Đề tài Một số giải pháp tạo vốn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cho các Doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Doanh nghiÖp trÝch khÊu hao theo nguyªn t¾c b¶o ®¶m bï ®¾p c¶ hao mßn v« h×nh vµ hao mßn h÷u h×nh cña tµi s¶n. Hai lµ, tõ c¸c kho¶n doanh nghiÖp ph¶i nép ng©n s¸ch nh­ng ®­îc nhµ n­íc cho phÐp ®Ó l¹i doanh nghiÖp bæ sung vµo nguån vèn kinh doanh. Ba lµ, tÝch luü t¸i ®Çu t­, ®©y lµ phÇn lîi nhuËn kh«ng chia ®Ó l¹i doanh nghiÖp nh»c môc ®Ých ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Cã thÓ nãi r»ng phÇn nµy ®­îc c¸c doanh nghiÖp coi lµ nguån tù cung øng tµi chÝnh quan träng v× nã cã c¸c ­u ®iÓm c¬ b¶n sau: doanh nghiÖp cã thÓ hoµn toµn chñ ®éng, gi¶m sù phô thuéc vµo c¸c nhµ cung øng, gióp doanh nghiÖp t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh nhê gi¶m tû lÖ nî/vèn….Bèn lµ, ®iÒu chØnh c¬ cÊu tµi s¶n, ph­¬ng thøc nµy tuy kh«ng lµm t¨ng sè vèn s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng l¹i cã t¸c dông lín trong viÖc t¨ng vèn cho c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt trªn c¬ së gi¶m vèn ë nh÷ng n¬i kh«ng cÇn thiÕt. Do m«i tr­êng kinh doanh th­êng xuyªn biÕn ®éng, nhiÖm vô kinh doanh thay ®æi nªn trong kinh doanh lu«n diÔn ra hiÖn t­îng thõa tµi s¶n nµy nh­ng l¹i thiÕu lo¹i tµi s¶n kh¸c. §iÒu chØnh c¬ cÊu tµi s¶n chÝnh lµ viÖc kÞp thêi cã gi¶i ph¸p b¸n c¸c tµi s¶n d­ thõa, kh«ng sö dông ®Õn, ph¶i trªn c¬ së th­êng xuyªn kiÓm tra tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh l¹i møc tµi s¶n l­u ®éng trªn c¬ së øng dông m« h×nh dù tr÷ tèi ­u nh»m gi¶m l­îng l­u kho tµi s¶n l­u ®éng kh«ng cÇn thiÕt, ®¶m b¶o l­îng l­u kho mçi lo¹i tµi s¶n l­u ®éng hîp lý. Huy ®éng tõ nguån cung øng néi bé cã ­u ®iÓm lín lµ hoµn toµn do doanh nghiÖp chñ ®éng, kh«ng bÞ phô thuéc vµo bªn ngoµi, doanh nghiÖp cã toµn quyÒn sö dông trong dµi h¹n víi chi phÝ sö dông vèn thÊp. MÆt kh¸c, sù nç lùc tù cung øng lu«n ®­îc coi lµ mét yÕu tè ®Ó ng­êi cÊp vèn bªn ngoµi xem xÐt kh¶ n¨ng cho vay vèn. Tuy nhiªn tù cung øng vèn còng cã h¹n chÕ c¬ b¶n lµ qui m« cung øng vèn nhá vµ nguån bæ sung lu«n cã giíi h¹n. Huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi cã thÓ qua c¸c ph­¬ng thøc sau: Thø nhÊt lµ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc, hiÖn nay vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc ®èi víi c¸c DNNN cµng bÞ thu hÑp c¶ vÒ quy m« cña vèn vµ ph¹m vi ®­îc cÊp vèn. §èi t­îng ®­îc cung cÊp vèn theo h×nh thøc nµy hiÖn nay ph¶i lµ c¸c DNNN ®ãng vai trß c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng ho¸ c«ng céng , ho¹t ®éng c«ng Ých mµ t­ nh©n kh«ng muèn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­, c¸c dù ¸n cã tÇm quan träng ®Æc biÖt do Nhµ n­íc trùc tiÕp ®Çu t­. Thø hai lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng. §©y lµ ph­¬ng thøc ®ang ®­îc sö dông réng r·i. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i mäi doanh nghiÖp ®­îc phÐp khai th¸c nguån vèn nµy mµ chØ nh÷ng doanh nghiÖp ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu do Nhµ n­íc quy ®Þnh. H×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu cã ®Æc tr­ng c¬ b¶n lµ t¨ng vèn mµ kh«ng lµm t¨ng nî cña doanh nghiÖp bëi nh÷ng ng­êi së h÷u cæ phiÕu trë thµnh cæ ®«ng cña doanh nghiÖp. Thø ba, lµ vay vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, hiÖn t¹i ph­¬ng thøc nµy cung øng mét l­îng vèn lín cho DNNN. Bªn c¹nh ®ã ®Ó thùc hiÖn h×nh thøc nµy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã uy tÝn lín, kiªn tr× ®µm ph¸n, chÊp nhËn c¸c thñ tôc ngÆt nghÌo. Trong qu¸ tr×nh sö dông vèn doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n tr¶ nî ng©n hµng theo ®óng tiÕn ®é kÕ ho¹ch. MÆt kh¸c doanh nghiÖp vay vèn ng©n hang th­¬ng m¹i cã thÓ bÞ ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ßi quyÒn kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong thêi gian cho vay. Thø t­, lµ tÝn dông th­¬ng m¹i tõ nhµ cung cÊp, ®ã lµ h×nh thøc chiÕm dông hîp ph¸p vèn cña c¸c nhµ cung øng vµ cña kh¸ch hµng. Cã c¸c h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i chñ yÕu lµ: doanh nghiÖp mua m¸y mãc, thiÕt bÞ theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm . Vèn kh¸ch hµng øng tr­íc. Tuy nhiªn, kinh doanh trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c cÈn thËn v× kh«ng ph¶i chØ tån t¹i l­îng vèn nhÊt ®Þnh kh¸ch hµng ®Æt cäc tr­íc mµ bªn c¹nh ®ã l¹i tån t¹i l­îng tiÒn kh¸ch hµng chiÕm dông l¹i khi mua hµng cña doanh nghiÖp nhiÒu khi lµ rÊt lín. Thø n¨m, lµ tÝn dông thuª mua. HiÖn nay cã hai h×nh thøc chñ yÕu lµ thuª tµi chÝnh vµ thuª ho¹t ®éng. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng ph­¬ng thøc tÝn dông thuª mua ®­îc thùc hiÖn gi÷a mét doanh nghiÖp cã nhu cÇu sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ víi mét doanh nghiÖp thùc hiÖn chøc n¨ng thuª mua diÔn ra kh¸ phæ biÕn. Thø s¸u lµ, doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. Ph­¬ng thøc nµy sÏ huy ®éng ®­îc mét l­îng vèn lín cÇn thiÕt cho mét sè ho¹t ®éng nµo ®ã mµ kh«ng lµm t¨ng nî, nh­ng ph­¬ng thøc nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n nh­ ph¶i chia sÎ lîi nhuËn cho bªn liªn doanh . Ngoµi ra doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn n­íc ngoµi kh¸c nh­ vay ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n tõ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi hay th«ng qua c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi (FDI) vµ nguån vèn ODA. Huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi tuy cung cÊp mét l­îng vèn lín cho doanh nghiÖp. Nh­ng l¹i h¹n chÕ tÝnh chñ ®éng cña doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp mét phÇn chÞu sù kiÓm so¸t trong viÖc sö dông vèn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 3. vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn 3.1.quan ®iÓm vÒ sö dông vèn §Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n trÞ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp, ng­êi ta sö dông th­íc ®o lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖu qu¶ x¶n xuÊt kinh doanh ®­îc ®¸nh gi¸ trªn hai gãc ®é : hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi.Trong ph¹m vi qu¶n trÞ doanh nghiÖp, ng­êi ta chñ yÕu quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ. §©y lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao nhÊt víi chi phÝ hîp lý nhÊt. Do ®ã c¸c nguån lùc kinh tÕ ®Æc biÖt lµ nguån vèn cña doanh nghiÖp cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× thÕ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ yªu cÇu mang tÝnh th­êng xuyªn vµ b¾t buéc ®èi víi mçi doanh nghiÖp. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ yªu cÇu mang tÝnh th­êng xuyªn vµ b¾t buéc ®èi víi mçi doanh nghiÖp. