¸c c¬ quan cÊp d­íi ®­a lªn th­êng s¬ sµi, thiÕu luËn cø khoa häc. MÆt kh¸c, còng lµ do c¸c c¬ quan ®Ò xuÊt dù ¸n kh«ng cã kinh phÝ ®Ó chuÈn bÞ ®Ò xuÊt hoÆc ®«i khi thiÕu n¨ng lùc chuÈn bÞ ®Ò xuÊt nªn ®Ò ¸n ®­a lªn kh«ng ®¹t yªu cÇu. C¸c c¬ quan chÝnh phñ ph¶i tèn kh¸ nhiÒu thêi gian t×m hiÓu, th¶o luËn ®Ó ®i ®Õn nhÊt trÝ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n khi th­¬ng thuyÕt víi c¸c nhµ tµi trî vÒ danh môc dù ¸n ®­îc tµi trî. Giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n ®Çu t­: Giai ®o¹n nµy tuy cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc chuÈn bÞ ®Çu t­ nh­ng do ng©n s¸ch h¹n chÕ, nguån kinh phÝ ®Ó chuÈn bÞ ®Çu t­ hÇu nh­ kh«ng ®ñ, céng víi n¨ng lùc h¹n chÕ dÉn ®Õn viÖc chuÈn bÞ dù ¸n cña c¬ quan cã dù ¸n rÊt thô ®éng, kÐm hiÖu qu¶. Giai ®o¹n thÈm ®Þnh dù ¸n vèn vay: §iÓm yÕu cña chóng ta trong kh©u nµy lµ qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, phª duyÖt dù ¸n nãi chung vµ dù ¸n ODA nãi riªng th­êng kÐo dµi, quy tr×nh thñ tôc thiÕu râ rµng. §iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ kÐm chÝnh x¸c trong xö lý vÊn ®Ò. VÒ néi dung thÈm ®Þnh: Cho ®Õn nay vÉn ch­a cã h­íng dÉn thÈm ®Þnh cô thÓ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng yªu cÇu chÆt chÏ vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi vµ m«i tr­êng ®èi víi c¸c lo¹i dù ¸n kh¸c nhau, g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh thÈm ®inh. Giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n: Trong giai ®o¹n nµy, nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, quy ®Þnh nhiªu khª phiÒn to¸i lµ mét nguyªn nh©n g©y khã kh¨n, chËm ch¹p cho viÖc triÓn khai c«ng viÖc cña ban qu¶n lý dù ¸n. C¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc: §ang tiÕp tôc ®­îc hoµn thiÖn. Tuy nhiªn vÉn cßn cã nh÷ng v­íng m¾c trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch, cho ®Õn nay vÉn ch­a cã khung l·i suÊt vµ ®iÒu kiÖn cho vay l¹i ®èi víi c¸c dù ¸n vèn vay. VÒ thñ tôc xem xÐt vµ tr×nh duyÖt dù ¸n: Cßn phøc t¹p, nhiÒu cÊp, nhÊt lµ kh©u ®Êu thÇu vµ chÊm thÇu. §©y còng lµ nguyªn nh©n gãp phÇn lµm c¶n trë qu¸ tr×nh thùc thi dù ¸n, lµm chËm tiÕn ®é gi¶i ng©n. Bªn c¹nh ®ã, quyÒn h¹n cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ch­a ®­îc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ, dÉn ®Õn viÖc c¸c ban qu¶n lý dù ¸n th­êng bÞ ®éng trong xö lý c«ng viÖc, mÊt nhiÒu thêi gian xin vµ phô thuéc vµo ý kiÕn cÊp trªn. Giai ®o¹n sau dù ¸n: Lµ giai ®o¹n Ýt ®­îc quan t©m nhÊt trong chu tr×nh qu¶n lý dù ¸n. ChÝnh phñ ViÖt Nam vÉn ch­a cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh vÒ c¸c ho¹t ®éng sau dù ¸n. §iÒu ®ã còng lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph¸t triÓn. CH¦¥NG III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông oda I/Kinh ng hiÖm qu¶n lý vµ sö dông ODA rót ra ®­îc tõ mét sè n­íc LÞch sö cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· chøng minh rÊt râ r»ng vèn ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn nãi chung vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi riªng cña mçi quèc gia . Vèn ®Çu t­ bao gåm: vèn trong n­íc, vèn thu hót tõ n­íc ngoµi (ODA, FDI) vµ c¸c kho¶n tÝn dông nhËp khÈu. §èi víi c¸c n­íc nghÌo, thu nhËp thÊp, kh¶ n¨ng tÝch luü nguån vèn tõ trong n­íc rÊt h¹n chÕ th× nguån vèn n­íc ngoµi cã ý nghÜa rÊt quan träng . Nghiªn cøu kinh nghiÖm qu¶n lý vµ sö dôngODA cña mét sè n­íc, ta thÊy næi lªn c¸c vÊn ®Ò ®¸ng chó ý sau : 1,X¸c ®Þnh chiÕn l­îc sö dung ODA X¸c ®Þnh chiÕn l­îc sö dông ODA lµ yªu cÇu ®Çu tiªn cña c«ng t¸c qu¶n lý ODA. ViÖc x¸c ®Þnh chiÕn l­îc sö dông ODA ®óng môc ®Ých vµ kh«ng dÉn ®Õn g¸nh nÆng nî nÇn cho c¸c n­íc nhËntµi trî . Nh­ng mét sè n­íc kh«ng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy, khi nguån viÖn trî ODA ngµy cµng t¨ng th× viÖc l·ng phÝ ®Çu t­ trµn lan còng cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng, nhÊt lµ giai ®o¹n ®Çu cña vèn vay, khi nghÜa vô tr¶ nî gèc cßn Èn dÊu sau thêi gian Ên h¹n . Hä ®· kh«ng c©n nh¾c ®Õn nhu cÇu thùc tÕ, ®Õn kh¶ n¨ng hÊp thô ODA, kh¶ n¨ng tr¶ nî cña ®Êt n­íc mµ ®· x¸c ®Þnh nh÷ng dù ¸n thiÕu c¨n cø khoa häc vµ luËn chøng kü thuËt ch­a chÆt chÏ, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng phiªu l­u trong sö dông vèn .V× thÕ ®iÕu quan träng tr­íc hÕt ®èi víi mét sè n­íc tiÕp nhËn ODA lµ cÇn x¸c ®Þnh râ chiÕn l­îc sö dông ODA sao cho võa phï hîp víi t«n chØ môc tiªu cña n­íc viÖn trî , võa phï hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m ph¸t huy thÕ m¹nh , tiÒm n¨ng vèn cã cña ®Êt n­íc ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn . Mét chiÕn l­îc ODA ®óng ®¾n ph¶i bao gåm c¸c yÕu tè sau: Mét lµ : N¾m ®­îc nguyªn t¾c , b¶n ch©tý vµ ®iÒu kiÖn cÊp viÖn trî cña c¸c cÊp viÖn trî Hai lµ : X¸c ®Þnh lÜnh vùc ­u tiªn Ba lµ : Qui ®Þnh møc vay vµ tr¶ nî hµng n¨m Bèn lµ : ChuÈn bÞ tèt cho dù ¸n xin viÖn trî 2, Vai trß qu¶n lý cña NN. Thùc tÕ cho thÊy hiÖu qu¶ cña viÖn trî phô thuéc chñ yÕu vµo c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ cña c¸c n­íc nhËn viÖn trî. Víi c¸c n­íc qu¶n lý kinh tÕ tèt, viÖn trî sÏ lµm t¨ng ®Çu t­ t­ nh©n , thóc ®Èy t¨ng tr­ëng , ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gi¶m ®ãi nghÌo. Nh­ vËy lµ cã mét mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ gi÷a tr×nh ®é qu¶n lý cña Nhµ n­íc víi t¸c ®éng cña viÖn trî .Nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®a sè c¸c n­íc quan t©m ®Õn lµ: - TÝnh chÊt bé m¸y : HÇu hÕt ë c¸c n­íc hµng n¨m tiÕp nhËn l­îng ODA lín ®Òu cã bé m¸y cã tÝnh chÊt riªng ®¶m b¶o thèng nhÊt viÖc qu¶n lý vµ sö dông ODA cã hiÖu qu¶ .ViÖc tËp trung qu¶n lý ODA còng cÇn ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, ban, ngµnh , ®Þa ph­¬ng theo sù ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm nh»m ph¸t huy ®­îc tÝnh hiÖu lùc cña tæ chøc. - ViÖc sö dông ODAph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng tiÕn tr×nh cô thÓ ®­îc qui ®Þnh trong c¸c b¶n ph¸p luËt . Ngoµi ra cÇn ph¶i kiÓm tra chÆt chÏ viÖc chi tiªu vµ ®¸nh gi¸ tæng hîp cña c¸c nguån vèn ODA .Víi