Đề tài Một số vấn đề đổi mới việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học Lịch sử thế giới ( Lớp 8 – THCS)

ồng tình, ủng hộ cuộc đấu tranh chống áp bức, giành độc lập dân tộc, tiến bộ xã hội; căm ghét chế độ bóc lột, chiến tranh phi nghĩa, yêu chuộng hoà bình - Xây dựng niềm tin vào sự thắng lợi tất yếu của CNXH, cũng như sự dệt vong không tránh khỏi của Chủ nghĩa tư bản c. Về kĩ năng: Rèn cho học sinh tinh thần học tập chủ động, tích cực, biết vận dụng những kiến thức đã học vào tham giá tìm hiểu sưu tầm lịch sử địa phương, kĩ năng sử dụng bản đồ, tranh ảnh, lập biểu đồ, thống kê…trong học tập lịch sử. Đồng thời giúp học sinh tập sử dụng sách giáo khoa, quan sát bản đồ, sơ đồ, hiện vật…để rút ra kiến thức, kĩ năng học tập bộ môn. 1.3 Nội dung cơ bản của chương trình lịch sử thế giới trong Sách giáo khoa lịch sử lớp 8 – THCS. Chương trình lịch sử thế giới( Lớp 8 – THCS) gồm 34 tiết được dạy trọn vẹn dạy trong học kỳ I, với hai phần kiến thức mới: Lịch sử thế giới cận đại (Từ giữa TK XVI đến năm 1917) và phần lịc sử thế giới hiện đại( Từ năm 1917 đến năm 1945) với những nội dung cơ bản sau: a) Phần lịch sử thế giới cận đại (Từ giữa TK XVI đến năm 1917) gồm 4 chương dạy trong 21 tiết, với những nội dung sau: - Chương I: Thời kỳ xát lập của chủ nghĩa tư bản ( Từ TK XVI đến nửa sau TK XIX) được dạy trong 8 tiết với những nội dung chính sau: + Bài 1. Những cuộc Cách mạng tư sản đầu tiên ( 2 tiết) 21 + Bài 2. Cách mạng tư sản Pháp( 1789 – 1794) ( 2 tiết) + Bài 3. Chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi thế giới( 2 tiết) + Bài 4. Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa Mác ( 2 tiết) - Chương II: Các nước Âu Mỹ cuối TK XIX đầu thế kỷ XX, được dạy trong 6 tiết với những nội dung chính sau: + Bài 5. Công xã Pari 1871(1 tiết) + Bài 6. Các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ cuối TK XIX đầu TK XX (2 tiết) + Bài 7. Phong trào công nhân quốc tế cuối TK XIX đầu TK XX (2 tiết) + Bài 8. Sự phát triển của kỹ thuật, khoa học, văn học và nghệ thuật TK XVIII – XIX - Chương III: Châu á giữa TK XVIII - đầu TK XX được dạy trong 5 tiết vời những nội dung sau: + Bài 9. Ấn Độ TK XVIII - đầu TK XX (1 tiết) + Tiết 16. Kiểm tra viết + Bài 10. Trung Quốc cuối TK XIX - đầu TK XX (1 tiết) + Bài 11. Các nước Đông Nam Á cuối TK XIX - đầu TK XX (1 tiết) + Bài 12. Nhật Bản giữa TK XIX - đầu TK XX (1 tiết) - Chương IV: Chiến tranh thế giới thứ nhất ( 1914 – 1918) dạy trong 2 tiết với những nội dung sau: + Bài 13. Chiến tranh thế giới thứ nhất ( 1914 – 1918) ( 1 tiết) + Bài 14. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại(Từ giữa TK XVI đến năm 1917)(1 tiết) b) Phần lịch sử thế giới hiện đại ( Từ năm 1917 dến năm 1945), gồm 5 chương được dạy trong 13 tiết với những nội dung cụ thế sau: - Chương I: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và công cuộc xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô ( 1921 – 1941), dạy trong 3 tiết. + Bài 15. Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ cách mạng ( 1917 – 1921) (2 tiết) + Bài 16. Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 – 1941) (1 tiết) - Chương II: Châu Âu và nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939) gồm 3 tiết. + Bài 17. Châu âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939) (2 tiết) + Bài 18. Nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới ( 1918 – 1939) (1 tiết) - Chương III: Châu Á giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939), gồm 4 tiết với những nội dung sau: + Bài 19. Nhật Bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 – 1939) (1 tiết) 22 + Bài 20. Phong trào độc lập dân tộc ở Châu Á ( 1918 – 1939) (2 tiết) + Tiết 31. Làm bài tập lịch sử - Chương IV. Bài 21. Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945) (1 tiết) - Chương V: Sự phát triển của văn hoá, khoa học – kỹ thuật thế giới nửa đàu TK XX gồm 2 tiết, cụ thể như sau: + Bài 22. Sự phát triển của văn hoá, khoa học – kỹ thuật thế giới nửa đàu TK XX (1 tiết). + Bài 23. Ôn tập lịch sử thế giới hiện đại( từ năm 1917 đến năm 1945) (1 tiết) + Tiết 35 kiểm tra học kỳ I. 2. Một số yêu cầu mang tính nguyên tắc khi đổi mới kiểm tra, đánh giá Kiểm tra, đánh giá có vai trò, ý nghĩa to lớn đối với việc nâng cao chất lượng dạy học lịch sử. Muốn vạy, kiểm tra, đánh giá cần đảm bảo những yêu cầu sau: 2.1. Đảm bảo tính thường xuyên và tính hệ thống Nếu việc kiểm tra, đánh giá không thường xuyên và hệ thống sẽ không kích thích hứng thú và tạo nề nếp học tập cho học sinh. Kiểm tra đảm bảo tính thường xuyên và hệ thống còn tạo cơ sở giúp giáo viên đánh giá đúng thực chất năng lực học tập của học sinh. - Việc kiểm tra, đánh giá phải được tiến hành thường xuyên trong trong tiết học, thực hiện trong từng bước lên lớp. - Khoảng cách các lần kiểm tra, đánh giá phải được tiến hành đều đặn, phải tuân theo một kế hoạch đã có sằn, không nên để cuối năm, cuối kì mới tiến hành kiểm tra, đánh giá một cách ồ ạt nhằm lấy đủ cơ số điểm cần thiết. - Để giảm nhẹ áp lực của việc kiểm tra thường xuyên, giáo viên nên sử dụng các hình thức kiểm tra khác nhau ( kiểm tra bài học ở lớp, ở nhà…) không gây áp lực, căng thẳng ở mỗi lần kiểm tra. 2.2. Phải đảm bảo độ tin cậy, khách quan về việc kiểm tra, đánh giá Để đảm bảo việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong bộ môn lịch sử được chính xác, tin cậy cần thực hiện một số biện pháp cụ thể sau: - Số lần kiểm tra phải đạt mức tối thiểu của quy định về số lần kiểm tra của bộ môn. - Cần áp dụng triệt để các phương pháp cải tiến việc kiểm tra, đánh giá bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan. - Các bài kiểm tra 45 phút trở lên cần áp dụng việc chấm chéo. Thống nhất trong Tổ bộ môn ở các khâu ra đề, đáp án, biểu điểm cho bài kiểm tra. Nhiều giáo viên chấm cùng một bài đều cho điểm như nhau hoặc gần như nhau. Cung cấp cho học 23 sinh thang điểm chi tiết khi trả bài để các em có thể tự đánh giá được bài làm của mình và của bạn. - Ít nhất trong hai lần kiểm tra khác nhau, cùng một học sinh phải đạt số điểm xấp xỉ hoặc bằng nhau nếu bài kiểm tra có cùng một nội dung và mức độ khó tương đương nhau. - Kết quả bài làm phản ánh đúng trình độ, năng lực người học. Trong thực tế có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến độ tin cậy của việc kiểm tra, đánh giá, trong đó có yếu tố ra đề kiểm tra. Nếu ra đề kiểm tra dễ hoặc khó quá sẽ không phân hoá được trình độ học sinh. Cần tránh việc kiểm tra chỉ nặng về học thuộc mà không buộc học sinh phảI hiểu phải phát huy tính tích cực tư duy. Cách kiểm tra nặng về học thuộc làm cho giáo viên khó phân biệt được trình độ nhận thức của học sinh, lại dễ gây nên những hiện tượng tiêu cực trong kiểm tra, thi ( quay cóp…). Vì vậy để một bài kiểm tra, đánh giá có độ tin cậygiáo viên cần: - Giảm các yếu tố ngẫu nhiên may rủi đến mức tối thiểu. - Diễn đạt đề bài rõ ràng để học sinh có thể hiểu đúng. - Ra nhiều câu hỏi, bao quát đến mức tối đa các vấn đề cần kiểm tra, vừa có phần ghi nhớ vừa đòi hỏi phảI hiểu, biết vận dụng vào tiếp thu kiến thức mới và cuộc sống. - Giảm tới mức thấp nhất sự gian lận trong thi cử: kiểm tra học sinh không chỉ bằng việc được giám sát chặt chẽ mà còn bằng nội dung đề thi ( biết, hiểu, nhớ, vận dụng…) và cách thi ( có thể được sử dụng hay không sử dụng tài liệu. - Chuẩn bị tốt đáp án, thàng điểm cho nhiều người chem. Trong nhiều lần có thể cho kết quả tương đương. 2. 3. Đảm bảo tính giá trị Tính giá trị của bài kiểm tra thể hiện ở việc giáo viên đánh giá chính xác trình độ học sinh. Nó phụ thuộc vào mục đích, nội dung và phương pháp kiểm tra. Nếu câu hỏi kiểm tra chỉ yêu cầu học sinh nhắc lại những điều đã biết thì giá trị của bài kiểm tra chỉ giới hạn ở việc đo lường trí nhớ máy móc chứ không đánh giá được trình độ nhận thức của học sinh. Vì vậy bài kiểm tra có tính giá trị, giáo viên khi ra đề phảI chú ý đến sự phù hợp của câu hỏi với việc xác định mức độ đạt được các mục tiêu trong học tập bộ môn lịch sử ở trường THCS đề ra. Khi nói về mục tiêu học tập, các nàh giáo dục nhấn mạnh đến 3 lĩnh vực cần đạt: giáo dưỡng, giáo dục, phát triển. Trong tong lĩnh vực người ta lại chia nhiều mức độ khác nhau, diền ra từ thấp đén cao tuỳ theo lứa tuổi của học sinh. Khi kiểm tra kết quả học tập của học sinh giáo viên cần chú ý đến vấn đề này. 2.4. Đảm bảo tính toàn diện 24 - Nội dung kiểm tra phải phong phú, toàn diện. Việc kiểm tra không chỉ nhằm kiểm tra kiến thức mà cần kiểm tra cả kĩ năng bộ môn, quan điểm chính trị và nhân cách của học sinh. - Xác định số lượng câu hỏi và loại câu hỏi phù hợp cho tong nội dung. - Ngoài việc cho điểm, giáo viên còn có nhiệm vụ quan trọng là hướng dẫn, giúp đỡ, khuyên răn, tỉ mỉ chu đáo cho từng học sinh. - Phải nhận thức rằng, kiểm tra, đánh giá phải tạo cơ hội cho học sinh có dịp để thể hiện, vươn lên trong học tập. Cần phối hợp nhiều loại hình, phương pháp kiểm tra, đánh giá và đảm bảo tính toàn diện của việc kiểm tra, đánh giá. - Cần kết hợp chặt chẽ việc kiểm tra, đánh giá của giáo viên với việc tự kiểm tra, đánh giá của học sinh. Đây là một yêu cầu quan trọng để học sinh xác định được mục đích học tập, thái độ và tâm lí học tập, chủ động tích cực, không quá lo sự việc kiểm tra, dẫn tới việc gian lận trong thi cử. - Các phương pháp kiểm tra, đánh giá càng đơn giản, tốn ít thời gian, sức lực và chi phí, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện cụ thể thì càng tốt. Hạn chế việc kiểm tra một cách đơn điệu, buồn tẻ với câu hỏi của giáo viên và trả lời của học sinh chỉ nhằm nêu lại những kiến thức trong sách giáo khoa hoặc lời thày giảng mà không hiểu sâu sắc, không biết vận dụng kiến thức đã học. Trong các yêu cầu trên thì độ tin cậy và tính giá trị là hai yêu cầu quan trọng nhất của bài kiểm tra. Nó liên quan chặt chẽ với nhau. Một bài kiểm tra có thể đáng tin cậy, nhưng không có giá trị, nếu không đánh giá đúng thực trạng, trình độ của người học, chỉ đo đượng những cỉ số phụ, không tiêu biểu. Nếu một bài kiểm tra không có độ tin cậy thì tất nhiên không có giá trị trong việc đánh giá học sinh. Độ tin cậy liên quan đến sự vững chắc, khách quan của kết quả đo được, còn tính giá trị liên quan tới mục tiêu của kết quả đó. Vì vậy, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh đòi hỏi giáo viên phải bỏ nhiều công sức, chứ không phảI đơn thuần là việc nêu câu hỏi một cách đơn giản. đảm bảo nội dung việc kiểm tra, đánh giá đúng yêu cầu là điều kiện để thu được kết quả học tập của học sinh, được đề ra trong mục tiêu bài học. Nhận thức đúng ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh mới xác định được các hình thức tổ chức và phương pháp có hiệu quả cao, đảm bảo, nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn lịch sử ở cấp học THCS. 3. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh 3.1 Kiểm tra, đánh giá kết quả của bài học bằng câu hỏi tự luận 25 Kiến thức lịch sử mà học sinh được học ở trường phổ thộng gồm nhiều loại: thời gian, không gian, nhân vật, sự kiện, chính trị, văn hoá… Tất cả những kiến thức này khôngc hỉ yêu cầu học sinh biết mà còn phải hiểu, vận dụng. Biết tức là chỉ cần ghi nhớ còn hiểu và vận dụng tức là phải biết bình luận, giải thích, chứng minh vì sao thế. Nếu giáo viên chỉ kiểm tra sự ghi nhớ thì kiến thức của các em sẽ hời hợt, nông cạn không mang tính toàn diện. Câu hỏi tự luận được sử dụng trong kiểm tra, đánh giá có ưu thế trong việc “ đo” được trình độ học sinh về lập luận, đòi hỏi học sinh phải lập kế hoạch và tổ chức việc trình bày ý kiến của mình có kết quả. Phương pháp này tạo điều kiện cho học sinh trình bày trực tiếp ý kiến của mình, tạo cơ sở cho giáo viên bình luận về các ý kiến đó. Câu hỏi tự luận có thể sử dụng cả trong hình thức kiểm tra miệng và kiểm tra viết. Như vậy, ở phương pháp này câu hỏi có tầm quan trọng đặc biệt, đòi hỏi giáo viên phải chú trọng việc ra câu hỏi.Thường có những loại câu hỏi tự luận sau: - Các câu hỏi được lựa chọn đúng nội dung cơ bản của việc học tập và đạt được yêu cầu, mục đích của việc kiểm tra. - Các câu hỏi phù hợp với trình độ, phát huy tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh. - Khi nêu câu hỏi, giáo viên phải dự đoán được câu trả lời của học sinh, định ra tiêu chuẩn để đánh giá và cho điểm các câu trả lời của học sinh. Những vấn đề như vậy còn giúp người giáo viên rút kinh nghiệm việc dạy học nói chung và việc kiểm tra nói riêng của mình. Để việc kiểm tra, đánh giá được sinh động gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên cần tìm, thay đổi các dạng câu hỏi kiểm tra. Câu