Đề tài Một số vấn đề về quản lý quỹ bảo hiểm xã hội Việt nam

c¬ quan cña trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng (kÓ c¶ c¸c ®¬n vÞ tr­íc ®©y thuéc c«ng ®oµn ngµnh nghÒ toµn quèc qu¶n lý) cã trô së vµ tµi kho¶n ®ãng trªn ®Þa bµn cña tØnh. KÕt qu¶ c«ng t¸c thu b¶o hiÓm x· héi tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000 thÓ hiÖn ë b¶ng sau. B¶ng 1:T×nh h×nh thùc hiÖn thu BHXH (tõ 6 th¸ng cuèi n¨m 1995 - nay) ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh 6 th¸ng cuèi 1995 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 1.Sè ®¬n vÞ tham gia BHXH 18.566 30.789 34.815 49.628 59.404 61.404 2.Tængsè lao ®éng Ng­êi 2.275.998 2.821.444 3.162.352 3.355.389 3.579.427 3.842.680 3.Quü l­¬ng c¨n cø ®ãng BHXH Tr.® 3.482.003 10.256.442 13.316.980 15.511.077 17.625.617 22.022.812 4.L­¬ng BQ th¸ng ®ãng BHXH ®ång 254.980 302.849 350.925 385.228 410.974 477.159 5.Sè tiÒn ph¶i thu BHXH trong n¨m Tr.® 840.229 2.569.733 3.683.825 3.992.604 4.326.702 5.564.078 6.Sè tiÒn ®· thu trong n¨m Tr.® 788.486 2.569.733 3.445.611 3.875.956 4.186.054 5.215.233 7. Tû lÖ ®· thu/ph¶i thu % 94 100 94 97 97 94 (Nguån: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam) Tõ b¶ng trªn ta thÊy sè thu cña quü b¶o hiÓm x· héi t¨ng nhanh qua c¸c n¨m. TÝnh ®Õn 6 th¸ng cuèi n¨m 1995 sè tiÒn thu b¶o hiÓm x· héi míi thu ®­îc 788.486 triÖu ®ång, nh­ng tõ n¨m 1996 trë ®i th× sè thu nµy b¾t ®Çu t¨ng lªn qua c¸c n¨m vµ cho tíi n¨m 2000 th× sè thu BHXH ®· ®¹t 5.215.233 triÖu ®ång. Sù t¨ng lªn cña con sè ®ã lµ do c¸c nguyªn nh©n sau: - Do ®èi t­îng tham gia BHXH ®­îc më réng vµ nªn sè ®¬n vÞ tham gia BHXH t¨ng tõ 18.566 ng­êi (6 th¸ng cuèi n¨m 1995) lªn 61.404 ®¬n vÞ (n¨m 2000). Vµ nhê sè ®¬n vÞ tham gia BHXH t¨ng nªn sè lao ®éng tham gia BHXH còng t¨ng theo. Cô thÓ: 6 th¸ng cuèi n¨m 1995 chØ cã 2.275.998 ng­êi, nh­ng cho tíi n¨m 2000 ®· t¨ng lªn lµ 3.842.680 ng­êi (t¨ng kho¶ng 1,5 lÇn). - C«ng t¸c thu BHXH ®¹t hiÖu qu¶ cao tû lªn ®· thu/ph¶i thu lu«n lu«n ®¹t tû lÖ cao(trªn 94%), ®Æc biÖt n¨m 1996 tû lÖ ®ã ®¹t 100%. - Do møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu t¨ng, do vËy mµ møc l­¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH t¨ng theo lµm cho sè thu BHXH còng t¨ng. Nh­ vËy, cã thÓ nãi tõ sau khi ®­îc thµnh lËp BHXH ViÖt Nam ®· ho¹t ®éng rÊt cã hiÖu qu¶, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng trong hÇu hÕt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ gi¶m mét phÇn g¸nh nÆng tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng chi b¶o hiÓm x· héi Qu¸ tr×nh chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò quan träng, v× ho¹t ®éng nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi, sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô nép b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh ®Ó h­ëng b¶o hiÓm x· héi. V× vËy, viÖc chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c: Chi tr¶ ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c tíi tõng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi vµ an toµn tiÒn mÆt. Néi dung chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi nh­ sau: - Trî cÊp èm ®au, chÕt. - Trî cÊp thai s¶n, - Trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, - H­u trÝ, - Tö tuÊt, - LÖ phÝ chi - Nép B¶o hiÓm Y tÕ theo quy ®Þnh t¹i §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi. - Chi qu¶n lý bé m¸y. HÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam chÝnh thøc thùc hiÖn chi tr¶ 5 chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÝnh s¸ch tõ quü b¶o hiÓm x· héi vµ nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc b¶o trî. Ngµy 01/10/1995, B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· x©y dùng, h×nh thµnh vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ chÕ xÐt h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Theo nguyªn t¾c tËp trung chØ giao cho b¶o hiÓm x· héi c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng trùc tiÕp xem xÐt c¸c chÕ ®é c¸c chÕ ®é h­ëng b¶o hiÓm x· héi, theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi ë c¸c tØnh, c¸c ®Þa ph­¬ng nh×n chung trong nh÷ng n¨m qua ®Æc biÖt tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y, lu«n ®¶m b¶o ®ñ, kÞp thêi ®Õn tay ®èi t­îng. Trong chi tr¶ chÕ ®é trî cÊp èm ®au, thai s¶n ®· øng tr­íc tõ quü b¶o hiÓm x· héi trªn 22 tû ®ång ®Ó lµm quü lu©n chuyÓn thanh to¸n c¸c chÕ ®é trªn vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c chi tr¶ theo chøng tõ gèc hîp lÖ, nªn ®· gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c thÊt tho¸t do chi sai nguyªn t¾c chÕ ®é. Ngoµi ra mét sè c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ®Þa ph­¬ng ®· triÓn khai m« h×nh thÝ ®iÓm chi tr¶ trùc tiÕp cho c¸c ®èi t­îng h­u trÝ, tuÊt, mÊt søc lao ®éng. Th«ng qua m« h×nh nµy ®· qu¶n lý chÆt chÏ sè