nh÷ng ®iÒu trªn , häc tËp nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n­íc sÏ gióp VN sím ®i ®Õn thµnh c«ng h¬n. 3, Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam. Kinh nghiÖm cña thÕ giíi còng nh­ thùc tÕ qu¶n lý nguån tµi chÝnh n­íc ngoµi cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· cho chóng ta nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm. Mét lµ , ODA g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ , ngo¹i trõ mét sè kho¶n cã tÝnh chÊt cøu trî khÈn cÊp , viÖn trî cña n­íc ngoµi nh×n chung cã thÓ ®­îc coi lµ "®Çu ra" cña mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i . Tuy nhiªn b»ng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i kh«n khÐo, c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî vÉn cã thÓ ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ hç trî ph¸t triÓn cña m×nh , sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån ODA phôc vô cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn trong khi vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp , tù chñ cña ®Êt n­íc. Hai lµ , ph¶i coi träng hiÖu qu¶ sö dông ODA h¬n lµ sè l­îng ODA ®­îc sö dông . Víi l­îng ODA kh«ng ®æi , tæng lîi Ých sÏ cao h¬n. Coi träng hiÖu qu¶ h¬n sè l­îng cßn tr¸nh cho nÒn kinh tÕ nguy c¬ chÞu ®ùng g¸nh nÆng nî nÇn n­íc ngoµi. Ba lµ , tÝnh chñ ®éng cña bªn nhËn viÖn trî lµ yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng cña viÖc sö dông vèn ODA. Bèn lµ , vèn ODA lµ quan träng nh­ng vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh . §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, vèn ODA lµ v« cïng quan träng nh­ng nã chØ lµ chÊt xóc t¸c cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khai th¸c tiÒm n¨ng bªn trong ®Ó ph¸t triÓn . Vèn ODA kh«ng thÓ thay thÕ cho nguån vèn trong n­íc v× : + Vèn ODA chØ ®­îc sö dông trong khu vùc h¹ tÇng kinh tÕ x· héi , tøc lµ chØ gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn søc m¹nh cña mét quèc gia . §iÒu nµy lµ t«n chØ , lµ môc ®Ých cña c¸c nhµ tµi trî . + Vèn ODA chØ ®­îc thùc hiÖn theo møc kh¶ n¨ng hÊp thô cña nÒn kinh tÕ trong n­íc, cã nghÜa lµ nã phô thuéc vµo tÝch lòy néi bé cña nÒn kinh tÕ. + Vèn ODA g¾n víi kho¶n nî n­íc ngoµi cña nÒn kinh tÕ, do vËy khi tÝnh to¸n nhu cÇu vay ODA cµn ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña nÒn kinh tÕ . III, Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA 1, CÇn n¨ng ®éng trong nhËn thøc vÒ ODA. Qua theo dâi th­êng xuyªn t×nh h×nh héi ®µm quèc tÕ th× c¸c ®iÒu kiÖn ®Æt ra ®Ó gi¶i ng©n ®­îc vèn ODA ®· gia t¨ng ®¸ng kÓ . Trong t×nh h×nh ®ã viÖc n¾m ®­îc c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ míi ký kÕt vµ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ trong hîp t¸c ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng vËn dông nhuÇn nhuyÔn c¸c hiÓu biÕt nµy ®Ó ký kÕt c¸c hiÖp ®Þng vay vèn lµ cÇn thiÕt . Môc tiªu cña c«ng t¸c nµy lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho VN cã quyÒn lµm chñ vµ ®Ó ®­îc chñ ®éng ®Ò xuÊt vµ sö