hỏi tự luận gồm có các dạng sau: - Dạng yêu cầu học sinh trình bày nguyên nhân phát sinh của sự kiện. Ví dụ: Em hãy trình bày nguyên nhân bùng nổ của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945)? - Dạng câu hỏi yêu cầu học sinh trình bày về tiến trình, diễn biến của sự kiện- tức là học sinh phải nêu được diễn biến của sự kiện dễin ra như thế nào? Ví dụ : Em hãy trình bày diễn biến chính của cuộc cách mạng tháng Mười Nga năm 1917? - Dạng câu hỏi yêu cầu trình bày kết quả của sự kiện hoặc nguyên nhân dẫn đến kết quả của sự kiện? Ví dụ: Em hãy trình bày kết quả và nguyên nhân dẫn đến kết quả đó của phong trào công nhân trong những năm 1830 -1840? - Dạng câu hỏi yêu cầu học sinh lí giải về bản chất sự kiện, bình luận sự kiện. Ví dụ: Vì sao nói: Công xã Pa ri là nhà nước vô sản kiểu mới đầu tiên trên thế giới? - Dạng câu hỏi yêu cầu học sinh so sánh sự kiện lịch sử này với sự kiện lịch sử khác cùng dạng. Ví dụ: Em hãy so sánh Cách mạng dân chủ tư sản kiểu cũ và Cách mạng tư sản kiểu mới. - Câu hỏi kèm theo yêu cầu sử dụng các đồ dùng trực quan. Ví dụ: Khi dạy về Cách mạng Tân Hợi năm (1911), giáo viên yêu cầu học sinh trình bày diễn biến của cách mạng trên lược đồ. Hoặc khi dạy về Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, giáo viên yêu cầu học sinh quan sát tranh và tường thuật lại cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông. Tuy nhiên, phương pháp kiểm tra, đánh giá này còn có một số hạn chế: số vấn đề đề cập đến khong nhiều cho nên khó đánh giá kết quả của người học đối với toàn bộ chương trình. Việc chấm điểm mất nhiều thời gian và mang tính chủ quan ( phụ thuộc vào người chấm), nên nhiều khi kết quả bài kiểm tra được đánh giá thiếu chính xác, gây thắc mắc tranh cãi trong học sinh và ảnh hưởng đến uy tín của giáo viên. Vì vậy, để khắc phục những hạn chế này giáo viên cần nghiêm túc trong quá trình kểm tra và lập thang điểm chấm ( khi kiểm tra viết) thật chi tiết, chính xác. Câu hỏi tự luận như vậy đảm bảo tính chất, đặc trương của việc nhận thức lịch sử, buộc học sinh phải phát huy tính thông minh, năng lực sáng tạo để học lịch sử. 3.2 Phương pháp kiểm tra, đánh giá bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan: Trắc nghiệm khách quan là hệ thống câu hỏi, bài tập đòi hỏi các câu trả lời ngắn để đo kĩ năng, kĩ xảo, trí tuệ, năng lực của cá nhân hay một nhóm học sinh. Bài kiểm tra, đánh giá trắc nghiệm được coi là khách quan vì hệ thống cho điểm là khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người chấm.Vì vậy, kết quả chấm điểm sẽ chính xác, công bằng. Thông thường, một bài trắc nghiệm khách quan có nhiều câu hỏi, bài tập hơn việc kiểm tra, đánh giá bằng hệ thống câu hỏi tự luận. Có nhiều hình thức đặt câu hỏi trắc nghiệm khách quan: a. Câu “ đúng – sai ”: Loại câu hỏi này chỉ gồm hai lựa chọn ( đúng hoặc sai) và là loại trắc nghiệm rất đơn giản, dễ sử dụng, học msinh bằng sự hiểu biết của mình đánh dấu vào ý đúng hoặc sai. Tuy nhiên, kết quả bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố ngẫu nhiên. Ví dụ: Em hãy điền đúng ( Đ) hoặc sai (S ) vào các ô trống đầu các câu sau: Cách mạng Anh nổ ra vào năm 1789. Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ là cuộc cách mạng tư sản. Cách mạng Pháp năm 1789 là cuộc cách mạng tư sản không triệt để. 26 “ Tuyên ngôn Đảng cộng sản” của Mác, Ăngghen ra đời vào năm 1648. Cuộc đấu tranh thống nhất Đức được thực hiện từ dưới lên. b. Dạng câu hỏi yêu cầu học sinh phải lựa trọn câu trả lời đúng. Đó là việc đặtb một câu hỏi kềm theo nhiều câu trả lời, học sinh phải chọn một hoặc những câu trả lời đúng. Ví dụ: Cách mạng Pháp năm 1789 là cuộc cách mạng tư sản điển hình. Em hãy đánh dấu ( x) vào ô trống của câu trả lời đúng nhất. Thống nhất thị trường dân tộc Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế Thủ tiêu mọi tàn dư phong kiến Giải quyết thoả đáng vấn đề ruộng đất cho nông dân Cả 4 ý trên đều đúng Loại câu hỏi, bài tập này nếu được cấu tạo tốt, các phương án trả lời đa dạng, phong phú sẽ đưa lại kết quả có độ tin cậy cao về đánh giá nhận thức của học sinh. c. Dạng trắc nghiệm chiếu đôi. Đòi hỏi học sinh phải dựa trên cơ sử những kiến thức được lĩnh hội, những kĩ năng kĩ xảo của mình để xác lập mối quan hệ giữa các yếu tố sao cho phù hợp giữa sự kiện với thời gian, không gian và nhân vật lịch sử. Ví dụ: Hãy điền những mốc thời gian phù hợp với các sự kiện lịch sử sau: Năm Sự kiện ……………………….. ……………………...... ……………………….. ……………………….. ……………………….. Công xã Pa ri thành lập Quốc tế thứ nhất chấm dứt hoạt động Các Mác từ trần Công nhân Si - ca -gô đấu tranh Quốc tế thứ hai thành lập d. Dạng trắc nghiệm điền vào chỗ trống. Dạng này có 2 cách để xây dựng: - Giáo viên đưa ra thông tin lịch sử nhưng còn thiếu. Học sinh phải điền vào chỗ trống những thông tin lịch sử còn thiếu sao cho đúng và đủ. Ví dụ: Hãy điền vào chỗ trống để hoàn chỉnh những câu sau: + Chủ nghĩa đế quốc Anh được gọi là…………….., vì đế quốc Anh tồn tại và phát triển nhờ vào…………… + Chủ nghĩa đế quốc Pháp được gọi là………………., vì đế quốc Pháp đem xuất cảng tư bản bằng cách……………….. + Chủ nghĩa đế quốc Đức là chủ nghĩa đế quốc có………………………..... 27 28 - Giáo viên cho sẵn một số từ và cụm từ, sau đó đưa ra một đoạn thông tin. Học sinh phải dựa vào những từ và cụm từ đó để điền cho đúng. Ví dụ: Điền các cụm từ cho sẵn sau: tư bản, công nông, cộng hoà, dân chủ, thuộc địa, đoàn kết vào chỗ trống cho đúng với câu nói của Hồ Chí Minh. “Cách mệnh Pháp cũng như cách mệnh Mĩ, nghĩa là cách mệnh……………, cách mệnh không đến nơi, nghĩa là…………và…………, kì thực trong thì nó tước lục( tức tước đoạt)…………., ngoài thì áp bức…………” e. Dạng trắc nghiệm yêu cầu nối các sự kiện sao cho đúng. Ví dụ: Hãy nối mốc thời gian ở cột A với sự kiện ở cột B sao cho đúng: Cột A Cột B 1. Thế kỉ XVI 2. Giữa thế kỉ XVII 3. Năm 1783 4. Năm 1787 5. Năm 1789 - 1794 a. Hiệp ước Véc – xai b. Cách mạng Hà Lan c. Hiến pháp của Mĩ d. Cách mạng tư sản Pháp e. Cách mạng tư sản Anh g. Dạng trắc nghiệm đòi hỏi học sinh làm việc với đồ dùng trực quan, nhằm rèn luyện kĩ năng thực hành bộ môn. Ví dụ: Khi dạy bài “Chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi thế giới”, giáo viên đưa ra lược đồ cách mạng năm 1848 -1849 ở Châu Âu ( lược đồ trống), rồi yêu cầu học sinh điền tên