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ gióp ta thÊy ®­îc hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung vµ qu¶n trÞ sö dông vèn nãi riªng. HiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é khai th¸c, sö dông vµ qu¶n trÞ vèn lµm cho ®ång vèn sinh lêi tèi ®a nh»m môc tiªu cuèi cïng cña doanh nghiÖp lµ tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ tµi s¶n cña chñ së h÷u. HiÖu qu¶ sö dông vèn ®­îc l­îng ho¸ th«ng qua hÖ thèng c¸c chØ tiªu vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng sinh lêi, tèc ®é lu©n chuyÓn vèn…. Nã ph¶n ¸nh quan hÖ gi÷a ®Çu ra vµ ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua th­íc ®o tiÒn tÖ hay cô thÓ lµ mèi t­¬ng quan gi÷a kÕt qu¶ thu ®­îc víi chÝ phÝ bá ra ®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh. KÕt qu¶ thu ®­îc cµng cao so víi chi phÝ bá ra th× hiÖu qu¶ sö dông vèn cµng cao. Do ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó doanh nghiÖp ph¸t triÓn v÷ng m¹nh. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Ph¶i khai th¸c nguån vèn mét c¸ch triÖt ®Ó nghÜa lµ kh«ng ®Ó vèn nhµn rçi mµ kh«ng sö dông, kh«ng sinh lêi. - Ph¶i sö dông vèn mét c¸ch hîp lý vµ tiÕt kiÖm - Ph¶i qu¶n trÞ vèn mét c¸ch chÆt chÏ nghÜa lµ kh«ng ®Ó vèn bÞ sö dông sai môc ®Ých, kh«ng ®Ó vèn thÊt tho¸t do bu«ng láng qu¶n trÞ. Ngoµi ra doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Ó nhanh chãng cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ ph¸t huy nh÷ng ­u ®iÓm cña doanh nghiÖp trong qu¶n trÞ vµ sö dông vèn. 3.2. c¸c chØ tiªu c¬ b¶n ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn 3.2.1.C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tænh hîp §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp mét c¸ch chung nhÊt ng­êi ta th­êng dïng mét sè chØ tiªu tæng qu¸t nh­: hiÖu qu¶ sö dông toµn bé vèn, doanh lîi vèn, doanh lîi vèn chñ së h÷u. Trong ®ã: Doanh thu Tæng sè vèn sö dông b×nh qu©n trongkú HiÖu qu¶ sö dông toµn bé vèn = ChØ tiªu nµy cßn ®­îc gäi lµ vßng quay cña toµn bé vèn, nã cho biÕt mét ®ång vèn ®em l¹i bao nhiªu ®ång doanh thu, v× vËy nã cµng lín cµng tèt. Lîi nhuËn Tæng sè vèn sö dông b×nh qu©n trong kú Doanh lîi vèn = ChØ tiªu nµy cßn ®­îc gäi lµ tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn. Nã ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lîi cña mét ®ång vèn ®Çu t­. Nã cho biÕt mét ®ång vèn ®Çu t­ ®em l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Lîi nhuËn Vèn chñ së h÷u b×nh qu©n trong kú Doanh lîi vèn chñ së h÷u = ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lêi cña vèn chñ së h÷u, tr×nh ®é sö dông vèn cña ng­êi qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ChØ tiªu nµy cµng lín cµng tèt. Tuy nhiªn chØ tiªu nµy cã h¹n chÕ lµ nã ph¶n ¸nh mét c¸ch phiÕn diÖn. Do mÉu sè chØ ®Ò cËp ®Õn vèn chñ së h÷u b×nh qu©n trong kú, trong khi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nguån vèn huy ®éng tõ bªn ngoµi chiÕm mét tû lÖ kh«ng nhá trong tæng nguån vèn. Do ®ã nÕu chØ nh×n vµo chØ tiªu nµy nhiÒu khi ®¸nh gi¸ thiÕu chÝnh x¸c. Ba chØ tiªu trªn cho ta mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra ng­êi ta cßn sö dông mét sè chØ tiªu kh¸c nh­ tû suÊt thanh to¸n ng¾n h¹n, sè vßng quay c¸c kho¶n ph¶i thu…. Tuy nhiªn nh­ ta ®· biÕt nguån vèn cña doanh nghiÖp ®­îc ph©n lµm hai lo¹i lµ vèn cè ®Þnh(VC§) vµ vèn l­u ®éng(VL§). Do ®ã, c¸c nhµ ph©n tÝch kh«ng chØ quan t©m ®Õn viÖc ®o l­êng hiÖu qu¶ sö dông vèn cña tæng nguån vèn mµ cßn chó träng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông cña tõng bé phËn cÊu thµnh nguèn vèn cña doanh nghiÖp ®ã lµ VC§ vµ VL§. 3.2.2.ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh Doanh thu thuÇn Vèn cè ®Þnh sö dông b×nh qu©n trong kú §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông VC§ ng­êi ta sö dông nh÷ng chØ tiªu sau: HiÖu suÊt sö dông VC§ = ChØ tiªu nµy cho biÕt mét ®ång vèn cè ®Þnh t¹o ra ®­îc bao nhiªu ®ång doanh thu thuÇn trong mét n¨m. Lîi nhuËn Vèn cè ®Þnh sö dông b×nh qu©n trong kú Søc sinh lîi cña vèn cè ®Þnh = ChØ tiªu nµy cho biÕt trung b×nh mét ®ång VC§ t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. ChØ tiªu nµy cµng lín cµng chøng tá viÖc sö dông VC§ lµ cã hiÖu qu¶. Ngoµi hai chØ tiªu trªn ng­êi ta cßn sö dông nhiÒu chØ tiªu kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông VC§ nh­ : hÖ sè ®æi míi tµi s¶n cè ®Þnh, hÖ sè lo¹i bá tµi s¶n cè ®Þnh…. 3.2.3.ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn l­u ®éng Doanh thu thuÇn VL§ sö dông b×nh qu©n trong kú Khi ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông VL§ ng­êi ta th­êng dïng c¸c chØ tiªu sau: HiÖu suÊt sö dông VL§ = ChØ tiªu nµy cho biÕt mét ®ång VL§ Sö dông b×nh qu©n trong kú t¹o ra ®­îc bao nhiªu ®ång doanh thu thuÇn. Lîi nhuËn VL§ sö dông b×nh qu©n trong kú Søc sinh lîi cña VL§ = ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét ®ång VL§ tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú th× t¹o ra ®­îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn, ChØ tiªu nµy cµng lín cµng tèt. §ång thêi, ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông VL§ ng­êi ta còng ®Æc biÖt quan t©m ®Õn tèc ®é lu©n chuyÓn VL§, v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh,VL§ kh«ng ngõng vËn ®éng qua c¸c h×nh th¸i kh¸c nhau. Do ®ã ®Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn VL§ sÏ gãp phÇn gi¶i quyÕt vÒ nhu cÇu vèn cho doanh nghiÖp, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. §Ó x¸c ®Þnh tèc ®é lu©n chuyÓn VL§ ng­êi ta sö dông c¸c chØ tiªu sau: Doanh thu thuÇn VL§ sö dông b×nh qu©n trong kú Sè vßng quay cña VL§ = ChØ tiªu nµy cßn ®­îc gäi lµ hÖ sè lu©n chuyÓn VL§, nã cho biÕt VL§ ®­îc quay mÊy vßng trong kú. NÕu sè vßng quay t¨ng th× chøng tá hiÖu qu¶ sö dông VL§ t¨ng vµ ng­îc l¹i. Thêi gian cña mét kú ph©n tÝch Sè vßng quay cña VL§ trong kú Thêi gian cña mét vßng lu©n chuyÓn= ChØ tiªu nµy thÓ hiÖn sè ngµy cÇn thiÕt cho VL§ quay ®­îc mét vßng, thêi gian cña mét vßng lu©n chuyÓn cµng nhá th× tèc ®é lu©n chuyÓn cña VL§ cµng lín vµ lµm rót ng¾n chu kú kinh doanh, vèn quay vßng hiÖu qu¶ h¬n. 3.3. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña DNNN trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh th­êng ®Æt ra nhiÒu môc tiªu vµ tuú thuéc vaß giai ®o¹n hay ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ cã nh÷ng môc tiªu ®­îc ­u tiªn thùc hiÖn, nh­ng tÊt c¶ ®Òu nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ tµi s¶n cña chñ së h÷u, ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã doanh nghiÖp míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. Mét doanh nghiÖp muèn thùc hiÖn tèt môc tiªu cña m×nh th× ph¶i ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶. Trong khi ®ã yÕu tè t¸c ®éng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh lµ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp. Do vËy doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Tr­íc ®©y trong c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, DNNN coi nguån vèn cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc ®ång nghÜa víi “cho kh«ng”, nªn khi sö dông nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cÇn quan t©m ®Õn hiÖu qu¶, kinh doanh thua lç ®· cã Nhµ n­íc bï ®¾p. §iÒu ®ã g©y ra t×nh tr¹ng v« chñ trong qu¶n trÞ vµ sö dông vèn dÉn ®Õn l·ng phÝ vèn vµ hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp. Theo sè liÖu thèng kª cho thÊy viÖc sö dông tµi s¶n cè ®Þnh chØ ®¹t 50%- 60% c«ng suÊt thiÕt kÕ, phæ biÕn chØ ho¹t ®éng 1 ca trªn ngµy, v× vËy hÖ sè sinh lêi cña ®ång vèn thÊp. Khi n­íc ta chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, c¸c doanh nghiÖp buéc ph¶i chuyÓn m×nh theo c¬ chÕ míi, míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. C¹nh tranh gi÷a c¸c DNNN víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trë lªn gay g¾t. Bëi vËy, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cã vÞ trÝ quan träng hµng dÇu cña doanh nghiÖp. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ ®¶m b¶o an toµn tµi chÝnh cho doanh nghiÖp. Go¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái mçi doanh nghiÖp ph¶i lu«n ®Ò cao tÝnh an toµn, ®Æc biÖt lµ an toµn tµi chÝnh. §©y lµ vÊn ®Ò cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ViÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ gióp doanh nghÖp n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vèn, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp ®­îc b¶o ®¶m…. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ gióp doanh nghiÖp n©ng cao søc c¹nh tranh. §Ó ®¸p øng yªu cÇu c¶i tiÕn c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ mÉu m· s¶n phÈm… doanh nghiÖp ph¶i cã vèn, trong khi ®ã vèn cña doanh nghiÖp chØ cã h¹n, v× vËy n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ cÇn thiÕt. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ gióp doanh nghiÖp ®¹t ®­îc môc tiªu t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n chñ së h÷u vµ c¸c môc tiªu kh¸c cña doanh nghiÖp nh­ n©ng cao uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng , n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. V× khi ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ th× doanh nghiÖp cã thÓ më réng quy m« s¶n xuÊt, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ møc sèng cña ng­êi lao ®éng còng ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn. §ång thêi nã còng lµm t¨ng c¸c kho¶n ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Nh­ vËy, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng mµ nã cßn ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¶ nÒn kinh tÕ vµ toµn x· héi. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n t×m ra c¸c biÖn ph¸p phï hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp. h¸i qu¸t thùc tr¹ng t¹o vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông trong c¸c DNNN ë ViÖt nam hiÖn nay 1.Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong ®­êng lèi c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn cña n­íc ta hiÖn nay, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· kh¼ng ®Þnh nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, vµ do ®ã c¸c DNNN lµ lùc l­îng kinh tÕ chñ lùc, lµ x­¬ng sèng cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Nhµ n­íc cã thÓ ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy gi¸n tiÕp vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« hay t¸c ®éng trùc tiÕp th«ng qua c¸c DNNN ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh ®Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt tho¶ m·n nhu cÇu cña x· héi. DNNN lµ bé phËn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc gia, ®ãng gãp nguån lùc tµi chÝnh cho Nhµ n­íc. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNNcã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiªn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, trong qu¸ tr×nh héi nhËp th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc khu vùc, víi Ch©u ¸ vµ thÕ giíi. DNNN cã vai trß chñ ®¹o nh»m ®¶m b¶o sù c©n ®èi, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, ®¶m b¶o hµi hoµ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi, cã tr¸ch nhiÖm kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng. §iÒu ®ã cã ý nghÜa lµ DNNN cã vai trß chiÕn l­îc gi÷ v÷ng sù c©n ®èi vµ æn ®Þnh trong ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Vai trß ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng ®iÓm sau: Thø nhÊt, c¸c DNNN ph¶i gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o trong thùc tÕ, n¾m gi÷ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ cã liªn quan ®Õn an ninh quèc phßng, c¸c ngµnh then chèt cña nÒn kinh tÕ. Thø hai, c¸c DNNN ph¶i lµ ®ßn bÈy, lµ c«ng cô mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó huy ®éng vèn tËp trung vµo nh÷ng ngµnh mang tÝnh chiÕn l­îc cña nÒn kinh tÕ, tËp trung vµo nh÷ng ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü thuËt qu¶n trÞ… t¹o c¬ së cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Th«ng qua c¸c DNNN cho phÐp Nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Thø ba, c¸c DNNN tham gia tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ b»ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. §èi víi n­íc ta hiÖn nay ®ãng gãp cña c¸c DNNN trong GDP ®ang ë møc kh¸ cao th× hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c DNNN cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a hiÖn nay khu vùc DNNN ®ang chiÕm gi÷ l­îng vèn ®Çu t­ lín víi nh÷ng trang thiÕt bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ vµ nh©n lùc cã tr×nh ®é cao th× ho¹t ®éng cña c¸c DNNN sÏ lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc hoµn thµnh nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ ®· ®Ò ra. Thø t­, c¸c DNNN lµ nh÷ng ®¬n vÞ ®i ®Çu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo h­íng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong mét nÒn kinh tÕ l¹c hËu víi lùc l­îng s¶n xuÊt cßn yÕu kÐm nh­ ViÖt Nam, th× c¸c DNNN ®­îc sö dông nh­ nh÷ng c«ng cô trùc tiÕp nh»m huy ®éng c¸c nguån lùc kü thuËt ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi lµ nh©n tè ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm h­íng tíi xuÊt khÈu nh»m hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tuy vai trß c¸c DNNN lµ hÕt søc quan träng, nh­ng nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan th× DNNN ch­a ®ñ tÇm ®Ó c¹nh tranh víi nÒn kinh tÕ khu vùc. 2.Thùc tr¹ng vèn, t¹o vèn vµ sö dông vèn trong c¸c DNNN 2.1.§¸nh gi¸ chung 2.1.1. Thêi kú tr­íc ®æi míi kinh tÕ. Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp chung bao cÊp, DNNN tån t¹i d­íi h×nh thøc c¸c xÝ nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc ®· h×nh thµnh mét m¹ng l­íi thèng nhÊt trªn kh¾p ®Þa bµn c¶ n­íc, tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së. C¸c xÝ nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc th©m nhËp vµo mäi lÜnh vùc, s¶n xuÊt kinh doanh hÇu hÕt mäi s¶n phÈm hµng hãa, d­íi h×nh thøc chØ tiªu, ®Þnh møc cña nhµ n­íc. ThÝch øng víi thêi kú nµy, vèn cña xÝ nghiÖp ®Òu do ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp. Thùc hiÖn nguyªn t¾c cÊp ph¸t, giao nép ng©n s¸ch, c¸c xÝ nghiÖp kh«ng tù khai th¸c vµ huy ®éng vèn ®Ó ®¶m b¶o vèn kinh doanh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c xÝ nghiÖp kh«ng quan t©m ®Õn viÖc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Vèn cña xÝ nghiÖp thÊt tho¸t nghiªm träng, nhiÒu xÝ nghiÖp l·i gi¶, lç thËt vµ b¸o c¸o sai lÖch trong h¹ch to¸n kinh doanh. 2.1.2. Thêi kú ®æi míi kinh tÕ tõ 1986 ®Õn nay. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n trÞ ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc, c¸c DNNN ®­îc tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ ®©y vÊn ®Ò vèn trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn cña mçi DNNN. Trong thêi kú 1986 – 1990, c¸c DNNN ®­îc h×nh thµnh trªn quy m« réng lín c¶ ë cÊp quËn huyÖn vµ kh«ng cã sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c doanh ngiÖp Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. §Õn n¨m 1990, c¶ n­íc cã 12080 DNNN. C¸c doanh nghiÖp trong thêi kú nµy cã quy m« nhá, vèn Ýt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu. Sù dµn tr¶i cña c¸c DNNN lµm cho nguån vèn ®Çu t­ cña nhµ n­íc kh«ng thÓ tËp trung cho c¸c ngµnh träng ®iÓm dÉn tíi sù thiÕu hôt vèn th­êng xuyªn, hiÖu qu¶ sö dông vèn rÊt thÊp. Tõ n¨m 1990 ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch nh­ NghÞ ®Þnh 338/H§BT, QuyÕt ®Þnh 315/H§BT, ChØ thÞ 500/Ttg…nh»m s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i c¸c DNNN. Qua nhiÒu lÇn s¾p xÕp, s¸t nhËp vµ gi¶i thÓ, ®Õn nay cßn kho¶ng 5280 DNNN. C¸c DNNN ®· n©ng cao h¬n tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung, t¨ng qui m« vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Tuy nhiªn hiÖn nay DNNN ®ang ®øng tr­íc thùc tr¹ng yÕu kÐm vÒ nhiÒu mÆt: søc c¹nh tranh cßn qu¸ yÕu kÐm, qui m« qu¸ nhá, thiÕu vèn nghiªm träng, l·i suÊt kinh doanh b×nh qu©n thÊp h¬n l·i suÊt ng©n hµng, hiÖu qu¶ sót kÐm. HÇu hÕt c¸c DNNN ®ang trong t×nh tr¹ng “®ãi vèn” trÇm träng. Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña Bé th­¬ng m¹i n¨m 1998, trªn 90% sè doanh nghiÖp kh«ng ®ñ møc vèn ph¸p ®Þnh theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 50/ChÝnh phñ ngµy 28/8/1996 cña ChÝnh phñ. Vµ ngay t¹i TP HCM, trong sè 169 doanh nghiÖp th­¬ng m¹i Nhµ n­íc cã tíi 70% doanh nghiÖp ®ang trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn. XÐt chung c¸c DNNN hiÖn nay cã tíi 60% sè DNNN kh«ng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh theo qui ®Þnh t¹i N§ 50/CP. Nghiªm träng h¬n lµ do thiÕu vèn nªn c¸c DNNN kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ, hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ, kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 2.2.Thùc tr¹ng vÒ vèn vµ huy ®éng vèn trong c¸c DNNN. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vèn ë c¸c DNNN ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. Tuy nhiªn qui m« vèn cßn nhá bÐ vµ dµn tr¶i. N¨m 1994 vèn b×nh qu©n cho mét DNNN chØ kho¶ng 3,3 tû ®ång, n¨m 1996 t¨ng lªn 11 tû ®ång, n¨m 1998 t¨ng lªn 18 tû ®ång vµ hiÖn nay kho¶ng 22 tû ®ång. Nh­ vËy tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m tõ n¨m 1996 ®Õn nay kho¶ng 19%. So víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n giai ®o¹n 1994 – 1998 cã sù gi¶m sót (giai ®o¹n 1994 – 1998 t¨ng b×nh qu©n 52,8%) Tång nguån vèn kinh doanh cña khu vùc DNNN n¨m 1996 kho¶ng 67.100 tû ®ång, ®Õn n¨m 1998 kho¶ng gÇn 100.000 tû ®ång vµ hiÖn nay t¨ng lªn gÇn 117.000 tû ®ång. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m chØ ®¹t d­íi 15%. So víi giai ®o¹n 1991-1994 tèc ®é t¨ng b×nh qu©n gi¶m sót nhiÒu (giai ®o¹n 1991-1994 t¨ng b×nh qu©n 29%) §èi víi tæng c«ng ty nhµ n­íc, vèn nhµ n­íc b×nh qu©n cña tæng c«ng ty 91 n¨m 1998 lµ 3.661 tû ®ång (t­¬ng ®­¬ng 260 triÖu USD). N¨m 1999 t¨ng lªn 3900 tû ®ång (t­¬ng ®­¬ng 280 triÖu USD). N¨m 1998 trong sè 17 tæng c«ng ty 91 cã tíi 14 tæng c«ng ty (chiÕm 82%) cã møc vèn nhµ n­íc d­íi møc vèn b×nh qu©n. N¨m 1999 c¸c tæng c«ng ty n¾m gi÷ 66% vÒ vèn. Trong ®ã riªng 17 tæng c«ng ty 91 ®· chiÕm tíi 56% tæng sè vèn kinh doanh. Víi tæng c«ng ty 90 h×nh thµnh vèn cßn kÐm xa so víi c¸c tæng c«ng ty 91. H¬n 20% sè tæng c«ng ty 90 n¨m 1998 cã vèn nhµ n­íc b×nh qu©n d­íi 100 tû ®ång, trong ®ã ë 13 tæng c«ng ty vèn tõ ng©n s¸ch cÊp cho mçi tæng c«ng ty chØ ®­îc d­íi 40 tû ®ång. Sang n¨m1999 t×nh h×nh còng kh«ng cã nhiÒu tiÕn triÓn. Vèn nhµ n­íc b×nh qu©n trong c¸c tæng c«ng ty 90 chØ kho¶ng d­íi 153 tû ®ång. Nh­ vËy cã thÓ nãi vèn trong c¸c tæng c«ng ty hiÖn nay cßn qu¸ nhá bÐ kh«ng t­¬ng xøng víi tÇm vãc cña nã. MÆc dï qui m« vèn cña c¸c DNNN nhá bÐ nh­ vËy, nh­ng sè vèn l¹i kh«ng tËp trung mµ dµn tr¶i, manh món. L­îng vèn ph©n bæ trong tõng doanh nghiÖp rÊt nhá bÐ vµ kh«ng ®Òu. XÐt riªng 82 DNNN ho¹t ®éng trong lÜnh vùc Th­¬ng m¹i do Bé Th­¬ng m¹i trùc tiÕp qu¶n lý. §Çu n¨m 1996 tæng nguån vèn cña 82 doanh nghiÖp nµy chØ cã 2.603 tû ®ång. Trong ®ã vèn cè ®Þnh lµ 1.123 tû ®ång, vèn l­u ®éng lµ 1.480 tû ®ång, ®­îc ph©n bæ nh­ sau: B¶ng ph©n bæ nguån vèn cña c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc n¨m 1996 STT Sè l­îng vèn Sè l­îng doanh nghiÖp Tû träng 1 D­íi 1 tû ®ång 2 2.4% 2 Trªn 1 ®Õn 3 tû ®ång 10 12.2% 3 Trªn 3 ®Õn 10 tû ®ång 43 52.4% 4 Trªn 10 ®Õn 50 tû ®ång 24 29.3% 5 Trªn 50 tû ®ång 3 3.7% Nguån: vÒ tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc th¸ng 6/1996. Nh­ vËy, l­îng vèn ph©n bæ cho tõng doanh nghiÖp rÊt nhá bÐ vµ kh«ng ®ång ®Òu. Cã doanh nghiÖp vèn ch­a ®Õn 1 tû ®ång. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc cã vèn tõ 3 ®Õn 10 tû ®ång, chiÕm 52.44%. ChØ cã 3 doanh nghiÖp cã vèn t­¬ng ®èi kh¸(Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam: 1.444 tû ®ång; C«ng ty Th­¬ng m¹i vµ §Çu t­: 234 tû ®ång; C«ng ty m¸y vµ phô tïng: 138 tû ®ång), ®ang ®éc chiÕm thÞ tr­êng mµ ch­a cã ®èi thñ c¹nh tranh thùc sù. XÐt toµn bé c¸c DNNN n¨m 1998 vµ n¨m 1999 ta thÊy l­îng vèn ph©n bæ trong c¸c DNNN cã chiÒu h­íng gia t¨ng. Tuy nhiªn nã vÉn cßn nhá bÐ vµ kh«ng ®Òu. §iÒu ®ã ®­îc biÓu hiÖn trong b¶ng sau: g ph©n bæ nguån vèn cña c¸c DNNN n¨m 1998-1999 STT Sè l­îng vèn Tû träng doanh nghiÖp N¨m 1998 N¨m 1999 1 D­íi 5 tû ®ång 72,5% 65,45% 2 Tõ 5-10 tû ®ång 7,5% 13,66% 3 Trªn 10 tû ®ång 20% 20,89% (Nguån: T¹p chÝ Tµi chÝnh doanh nghiÖp sè 2/2000 vµ T¹p chÝ Con sè vµ sù kiÖn sè 6/2000) Qua b¶ng trªn cho thÊy, sè DNNN cã vèn d­íi 5 tû ®ång cßn chiÕm tû lÖ qu¸ lín. N¨m 1998 chiÕm tíi 72,5%, n¨m 1999 mÆc dï cã gi¶m nh­ng vÉn chiÕm 65,45%, trong ®ã sè DNNN cã vèn d­íi 1 tû ®ång chiÕm gÇn 26%. Riªng sè DNNN do ®Þa ph­¬ng trùc tiÕp qu¶n trÞ, sè DNNN cã vèn d­íi 1 tû ®ång (t­¬ng ®­¬ng 70.000 USD) chiÕm trªn 30%. Sè DNNN cã vèn trªn 10 tû ®ång chiÕm mét tû lÖ nhá chØ kho¶ng 20% n¨m 1998 vµ t¨ng lªn 20,89% n¨m 1999. Quy m« vèn ®· nhá bÐ, dµn tr¶i, c¬ cÊu vèn kinh doanh l¹i cã nhiÒu bÊt cËp. N¨m 1997 vèn nhµ n­íc míi chØ ®¸p øng ®­îc 20% nhu cÇu vèn l­u ®éng g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp. Trong n¨m 1997 vèn b×nh qu©n mçi DNNN kho¶ng trªn 17 tû ®ång, trong ®ã VL§ chiÕm 20%, nh­ng cã tíi 50% lµ vËt t­ ø ®äng, kÐm phÈm chÊt, c«ng nî khã ®ßi vµ lç, chØ cßn l¹i 10% cho ho¹t ®éng. VC§ chiÕm 80%, nh­ng phÇn lín lµ tµi s¶n cè ®Þnh cò, l¹c hËu n¨ng suÊt thÊp, thiÕt bÞ cò kü.…Nh­ vËy VL§ cßn thiÕu kho¶ng 20% míi ®¹t møc tèi thiÓu vÒ VL§ ho¹t ®éng. VC§ l¹i chiÕm tû lÖ qu¸ lín lµm cho ®ång vèn bÞ ø ®äng vµ quay vßng chËm. HiÖn nay vèn thùc tÕ ho¹t ®éng cña DNNN chØ ®¹t 80%. Riªng VL§ chØ cã 50% ®­îc huy ®éng vµo kinh doanh, cßn l¹i n»m ë tµi s¶n, vËt t­ mÊt m¸t, kÐm phÈm chÊt, c«ng nî ch­a thu håi ®­îc, lç ch­a ®­îc bï ®¾p. Thùc tÕ hiÖn nay vèn ng©n s¸ch vµ vèn tù cã cña DNNN ch­a ®­îc mét nöa møc VL§ cÇn thiÕt. §Ó duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi, chñ yÕu lµ vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ chiÕm dông vèn lÉn nhau. N¨m 1997 vèn ®i vay cña DNNN ®· chiÕm tíi 85%-90% VL§. Trong khi ®ã, nguån vèn hç trî tõ ng©n s¸ch chØ b»ng 8% so víi GDP, vèn tù tÝch luü kh«ng ®¸ng kÓ. Ngoµi nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông, hiÖn nay c¸c DNNN cßn huy ®éng vèn th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt, ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu hay sö dông h×nh thøc tÝn dông thuª mua.…Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi ë DNNN thùc hiÖn ch­a ®ång bé, mét sè DNNN vÉn tr«ng chê û l¹i vµo vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc. 2.3.thùc tr¹ng vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c DNNN Nh×n chung tõ sau khi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Õn nay, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng cña c¸c DNNN ®· t¨ng lªn. Tuy nhiªn nã vÉn cßn ë møc thÊp. NhiÒu doanh nghiÖp ch­a b¶o toµn ®­îc vèn, t×nh tr¹ng thua lç x¶y ra trong nhiÒu doanh nghiÖp. N¨m 1995 tµi s¶n cè ®Þnh trong c¸c DNNN chiÕm 70% - 80% nh­ng chØ cung cÊp 44% tæng s¶n phÈm trong n­íc. N¨m 1998 sè DNNN thùc sù cã hiÖu qu¶ chØ chiÕm kho¶ng 40%, sè bÞ thua lç liªn tôc chiÕm tíi 20% (nÕu tÝnh ®ñ khÊu haoTSC§ th× tû lÖ nµy cßn cao h¬n), cßn l¹i 40% lµ c¸c doanh nghiÖp trong t×nh tr¹ng bÊp bªnh, nãi chung lµ ch­a cã hiÖu qu¶. ChØ xÐt riªng c¸c DNNN thuéc Thµnh phè Hµ néi tõ 1995 ®Õn 1998 ta thÊy nhiÒu doanh nghiÖp thuéc thµnh phè qu¶n trÞ lµm ¨n cã l·i, trong ®ã cã mét sè doanh nghiÖp ®¹t doanh thu lín, ®ãng gãp ng©n s¸ch cao. Tuy nhiªn sè doanh nghiÖp bÞ lç cã chiÒu h­íng gia t¨ng, tû träng doanh nghiÖp bÞ lç cña Thµnh phè vÉn cßn nhiÒu. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c DNNN thuéc Thµnh phè Hµ néi Lo¹i doanh nghiÖp 1995 1996 1997 1998 TW TP TW TP TW TP TW TP 1.DNcã l·i 468 273 465 251 481 258 241 2.DNhoµ vèn 18 15 15 28 36 38 13 3.DN bÞ lç 48 36 52 47 35 32 43 (Nguån:T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 38/2000) Qua b¶ng trªn cho ta thÊy c¸c DNNN do trung ­¬ng(TW) qu¶n lý cã hiÖu qu¶ kinh doanh cao h¬n c¸c DNNN do Thµnh phè qu¶n lý. C¸c DNNN lµm ¨n thua lç cã xu h­íng gi¶m ®èi víi c¸c DNNN do TW qu¶n lý, nh­ng l¹i cã xu h­íng t¨ng ®èi víi c¸c DNNN do Thµnh phè qu¶n lý. Trong mét sè n¨m gÇn ®©y, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng cã xu h­íng gi¶m xuèng. N¨m 1995, mét ®ång vèn Nhµ n­íc t¹o ra ®­îc 3.46 ®ång doanh thu vµ 0.19 ®ång lîi nhuËn. N¨m 1998, c¸c chØ tiªu t­¬ng øng chØ ®¹t 2.9 ®ång vµ 0.14 ®ång. ThËm chÝ trong ngµnh c«ng nghiÖp, mét ®ång vèn chØ t¹o ra ®­îc 0.024 ®ång lîi nhuËn. HiÖu qu¶ sö dông vèn gi¶m xuèng ®i kÌm víi nã lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c DNNN còng gi¶m dÇn. (§¬n vÞ: %) STT ChØ tiªu 1996 1997 1998 Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP nÒn kinh tÕ 9.34 8.15 5.80 Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña DNNN 11.28 9.67 5.48 Tû träng nép ng©n s¸ch cña DNNN 64 56 - Tû träng GDP cña DNNN trong toµn bé nÒn kinh tÕ - 40.48 40.07 Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn cña DNNN 0.19 0.11 0.14 Tû suÊt nép ng©n s¸ch trªn vèn 0.32 0.21 0.35 (Nguån: T¹p chÝ Tµi chÝnh doanh nghiÖp Th¸ng 2/2000) Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy tèc ®é t¨ng tr­ëng cña DNNN n¨m 1996 vµ 1997 cao h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña nÒn kinh tÕ, nh­ng ®Õn n¨m 1998 th× ng­îc l¹i, thÊp h¬n. Còng qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy mÆc dï n¨m 1998 tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn cña DNNN cã gi¶m so víi n¨m 1996, nh­ng l¹i t¨ng so víi n¨m 1997. Nh×n chung, t×nh h×nh huy ®éng vµ sö sông vèn trong thêi gian qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qña nhÊt ®Þnh, song bªn c¹nh ®ã nã ®ang gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt. 2.4.Nh÷ng kÕt qu¶ vµ tån t¹i. 2.4.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. Tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Õn nay hÖ thèng DNNN ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nh­ sau: Mét lµ, gi¶m 68% sè DNNN tõ 12.080 DNNN vµo ®Çu n¨m 1990 xuèng cßn 5.280 DNNN hiÖn nay. Sè doanh nghiÖp gi¶m ®i chñ yÕu lµ do s¸t nhËp gi¶i thÓ. Trong ®ã gi¶i thÓ hÇu hÕt c¸c DNNN cÊp huyÖn, quy m« qu¸ nhá bÐ, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tån t¹i trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. §iÒu nµy gãp phÇn t¨ng sù tÝch tô tËp trung vèn , t¨ng quy m« doanh nghiÖp. Hai lµ, n©ng cao râ rÖt tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung, t¨ng qui m« DNNN. Sè DNNN cã vèn d­íi 1 tû ®ång ®· gi¶m tõ 50% (n¨m 1994) xuèng cßn 26% (n¨m 1998). Sè DNNN cã sè vèn trªn 10 tû ®ång ®· t¨ng t­¬ng øngtõ 10% lªn gÇn 20%. §Õn n¨m 1999 sè DNNN cã vèn trªn 10 tû ®ång ®· t¨ng lªn gÇn 21%. Vèn b×nh qu©n cña mét DNNN t¨ng tõ 3,3 tû ®ång n¨m 1994 lªn gÇn 22 tû ®ång hiÖn nay. §· h×nh thµnh c¸c DNNN d­íi d¹ng c¸c tæng c«ng ty 90,91. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 2/2000 c¶ n­íc ®· cã 76 tæng c«ng ty 90 vµ 17 tæng c«ng ty 91. C¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc n¾m gi÷ 66% vÒ vèn. Trong ®ã riªng c¸c tæng c«ng ty 91 ®· chiÕm tíi 56% tæng sè vèn kinh doanh, b×nh qu©n sè vèn cña mét tæng c«ng ty 91 hiÖn nay lªn ®Õn gÇn 3900 tû ®ång( t­¬ng ®­¬ng 280 triÖu USD). Ba lµ, tæng sè l­îng DNNN gi¶m gÇn 70%, song hÖ thèng DNNN vÉn ph¸t triÓn æn ®Þnh thÝch nghi dÇn víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn quan träng trong viÖc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. Tû träng trong tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) do c¸c DNNN t¹o ra t¨ng tõ 36.5% (n¨m 1991) lªn 40.2% (n¨m 1999), tû lÖ nép ng©n s¸ch trªn vèn Nhµ n­íc t¨ng tõ 14.7% (n¨m 1991) lªn gÇn 35% (n¨m 1998). Bèn lµ, ®· cæ phÇn hãa ®­îc h¬n 400 DNNN. HÇu hÕt c¸c DNNN sau khi cæ phÇn hãa, ®Òu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. TÝnh ®Õn n¨m 1999, ®· cã 370 DNNN cæ phÇn hãa ®· thu hót thªm tõ trong x· héi gÇn 1.432 ngh×n tû ®ång, b»ng 111% tæng sè vèn cã t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa cña c¸c DNNN nµy ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. N¨m lµ, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng t¨ng l(3) T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 38/2000 ªn râ rÖt. Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn nhµ n­íc n¨m 1993 lµ 6.8% ®· t¨ng lªn 14% n¨m 1998. Tuy nhiªn c¸c DNNN vÉn cã nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh. 2.4.2. Nh÷ng tån t¹i trong c¸c DNNN hiÖn nay.(3) Thø nhÊt, qui m« cña c¸c DNNN cßn bÐ vµ dµn tr¶i, trïng chÐo vÒ ngµnh nghÒ. ®Õn nay vèn b×nh qu©n trong c¸c DNNN chØ kho¶ng 22 tû ®ång (t­¬ng ®­¬ng 1.5 triÖu USD). §©y lµ sè vèn qu¸ nhá bÐ so víi vai trß cña DNNN vµ so víi c¸c DNNN cña c¸c n­íc trong khu vùc. Sè DNNN cã vèn 5 tû ®ång trë xuèng chiÕm tíi 65,45%, sè DNNN cã vèn trªn 10 tû ®ång chØ chiÕm gÇn 21%. C¸c DNNN dµn tr¶i trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ tõ s¶n xuÊt ®Õn th­¬ng m¹i, dÞch vô g©y t×nh tr¹ng ph©n t¸n manh món vÒ vèn, trong khi vèn ®Çu t­ nhµ n­íc rÊt h¹n chÕ, kh«ng tËp trung ®­îc vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu, then chèt. Thø hai, tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ c¸c DNNN l¹c hËu, n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm, rÊt h¹n chÕ vµ thua thiÖt trong héi nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ. HÇu hÕt c¸c DNNN ®­îc trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ nhiÒu n­íc kh¸c nhau vµ thuéc nhiÒu thÕ hÖ, chñng lo¹i. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng t¹i nhiÒu DNNN thuéc 7 ngµnh th× d©y truyÒn s¶n xuÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ cña ta l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, møc ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30%-50%, cã tíi 38% ë d¹ng ph¶i thanh lý. Thêi h¹n khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh kÐo dµi b×nh qu©n tõ 10 ®Õn 12 n¨m, trong khi møc khÊu hao b×nh qu©n cña khu vùc vµ ThÕ giíi chØ tõ 7 ®Õn 8 n¨m. B¸o c¸o ®iÒu tra ë Hµ néi vµ TP HCM cho biÕt sè m¸y mãc cã tuæi trung b×nh trªn 10 n¨m, chiÕm tíi 40% vµ chØ cã 30% d­íi 5 n¨m. ThiÕt bÞ cò kü, l¹c hËu ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ h¹n chÕ n¨ng lùc canh tranh cña s¶n phÈm ®­îc t¹o ra. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã l­îng vèn ®ñ lín ®Ó ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNNN trªn thÞ tr­êng. Thø ba, nî cña c¸c DNNN lµ qu¸ lín. N¨m 1996 lµ 174.797 tû ®ång, n¨m 1999 lµ 199.060 tû ®ång. So víi tæng sè vèn DNNN, nî ph¶i tr¶ b»ng 109% (t­¬ng ®­¬ng 126.366 tû ®ång), nî ph¶i thu b»ng 62% ( t­¬ng ®­¬ng 72644 tû ®ång), trong khi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c DNNN rÊt thÊp. Nî qu¸ h¹n hoÆc khã ®ßi chiÕm tû lÖ kh«ng nhá ®ang lµ g¸nh nÆng ®èi víi c¸c DNNN. Ngoµi phÇn vèn ®Çu t­ ban ®Çu khi thµnh lËp, hµng n¨m DNNN cßn ph¶i vay tíi 85% vèn tõ nhµ n­íc víi l·i suÊt ­u ®·i. Trong khi ng©n s¸ch lu«n thiÕu hôt nh­ng Nhµ n­íc vÉn ph¶i giµnh mét tû lÖ ®¸ng kÓ ®Ó hç trî cho mét sè DNNN. Trong ba n¨m 1997- 1999, ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ trùc tiÕp cho c¸c DNNN gÇn 8000 tû ®ång, trong ®ã 6482 tû ®ång cÊp bæ sung vèn 1464,4 tû ®ång bï lç, hç trî cho c¸c DNNN ®Ó gi¶m bít khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Ngoµi ra tõ n¨m 1996 ®Õn nay, Nhµ n­íc cßn miÔn gi¶m thuÕ 2288 tû ®ång, xo¸ nî 1088,5 tû ®ång, cho vay tÝn dông ­u ®·i 8685 tû ®ång. Thùc tÕ, sè nép vµo ng©n s¸ch cña c¸c DNNN nµy Ýt h¬n phÇn mµ Nhµ n­íc ®· hç trî. §ã ®ang lµ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Thø t­, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi riªng gi¶m. N¨m 1995, mét ®ång vèn Nhµ n­íc t¹o ra 3.46 ®ång doanh thu vµ 0.19 ®ång lîi nhuËn. N¨m1998, c¸c chØ tiªu t­¬ng øng chØ ®¹t 2.9 ®ång vµ 0.14 ®ång. ThËm chÝ, trong ngµnh c«ng nghiÖp, mét ®ång vèn chØ t¹o ra ®­îc 0.024 ®ång lîi nhuËn. N¨m 1998 sè DNNN thùc sù cã hiÖu qu¶ chØ chiÕm kho¶ng 40%, sè doanh nghiÖp bÞ lç liªn tôc chiÕm tíi 20%, cßn l¹i 40% lµ nh÷ng DNNN trong t×nh tr¹ng bÊp bªnh khi lç khi l·i. Nh÷ng tån t¹i kÓ trªn lµ do nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: Mét lµ, vai trß tÝch cùc cña ®éng lùc ®æi míi theo nguyªn t¾c dì bá c¶n trë, xãa bao cÊp, khuyÕn khÝch tù h¹ch to¸n lç l·i...c¹n dÇn, nh­ng sù tiÕp søc cho ®éng lùc míi ë DNNN vÉn ch­a h×nh thµnh ®ång bé. C¬ chÕ qu¶n trÞ tµi chÝnh cña DNNN cßn qu¸ cøng nh¾c, söa ®æi ch¾p v¸ mét c¸ch bÞ ®éng, thiÕu quan ®iÓm hÖ thèng, chÝnh s¸ch ®èi víi kÕt qu¶ tù tÝch luü cña DNNN qu¸ bÊt hîp lý ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng më réng qui m« cña DNNN. Hai lµ, Nhµ n­íc cÇn tËp trung vèn cho yªu cÇu ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vµ h¹ tÇng x· héi, cßn doanh nghiÖp cÇn nhiÒu vèn cho yªu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ vµ më réng s¶n xuÊt nh­ng c¸c kªnh huy ®éng vèn cña DNNN ®Òu bÞ tr¾c trë. HiÖn nay ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng Ng©n hµg thõa vèn cho vay, cßn c¸c DNNN l¹i kh«ng vay ®­îc hoÆc kh«ng gi¸m vay bëi v×: DNNN thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn thÕ chÊp an toµn, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã sù ®¶m b¶o vµ tµi s¶n thÕ chÊp; C¸c DNNN thiÕu vèn vay trung h¹n vµ dµi h¹n, cßn Ng©n hµng thõa chñ yÕu lµ vèn cho vay ng¾n h¹n; Trong khi ®ã c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc x¸c nhËn tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè ®èi víi DNNN kh«ng s¸t thùc tÕ. Khèng chÕ møc tiÒn vay b»ng 70% gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp vµ tæng møc huy ®éng vèn kh«ng v­ît qu¸ vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm c«ng bè gÇn nhÊt ®· g©y ¸ch t¾c l­u th«ng tÝn dông. Thñ tôc c«ng chøng hîp ®ång thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh vay vèn ng©n hµng r­êm rµ, phøc t¹p, xÐt thÊy kh«ng cÇn thiÕt trong mçi lÇn vay vèn. MÆt kh¸c, tæ chøc triÓn khai ®¨ng ký tµi s¶n thÕ chÊp ë c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh cã liªn quan nh­ c¬ quan ®Þa chÝnh, c¬ quan x©y dùng ch­a ®ång bé còng gãp phÇn lµm ¸ch t¾c l­u th«ng tÝn dông. Ba lµ, vÒ phÝa c¸c DNNN, hiÖu qu¶ sö dông vèn cßn kÐm, vèn sö dông kh«ng ®­îc qu¶n trÞ chÆt chÏ, ®iÒu ®ã mét phÇn lµm cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m sót, g©y ra t×nh tr¹ng lç vèn kÐo dµi. §iÒu ®ã ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng vay vèn tõ bªn ngoµi. Bèn lµ, hÇu hÕt c¸c DNNN khi chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ míi, vÉn cßn bÞ ¶nh h­ëng cña c¬ chÕ cò, chËm thay ®æi so víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Mét sè DNNN cßn dùa dÉm, tr«ng chê vµo vèn hç trî tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. N¨m lµ, hiÖn nay mét sè c¬ quan s¸ng lËp DNNN víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u nh­ng l¹i kh«ng ®¶m b¶o ®ñ vèn tèi thiÓu ban ®Çu cho DNNN g©y khã kh¨n c¶ cho viÖc huy ®éng thªm vèn tõ bªn ngoµi cho c¸c doanh nghiÖp. Bëi hÇu hÕt nh÷ng ng­êi gãp vèn vµ c¸c tæ chøc tÝn dông tr­íc khi cho vay ®Òu xem xÐt t×nh h×nh tµi chÝnh nãi riªng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu c¸c nguyªn nh©n kh¸c. Nh­ng nh×n chung nguyªn nh©n chñ yÕu vÉn lµ tõ chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp III.Gi¶i ph¸p t¹o vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cho c¸c DNNN 1.Mét sè gi¶i ph¸p tæng qu¸t Mét lµ:TiÕp tôc s¾p xÕp l¹i DNNN nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. CÇn x¸c ®Þnh chñ së h÷u ®Ých thùc ®èi víi nh÷ng tµi s¶n thuéc DNNN, ®Ó viÖc sö dông chóng cã hiÖu qu¶ vµ tr¸nh l·ng phÝ. CÇn tiÕp tôc ®Èy nhanh viÖc chuyÓn ®æi mét sè DNNN kh«ng thiÕt yÕu sang h×nh thøc ®a së h÷u hoÆc sang c¸c h×nh thøc kinh tÕ kh¸c nh­: c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn,….Nhµ n­íc cÇn t¹o m«i tr­êng ph¸p luËt vµ thÓ chÕ thuËn lîi cho cæ phÇn ho¸ DNNN vµ coi ®©y lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó t¹o vèn trong c¸c doanh nghiÖp. Hai lµ: thùc hiÖn lªn doanh liªn kÕt gi÷a DNNN víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Nhê ®ã cã thÓ thu hót nguån vèn, tr×nh ®é qu¶n trÞ, c«ng nghÖ cña nh÷ng ®èi t¸c nµy. Song nhµ n­íc cÇn quan t©m h¬n ®Õn quyÒn lîi cña DNNN trong liªn doanh. HiÖn t¹i, h×nh thøc liªn doanh míi ®­îc triÓn khai víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, nh­ng quyÒn lîi phÝa bªn ViÖt nam vÉn cßn nhá, lu«n bÞ ®èi t¸c liªn doanh chÌn Ðp. H×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a DNNN víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong n­íc ch­a ph¸t triÓn. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®­îc chó träng trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh nh÷ng gi¶i ph¸p trªn Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi cho viÖc huy ®éng vèn cña c¸c DNNN. Tr­íc hÕt, Nhµ n­íc cÇn ®­a ra gi¶i ph¸p th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c vÒ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ quyÒn vay vèn cña DNNN. HiÖn nay, tµi s¶n thÕ chÊp cña DNNN nhá h¬n nhiÒu so víi nhu cÇu vay vèn, dÉn ®Õn doanh nghiÖp thiÕu vèn, ng©n hµng thõa vèn kh«ng cho vay ®­îc. Mét mÆt, nhµ n­íc cÇn sím hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng ho¹t ®éng. MÆt kh¸c, ng©n hµng nªn xem xÐt ®Õn nh÷ng yÕu tè nh­ n¨ng lùc qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng sinh lêi còng nh­ kh¶ n¨ng ®èi phã víi nh÷ng bÊt lîi cña doanh nghiÖp, cuèi cïng míi xem xÐt ®Õn tµi s¶n thÕ chÊp cña doanh nghiÖp. Nhµ n­íc nªn kiÓm kª, ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cña c¸c DNNN ®Ó thÊy ®­îc thùc tr¹ng tµi s¶n hiÖn nay t¹i c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi nhµ n­íc nªn dµnh mét tû lÖ vèn ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t­ thªm vèn ®iªu lÖ cho c¸c DNNN t­¬ng xøng víi quy m« vµ nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc giao. Nhµ n­íc cÇn c¶i tiÕn, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc cho vay, b·i bá chÕ ®é xin phÐp c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quÒn vµ x¸c nhËn cña c¬ quan qu¶n trÞ vèn khi ®­a tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh vay vèn ng©n hµng. Nhµ n­íc còng nªn b·i bá chÕ ®é c«ng chøng Nhµ n­íc trong mçi lÇn vay vèn mµ chØ thùc hiÖn mét lÇn c«ng chøng, chØ c«ng chøng l¹i khi doanh nghiÖp thay ®æi tµi s¶n thÕ chÊp. 2.Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m t¹o vèn cho DNNN Mét lµ: DNNN ph¶i lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, kÕ ho¹ch huy ®éng vµ sö dông vèn nãi riªng ngay tõ ®Çu vµ ph¶i cô thÓ râ rµng. Cã nh­ vËy míi chñ ®éng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao, t¹o ra kh¶ n¨ng tµi chÝnh v÷ng m¹nh, ®©y lµ c¬ së ®Ó c¸c chñ nguån vèn xem xÐt tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh cho vay. Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh, tÝnh to¸n l­îng VL§ ®Þnh møc ®Ó phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh kú kÕ ho¹ch s¸t víi nhu cÇu VL§ thùc tÕ, ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p huy ®éng vèn hîp lý. Hai lµ: DNNN nªn huy ®éng vèn tõ chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c DNNN chØ chó träng huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi mµ quªn ®i viÖc huy ®éng tõ chÝnh doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp nªn t¨ng c­êng huy ®éng vèn tõ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp, thay cho viÖc vay ng¾n h¹n ng©n hµng. Mét mÆt, vay ng¾n h¹n ng©n hµng nhiÒu lµm cho kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp gi¶m sót, kh¶ n¨ng tù chñ vÒ vèn thÊp. MÆt kh¸c, vay ng¾n h¹n ng©n hµng lµm gi¶m bít kh¶ n¨ng huy ®éng vèn tõ c¸c nguån kh¸c v× c¸c chñ nguån vèn lu«n xem xÐt t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh cho vay. Ba lµ: c¸c DNNN nªn nhanh chãng triÓn khai h×nh thøc tÝn dông thuª mua. Trong nh÷ng n¨m qua, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®i vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng c¸c h×nh thøc thÕ chÊp, cÇm cè vµ b¶o l·nh. Song viÖc vay vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ th× c¸c doanh nghiÖp gÆp nhiªu khã kh¨n. Bëi v×, mét mÆt, nguån vèn trung vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng cã h¹n. MÆt kh¸c, c¸c DNNN thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh vÒ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ b¶o l·nh. V× vËy quan ®iÓm thuª m¸y mãc thiÕt bÞ ®· trë thµnh xu h­íng cña nhiÒu doanh nghiÖp. §©y lµ h×nh thøc kh¸ míi mÎ ë n­íc ta. §ßi hái nhµ n­íc cÇn nhanh chãng hoµn thiÖn c¬ chÕ nghiÖp vô thuª mua, x¸c lËp vµ më réng ®èi t­îng tµi s¶n thuª mua, kh¸ch hµng thuª mua, còng nh­ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt hiÖn hµnh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tÝn dông thuª mua ho¹t ®éng. Bèn lµ: c¸c DNNN lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. Nhê ®ã huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn nhµn rçi trong x· héi mét c¸ch nhanh chãng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Khi doanh nghiÖp cµng ph¸t triÓn, lµm ¨n cµng cã l·i th× doanh nghiÖp cµng thu hót ®­îc nhiÒu vèn h¬n tõ trong d©n c­, gióp doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu liªn tôc, thóc ®Èy l­u th«ng tiÒn vèn. Tãm l¹i: NÕu gi¶i quyÕt ®ång bé vµ triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn cã lÏ lêi gi¶i cho bµi to¸n vÒ vèn cña c¸c DNNN sÏ cã nhiÒu kh¶ quan. §ång thêi nã còng phï hîp víi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. 3. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cho c¸c DNNN 3.1. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VC§ §¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh: Trong thêi ®¹i khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay, tµi s¶n cè ®Þnh th­êng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ hao mßn v« h×nh. Do ®ã, ®Ó cã c¬ së cho viÖc tÝnh to¸n khÊu hao thu håi vèn ®Çy ®ñ, doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶m thiÓu sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thùc tÕ vµ gi¸ trÞ trªn sæ s¸ch cña tµi s¶n. Muèn vËy, doanh nghiÖp ph¶i cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p ®¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n mét c¸ch th­êng xuyªn, chÝnh x¸c. Nhê vËy mµ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n cè ®Þnh, tõ ®ã x¸c ®Þnh møc khÊu hao hîp lý ®Ó thu håi vèn hoÆc kÞp thêi sö lý nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh bÞ mÊt gi¸ ®Ó chèng l¹i sù thÊt tho¸t vèn. N©ng cao hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh: c¸c doanh nghiÖp cÇn tËn dông tèi ®a c«ng suÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ, gi¶m ttthêi gian t¸c nghiÖp, hîp lý ho¸ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, ®¶m b¶o nghiªm ngÆt chÕ ®é duy tu b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, ¸p dông chÕ ®é khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi qu¶n trÞ vµ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh. §ång thêi doanh nghiÖp cÇn tæ chøc tèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo nguyªn t¾c c©n ®èi, nhÞp nhµng vµ liªn tôc KiÓm tra tµi chÝnh ®èi víi hiÖu qu¶ sö dông VC§ cña doanh nghiÖp: Sau mçi kú kÕ ho¹ch, nhµ qu¶n trÞ ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh th«ng qua c¸c chØ tiªu ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn. Tõ ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­, ®iÒu chØnh l¹i quy m«, c¬ cÊu s¶n xuÊt cho phï hîp, khai th¸c ®­îc nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong qu¶n trÞ. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p trªn, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông mét sè biÖn ph¸p kh¸c nh­ sö dông quü khÊu hao hîp lý, kÞp thêi sö lý nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, mÊt gi¸, gi¶i phãng nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ kh«ng cÇn dïng, mua b¶o hiÓm tµi s¶n ®Ó ®Ò phßng rñi ro…. 