t¨ng, gi¶m ®èi t­îng vµ ph¸t hiÖn ra nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc nh­ khai man hå s¬ hoÆc h­ëng qu¸ thêi gian quy ®Þnh, ®· xö lý vµ thu håi gi¶m chi cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng tû ®ång. Riªng c¸c kho¶n chi trî cÊp èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp theo §iÒu 36 §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi ®­îc chi 5% quü tiÒn l­¬ng, nh­ng do thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi chÆt chÏ theo c¸c quy ®Þnh vÒ chøng tõ do Bé Tµi chÝnh ban hµnh nªn trong n¨m 1996 chØ chi kho¶ng 1,3% so víi quü l­¬ng t­¬ng øng víi 130 tû ®ång. Nh­ vËy ®· gi¶m chi ®­îc kho¶n 3,7% quü tiÒn l­¬ng, t­¬ng øng víi kho¶ng 380 tû ®ång. Do kh«ng chi hÕt cho c¸c chÕ ®é trªn nªn ®· bæ sung vµo quü h­u trÝ vµ tö tuÊt. Ta cã b¶ng t×nh h×nh chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é BHXH sau: B¶ng2: C¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é BHXH hµng th¸ng. §¬n vÞ: Ng­êi. N¨m H­u MSL§ TNL§-BNN Tö tuÊt H­u Q§ H­u VC 31/12/1996 +NSNN +QuüBHXH 164.489 2492 1.006.340 10789 395.026 10.357 958 172.609 6.361 31/12/1997 +NSNN +QuüBHXH 162.572 5817 996.235 24212 380.132 11.332 2210 164.419 11.290 31/12/1998 +NSNN +QuüBHXH 160.485 9.205 40.258 38949 367.017 11.960 4.020 162.672 16.517 31/12/1999 +NSNN +QuüBHXH 158.231 13.493 966.291 64.070 352.407 12.292 5.640 160.037 21.543 31/12/2000 +NSNN +QuüBHXH 157.114 18.500 959.503 92.876 347.102 12.458 4.167 158.720 27.119 (Nguån: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam) Tõ b¶ng 2 ta thÊy c¶ nh÷ng ng­êi vÒ h­u trong qu©n ®éi còng nh­ nh÷ng ng­êi vÒ h­u viªn chøc thuéc diÖn chi tr¶ cña quü BHXH ®Òu t¨ng lªn qua c¸c n¨m. N¨m 1996 sè ng­êi vÒ h­u trong qu©n ®éi chØ cã 2492 ng­êi vÒ h­u th× ®Õn n¨m 1997 ®· cã 5817 ng­êi vÒ h­u t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi sè ng­êi vÒ h­u n¨m 1996. §Õn n¨m 2000 sè nµy ®· t¨ng lªn 18500 ng­êi, t¨ng h¬n 7 lÇn so víi n¨m 1996. Bªn c¹nh ®ã sè ng­êi vÒ h­u viªn chøc còng t¨ng lªn gÊp h¬n 8 lÇn tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000. Trong khi ®ã c¸c ®èi t­îng nµy thuéc diÖn chi tr¶ tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc th× l¹i gi¶m ®i. H¬n n÷a, c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é kh¸c nh­ chÕ ®é mÊt søc lao ®éng, tö tuÊt thuéc diÖn chi tr¶ cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc còng gi¶m ®i vµ cã xu h­íng tiÕn tíi b»ng 0 do c¸c ®èi t­îng vÒ h­u th× dÇn chuyÓn sang chÕ ®é tö tuÊt, cßn l¹i lµ thuéc chÕ ®é chi tr¶ cña BHXH khi nghØ sau ngµy 01/01/1995. Do vËy, trong t­¬ng lai kh«ng xa quü BHXH sÏ ph¶i chi tr¶ hoµn toµn, vµ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chØ can thiÖp vµo khi cã sù cè x¶y ra nh»m æn ®Þnh ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi hä tham gia BHXH. Tõ sù thay ®æi nµy dÉn ®Õn sù thay ®æi trong c¬ chÕ thu chi gi÷a Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ quü BHXH ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng3: Sè chi tr¶ BHXH tõ 3 th¸ng cuèi n¨m 1995-2000 §¬n vÞ tÝnh: TriÖu ®ång N¨m H­u trÝ MSL§ TNL§-BNN Tö tuÊt MTP èm ®au Thai s¶n Tæng céng 1995 +NSNN +QuüBHXH 885.461 874.145 11.316 164.072 164.072 2.592 2.595 337 38.804 37.292 1512 935 935 7.958 7.958 20.647 20.647 1.120.469 1.079.039 41.770 1996 +NSNN +QuüBHXH 3.639.926 3.442.207 197.718 655.573 655.573 13.765 10.192 3.573 147.362 133.284 14.079 23.256 23.251 5 61.811 61.811 103.844 103.844 4.645.810 4.264.507 381.030 1997 +NSNN +QuüBHXH 4.417.564 4.071.355 364.209 763.393 763.393 18.977 12.812 6.165 141.006 125.882 15.124 25.177 20.507 4.670 90.682 90.682 124.980 124.980 5.599.779 4.993.949 605.830 1998 +NSNN +QuüBHXH 4.509.749 4.060.887 448.861 740.013 740.013 22.977 13.034 9.843 150.044 128.795 21.250 27.043 21.240 5.623 110.866 110.866 146.232 146.232 4.967.371 4.224.696 742.675 1999 +NSNN +QuüBHXH 4.614.114 3.982.515 631.599 710.859 710.859 24.296 12.985 11.311 150.722 126.098 24.623 27.062 21.280 5.782 95.798 95.798 158.004 158.004 5.780.854 4.853.737 927.117 2000 +NSNN + QuüBHXH 5.895.168 4.983.593 911.575 850.549 850.549 28.077 15.308 12.769 196.861 164.248 32.613 43.650 34.150 9.500 98.775 98.775 240.005 240.005 7.343.680 6.047.848 1.295.832 (Nguån: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam) Qua b¶ng 3 ta thÊy sè tiÒn quü b¶o hiÓm x· héi chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi t¨ng lªn hµng n¨m. N¨m 1996 sè tiÒn chi cho chÕ ®é h­u trÝ lµ 197.718 triÖu ®ång, lín nhÊt trong tæng chi BHXH, sau ®ã lµ chi cho chÕ ®é trî cÊp èm ®au, sè chi lµ 103.844 triÖu ®ång. ViÖc chi tr¶ cho chÕ trî cÊp èm ®au chñ yÕu chØ cã lao ®éng thuéc doanh nghiÖp lµ thùc hiÖn, cßn khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ lùc l­îng vò trang hÇu nh­ lµ kh«ng thanh to¸n mµ BHXH ph¶i chi tr¶ 75%. Mµ sè chi