những nơi cách mạng nổ ra. 3.3 Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết hợp trắc nghiệm và tự luận Trên một bài kiểm tra của học sinh vừa có câu hỏi trắc nghiệm khách quan, vừa có câu hỏi tự luận. Loại câu hỏi này gồm hai vế: một vế yêu cầu học sinh khoanh tròn hoặc xác định thông tin cho đúng, vế còn lại yêu cầu lí giải, giải thích vì sao chọn ý đó. Ví dụ: Có nhiều nguyên nhân khiến cho nền kinh tế Mĩ phát triển. Hãy khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng và giải thích vì sao em chọn ý đó: A.Nước Mĩ thu được 114 tỉ đô la nhờ buôn bán vũ khí trong chiến tranh thế giới thứ hai. B.Nước Mĩ không bị chiến tranh tàn phá như các nước Tây Âu. C. Mĩ đã áp dụng những thành tựu khoa học kĩ thuật của sản xuất và có sự điều hành giỏi của Nhà nước. D. Nước Mĩ rộng lớn, giàu có về tài nguyên. Giải thích:……………………………………………………………………….. Hiện nay, Bộ giáo dục và đào tạo chưac ó một công văn nào quy định cụ thể việc kiểm tra, đánh giá học sinh bao nhiêu phần trăm tự luận, bao nhiêu phần trăm trắc 29 nghiệm là vừa. Nhưng về cơ bản thường là kiểm tra 15 phút có thể kiểm tra hoàn toàn bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan hay tự luận. Trong kiểm tra 45 phút, kiểm tra học kì… giáo viên có thể kết hợp hai phương pháp kiểm trắc nghiệm và tự luận theo tỉ lệ thích hợp: 30% câu hỏi trắc nghiệm, 70% câu hỏi tự luận, 40% câu hỏi trắc nghiệm, 60% câu hỏi tự luận hoặc 50 % câu hỏi trắc nghiệm và 50% câu hỏi tự luận… Tỉ lệ này tuỳ thuộc vào mục đích và yêu cầu của mỗi lần kiểm tra. 4. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường THCS. Trong thực tế dạy học lịch sử hiện nay theo chủ trương đổi mới ở trường THCS, tôi nhận thấy: Việc kiểm tra, đánh giá phải được thực hiện ở tất cả các khâu của quy trình dạy học. Việc kiểm tra, đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức mà phải chú ý tới kiểm tra cả kĩ năng, tư tưởng của học sinh. 4.1 Xây dung kế hoạch, nội dung kiểm tra, đánh giá hợp lí, khoa học, thể hiện ở trong các khâu của quá trình dạy học. a. Soạn bài lên lớp: Muốn kiểm tra, đánh giá đạt kết quả thì ngay trong khâu soạn bài, xuất phát từ mục đích, yêu cầu của tong tiết học mà giáo viên phải chuẩn bị một hệ thống câu hỏi hợp lí, hệ thống câu hỏi bao gồm: câu hỏi kiểm tra bài cũ, câu hỏi và bài tập nhận thức được đưa ra ngay đầu giờ học, hệ thống câu hỏi gợi mở, câu hỏi và bài tập nhận thức được sử dụng trong phần củng cố bài. Khi xây dung hệ thống câu hỏi, bài tập trong quá trình lên lớp cần chú ý: - Số lượng câu hỏi được sử dụng trong một tiết học phải hợp lí. Theo PGS,TS Trịnh Đình Tùng “ Trong một tiết học chỉ nên sử dụng 5-7 câu hỏi. Các câu hỏi của bài phải tạo một hệ thống hoàn chỉnh, có mối liên hệ lôgic chặt chẽ, làm nổi bật chủ đề, nội dung tư tưởng của bài”. - Câu hỏi phải theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. - Câu hỏi phải nhằm vào kiến thức trọng tâm. - Câu hỏi đa dạng về hình thức, thể loại, vừa gây hứng thú trong học tập, vừa atọ điều kiện cho học sinh làm quen với các dạng câu hỏi, bài tập khác nhau, tránh được cho học sinh lúng túng, bỡ ngỡ khi làm bài kiểm tra. b. Ôn tập: Trong cấu trúc chương trình môn lịch sử ở trường phổ thông THCS , các tiết ôn tập được quy định cụ thể, chiếm vị trí rất ít trong toàn bộ các tiết học. Thường tiết ôn tập được tiến hành khi học sinh học sau 1 hay 2 chương; thường sau tiết ôn tập là tiết kiểm tra 45 phút hoặc học kì. Trong dạy học lịch sử, phần ôn tập đóng vai trò hết sức quan trọng, tác động trực tiếp đến kết quả kiểm tra, thi cở của học sinh. Ôn tập kĩ, có 30 chất lượng thì kết quả kiểm tra, thi cở sẽ cao và ngược lại nếu ôn tập qua loa không chất lượng sẽ không đem lại kết quả kiểm tra, thi cử cao. Ôn tập không chỉ được thực hiện theo phân phối chương trình của Bộ giáo dục mà còn được tiến hành ngay trong tiết dạy học bài mới. Trong tiết học, bài học, phần củng cố, ôn tập phải được tiến hành thường xuyên. Thông thường ở bước củng cố, giáo viên thường đưa ra câu hỏi kiểm tra khả năng tiếp thu bài của học sinh, câu hỏi tập trung vào những nội dung cơ bản, kiến thức trọng tâm của bài. Thực hện tốt bước này sẽ đưa đến hai lợi ích: thứ nhất kiến thức được hệ thống, khắc sâu; thứ hai giáo viên có điều kiện hướng dẫn học sinh phương pháp và nội dung làm các bài tập và câu hỏi khó. c. Ra đề kiểm tra: Việc ra đề kiểm tra đóng một vai trò cực kì quan trọng, tác động trực tiếp và tức thời đến nội dung, phương pháp dạy học của cả thày và trò.. Chất lượng của việc kiểm tra, đánh giá phụ thuộc lớn vào việc thiết kế đề kiểm tra, thi cử, đáp án và biểu điểm. Đề kiểm tra, thi cử phải đáp ứng được những yêu cầu sau: - Đề kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo tính hợp lí, phù hợp với nội dung chương trình, phù hợp với mục đích yêu cầu của chương trình, phù hợp với mục đích của mỗi lần kiểm tra, đánh giá. - Đề kiểm tra phải đạt độ khó cần thiết, phải đạt được độ phân hoá học sinh. - Đề kiểm tra phải có tính thực tiễn, tính kinh tế ( kinh tế và điều kiện in ấn). - Đề kiểm tra phải chú ý đến khả năng tư duy độc lập, tạo hứng thú học tập cho học sinh. - Sử dụng nhiều dạnh đề khác nhau, áp dụng các hình thức kiểm tra khoa học, tiên tiến. 4.2 Xây dựng câu hỏi tự luận theo hướng phát triển tư duy học sinh. a. Những cơ sở để xây dung hệ thống câu hỏi tự luận - Phải căn cứ vào mục tiêu của chương trình mà lựa chọn những kiến thức, nội dung cơ bản và trọng tâm để xây dung câu hỏi tự luận. - Phải căn cứ vào trình độ học sinh, mục đích, thời gian làm bài của mỗi lần kiểm tra, đánh giá. - Các câu hỏi được xây dựng theo hướng phát huy tính tích cực, khuyến khích tư duy độc lập của học sinh. Hạn chế những câu hỏi có thể chép nguyên văn sách giáo khoa hay vở ghi. - Giáo viên phải dự đoán được phần trả lời của học sinh và định ra được đáp án, biểu điểm cụ thể cho tong câu hỏi. 31 - Giáo viên cần tìm cách xây dung các dạng câu hỏi kiểm tra khác nhau để gây hứng thú cho học sinh. b.