73.2.Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VL§ §Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh diÔn ra liªn tôc, VL§ lu«n thay ®æi gi¸ trÞ vµ vËn ®éng theo chu kú s¶n xuÊt tõ cung øng ®Õn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng. Cø nh­ vËy VL§ ®­îc tiÕp tôc tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn theo chu kú s¶n xuÊt. Do ph­¬ng thøc vËn ®éng cã tÝnh chu kú nh­ trªn, nªn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VL§ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau: w X¸c ®Þnh chÝnh x¸c VL§ ë tõng kh©u lu©n chuyÓn. §©y lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m trong c«ng t¸c qu¶n trÞ VL§ nh»m: - tiÕt kiÖm VL§ sö dông trong s¶n xuÊt kinh doanh. - th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh VL§ ë tõng kh©u ®Ó n¾m ®­îc l­îng VL§ cÇn ph¶i ®i vay, tr¸nh ø ®äng. §¶m b¶o ®ñ VL§ cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh liªn tôc, thóc ®Èy tèc ®é lu©n chuyÓn VL§ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. w Tæ chøc khai th¸c tèt nguån VL§ phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. Tr­íc hÕt doanh nghiÖp cÇn ph¶i khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån vèn néi bé vµ c¸c nguån vèn cã thÓ chiÕm dông mét c¸ch th­êng xuyªn (nî ®Þnh møc), sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt nguån vèn nµy. NÕu cßn thiÕu doanh nghiÖp ph¶i t×m ®Õn c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi nh­ vèn vay ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, vèn liªn doanh liªn kÕt, vèn ph¸t hµnh cæ phiÕu tr¸i phiÕu…. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c, tÝnh to¸n, lùa chän ph­¬ng thøc huy ®éng sao cho chi phÝ lµ thÊp nhÊt. w Th­êng xuyªn ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông VL§: T¨ng c­êng viÖc kiÓm tra tµi chÝnh ®èi víi viÖc sö dông VL§, thùc hiÖn c«ng viÖc nµy th«ng qua ph©n tÝch mét sè chØ tiªu nh­ : Vßng quay VL§, søc sinh lîi cña VL§….Trªn c¬ së ®ã biÕt ®­îc râ t×nh h×nh sö dông VL§ trong doanh nghiÖp, ph¸t hiÖn nh÷ng v­íng m¾c vµ söa ®æi kÞp thêi, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VL§. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p nªu trªn doanh nghiÖp cÇn ¸p dông mét sè biÖn ph¸p tæng hîp nh­ : ®Èy m¹nh kh©u tiªu thô hµng ho¸, sö lý kÞp thêi nh÷ng vËt t­, hµng ho¸ chËm lu©n chuyÓn ®Ó gi¶i phãng vèn. Th­êng xuyªn x¸c ®Þnh phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua ban ®Çu víi gi¸ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm kiÓm tra tµi s¶n cè ®Þnh tån kho ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi, hiÖu qu¶. Thùc hiÖn nghiªm tóc, triÖt ®Ó c«ng t¸c thanh to¸n c«ng nî, chñ ®éng phßng ngõa rñi ro, h¹n chÕ t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn mµ tõ ®ã lµm ph¸t sinh nhu cÇu VL§ dÉn ®Õn doanh nghiÖp ph¶i ®i vay ngoµi kÕ ho¹ch, t¨ng chi phÝ vèn mµ ®¸ng ra kh«ng cã. Vèn bÞ chiÕm dông ngµy cµng trë thµnh g¸nh nÆng cho doanh nghiÖp khi trë thµnh nî khã ®ßi, g©y thÊt tho¸t vèn cña doanh nghiÖp. Bëi vËy ®Ó chñ ®éng h¬n trong ho¹t ®éng kinh doanh, doanh nghiÖp nªn lËp c¸c quü dù phßng tµi chÝnh ®Ó cã thÓ bï ®¾p khi vèn bÞ thiÕu hôt. KÕt luËn Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, mçi doanh nghiÖp ph¶i tù quyÕt ®iÞnh con ®­êng ph¸t triÓn cña m×nh, hoÆc tiÕn lªn hoÆc doanh nghiÖp sÏ tôt hËu tr­ît khái quü ®¹o kinh doanh dÉn ®Õn thÊt b¹i, ph¸ s¶n. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn mçi doanh nghiÖp ®Òu ph¶i t¹o cho m×nh mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh. §ång thêi ®ång vèn t¹o ra ph¶i ®­îc sö dông sao cho cã hiÖu qu¶. §ã chÝnh lµ môc tiªu c¬ b¶n cña doanh nghiÖp. Qua nghiªn cøu t×nh h×nh huy ®éng vµ sö dông vèn t¹i c¸c DNNN cho thÊy viÖc huy ®éng vµ sö dông vèn mÆc dï ®· ®­îc chó träng h¬n vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, song vÉn cßn nhiÒu tån t¹i, khã kh¨n trong thùc tÕ. Víi thêi gian cã h¹n, cïng víi kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× thÕ em mong ®­îc sù gãp ý ch©n thµnh cña thÇy gi¸o. Cuèi cïng em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh nhÊt víi thÇy gi¸o NguyÔn Ngäc HuyÒn ®· hÕt lßng chØ b¶o, gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ kinh doanh tæng hîp – s¸ch míi Kinh tÕ x· héi ViÖt nam – thùc tr¹ng, xu thÕ vµ gi¶i ph¸p –PTS Lª M¹nh Hïng. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 21/97; 22/98; 38/2000. T¹p chÝ Tµi chÝnh doanh nghiÖp sè2/95; 6/96; 2,5,9,11/97; 1,2,9,11/98; 2/2000. Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 1/96; 9/97; 4/99; 4/2000. Ph¸t triÓn kinh tÕ sè 89,97/99; ThÞ tr­êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ sè 4/98. Con sè vµ sù kiÖn sè 2/97; 6/2000. T¹p chÝ Ng©n hµng vµ th«ng tin khoa häc ng©n hµng sè7,10/97; 9/98. Quy chÕ míi vÒ qu¶n trÞ tµi chÝnh DNNN. KÕt qu¶ ®iÒu tra thùc tr¹ng DNNN, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng Th­¬ng nghiÖp, Kh¸ch s¹n, Nhµ hµng, Du lÞch vµ dÞch vô. NghÞ ®Þnh 338/H§BT, QuyÕt ®Þnh 315/H§BT, ChØ thÞ 500/Ttg, NghÞ ®Þnh 59/CP cña ChÝnh phñ. LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n­íc. C¸c t¹p chÝ vµ b¸o kh¸c. Môc lôc Lêi nãi ®Çu I.T¹o vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn – mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1.Vèn, vai trß cña vèn ®èi víi DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1.1.Kh¸i qu¸t vÒ vèn 1.2.Ph©n lo¹i vèn 1.3.Vai trß cña vèn ®èi víi c¸c DNNN 2.C¸c c«ng cô t¹o vèn cho c¸c DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 3.VÊn ®Ò vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn 3.1.Quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn 3.2.C¸c chØ tiªu c¬ b¶n ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn 3.2.1.C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tæng hîp 3.2.2.ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông VC§ 3.2.3.ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông VL§ 3.3.Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c DNNN trong c¬ chÕ thÞ tr­êng II.Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng t¹o vèn vµ sö dông vèn trong c¸c DNNN ë ViÖt nam hiÖn nay 1.Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ 2.Thùc tr¹ng vÒ vèn vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c DNNN 2.1.§¸nh gi¸ chung 2.1.1.Thêi kú tr­íc ®æi míi kinh tÕ 2.1.2.Thêi kú ®æi míi kinh tÕ tõ 1986 ®Õn nay 2.2.Thùc tr¹ng vÒ vèn vµ huy ®éng vèn trong c¸c DNNN 2.3.Thùc tr¹ng vÒ hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c DNNN 2.4.Nh÷ng kÕt qu¶ vµ tån t¹i 2.4.1.Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 2.4.2.Nh÷ng tån t¹i III.Gi¶i ph¸p t¹o vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cho c¸c DNNN 1.Mét sè gi¶i ph¸p tæng qu¸t 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m t¹o vèn cho DNNN 3. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cho c¸c DNNN 3.1. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VC§ 3.2.Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông VL§ KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o