cña khèi hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ lùc l­îng chiÕm tíi 50 % tæng chi, do vËy nÕu tÝnh ®Çy ®ñ th× sè chi cho chÕ ®é nµy sÏ xÊp xØ 2 lÇn con sè hiÖn t¹i. V× sè chi cho 2 chÕ ®é trªn lµ t­¬ng ®èi lín nªn tæng chi cho c¸c chÕ ®é tõ quü BHXH lµ 381.030 triÖu ®ång. Tæng chi BHXH tõ quü BHXH t¨ng lªn rÊt nhanh ë c¸c n¨m tiÕp theo. N¨m 1997 sè chi cho chÕ ®é h­u trÝ t¨ng lªn gÊp 2 lÇn n¨m 1996 vµ sè chi cho c¸c chÕ ®é kh¸c còng t¨ng mµ tæng chi n¨m 1997 lµ 605.830 triÖu ®ång t¨ng gÇn 2 lÇn so víi n¨m 1996. Vµ tæng chi BHXH tõ qòy BHXH tiÕp tôc t¨ng lªn ®Òu ®Òu n¨m sau so víi n¨m tr­íc t¨ng kho¶ng 1,2 lÇn, riªng n¨m 2000 t¨ng 1,4 lÇn so víi n¨m 1999. Sù t¨ng lªn ®ét biÕn nµy lµ do møc l­¬ng tèi thiÓu lµm c¨n cø ®ãng BHXH t¨ng lªn tõ 180.000 ®ång n¨m 1999 lªn 210.000 ®ång n¨m 2000. Cho tíi n¨m 2000 sè chi BHXH tõ quü BHXH ®· t¨ng lªn lµ 1.295.832 triÖu ®ång t¨ng h¬n 4 lÇn so víi n¨m 1996. Sù t¨ng lªn nhanh chãng nµy lµ do tõ sau ngµy 01/01/1995 sè ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é tõ quü BHXH b¾t ®Çu t¨ng lªn, ®Æc biÖt lµ sè ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é h­u trÝ. Trong khi sè chi tõ quü BHXH t¨ng lªn th× sè chi tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi cho c¸c chÕ ®é l¹i cã xu h­íng æn ®Þnh thËm trÝ cßn gi¶m ®i. Nh×n vµo b¶ng ta thÊy sè chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 1999 chØ ë kho¶ng h¬n 4.000 tû ®ång. Riªng cã n¨m 1997 vµ 2000 lµ chi t¨ng lªn so víi n¨m tr­íc ®ã, sù t¨ng lªn nµy lµ do møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµm c¨n cø ®ãng BHXH t¨ng chø kh«ng ph¶i do ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é t¨ng. Hai ®èi t­îng lín h­ëng chÕ ®é trî cÊp tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é h­u trÝ vµ mÊt søc lao ®éng th× b¾t ®Çu gi¶m ®i qua c¸c n¨m do vËy mµ sè chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc gi¶m ®i. Trong b¶ng sè liÖu ta thÊy sè chi cho 2 chÕ ®é nµy t¨ng lªn ë 2 n¨m 1997 vµ 2000. VÒ chÕ ®é h­u trÝ n¨m 1997 sè chi tõ NSNN lµ 4.071,355 tû ®ång t¨ng lªn kho¶ng 1,2 lÇn so víi n¨m 1996 (n¨m 1996 lµ 3.442,207 tû ®ång), n¨m 2000 lµ 4.983,593 tû ®ång t¨ng 1,25 so víi n¨m 1999. Cßn chÕ ®é tö tuÊt còng gi¶m ®i , n¨m 1998 vµ n¨m 1999 ®Òu gi¶m ®i so víi n¨m 1997. Sè chi nµy chØ t¨ng lªn ë 2 n¨m cã møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu t¨ng lµ n¨m 1997 vµ n¨m 2000. Do vËy, trong t­¬ng lai khi sè ng­êi h­ëng chÕ ®é h­u trÝ gi¶m ®i do sè l­îng ®èi t­îng h­ëng kh«ng t¨ng vµ mét sè th× chÕt chuyÓn sang chÕ ®é tö tuÊt. §Õn mét lóc nµo ®ã th× Nhµ n­íc sÏ kh«ng ph¶i chi tr¶ cho chÕ ®é nµy n÷a vµ ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é mÊt søc lao ®éng th× còng ®Õn kho¶ng n¨m 2010 lµ hÕt. Nªn trong mét sè n¨m tíi sè chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho c¸c chÕ ®é sÏ kh«ng cßn n÷a, chØ cßn cã sè chi cña quü BHXH. Do vËy, trong t­¬ng lai cho tíi mét thêi ®iÓm nµo ®ã th× Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng sÏ b»ng 0 vµ ng­îc l¹i sè chi tõ qòy BHXH sÏ rÊt lín. Bëi vËy mµ BHXH cÇn sím cã ph­¬ng ¸n ®Ó duy tr× vµ t¨ng tr­ëng quü ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña sè l­îng ng­êi lao ®éng tham gia BHXH. 3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c thu - chi b¶o hiÓm x· héi Trong h¬n 6 n¨m ho¹t ®éng BHXH ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng tù hµo. §Æc biÖt lµ c«ng t¸c thu chi BHXH, nghiÖp vô ®­îc coi lµ x­¬ng sèng cña ngµnh BHXH. BHXH ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt c«ng viÖc thu BHXH mét c¸ch xuÊt s¾c. Tû lÖ thu BHXH rÊt cao lu«n lín h¬n 94% tæng sè ph¶i thu (sè liÖu b¶ng1), nªn tû lÖ tån ®äng lµ rÊt thÊp. C«ng t¸c chi tr¶ ®­îc kÞp thêi, ®Çy ®ñ, ®óng ®èi t­îng vµ an toµn tiÒn mÆt, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ®èi t­îng tham gia BHXH. Ngoµi ra, BHXH cßn thùc hiÖn chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp. Sè ®èi t­îng vµ sè tiÒn chi tr¶ nh­ sau: - N¨m 1995 (4 th¸ng cuèi n¨m) chi tr¶ 1.112,030 tû ®ång cho 1.762,167 ng­êi, tû lÖ gi¶m ®èi t­îng so víi n¨m 1994 lµ 1,6%. - N¨m 1996 chi tr¶ 4.387,903 tû ®ång cho 1.750.418 ng­êi, tû lÖ gi¶m ®èi t­îng so víi n¨m 1995 lµ1,7%. - N¨m 1997 chi tr¶ 5.163,903 tû ®ång cho 1.716,257 ng­êi, tû lÖ gi¶m ®èi t­îng so víi n¨m 1996 lµ 2%. - N¨m 1998 chi tr¶ 5.128,245 tû ®ång cho 1.683,500 ng­êi, tû lÖ gi¶m ®èi t­îng so víi n¨m 1997 lµ 2%. - N¨m 1999 chi tr¶ 5.015,620 tû ®ång cho 1.650,709 ng­êi, tû lÖ gi¶m ®èi t­îng so víi n¨m 1998 lµ 2%. Víi ®èi t­îng gi¶m b×nh qu©n mçi n¨m kho¶ng 2% th× ®Õn n¨m 2040 hoÆc 2045 BHXH sÏ kh«ng ph¶i chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng trªn n÷a, Sau ®©y ta sÏ xem xÐt t×nh h×nh thu chi cho c¸c ®èi t­îng h­ëng trî cÊp tõ quü BHXH. B¶ng4: T×nh h×nh thu chi BHXH do BHXH ViÖt Nam qu¶n lý tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000 ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh N¨m 1995 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 1. Sè ng­êi tham gia BHXH 1000 ng­êi 2276 2821 3162 3355 3579 3842 2.Sè tiÒn BHXH thu ®­îc Tû ®ång 778 2569 3445 3875 4186 5215 3.Sè tiÒn chi BHXH Tû ®ång 4636 4788 5756 5880 5955 7576 4.Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp Tû ®ång 4594 4405 5163 5128 5015 6248 5.Quü BHXH Tû ®ång 42 383 593 752 940 1328 6.TØ lÖ chi so víi thu cña quü % 5 15 17 19 22 25 7.TØ lÖ quü BHXH chi so víi NSNN cÊp % 1 9 11 15 19 21 (Nguån: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam) Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy: §èi víi chi b¶o hiÓm x· héi trong 6 n¨m qua ®¹t lo¹i kh¸, chñ yÕu chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh­ n¨m 1995 tæng sè chi lµ 4636 tû ®ång trong ®ã ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp 4594 tû ®ång cßn quü b¶o hiÓm x· héi chØ chi 42 tû ®ång chiÕm 5% so víi sè thu b¶o hiÓm x· héi trong n¨m. N¨m 1996 sè chi b¶o hiÓm x· héi ®¹t møc 4788 tû ®ång, quü b¶o hiÓm x· héi chi 383 tû ®ång chiÕm 15 % so víi tæng thu trong n¨m, sè cßn l¹i 44085 tû ®ång do Nhµ n­íc chi tr¶. N¨m 1997 tæng sè tiÒn chi b¶o hiÓm x· héi lµ 5756 tû ®ång, trong ®ã quü b¶o hiÓm x· héi chi tr¶ 593 tû ®ång chiÕm 17% tæng sè thu b¶o hiÓm x· héi trong n¨m, cßn 5163 tû ®ång do ng©n s¸ch Nhµ n­íc chi tr¶. N¨m 1998, tæng sè tiÒn chi b¶o hiÓm x· héi lµ 5880 tû ®ång trong ®ã quü b¶o hiÓm x· héi chi 725 tû ®ång chiÕm 19% so víi thu b¶o hiÓm x· héi trong n¨m. N¨m 1999, tæng sè chi BHXH lµ 5955 tû ®ång, trong ®ã quü BHXH chØ cã 940 tû ®¹t 22% so víi tæng sè thu trong n¨m, Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vÉn ph¶i cÊp 5015 tû. N¨m 2000 tæng sè chi BHXH ®· lªn tíi 7576 tû ®ång, trong ®ã Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp 6248 tû ®ång, quü BHXH chi lµ 1328 tû ®ång chiÕm 25%. §©y lµ tû lÖ quü b¶o hiÓm x· héi chi tr¶ cao nhÊt tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000. Nh­ vËy, Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp cho c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cã t¨ng lªn tõ n¨m 1995 ®Õn 1998, nh­ng nguyªn nh©n cña sù t¨ng lªn ®ã l¹i lµ do cã sù t¨ng lªn cña møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chø khoong ph¶i do ®èi t­îng h­ëng BHXH t¨ng lªn. Trong khi ®ã, tû lÖ quü b¶o hiÓm x· héi chi so víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp l¹i kh«ng ngõng t¨ng lªn. N¨m 1995 tû lÖ nµy lµ 1%. N¨m1996 tû lÖ nµy t¨ng lªn 9%, ®Õn n¨m 2000 th× quü b¶o hiÓm x· héi chi so víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp ®· t¨ng lªn 21%. §iÒu nµy chøng tá r»ng tû lÖ chi b¶o hiÓm x· héi ®ang nghiªng dÇn vÒ phÝa quü. Nguyªn do lµ nh÷ng ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc (nh÷ng nh÷ng ng­êi h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi tr­íc 01/01/1995) ®ang gi¶m dÇn, cßn nh÷ng ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi tõ quü b¶o hiÓm x· héi ®ang t¨ng dÇn lªn. Theo xu h­íng nµy ®Õn mét lóc nµo ®ã quü b¶o hiÓm x· héi sÏ ph¶i chi tr¶ toµn bé cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi mµ chØ ®­îc sù hç trî cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu trªn trong nh÷ng n¨m võa qua lµ do mét sè nguyªn nh©n sau: - Sù cè g¾ng cña c¸n bé viªn chøc trong toµn ngµnh mµ tr­íc hÕt lµ c¸c c¸n bé trùc tiÕp lµm c«ng t¸c thu, chi b¶o hiÓm x· héi, sù chØ ®¹o tÝch cùc cña c¸c cÊp uû §¶ng, vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp, sù kÕt hîp hç trî cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng nh­: Côc thuÕ, Së Tµi chÝnh, c¸c c¬ quan kiÓm so¸t vµ thanh tra Nhµ n­íc... trong viÖc vËn ®éng, kiÓm tra, rµ so¸t, n¾m ®Çu mèi thu nép vµ chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi. §«n ®èc c¸c ®¬n vÞ thuéc diÖn b¾t buéc tham gia b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. - Thùc hiÖn nguyªn t¾c g¾n thu nép víi thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. Nguyªn t¾c nµy ®¶m b¶o sù c«ng b»ng " Cã ®ãng gãp th× míi h­ëng, ai kh«ng ®ãng gãp th× kh«ng h­ëng", ®ã chÝnh lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ®«n ®èc chñ sö dông lao ®éng thùc hiÖn tèt nghÜa vô thu nép b¶o hiÓm x· héi. - C«ng t¸c cÊp ph¸t sæ b¶o hiÓm x· héi nghiªm tóc, ®¶m b¶o chÆt chÏ, ®· t¹o ®­îc niÒm tin cho ng­êi lao ®éng vµ b­íc ®Çu n©ng cao tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nghÜa vô ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi lao ®éng, h¹n chÕ viÖc khai gi¶m lao ®éng vµ quü tiÒn l­¬ng cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ quan b¶o hiÓm x· héi truy thu mét sè l­îng lín tiÒn ®ãng b¶o hiÓm x· héi cßn nî ®äng tõ nh÷ng n¨m tr­íc. - B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· tæ chøc, phæ biÕn h­íng dÉn