Để khắc phục những nhược điểm của câu hỏi tự luận ( học sinh chỉ cần thuộc lòng, giáo viên coi dễ là có thể mở vở chép được…) cần chú ý những yêu cầu sau: - Lập thang điểm cho câu trả lời lí tưởng thật chi tiết, chính xác. Thang điểm càng chi tiết bao nhiêu thì điểm lệch theo ý chủ quan của người viết sẽ ít bấy nhiêu. - Chấm cùng một câu hỏi cho tất cả các bài làm rồi mới tiếp tục chấm câu tiếp theo, như vậy giáo viên sẽ so sánh được phần trả lời giữa các bài làm, từ đó tăng độ tin cậy của bài. - Tổ chức chấm chéo các bài kiểm tra, thi. 4.3 Kết hợp nhiều hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá khác nhau Kết hợp câu hỏi trắc nghiệm và câu hỏi tự luận trong bài kiểm tra, đánh giá. Để phát huy hiệu quả của phương pháp kiểm tra kết hợp trắc nghiệm khách quan và tự luận, giáo viên cần nắm vững phươgn pháp soạn câu hỏi và công dụng của mỗi laọi hình kiểm tra. Tuy nhiên với mỗi phương pháp kiểm tra khác nhau, giáo viên nên áp dụng vào từng trường hợp kiểm tra thích hợp. a. Sử dụng câu hỏi tự luận trong các trường hợp sau: - Khi mục đích kiểm tra là để đánh giá kĩ năng phân tích, so sánh, tổng hợp… - Khi mục đích kiểm tra là để đánh giá thái độ, tư tưởng, quan điểm của học sinh về một vấn đề nào đó. - Khi giáo viên chưa có thời gian soạn thảo các câu trắc nghiệm khách quan hoặc khâu in ấn đề kiểm tra chưa được chuẩn bị. - Khi học sinh chưa được hướng dẫn là làm quen với phương pháp kiểm tra bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan. b. Sử dụng phương pháp kiểm tra bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong các trường hợp sau: - Khi giáo viên đã có ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan tốt, đã được tiến hành áp dụng thực nghiệm. - Khi học sinh đã được hướng dẫn và thực hành nhuẫn nhuyễn phương pháp trả lời các loại câu hỏi trắc nghiệm khách quan. - Khi giáo viên đặt mục tiêu khách quan, công bằng, chính xác lên hàng đầu. - Khi giáo viên muốn ngăn ngừa tình trạng “học tủ, học vẹt” của học sinh. 4.4 Sử dụng các loại bài tập thực hành trong kiểm tra, đánh giá Để nâng cao tính chủ động và sáng tạo của học sinh trong học tập lịch sử, việc sử dụng các loại bài tập thực hành trong kiểm tra, đánh giá là vô cùng quan trọng giúp học sinh rèn kĩ năng bộ môn. 32 Nội dung kiểm tra thực hành bộ môn lịch sử rất phong phú và đa dạng bao gồm những bài thực hành đơn giản như vẽ bản đồ, lược đồ, lập sơ đồ, lập bảng niên biểu; hoặc những dạng bài khso hơn như kết hợp giữa vẽ bản đồ, lập sơ đồ, lập bảng niên biểu với việc trình bày, nhận xét hoặc đánh giá sự kiện. 4.5 Hướng dẫn phương pháp và kĩ năng làm bài cho học sinh Thực tế dạy học lịch sử hiện nay đang tồn tại một vấn đề cần quan tâm, đó là việc giáo viên chưa chú ý đến việc hướng dẫn học sinh phươgn pháp và kĩ năng làm các loại bài tập khác nhau. Vì vậy khi gặp một số dạng dề mang tính tổng hợp, phân tích, chứng minh hoặc các dạng bài thực hành, học sinh hết sức lúng túng và rất yếu về phương pháp, kĩ năng làm bài. Do không có phương pháp và kĩ năng làm bài nên kết quả kiểm tra, đánh giá không cao. Do vậy muốn nâng cao hiệu quả việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học lịch sử cần thiết phải hướng dẫn học sinh phương pháp và kĩ năng làm bài kiểm tra lịch sử. * Để làm tốt bài kiểm tra, giáo viên cần lưu ý học sinh một số yêu cầu sau: - Về thời gian làm bài: phải vạch ra một thời gian biểu hợp lí để tránh tình trạng thừa hoặc thiếu giời khi làm bài; phải dành một thời gian nhất định cho việc đọc lại để sửa chữa những sai sót của bài làm. Thông thường thời gian biểu hợp lí được xác định dựa trên cơ sở biểu điểm của đề kiểm tra. - Về hình thức làm bài: phải chú ý đến hình thức trình bày bài, chữ viết phải rõ ràng, đúng chính tả, diễn đạt phải chính xác, rõ ràng, cách trình bày phải khoa học. - Về nội dung: lựa chọn kiến thức chính xác, trình bày có cảm xúc, đúng quan điểm. - Chuẩn bị tâm lí khi làm bài: Bình tĩnh, sáng suốt, chủ động, độc lập. * Phương pháp làm bài với câu hỏi tự luận: - Bước 1: Phân tích đề thi. Đây là khâu quan trọng đầu tiên, yêu cầu học sinh phải dành thời gian phân tích đề để nắm được nội dung, yêu cầu của đề bài. - Bước 2: Ghi vào giấy nháp những từ, cụm từ quan trọng thể hiện nội dung cơ bản của đề. Vạch ra những ý chính của bài làm. Sắp xếp, lựa chọn kiến thức, các nội dung theo trình tự thời gian và tầm quan trọng của những sự kiện một cách hợp lí để giải quyết nội dung đề bài đặt ra. - Bước 3 : Xây dung đề cương bài viết để đáp ứng được yêu cầu cơ bản của đề bài, giữ được sự cân đối giữa các phần và chủ động thời gian. Đề cương bài viết chỉ cần nêu phác thảo những nét chính. - Bước 4 : Làm bài theo những ý đã phác thảo ở đề cương. -Bước 5: Đọc, kiểm tra và sửa chữa những lỗi của bài. * Phương pháp làm bài kiểm tra với câu hỏi trắc nghiệm khách quan: 33 - Phải đọc kĩ những chỉ dẫn trong tong bài trắc nghiệm khách quan, tuỳ cách chỉ dẫn khác nhau mà lựa chọn cách trả lời phù hợp. Vì trong hệ thống các loại câu hỏi trắc nghiệm có nhiều loại câu hỏi khác nhau, mỗi loại lại có cách trả lời khác nhau, học sinh phải đọc kĩ câu chỉ dẫn để làm bài cho đúng. Ví dụ ở dạng câu hỏi điền khuyết , cách trả lời khác vởi dạng câu hỏi đúng – sai, khác cách trả lời câu hỏi ghép đôi… Hoặc có bài yêu cầu khoanh tròn vào chữ cái cho câu trả lời đúng… - Phải chú ý đến thanh điểm của tong câu hỏi để có thời gian và phương pháp làm bài thích hợp. - Cần trả lời tất cả các câu hỏi. - Cần làm bài sạch sẽ. Nếu có tẩy xoá thì cũng tẩy xoá đúng qui định. 5.Thực nghiệm sư phạm. 5.1 Ra đề kiểm tra ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT - MÔN LỊCH SỬ 8 Câu 1. ( 2 điểm) Hãy khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời em cho là đúng về : 1.Chiến tranh thế giới thứ hai ( 1939 -1945) chia làm: A. Hai giai đoạn C. Bốn giai đoạn B. Ba giai đoạn D. Năm giai đoạn 2. Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc cuối thế kỉ XI - đầu thế kỉ XX được giải quyết theo xu hướng: A. Đế quốc “ già” phải chịu thua đế quốc “trẻ”. B. Thảo hiệp với nhau. C. Cùng chung sống hoà bình. D. Chuẩn bị chiến tranh để phân chia quyền lợi. Câu 2 ( 2 điểm) Hãy điền vào chỗ trống tháng, năm Đức và Nhật đầu hàng đồng minh? Đêm mồng 8 dạng ngày mồng 9………. Phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện. Ngày 15………, Nhật Bản đầu hàng không điều kiện. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc. Câu 3 ( 6 diểm) Trình bày tóm tắt kết cục của chiến tranh thế giới thứ hai ( 1939- 1945)? ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Câu 1 ( 2 điểm): Mỗi ý trả lời đúng được 1 điểm. 1. ý A 2. ý D Câu 2 ( 2 điểm) Mỗi mốc thời gian đúng được 1 điểm. 34 …..tháng 5- 1945……..tháng 8- 1945…… Câu 3 ( 6 điểm) Trình bày đúng, đủ các ý sau: - Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc làm cho chủ nghĩa phát xít Đức, Italia, Nhật Bản sụp đổ hoàn toàn. ( 2 điểm). - Toàn nhân loại phảI hứng chịu những hậu quả thảm khốc của chiến tranh. ( 2 điểm). - Chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc chiến tranh lớn nhất, khốc liệt nhất và tàn phá nặng nề nhất trong lịch sử loài người: 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn tật, thiệt hại về vật chất gấp 10 lần chiến tranh thế giới thứ nhất. ( 2 điểm). ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT – MÔN LỊCH SỬ 8 A. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Giáo viên kiểm tra được mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh sau khi học xong phần lịch sử thế giới cận đại. - Học sinh củng cố kiến thức đã học, áp dụng kiến thức vào làm bài kiểm tra. 2. Thái độ, tình cảm, tư tưởng - Thái độ tự hào, tinh thần đoàn kết giai cấp chống lại sự áp bức bóc lột của phong kiến và tư sản - Thái độ làm bài trung thực, không gian lận khi làm bài. 3. Kĩ năng - Rèn kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm khách quan với nhiều dạng bài khác nhau. - Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào làm bài tập tự luận. B. CHUẨN BỊ. - Giáo viên ra đề kiểm tra, in sẵn ra giấy cho học sinh. - Học sinh ôn tập kiến thức phần lịch sử thế giới cận đại, hiện đại. C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC. 1. Ổn định lớp ( sĩ số lớp) 2. Kiểm tra: giấy nháp, bút của học sinh; yêu cầu học sinh cất tất cả các loại sách vở liên quan tới môn lịch sử. 3. Giáo viên phát đề cho học sinh. Phần I Trắc nghiệm( 5 điểm) Câu 1 ( 3 điểm) Hãy khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời mà em cho là đúng. 1. Giai cấp tư sản và vô sản là hai giai cấp chính của xã hội: A. Chiếm hữu nô lệ. C. Xã hội phong kiến. 35 B. Nguyên thuỷ và xã hội phong kiến. D. Xã hội tư bản. 2. Nguyên nhân sâu xa dẫn tới các cuộc cách mạng tư sản là: A. Sự phát triển của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa. B. Giai cấp tư sản có thế lực về kinh tế nhưng không có thế lực về chính trị. C. Chế độ phong kiến kìm hãm sự phát triển của sản xuất tư bản chủ nghĩa. D. Cả ba nguyên nhân trên. 3. Cách mạng Anh giữa thế kỉ XVII, được coi là cách mạng tư sản vì: A. Do Quý tộc mới lãnh đạo. B. Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển. C. Thủ tiêu quan hệ sản xuất phong kiến. D. Cả ba ý trên. 4. Xã hội phong kiến Pháp trước cách mạng: A. Có 4 đẳng cấp. C. Có hai đẳng cấp B. Có 3 đẳng cấp. D. Không có đẳng cấp. 5. Cách mạng tư sản Anh giữa thế kỉ XVII, đem lại quyền lợi: A. Cho nhân dân lao động. C. Cho giai cấp tư sản và quý tộc mới B. Cho quý tộc cũ. D. Cho vua nước Anh. 6. Người đầu tiên chỉ ra cho công nhân đường lối cách mạng đúng đắn là: A. Các Mác và Ăngghen. C. Rô- be-spie B. Stalin. D. Lênin Câu 2( 2 điểm) Hãy điền tiếp vào chỗ trống (…..) thời gian nổ ra các cuộc cách mạng cho đúng? - Cách mạng tư sản Hà Lan……….. - Cách mạng tư sản Anh…………….. - Cách mạng tư sản Pháp…………… - Cách mạng tư sản Đức………… Phần II Tự luận ( 5 điểm) 1. Vì sao gọi, cuộc chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ là một cuộc cách mạng tư sản ( 2.5 điểm). 2. Vì sao các nước Đông Nam á trở thành đối tượng xâm lược của các nước tư bản phương Tây? ( 2.5 điểm). ĐÁP ÁN- BIỂU ĐIỂM. Phần I Trắc nghiệm ( 5 điểm). Câu 1 ( 3 điểm); Mỗi ý trả lời đúng được 0.5 điểm. 1. Ý C 2. Ý D 3. Ý D 4. Ý B 5. Ý C 6. Ý A Câu 2 ( 2 điểm); Điền đúng mỗi ý được 0.5 điểm. 36 - ………..thế kỉ XVI - ……….giữa thế kỉ XVII - ………..1789-1794 - ………...1848- 1849 Phần II. Tự luận ( 5 điểm). Câu 1 ( 2.5 điểm) Trả lời đựơc 2 ý sau: - Thủ tiêu hình thức bóc lột theo kiểu phong kiến. ( 1.25 điểm). - Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển. ( 1.25 điểm). Câu 2 ( 2.5 điểm):Trả lời được 2 ý sau: - Vì các nước Đông Nam á có vị trí địa lí quan trọng, giàu tài nguyên.(1.25 điểm) - Chế độ phong kiến suy yếu. ( 1.25 điểm). 4.Củng cố: Giáo viên thu bài về chấm, nhận xét giờ kiểm tra. 5.Dặn dò Về nhà lập niên biểu các sự kiện lớn của phần lịch sử thế giới hiện đại, và đọc trước bài tiếp theo. 6.Rút kinh nghiệm ……………………………………………………………………………….………… ………………………………………………………………………………………….. ĐỀ KIỂM TRA HỌC KÌ I – MÔN LỊCH SỬ 8 A.MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Giáo viên kiểm tra được mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh sau khi học xong phần lịch sử thế giới cận đại và hiện đại. - Học sinh củng cố kiến thức đã học, áp dụng kiến thức vào làm bài kiểm tra. 2. Thái độ, tình cảm, tư tưởng - Thái độ tự hào, tinh thần đoàn kết giai cấp chống lại sự áp bức bóc lột của phong kiến và tư sản - Thái độ làm bài trung thực, không gian lận khi làm bài. 3. Kĩ năng - Rèn kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm khách quan với nhiều dạng bài khác nhau. - Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào làm bài tập tự luận. B.CHUẨN BỊ. - Giáo viên ra đề kiểm tra, in sẵn ra giấy cho học sinh. - Học sinh ôn tập kiến thức phần lịch sử thế giới cận đại, hiện đại. C.TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC. 37 1.Ổn định lớp ( sĩ số lớp) 2. Kiểm tra: giấy nháp, bút của học sinh; yêu cầu học sinh cất tất cả các loại sách vở liên quan tới môn lịch sử. 3.Giáo viên phát đề cho học sinh. Phần I Trắc nghiệm ( 4 điểm). Câu 1 Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng ( 2 điểm). 1. Vào thế kỉ XV nền sản xuất của xã hội Tây âu đã: A. Bắt đầu xuất hiện các xưởng dệt, luyện kim. B. Có nhiều thành thị trở thành trung tâm sản xuất và buôn bán. C. Có các ngân hàng được thành lập. D. Cả ba ý trên. 2. Đẳng cấp thứ 3 trong xã hội phong kiến Pháp bao gồm: A. Tăng lữ. C. Tư sản, nông dân, bình dân. B. Tăng lữ và quý tộc. D. Nông dân, bình dân. 3. Hệ quả quan trọng nhất của cách mạng công nghiệp là: A. Làm thay đổi bộ mặt các nước tư bản. B. Nhiều khu công nghiệp lớn, nhiều thành phố lớn mọc lên. C. Cư dân thành thị tăng. D. Xã hội hình thành hai giai cấp cơ bản: giai cấp tư sản và giai cấp vô sản. 4. Người soạn thảo cương lĩnh đồng minh ( Tuyên ngôn cộng sản ) là: A. Các Mác. C. Các Mác và Ăng ghen. B. Ăng ghen D. Lênin Câu 2. Hãy nối tên nước ở cột A với đặc điểm tương ứng ở cột B sao cho đúng?