dông vèn ODA. CÇn ph¶i thÊy r»ng ODA kh«ng ph¶i lµ kho¶n cho kh«ng mµ ph¶i kÌm theo nã lµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ .MÆt kh¸c , chóng ta ph¶i hoµn tr¶ nî c¶ gèc lÉn l·i . V× vËy nÕu sö dông kh«ng hiÖu qu¶ cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng , nî nÇn. 2, TiÕp tôc hoµn thiÖn h¬n n÷a chiÕn l­îc thu hót vèn vµ qu¶n lý sö dông ODA. HiÖn nay xu h­íng chung cña c¸c dù ¸n cã sù trî gióp quèc tÕ ®ang ®èi diÖn víi c¸c th¸ch thøc kh«ng nhá vµ ph¶i chuyÓn c¸c träng t©m néi dung sang mét sè xu thÕ míi lµ: cã sù tham gia cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµ t¨ng c­êng tham gia qu¶n lý cña céng ®ång d©n c­ t¹i chç . NÕu chóng ta ch­a chuÈn bÞ cho sù chuyÓn ®æi nµy th× c¸c nguån vèn n­íc ngoµi sÏ mau chãng t×m c¸ch rót lui khi t×nh h×nh ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng thuËn lîi . Trong khi ®ã ®Çu t­ cña khu vùc Nhµ n­íc chiÕm ®¹i bé phËn trong c¬ cÊu ®Çu t­ cña quèc gia , tõ 38%n¨m 1995 lªn ®Õn 53% n¨m 1998 vµ hiÖn nay cßn cao h¬n møc nµy . V× vËy chän h­íng "tham gia cña céng ®ång " cho c¸c dù ¸n ODA lµ t­¬ng ®èi thÝch hîp (ë d¹ng nh­ dù ¸n c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n dùa vµo céng ®ång mµ chóng ta võa ký kÕt míi WB vµo th¸ng 6 n¨m 2001 võa qua). Tr­íc t×nh h×nh nh­ vËy , c¸c qui ®Þnh cña chÝnh phñ nªn ®­îc xem xÐt , ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp trong viÖc triÓn khai c¸c dù ¸n ODA, bëi v× chóng cã t¸c ®éng h¹n chÕ ®Õn nh÷ng tiÒm n¨ng néi lùc cña tõng vïng vµ tõng lÜnh vùc ®­îc g¾n víi nh÷ng yÕu tè "dùa vµo céng ®ång " ë qui m« rÊt nhá , ch­a cã nh÷ng "s©n ch¬i " riªng. 3, ¦u tiªn nguån vèn hç trî cho c¸c khu vùc nghÌo ®ãi . Trong quan hÖ víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ qu«c tÕ , cÇn ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a chÝnh phñ VN víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ , h­íng c¸c nguån viÖn trî cña hä tíi c¸c vïng nghÌo nhÊt cña VN nh­ vïng T©y nguyªn, vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ c¸c vïng nïi ph×a b¾c. HiÖn nay mét sè nhµ tµi trî vÉn cã xu h­íng cung cÊp viÖn trî cho Hµ Néi h¬n lµ c¸c sè vïng xa x«i , hÎo l¸nh vµ vïng nghÌo ®ãi cña VN. ChÝnh phñ cÇn cã biÖn ph¸p c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nµy , ch¼ng h¹n ®­a ra c¸c qui ®Þnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña hä theo khu vùc ®Þa lý , ®­a ra c¸c danh môc cho c¸c ch­¬ng tr×nh , quèc gia vÒ lÜnh vùc x· héi nh­ ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ viÖc lµm , vÒ d©n sè vµ KHHG§, ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n, ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ phßng chèng HIV/AIDS , danh môc c¸c x· vïng nghÌo ®ãi cña VN ®Ó kªu gäi sù chó ý cña c¸c nhµ tµi trî . 4, Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý ®èi víi qu¶n lý ODA vµ quµ tr×nh ph©n c«ng , ph©n cÊp ra quyÕt ®Þnh trong qui tr×nh dù ¸n ViÖn trî n­íc ngoµi cã liªn quan ®Õn nhiÒu c¬ quan , chøc n¨ng ë trong n­íc, trong suèt qu¸ tr×nh tõ lóc vËn ®éng tµi trî cho ®Õn khi hoµn tÊt cam kÕt hoµn tr¶ cho nªn thiÕt lËp mét c¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o sù phèi hîp nhÞp nhµng th«ng suèt cña c¶ hÖ thèng tæ chøc liªn quan ®Õn viÖn trî lµ mét ®iÒu quan träng . VÒ c«ng t¸c qu¶n lý , ®Çu t­ x©y dùng : Trong thêi gian tíi cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn nghÞ ®Þnh 42/CP, 92/CP vÒ qui chÕ ®Êu thÇu . Nh­ng cÇn qui ®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng h¬n cña tõng c¬ quan vµ c¸c ®on vÞ trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n , t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan theo h­íng gi¶m c¸c thñ tôc tr×nh duyÖt qua nhiÒu cÊp . TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c nghÞ ®Þnh trªn tiÕn tíi hµi hßa ®é "vªnh" gi÷a c¸c thñ tôc vÒ phÝa nhµ tµi trî vµ phÝa VN , tr¸nh lµm phøc t¹p ho¸ chu tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ë VN. Thùc tÕ hiÖn nay c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n ë n­íc ta cßn thùc hiÖn qu¸ chËm . Cã nh÷ng dù ¸n tr×nh cÊp trªn phª duyÖt ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n l©m nghiÖp , n»m ë c¸c bé rÊt l©u mµ kh«ng cã håi ©m. Trong thêi gian tíi ,ChÝnh phñ nªn qui ®Þnh râ thêi gian tr¶ lêi kh©u thÈm ®Þnh dù ¸n ë c¸c c¬ quan cÊp bé , vµ c¸c c¬ quan thuéc chÝnh phñ bè trÝ c¸c c¸n bé kiªm nhiÖm ®Ó c«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n ®­îc tiÕn hµnh nhanh h¬n , chÝnh x¸c h¬n . C«ng t¸c t¸i ®Þnh c­: Còng cÇn ®­îc chó trong h¬n n÷a . H¹n chÕ lín nhÊt cña c«ng t¸c t¸i ®Þnh c­ hiÖn nay lµ c¸c qui ®Þnh vÒ ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt vµ c¸c tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt . Cã nhiÒu dù ¸n ®· kh«ng quan t©m ®Õn hç trî æn ®Þnh cuéc sèng , ph­¬ng tiÖn sinh sèng cho ng­êi t¸i ®Þnh c­ mµ cßn lµm cho cuéc sèng cña hä khã kh¨n h¬n tr­íc khi gi¶i táa . Sè tiÒn ®Òn bï cã lín còng chØ ®ñ ®Ó c¸c hé t¹o lËp tµi s¶n, nhµ cöa t¹i n¬i ë míi chø ch­a t¹o cho hä ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt mang l¹i thu nhËp t­¬ng ®­¬ng víi møc thu nhËp cò. Nh÷ng bÊt hîp lý trong viÖc t¸i t¹o c¸c nguån tµi nguyªn cho ng­êi d©n thuéc vïng gi¶i táa lµ ®iÓm tån t¹i mÊu chèt trong c«ng t¸c t¸i ®Þnh c­ hiÖn nay cÇn sím ®­îc gi¶i quyÕt . Trong thêi gian tíi cÇn ph¶i cã c¸c qui ®Þnh râ rµng vÒ qui tr×nh lËp vµ thÈm ®Þnh kÕ ho¹ch t¸i ®Þnh c­ . Nªn cã kÕ ho¹ch gi¶i táa ®Òn bï ng­êi di d©n mét c¸ch cã hÖ thèng , t¹o ra ®­îc sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a nhµ ®Çu t­ víi céng ®ång gi¶i to¶ , gi÷a nhµ ®Çu t­ víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®Æc biÖt lµ gi÷a céng ®ång ®Çu t­ víi n¬i tiÕp nhËn d©n di c­ . §Ó ®¶m b¶o dù ¸n ®Çu t­ kh«ng t¹o ra c¸c søc Ðp vÒ mÆt x· héi khi gi¶i táa th× chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­ ph¶i ®¶m b¶o t­¬ng lai x· héi, ®¶m b¶o æn ®Þnh cho c¸c hé di c­ . §iÒu nµy ®ßi hái chÝnh s¸ch t¸i ®Þnh c­ ph¶i bao hµm toµn bé qu¸ tr×nh tõ ®Òn bï, di chuyÓn , t¹o tµi nguyªn , ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng cho c¸c hé d©n c­ ch­ kh«ng ®¬n thuÇn ®­a ra mét kho¶n ®Òn bï mµ rÊt khã x¸c ®Þnh ®· hîp lý hay ch­a . VÒ c¬ chÕ tµi chÝnh trong n­íc: C¬ chÕ tµi chÝnh ®· dÇn dÇn ®­îc c¶i thiÖn , ®· ban hµnh qui chÕ vèn ®èi øng vµ qui tr×nh thñ tôc vèn ®èi víi c¸c dù ¸n ODA .Tuy nhiªn vÉn cÇn ph¶i theo dâi chÆt chÏ ®¶m b¶o tÝn hiÖu theo ®óng qui tr×nh , ®ång thêi tiÕp tôc nghiªn cøu ®iÒu chØnh nh÷ng bÊt cËp míi n¶y sinh . Vèn ®èi øng cho c¸c dù ¸n ODA ®Òu ®­îc bè trÝ tõ ng©n s¸ch . VÊn ®Ò lµ c¸c c¬ quan TW còng nh­ ®Þa ph­¬ng ph¶i gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo cho ®ñ vèn khi mµ ng©n s¸ch NN cßn h¹n hÑp . Muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy tr­íc hÕt ph¶i kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc lËp kÕ ho¹ch c©n ®èi nguån vèn ®èi øng ®Ó kÞp thêi ®¶m b¶o vèn ®èi øng cho c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA .Thø hai vèn ®èi øng cÇn ®­îc giao theo ®óng ®Þa chØ cña tõng ch­¬ng tr×nh dù ¸n cô thÓ , kh«ng ®­îc tuú tiÖn giao cho c¸c môc tiªu kh¸c . ChÝnh phñ cÇn kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c cam kÕt cña chÝnh phñ trong c¸c ®iÒu ­íc Quèc tÕ vÒ ODA. C¸c c¬ quan chñ qu¶n vµ c¬ quan thùc hiÖn dù ¸n ®Òu ph¶i c©n ®èi víi vèn ®èi øng trong kÕ ho¹ch ng©n s¸ch hµng n¨m cña m×nh . 5, Hoµn thiÖn h¬n n÷a c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. Tr­íc ®©y, trªn c¬ së kim ng¹ch viÖn trî míi tiÕp cËn dù ¸n , nay tõ dù ¸n míi tiÕp cËn viÖn trî . ChÝnh v× thÕ ®· lµm thay ®æi vai trß cña chÝnh phñ vµ chñ dù ¸n so víi viÖn trî . ChÝnh phñ tõ chØ huy hoµn toµn chuyÓn sang hç trî , thóc ®Èy . Chñ dù ¸n tõ chç bÞ ®éng , hµnh ®éng hoµn toµn theo mÖnh lÖnh cÊp trªn th× nay ®· cã nh÷ng quyÒn chñ ®éng nhÊt ®Þnh trong viÖc hoµn thµnh, thùc hiÖn dù ¸n .Nh­ vËy cÇn ph¶i cã mét qui ho¹ch tæng thÓ ODA nh»m t¨ng c­êng chÊt l­îng ®Çu vµo cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ®Çu t­ b»ng vèn ODA. Qui ho¹ch nÕu ®­îc ChÝnh phñ th«ng qua sÏ lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng nhÊt ®Ó c¬ quan ®iÒu phèi viÖn trî, h×nh thµnh kÕ ho¹ch viÖn trî. Cïng víi c«ng t¸c trªn , viÖc tinh gi¶m bé m¸y cång kÒnh trong qu¶n lý ®Ó gi¶i ng©n ®ì phøc t¹p , cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i thiÕt thùc cho c¬ së lµ néi dung chÝnh cña c¸c th«ng t­ h­íng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh (17/2001/N§- CP, ngµy 04/5/2001) cña chÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc . 6, N©ng cao c«ng t¸c th«ng tin vµ theo dâi dù ¸n ODA. Th«ng tin lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA .Th«ng tin ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c sÏ lµ nh÷ng c¨n cø ®Ó c¬ quan qu¶n lý ra quyÕt ®Þnh . Thêi gian qua ë VN th«ng tin vÒ ODA th­êng thiÕu, kh«ng ®Çy ®ñ g©y khã kh¨n rÊt nhiÒu cho c¸c c¬ quan chÝnh phñ trong qu¶n lý ODA. CÇn khÈn tr­¬ng thiÐt lËp mét hÖ thèng th«ng tin h÷u hiÖu vÒ ODA, nh÷ng th«ng tin ®ã ph¶i thÓ hiÖn râ vÊn ®Ò sau: - ChiÕn l­îc hµnh ®éng, c¬ së hîp t¸c, quy tr×nh thñ tôc ODA cña tõng nhµ tµi trî. Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm , nguyªn t¾c luËt lÖ cña tõng nhµ ®èi t¸c viÖn trî. - C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn , qui chÕ mµ chÝnh phñ ta ®· kÝ kÕt víi c¸c nhµ tµi trî ®Ó ®¶m b¶o thi hµnh nhÊt qu¸n c¸c v¨n b¶n nµy. - Th«ng tin vÒ cam kÕt ODA cña c¸c nhµ tµi trî , ®Þnh h­íng ­u tiªn chiÕn l­îc sö dông ODA cña chÝnh phñ , t×nh h×nh gi¶i ng©n ODA theo nghµnh , vïng, lÜnh vùc cô thÓ. - Th«ng tin vÒ hÖ thèng v¨n b¶n luËt , c¸c qui ®Þnh , qui chÕ trong qu¶n lý sö dông ODA, c¸c h­íng dÉn vÒ qui tr×nh thñ tôc ®èi víi mét dù ¸n ODA cô thÓ. 7, T¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra , kiÓm so¸t c¸c dù ¸n ODA. KiÓm tra, kiÓm so¸t lµ kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA. KiÓm so¸t ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ lµm gi¶m tham nhòng , thùc hiÖn tiÕt kiÖm vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc thùc hiÖn dù ¸n. Th«ng th­êng ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ b»ng vèn vay , c¸c nhµ tµi trî th­êng yªu cÇu ChÝnh phñ thuª chuyªn gia t­ vÊn , phèi hîp víi c¸c ®èi t¸c vµ ng­êi ®­îc h­ëng thô tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ , gi¸m s¸t dù ¸n. Nh÷ng c«ng viÖc nµy chØ ®­îc thùc hiÖn trong giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n hoµn thµnh. Trong thêi gian tíi , chÝnh phñ cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn kiÓm tra ,gi¸m s¸t dù ¸n ë giai ®o¹n sau dù ¸n . C«ng t¸c kiÓm tra , gi¸m s¸t thùc hiÖn ®Çy ®ñ gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n, t¹o kh¶ n¨ng gi¶i ng©n nhanh vµ cñng cè niÒm tin cña c¸c nhµ tµi trî ®èi víi ViÖt Nam. C¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn vèn ODA cÇn ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh vµ th­êng xuyªn b¸o c¸o vèn ®Çu t­ thùc hiÖn vµ quyÕt to¸n vèn ®Çu t­ khi dù ¸n hoµn thµnh .B¸o c¸o quyÕt to¸n cÇn ph¶i ®­îc kiÓm to¸n ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c tr­íc khi göi ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng thÈm tra phª duyÖt quyÕt to¸n. 8, T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®iÒu phèi bè trÝ c¸n bé trong qu¶n lý vµ sö dông ODA. §µo t¹o l¹i vµ båi d­ìng lùc l­îng c¸n bé qu¶n lý, ®iÒu phèi vµ sö dông ODA lµ mét biÖn ph¸p quan träng nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c ®iÒu phèi, qu¶n lý vµ sö dông ODA hiÖn nay. CÇn ph¶i cã mét ch­¬ng tr×nh huÊn luyÖn réng r·i ®Ó t¹o ra nh÷ng thay ®æi vÒ nhËn thøc, th¸i ®é vµ kü n¨ng ë tÊt c¶ c¸c cÊp, t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ODA. C¸c c¸n bé qu¶n lý ODA ph¶i cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt: - C¸c lo¹i h×nh viÖn trî cã thÓ vËn ®éng vµ c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Ó hÊp thô viÖn trî. - ChÝnh s¸ch vµ lîi Ých cña c¸c nhµ tµi trî. - Chu kú dù ¸n, sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan còng nh­ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña mçi c¬ quan ë tõng giai ®o¹n cña chu kú dù ¸n. - C¸c kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ míi. - Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ngo¹i giao, luËt ph¸p quèc tÕ, tr×nh ®é ngo¹i ng÷… C«ng t¸c ®iÒu phèi bè trÝ c¸n bé tham gia qu¶n lý dù ¸n ODA còng cÇn ph¶i xem xÐt l¹i. ViÖc bè trÝ lùa chän c¸c chuyªn gia cã tr×nh ®é ®Ó qu¶n lý cho dù ¸n lµ mét yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho thµnh c«ng cña dù ¸n. C¸n bé ®­îc bè trÝ vµ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o lµ nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc thùc sù, cã tr×nh ®é chuyªn m«n ®­îc ®µo t¹o chÝnh quy ®ñ ®Ó ®iÒu phèi vµ qu¶n lý dù ¸n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, kh«ng nªn thay thÕ nöa chõng c¸c c¸n bé chñ chèt cña dù ¸n, nhÊt lµ ng­êi qu¶n lý ®iÒu hµnh v× lµm nh­ vËy sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt tÝnh liªn tôc cña dù ¸n, ®øt ®o¹n cho c«ng t¸c thùc thi dù ¸n ®óng tiÕn ®é. C¸c c¸n bé tham gia qu¶n lý dù ¸n còng nªn kh«ng ngõng häc hái vµ tù ®µo t¹o l¹i m×nh, b¾t kÞp nhu cÇu chung cña thêi ®¹i còng nh­ ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô ®­îc giao. Trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ bè trÝ c¸n bé, cÇn chó träng h¬n n÷a tíi viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé cÊp tØnh, thµnh phè. HiÖn nay chÝnh phñ ®· thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý c¸c tØnh, thµnh phè ®­îc tiÕn hµnh phª duyÖt mét sè lo¹i dù ¸n ODA tïy thuéc vµo néi dung vµ quy m« cña dù ¸n. ViÖc t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ bè trÝ c¸n bé ë c¸c tØnh, thµnh phè sÏ t¹o ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ODA ë c¸c dù ¸n lo¹i nµy cã hiÖu qu¶. KÕt luËn Theo dù b¸o, giai ®o¹n 2001-2005 ®Ó ph¸t triÓn ViÖt Nam cÇn tõ 60-70 tû USD vèn ®Çu t­, riªng vèn tõ ODA sÏ chiÕm kho¶ng 40%, tøc lµ tõ 25-30 tû USD. V× vËy viÖc thu hót, qu¶n lý vµ ®iÒu phèi vèn ODA hiÖn nay trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch. Trong qu¸ tr×nh thu hót vµ triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc còng cßn cã mét sè tån t¹i, v­íng m¾c cÇn ®­îc c¶i tiÕn vÒ chÝnh s¸ch, khung thÓ chÕ, vèn ®èi øng trong n­íc vµ ®«i khi lµ sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a chÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî. Nguån vèn ODA mµ ViÖt Nam tiÕp nhËn hiÖn nay chñ yÕu lµ tõ ch©u ¢u, ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng, l­îng vèn tõ ch©u Mü cßn rÊt Ýt. Do vËy, gi¶i quyÕt ®­îc c¸c tån t¹i trªn nh»m c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ khai th«ng thªm c¸c nguån vèn ODA míi lµ nhiÖm vô träng t©m trong thêi gian s¾p tíi. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA, ChÝnh phñ cÇn lu«n lu«n ph¸t huy vai trß lµm chñ cña m×nh, c¸c nhµ tµi trî chØ ®ãng vai trß hç trî. T¨ng c­êng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ mét ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ta. Ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc trong sö dông nguån vèn nµy lµ ®ßi hái bøc xóc trong giai ®o¹n míi.