c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vµ ph­¬ng thøc nép b¶o hiÓm x· héi cho chñ sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ ®· tæ chøc c¸c buæi tËp huÊn nghiÖp vô thu, chi b¶o hiÓm x· héi nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng trong toµn hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. Tõ thùc tÕ viÖc thu chi quü BHXH trªn, ®Æt ra vÊn ®Ò lµ ph¶i c©n ®èi thu chi quü BHXH ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH trong t­¬ng lai III. §¸nh gi¸ c«ng t¸c qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi Trong thêi gian qua §¶ng vµ Nhµ n­íc cïng c¸c ngµnh c¸c cÊp quan t©m ®· nghiªn cøu lÜnh vùc ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi vµ kÕt qu¶ lµ cho ra ®êi NghÞ ®Þnh 19/CP cña ChÝnh phñ ngµy 16/02/1995. Néi dung cña NghÞ ®Þnh nµy lµ thµnh lËp B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam trªn c¬ së thèng nhÊt c¸c tæ chøc b¶o hiÓm x· héi hiÖn nay tõ Trung ­¬ng vµ ®i¹ ph­¬ng thuéc hÖ thèng Lao ®éng Th­¬ng binh X· héi vµ Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam ®Ó gióp Thñ T­íng ChÝnh phñ chØ ®¹o c«ng t¸c qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi vµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi theo ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Theo nh­ quy ®Þnh B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam cã t­ c¸ch ph¸p nh©n h¹ch to¸n ®éc lËp vµ ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé, cã con dÊu riªng, cã tµi kho¶n, cã trô së ®Æt t¹i thµnh phè Hµ néi. Quü b¶o hiÓm x· héi ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt theo chÕ ®é tµi chÝnh cña Nhµ n­íc. Cïng víi viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c«ng t¸c qu¶n lý quü còng thay ®æi cho phï hîp. 1. T×nh h×nh duy tr× vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi B¶o hiÓm x· héi ®· vµ ®ang ®­îc ph¸t triÓn ë hÇu kh¾p c¸c n­íc trªn thÕ giíi, kh«ng chØ bëi môc ®Ých an sinh x· héi mµ cßn cã vai trß quan träng trong viÖc gãp phÇn ph¸t triÓn, æn ®Þnh nÒn tµi chÝnh - tiÒn tÖ quèc gia. Sau 6 n¨m ho¹t ®éng, B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· tham gia ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh cña Nhµ n­íc trªn 8000 tû ®ång. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÞ tr­êng vèn ngµy cµng ®­îc më réng, ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ quy m« h×nh thøc vµ chÊt l­îng, ®ßi hái B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng v­ît bËc ®Ó tham gia ho¹t ®éng ®Çu t­ quü mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cao nhÊt nh»m b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm x· héi xÐt vÒ khÝa c¹nh nguån lùc tµi chÝnh th× ®­îc coi lµ mét quü tiÒn tÖ lín cña nÒn kinh tÕ, th­êng xuyªn cã khèi l­îng tiÒn vèn lín t¹m thêi nhµn rçi trong kho¶ng thêi gian dµi; l­îng tiÒn nµy ph¶i ®­îc ®­a vµo ®Ó ®Çu t­ ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®­îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 19/CP ngµy 16/02/1995 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam lµ: " X©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c dù ¸n vµ biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån gi¸ trÞ vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ ". ViÖc huy ®éng mäi nguån néi lùc trong ®ã cã tiÒn vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc ®· vµ ®ang ®Æt ra yªu cÇu bøc xóc cho ngµnh b¶o hiÓm x· héi ph¶i thùc hiÖn ®Çu t­ quü b¶o hiÓm x· héi sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu c¶i c¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ ViÖt Nam. Trong QuyÕt ®Þnh sè 20/Q§ - TTg ngµy 26/01/1998 Thñ T­íng ChÝnh phñ ®· cho phÐp b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o tån gi¸ trÞ vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi theo nguyªn t¾c b¶o ®¶m an toµn, h¹n chÕ rñi ro ®Õn møc thÊp nhÊt, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, víi c¸c néi dung kinh tÕ bao gåm: - Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu cña kho b¹c Nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. - Cho vay ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, quü hç trî ®Çu t­ quèc gia, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. - §Çu t­ vèn vµo mét sè dù ¸n vµ doanh nghiÖp lín cña Nhµ n­íc cã nhu cÇu vÒ vèn ®­îc Thñ T­íng ChÝnh phñ cho phÐp vµ b¶o trî. Sau 6 n¨m ho¹t ®éng, tiÒn nhµn rçi cña quü b¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc ®­a vµo ®Çu t­ nh­ sau: B¶ng5: Tû lÖ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi. §¬n vÞ: Tû ®ång N¨m Thu quü BHXH Chi quü BHXH Tû lÖ chi dïng Tû lÖ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng 1995 788 42 5,3% 94,7% 1996 2569 383 14,9% 84,1% 1997 3445 593 17,2% 82,8% 1998 3875 752 19,4% 80,6% 1999 4186 940 22,5% 77,5% 2000 5215 1328 25,5% 