( 1 điểm) Cột A Cột B 1. Anh a. Đế quốc cho vay lãi. 2. Pháp b. Đế quốc thực dân. 3. Đức c. Đế quốc công nghiệp. 4. Nhật d. Đế quốc quân phiệt hiếu chiến. 5. Mĩ Câu 3 ( 1 điểm). Điền các cụm từ thích hợp vào chỗ trống ( ….) để hoàn chỉnh nhận xét của Các Mác về cách mạng tư sản Anh. “ Thắng lợi của giai cấp tư sản có nghĩa là thắng lợi của………., thắng lợi của……….. đối với chế độ phong kiến.” Phần II Tự luận ( 6 điểm) 38 Câu 1: ( 4 điểm) Trình bày diễn biến chính của cách mạng thàng Mười Nga năm 1917? Ý nghĩa lịh sử của cách mạng tháng Mười? Câu 2 ( 2 điểm): Tại sao các nước đế quốc lại tăng cường xâm lược thuộc địa? ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Phần I. Trắc nghiệm ( 4 điểm) Câu 1 Mỗi ý trả lời đúng được 0.5 điểm. 1. Ý D 2. Ý C 3. Ý D 4. Ý C Câu 2 ( 1 điểm) Học sinh nối được tên nước với đặc điểm tương ứng của nó. 1- b; 2- a; 3 – d ; 5- c Câu 3 ( 1 điểm) Học sinh điền được 2 cụm từ sau: ………chế độ xã hội mới, ……….. chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa………. Phần II Tự luận ( 6 điểm) Câu 1 ( 4 điểm): Học sinh trình bày được các ý sau: * Diễn biến chính của cách mạng thàng Mười Nga năm 1917: ( 3.0 điểm) - Đêm 24-10 Lênin đến điện Xmô- nưI trực tiếp chỉ huy cuộc khởi nghĩa. Ngay đêm đó, quân khởi nghĩa chiếm được toàn bộ Pê- tơ-rô- grát, bao vây Cung điện Mùa Đông. ( 1. 0điểm). - Đêm 25-10, Cung điện Mùa Đông bị chiếm, các bộ trưởng của chính phủ bị bắt, chính phủ lâm thời tư sản sụp đổ hoàn toàn. ( 1.0 điểm). - Tiếp đó khởi nghĩa giành thắng lợi ở Mát- xcơ- va. Đến đầu năm 1918, cách mạng xã hội chủ nghĩ tháng Mười Nga giành thắng lợi hoàn toàn trên đất nước Nga rộng lớn. ( 1.0 điểm). * ý nghĩa lịch sử: ( 1 điểm) - Làm thay đổi hoàn toàn vận mệnh đất nước và số phận của hàng triệu con người ở Nga. ( 0.25 điểm). - Lần đầu tiên trong lịch sử, cách mạng đã đưa những người lao động lên nắm chính quyền, xây dựng chế độ mới – chế độ xã hội chủ nghĩa, trên một đất nước rộng lớn, chiếm tới 1/6 diện tích đất nổi của thế giới. ( 0.75 điểm) Câu 2 ( 2.0 điểm) Học sinh trả lời được ý sau: Chủ nghĩa tư bản càng phát triển, nhu cầu tranh giành thị trường càng tăng. Do đó, các nước đế quốc tăng cường xâm lược thuộc địa để mở rộng thị trường, vơ vét nguyên liệu, bóc lột nhân công ở các nước thuộc địa. 39 4.Củng cố: Giáo viên thu bài về chấm, nhận xét giờ kiểm tra. 5.Dặn dò: Về nhà lập niên biểu các sự kiện lớn của phần lịch sử thế giới hiện đại, và đọc trước bài tiếp theo. 6.Rút kinh nghiệm ……………………………………………………………………………….………… …………………………………………………………………………………………. ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT MÔN LỊCH SỬ 8 ( Theo phương pháp kiểm tra, đánh giá cũ – hoàn toàn tự luận) Câu 1( 2 điểm) Trình bày nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất ( 1914- 1918). Câu 2 ( 2 điểm) Tại sao các nước đế quốc lại tăng cường xâm lược thuộc địa? Câu 3: ( 6 điểm) Trình bày diễn biến chính của cách mạng thàng Mười Nga năm 1917? Ý nghĩa lịh sử của cách mạng tháng Mười? ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Câu 1 ( 2 điểm) Học sinh trả lời được 3 ý sau: - Sự phát triển khong đồng đều của chủ nghĩa tư bản vào cuối thế kỉ XIX -đầu thế kỉ XX, đã làm thay đổi sâu sắc so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc. ( 0.75 điểm). - Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc về vấn đề thuộc địa trở nên gay gắt, dẫn đến sự hình thnàh hai khối quân sự kình địch nhau: Khối Liên minh gồm Đức, Áo- Hung, Italia ra đời năm 1882 và khối Hiệp ước của ba nước Anh, Pháp, Nga hình thành năm 1907. (0.75 điểm) - Hai khối này chạy đua vũ trang, tích cực chuẩn bị chiến tranh để chia lại thuộc địa, làm bá chủ thế giới.( 0.5 điểm). Câu 2 ( 2.0 điểm): Học sinh trả lời được ý sau: Chủ nghĩa tư bản càng phát triển, nhu cầu tranh giành thị trường càng tăng. Do đó, các nước đế quốc tăng cường xâm lược thuộc địa để mở rộng thị trường, vơ vét nguyên liệu, bóc lột nhân công ở các nước thuộc địa. Câu 3 ( 6 điểm): Học sinh trình bày được các ý sau: * Diễn biến chính của cách mạng thàng Mười Nga năm 1917: ( 4.0 điểm) - Đêm 24-10 Lênin đến điện Xmô- nưI trực tiếp chỉ huy cuộc khởi nghĩa. Ngay đêm đó, quân khởi nghĩa chiếm được toàn bộ Pê- tơ-rô- grát, bao vây Cung điện Mùa Đông. ( 1. 5điểm). - Đêm 25-10, Cung điện Mùa Đông bị chiếm, các bộ trưởng của chính phủ bị bắt, chính phủ lâm thời tư sản sụp đổ hoàn toàn. ( 1.5 điểm). - Tiếp đó khởi nghĩa giành thắng lợi ở Mát- xcơ- va. Đến đầu năm 1918, cách mạng xã hội chủ nghĩ tháng Mười Nga giành thắng lợi hoàn toàn trên đất nước Nga rộng lớn. ( 1.0 điểm). * Ý nghĩa lịch sử: ( 2 điểm) - Làm thay đổi hoàn toàn vận mệnh đất nước và số phận của hàng triệu con người ở Nga. ( 0.75 điểm). - Lần đầu tiên trong lịch sử, cách mạng đã đưa những người lao động lên nắm chính quyền, xây dựng chế độ mới – chế độ xã hội chủ nghĩa, trên một đất nước rộng lớn, chiếm tới 1/6 diện tích đất nổi của thế giới. ( 1.25 điểm) 5.2. Thực nghiệm kiểm tra trên lớp Tôi đã lấy đề kiểm tra một tiết theo phương pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá và một đề kiểm tra một tiết theo phương pháp kiểm tra, đánh giá cũ để tiến hành kiểm tra thực nghiệm sư phạm.  Đối tượng thực nghiệm: Học sinh lớp 8A, 8B trờng THCS Chuyên Ngoại – huyện Duy Tiên – tỉnh Hà Nam.  Mục đích thực nghiệm: So sánh phương pháp kiểm tra, đánh giá cũ với phương pháp kiểm tra, đánh giá mới. Trên cơ sở đó thấy được tầm quan trọng của đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử.  Phương thức thực nghiệm: Lớp 8A làm bài kiểm tra theo phương pháp đổi mới ( Kết hợp cả trắc nghiệm khách quan và tự luận). ( Đề kiểm tra một tiết ở trên đã được in sẵn ra giấy, giáo viên phát cho học sinh). Lớp 8B làm bài kiểm tra theo phương pháp kiểm tra, đánh giá cũ ( chỉ có tự luận, giáo viên chép câu hỏi lên bảng cho học sinh làm). Học sinh làm bài kiểm tra. Giáo viên thu bài về chấm điểm, đánh giá kết quả.  Kết quả thực nghiệm: Lớp Kết quả thực nghiệm 8A 8B 40 Số học sinh được khảo sát 30 29 Số học sinh đạt điểm 9-10 2 0 Số học sinh đạt điểm 8 2 2 Số học sinh đạt điểm 7 10 7 Số học sinh đạt điểm 5,6 14 15 Số học sinh đạt điểm 3,4 2 4 41 Số học sinh đạt điểm 1,2 0 1 Bảng kết quả trên cho thấy, với cùng đối tượng là học sinh lớp 8, kiến thức các em đều được học trong chương trình sách giáo khoa lịch sử 8 nhưng tôi đã tiến hành cách thức kiểm tra ở hai lớp khác nhau, từ đó cũng cho kết quả kiểm tra, đánh giá khác nhau . Kết quả ở lớp được kiểm tra theo phương pháp đổi mới kiểm tra ( 8A):Số lượng học sinh được kiểm tra theo phương pháp mới có được kết quả khá cao. Trong 30 em được kiểm tra thì có 4 em đạt điểm giỏi (8 - 9-10) đạt 13,3 %, học sinh đạt điểm khá ( điểm 7) là 10 em chiếm 33,3%, số học sinh đạt điểm trunng bình là 14 em chiếm tỉ lệ 46,7%; số học sinh điểm dưới trung bình ( không đạt yêu cầu - điểm 3-4) là 2 học sinh chiếm tỉ lệ 6,7%, điểm 0,1,2 không có. Kiểm tra theo phương pháp mới, số học sinh đạt điểm khá giỏi chiếm 46,6%. Số học sinh đạt điểm trung bình chiếm 46,7%. Số học sinh không đạt yêu cầu chỉ chiếm 6,7%. Điều này giúp chúng ta thấy rõ được hiệu quả của phương pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá này. Kết quả ở lớp được kiểm tra theo phương pháp cũ ( 8B): Kết quả lại thấp hơn lớp 8A rất nhiều.Trong 29 em được kiểm tra, đánh giá không có em nào đạt điểm 9- 10; điểm giỏi ( điểm 8) chỉ có 2 em chiếm tỉ lệ 6.9%; số điểm khá ( điểm 7) là7 em đạt tỉ lệ 24,1%; số điểm trung bình ( điểm 5-6) là 15 em đạt 51,7%; số điểm không đạt yếu ( điểm 3-4) là 4 em, chiếm 13,7%; số điểm kém ( điểm 0,1,2) là 1 em, chiểm tỉ lệ 3,4%.Số học sinh đạt điểm khá, giỏi là 30% kém hơn lớp kiểm tra theo phương pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá là 16.6%. số học sinh đạt điểm trung bình là 51,7% cao hơn lớp 8A là 5%. Số điểm không đạt yêu cầu là 17,1%, cao hơn lớp 8A 10,4%. Từ đó chúng ta có thể thấy được rằng đổi mới kiểm tra, đánh giá giúp học sinh thu được kết quả cao hơn. Từ đó ta có thể thấy được rằng đổi mới phương pháp dạy học lịch sử nói chung và đổi mới kiểm tra, đánh giá nói riêng đã khiến học sinh học tập hứng thú cao hơn. Từ đó đem lại kết quả cao hơn. Qua bảng kết quả trên chúng ta thấy rõ, tỷ lệ phần trăm điểm khá, giỏi, điểm đạt yêu cầu, điểm không đạt yêu cầu của lớp 8B thấp hơn lớp 8A, điều này cũng dễ hiểu vì kĩ năng làm bài tự luận kém, đề chỉ có câu hỏi tự luận nên khiến học sinh không hứng thú làm bài … Kết quả này cũng cho thấy, nếu chỉ đổi mới phương pháp giảng dạy mà không đổi mới kiểm tra, đánh giá thì kết quả dạy học thu được cũng không cao.. Điều đó chứng tỏ đổi mới kiểm tra, đánh giá có vai trò vô cùng quan trọng, nó đem lại hiệu quả rất lớn trong dạy học lịch sử. KẾT LUẬN Từ việc nghiên cứu những vấn đề cơ bản về lí luận việc đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử thế giới ( lớp 8 – THCS), nhất là qua thực nghiệm của đề tài, tôi rút ra những kết luận cơ bản sau: 42 Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là yêu cầu bức thiết, nó phải được tiến hành đồng bộ trên tất cả các mặt của qúa trình dạy học lịch sử. Một trong những đòi hỏi cần thiết là đổi mới việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử vì đổi mới kiểm tra, đánh giá là động lực thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học. Việc đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử hiện nay dù đã được nhiều giáo viên chú ý, song vẫn còn nhiều giáo viên ngại đổi mới kiểm tra, đánh giá vì mất thời gian chuẩn bị, ngại khi phải đi phôtôcoppy bài kiểm tra cho học sinh… hay chỉ làm chiếu lệ. Điều đó làm giảm đi ý nghĩa của việc đổi mới kiểm tra, đánh giá. Việc đổi mới kiểm tra, đánh giá một cách hợp lí, đúng đắn là nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Nó đòi hỏi người giáo viên thực hiện một cách nghiêm túc, có hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy hcọ môn lịch sử. Đề tài đã xây dựng được một hệ thống các biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử thế ( lớp 8).Tác giả thông qua thực nghiệm sư phạm đã khẳng định rằng việc đổi mới kiểm tra, đánh giá có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong dạy học lịch sử, nó giúp học sinh hứng thú hơn, tránh được sự nhàm chán đơn điệu của kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử. Từ kết quả của quá trình nghiên cứu, bằng thực tiễn dạy học lịch sử hiện nay ở trường THCS , tôi kiến nghị: Một là: Bộ giáo dục, Sở giáo dục, các Phòng giáo dục nên tổ chức các đợt tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường THCS nói chung và đổi mới việc kiểm tra, đánh giá nói riêng. Do hiện nay nhiều giáo viên dạy học lịch sử ở trường THCS chưa được đào tạo một cách chính thống, cho nên việc tập huấn về đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá là rất cần thiết. Hai là: Đề nghị các nhà khoa học, các tác giả biên soạn và phổ biến tới giáo viên đầy đủ, cụ thể hơn việc đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường THCS, để giáo viên hiểu rõ và sử dụng có hiệu quả hơn việc đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử. Ba là: Cần trang bị cho các trường THCS các phương tiện phục vụ cho trong dạy học: Máy phôtôcoppy, máy in, máy chiếu… làm được như vậy thì việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới việc kiểm tra, đánh giá nói riêng sẽ đạt hiệu quả cao hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử ở trường THCS. TÀI LIỆU THAM KHẢO: 1. Phương pháp dạy học lịch sử tập II của các tác giả: GS -TS Phan Ngọc Liên; PGS – TS Trịnh Đình Tùng; PGS – TS Nguyễn Thị Côi. 43 2. Những vấn đề chung và đổi mới giáo dục THCS môn Lịch sử do Nguyễn Hải Châu và Nguyễn Xuân Trường biên soạn. 3. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử THCS của các tác giả: Vũ Ngọc Anh, Nguyễn hữu Chí, Nguyễn Anh Dũng, Nguyễn Văn Đằng. 4. Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông do GS. TS Phan Ngọc Liên ( Chủ biên). 5. Hướng dẫn ôn tập và làm bài thi môn lịch sử của các tác giả: Nguyễn Thị Côi - Trần Bá Đệ – Nguyễn Tiến Hỷ - Đặng Thanh Toán – Trịnh Đình Tùng. 6. Sách giáo khoa lịch sử 8: Phan Ngọc Liên ( Tổng chủ biên) Nguyễn Hứu Trí, Nguyễn Ngọc Cơ, Nguyễn Anh Dũng Trịnh Đình Tùng, Trần Thị Vinh. 7. Sách giáo viên lịch sử 8: Phan Ngọc Liên ( Tổng chủ biên) Nguyễn Hứu Trí, Nguyễn Ngọc Cơ, Nguyễn Anh Dũng Trịnh Đình Tùng, Trần Thị Vinh. 8. Bước đầu đổi mới kiểm tra kết quả học tập các môn học của học sinh lớp 8 của PGS – TS Trần Kiều( Chủ biên).