74,5% (Nguån: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam) B¶ng trªn cho thÊy tû träng nguån vèn nhµn rçi cã thÓ gi¶m dÇn nh­ng do sè thu t¨ng lªn nhanh chãng nªn sè luü kÕ ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­ ®Õn hÕt n¨m 2000 ®· lªn tíi 16.040 tû ®ång. §iÒu ®ã còng ph¶n ¸nh quü b¶o hiÓm x· héi lµ mét tiÒm n¨ng tµi chÝnh kh«ng nhá; tiÒm n¨ng nµy nÕu kh«ng sö dông triÖt ®Ó hoÆc sö dông kh«ng hiÖu qu¶ lµ mét sù l·ng phÝ, lµ ch­a ph¸t huy hÕt nguån néi lùc vÒ tiÒn vèn, ®Æt biÖt trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc ta cßn thiÕu vèn trÇm träng. XÐt vÒ mÆt kinh tÕ th× viÖc ®em phÇn quü nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ lµ hoµn toµn hîp lý. NhiÒu n­íc, vèn ®Çu t­ lµ nhu cÇu rÊt cÇn thiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ. NÕu viÖc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ th× c¶ nÒn kinh tÕ vµ quü b¶o hiÓm x· héi ®Òu ®­îc lîi. Trong 4 nguyªn t¾c vÒ ®Çu t­ lµ an toµn, cã hiÖu qu¶, tÝnh dÔ l­u chuyÓn vµ cã lîi cho x· héi, th× nguyªn t¾c an toµn lu«n ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. §iÒu nµy v« cïng quan träng v× hËu qu¶ cña viÖc mÊt quü b¶o hiÓm x· héi lµ v« cïng nghiªm träng. Ng­îc l¹i, nÕu qu¸ thËn träng mµ kh«ng cho phÐp ®Çu t­ hoÆc kh«ng d¸m ®Çu t­ th× còng lµ mét sai lÇm. C¸i lîi thÕ cña quü b¶o hiÓm x· héi lµ nguån vèn cÇn ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó. 2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý quü BHXH ViÖt Nam Trong 6 n¨m qua, kÓ tõ khi quü BHXH ViÖt Nam ®­îc qu¶n lý h¹ch to¸n ®éc lËp víi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc th× kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña quü rÊt ®¸ng mõng. Quü BHXH n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc vµ cã mét l­îng tiÒn lín nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Tæng sè thu BHXH tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 ®¹t 5.215.233 triÖu ®ång. Quü vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam ®· ®­îc h×nh thµnh, phï hîp víi chÝnh s¸ch BHXH trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho quü tù c©n ®èi tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Quü BHXH víi sè thu ngµy cµng t¨ng, gi¶m sù cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH ®óng môc ®Ých vµ hiÖu qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ quan BHXH chñ ®éng chi tr¶ vµ ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü. - Ngµnh BHXH ®· tæ chøc chi tr¶ l­¬ng h­u, c¸c chÕ ®é trî cÊp BHXH ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ an toµn víi trªn 23.643 tû ®ång cho hµng triÖu ®èi t­îng. C«ng t¸c chi tr¶ BHXH ®¶m b¶o ®óng chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ n­íc, Ýt phiÒn hµ, b¶o ®¶m cho nh÷ng ng­êi ®­îc nhËn l­¬ng h­u vµ trî cÊp BHXH sím, chÊm døt t×nh tr¹ng nî l­¬ng h­u dµi ngµy nh­ mét sè n¨m tr­íc ®©y. §ã lµ viÖc lµm cã t¸c dông thiÕt thùc, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cña nh÷ng ng­êi thô h­ëng chÝnh s¸ch BHXH. -ViÖc tæ chøc qu¶n lý quü còng ®­îc thèng nhÊt theo mét hÖ thèng, ®¶m b¶o tÝnh chñ ®éng trong viÖc thu BHXH vµ viÖc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é. Cã ®æi míi vµ s¸ng t¹o trong viÖc sö dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo viÖc qu¶n lý quü. MÆc dï th­êng xuyªn ph¶i tiÕp xóc víi mét l­îng tiÒn mÆt lín (b×nh qu©n gÇn 500 tû ®ång/th¸ng), nh­ng ch­a cã tr­êng hîp nµo lµm mÊt hoÆc chiÕm dông tiÒn cña ng­êi h­ëng BHXH. §©y lµ thµnh tÝch rÊt ®¸ng tr©n träng, cÇn ®­îc tiÕp tôc ph¸t huy trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc nãi trªn, ho¹t ®éng cña BHXH ViÖt Nam trong 6 n¨m qua còng cßn mét sè mÆt h¹n chÕ, ®ã lµ: - Ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó qu¶n lý toµn bé sè lao ®éng ph¶i tham gia BHXH vµ nguån thu theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt.Thêi gian qua, tuy sè ®ãng BHXH cã t¨ng hµng n¨m, nh­ng so víi tæng sè lao ®éng ph¶i tham giaBHXH theo qui ®Þnh míi chØ ®¹t 86%, riªng sè lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh tham gia BHXH míi ®¹t 40%. KÕt qu¶ thu hµng n¨m míi ®¹t kho¶ng 90% so víi tæng sè ph¶i thu. §iÒu ®ã chøng tá m¹ng l­íi BHXH ch­a v­¬n tíi ®­îc toµn bé sè lao ®éng trong x· héi. T×nh tr¹ng nî ®äng tiÒn BHXH cßn lín, tÝnh ®Õn nay b×nh qu©n gÇn 500 tû ®ång, chiÕm 11-12% diÖn thu ®· qu¶n lý ®­îc. NÕu ®Ó kÐo dµi t×nh tr¹ng nµy sÏ lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p vµ khã kh¨n; tr­íc hÕt lµ thiÕu nguån chi tr¶ cho ng­êi h­ëng BHXH, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. IV.§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña quü BHXH ViÖt nam 1.C¸c thµnh tùu ®¹t ®­îc BHXH ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ n¨m 1962, tuy nhiªn ban ®Çu míi chØ thu hót ®­îc mét bé phËn nhá ng­êi lao ®éng bao gåm nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong khu vùc Nhµ n­íc vµ lùc l­îng vò trang. Víi viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh 12/CP vµ tiÕp ®ã lµ NghÞ ®Þnh 19/CP cña ChÝnh phñ n¨m 1995, hÖ thèng BHXH ViÖt Nam ®· cã nhiÒu b­íc chuyÓn biÕn râ rÖt. §Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ qu¶n lý quü BHXH theo c¬ chÕ h¹ch to¸n ®éc lËp, cã sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc. Do vËy, trong 6 n¨m thùc hiÖn c¬ chÕ míi vÒ BHXH theo tinh thÇn cña Bé luËt Lao ®éng quü BHXH ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch sau ®©y: - Sè ®èi t­îng ¸p dông BHXH ®­îc më réng ®Õn nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo nguyªn t¾c cã ®ãng gãp cã h­ëng thô. Nhê më réng ®­îc ®èi t­îng tham gia BHXH vµ t¨ng møc phÝ BHXH (20% so víi quü l­¬ng) nªn c¸c nguån huy ®éng quü BHXH kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu chi phÝ BHXH. - Thµnh lËp ®­îc quü BHXH ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ h×nh thµnh tõ 3 nguån (®ãng gãp cña ng­êi cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, hç trî cña Nhµ n­íc) ®· t¹o ®iÒu kiÖn x©y dùng c¬ chÕ tµi chÝnh míi ®óng ®¾n, t¨ng nguån tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh, duy tr× vµ t¨ng tr­ëng quü. §ång thêi gãp phÇn tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh chi cho BHXH tr­íc ®©y vµ t¸c ®éng tÝch cùc vµo c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi kh¸c. - C«ng t¸c thu chi BHXH lu«n ®¹t kÕt qu¶ cao. Thu BHXH n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc, ®¶m b¶o ®­îc thu ®óng, thu ®ñ vµ an toµn tiÒn mÆt. MÆc dï khèi l­îng tiÒn mÆt lín nh­ng ch­a bao giê x¶y ra t×nh tr¹ng thÊt tho¸t. Sè tiÒn thu ®­îc ®em ®Çu t­ t¹o ®­îc mét kho¶n thu t­¬ng ®èi lín cho BHXH vµ lµ nguån ®Çu t­ gióp c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c cã vèn ®Ó ph¸t triÓn, ®iÒu ®ã còng cã t¸c ®éng ng­îc trë l¹i lµ gióp c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th× c«ng t¸c thu BHXH cµng trë lªn dÔ dµng vµ cã kÕt qu¶ cao. ViÖc chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é ®Çy ®ñ, kÞp thêi tr¸nh t×nh tr¹ng nî ®äng kÐo dµi nh­ mét sè n¨m vÒ tr­íc, gióp ng­êi lao ®éng æn dÞnh cuéc sèng ®Ó hä an t©m tham gia lao ®éng s¶n xuÊt. - Khèi l­îng tiÒn mÆt nhµn rçi ë quü BHXH ®­îc ®­a vµo ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ träng yÕu cña ®Êt n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ cã thªm vèn ®Ó ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tù nãi trªn th× ho¹t ®éng qu¶n lý quü BHXH vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc. 2.Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc - §Ó sè thu quü BHXH ngµy cµng lín th× viÖc më réng thªm ®èi t­îng tham gia BHXH lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Bëi v×, hiÖn nay sè l­îng ng­êi tham gia BHXH cßn qu¸ Ýt so víi tæng sè lao ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. -Tû lÖ ®ãng gãp vµo quü BHXH hiÖn nay cña ng­êi tham gia BHXH so víi møc h­ëng ch­a ®­îc phï hîp. Theo Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO) th× víi møc ®ãng vµ møc h­ëng nh­ hiÖn nay th× ®Õn n¨m 2019 quü BHXH b¾t ®Çu bÞ th©m hôt. - Sè tiÒn nhµn rçi ë quü BHXH hiÖn nay tÊt lín, nh­ng viÖc ®Çy t­ ch­a ®¹t hiÖu qu¶ cao míi chØ ®Çu t­ vµo nh÷ng n¬i theo chØ ®¹o cña Nhµ n­íc nh­: cho ng©n hµng vay, mua c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu mµ nh÷ng n¬i nµy l·i suÊt rÊt thÊp. Do vËy mµ kh«ng ph¸t huy hÕt néi lùc cña ngµnh. - H¬n n÷a, quü BHXH ViÖt Nam ph¶i g¸nh chÞu chi tr¶ cho nh÷ng ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é sau ngµy 01/01/1995 mµ sè ®èi t­îng nµy l¹i kh«ng ®ãng phÝ BHXH cho quü mµ lµ cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Do vËy, Nhµ n­íc nªn xem xÐt chuyÓn giao sè tiÒn nãi trªn cho quü BHXH, gióp quü cã thªm nguån ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi tr¶ ngµy cµng t¨ng. - VÉn ch­a cã mét hµnh lang ph¸p lý cã hiÖu lùc ®Ó buéc c¸c chñ sö dông lao ®éng ®ãng BHXH cho ng­êi lao ®éng mét c¸ch ®Çy ®ñ. T×nh tr¹ng nî ®äng tiÒn BHXH còng nh­ trèn tr¸nh nghÜa vô ®ãng BHXH vÉn cßn nh­ng Ch­¬ng III Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quü b¶o hiÓm x· héi I. nh÷ng ThuËn lîi vµ tån t¹i cña viÖc qu¶n lý quü BHXH ë ViÖt Nam 1. ThuËn lîi. MÆc dï lµ c¬ quan míi ®­îc thµnh lËp, tuy cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n thiÕu thèn. Nh­ng toµn bé hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· nhanh chãng æn ®Þnh tæ chøc bé m¸y, nh©n sù vµ triÓn khai ngay ®­îc c¸c nhiÖm vô chuyªn m«n kh«ng gi¸n ®o¹n, ¸ch t¾c trong viÖc gi¶i quyÕt chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. HÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®· dÇn dÇn thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý sù nghiÖp b¶o hiÓm x· héi trong t×nh h×nh míi. Tõng b­íc h×nh thµnh quü b¶o hiÓm x· héi tËp trung, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý thu b¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam duyÖt hå s¬ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi theo h­íng tËp trung lªn Trung ­¬ng, më réng dÇn ®èi t­îng ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. MÆc dï võa æn ®Þnh bé m¸y, võa tiÕp nhËn triÓn khai nhiÖm vô thu b¶o hiÓm x· héi trong khi kh«ng ®­îc trÝch phÝ thu nh­ng b¶o hiÓm x· héi tØnh, thµnh phè ®· cã nhiÒu cè g¾ng, phÊn ®Êu ®¹t ®­îc møc thu b¶o hiÓm x· héi cao lµ kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn. §¶m b¶o nhiÖm vô chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi nhÊt lµ chi tr¶ chÕ ®é h­u trÝ t­¬ng ®èi tèt, kÞp thêi tËn tay ®èi t­îng, kh«ng gi¸n ®o¹n v× ph¶i tiÕp nhËn bµn giao, nhiÒu b¶o hiÓm x· héi tØnh, thµnh phè ®¶m b¶o chi tr¶ c¸c chÕ ®é sím h¬n tõ 5 ®Õn 7 ngµy so víi tr­íc ®©y. Tõng b­íc h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ xÐt h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi theo nguyªn t¾c tËp trung 2 cÊp: TØnh, thµnh phè Trung ­¬ng g¾n viÖc thùc hiÖn thu nép b¶o hiÓm x· héi víi viÖc xem xÐt gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng ë c¸c c¬ quan ®¬n vÞ. Tõng b­íc ®¸p øng ®iÒu kiÖn, ph­¬ng tiÖn lµm viÖc cho c¸c tæ chøc b¶o hiÓm x· héi hoµn thµnh tèt nhiÖm vô chuyªn m«n. 2. Nh÷ng tån t¹i C«ng t¸c bµn giao nhiÖm vô thu b¶o hiÓm x· héi gi÷a c¸c ngµnh tµi chÝnh, Liªn ®oµn Lao ®éng ®Þa ph­¬ng, C«ng ®oµn ngµnh ch­a cô thÓ nh­: kh«ng n¾m ®Çy ®ñ sè l­îng ®¬n vÞ vµ sè l­îng ng­êi tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi, sè tiÒn b¶o hiÓm x· héi ph¶i thu vµ ®· thu. ViÖc tæ chøc bé m¸y thu ë nhiÒu tØnh, thµnh phè ch­a ®­îc bè trÝ hîp lý: thiÕu c¸n bé, yÕu nghiÖp vô. C«ng t¸c qu¶n lý cßn nhiÒu thiÕu sãt nhÊt lµ viÖc n¾m danh s¸ch tiÒn ng­êi lao ®éng ®ãng hµng th¸ng. Do kh«ng ®¶m b¶o kÞp thêi nguån tõ kho b¹c Nhµ n­íc vÉn cßn hiÖn t­îng ®Ó l¹i nguån thu b¶o hiÓm x· héi chi c¸c ®èi t­îng h­ëng chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi kh«ng b¸o c¸o B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. ViÖc tæ chøc chi tr¶ ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng cßn ch­a khÈn tr­¬ng, ®Ó tån ®äng tiÒn mÆt ë c¸c ®¹i lý nªn dÔ ph¸t sinh tiªu cùc. VÉn cßn t×nh tr¹ng tr¶ ch­a ®óng kú cho ®èi t­îng b¶o hiÓm x· héi. ViÖc chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng ng­êi cã c«ng theo QuyÕt ®Þnh 425/TTg ®ang lµ vÊn ®Ò cã nhiÒu v­íng m¾c, lóng tóng cÇn cã c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc døt ®iÓm vÒ ph­¬ng thøc chi tr¶ nµy. Trong qu¸ tr×nh xÐt h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ë c¸c tØnh, thµnh phè vÉn cßn cã nh÷ng sai ph¹m vÒ thñ tôc khi xÐt duyÖt nh­ QuyÕt ®Þnh kh«ng sè, kh«ng ®ãng dÊu tÈy xo¸... HoÆc gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch kh«ng chÝnh x¸c, kh«ng ®óng víi quy ®Þnh. II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý quü BHXH ViÖt Nam 1. Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi. Chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®­îc x¸c ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII “ Më réng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ...”, cã thÓ nãi chñ tr­¬ng nµy nh­ lµ mét quèc s¸ch bëi v× khi mäi ng­êi lao ®éng ®Òu ®­îc x· héi b¶o vÖ, ®Òu ®­îc trî cÊp khi èm ®au, tai n¹n, giµ yÕu… th× hä rÊt h¨ng say lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó cã thu nhËp cho b¶n th©n, cho gia ®×nh vµ ®ãng gãp cho x· héi. Bªn c¹nh ®ã, më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®Õn mäi ng­êi lao ®éng ®Ó më réng nguån thu b¶o hiÓm x· héi th«ng qua viÖc kÕt hîp gi÷a 2 h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc vµ b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn. VÒ h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn ®· ®­îc Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi cïng NghÞ ®Þnh 12/CP kh¼ng ®Þnh, song viÖc thùc hiÖn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, bëi v× ®©y lµ lÜnh vùc ®a d¹ng phøc t¹p, võa mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i, võa mang tÝnh chÊt x· héi nªn tuú thuéc vµo nhu cÇu thÞ tr­êng vµ c¸c ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi, ®èi t­îng nµy lµ nguån thu rÊt lín cho quü b¶o hiÓm x· héi mµ l©u nay chóng ta ®· vµ ®ang bá trèng. NhÊt lµ khi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cïng víi sù t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· t¹o nªn mét sè l­îng lín lao ®éng trong lÜnh vùc lµm c«ng ¨n l­¬ng, kÐo theo sù t¨ng lªn cña c¸c ®èi t­îng tham gia vµ h­ëng b¶o hiÓm x· héi. Theo b¸o c¸o cña Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi th× nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ b¶o hiÓm x· héi míi ®¶m b¶o cho lùc l­îng lao ®éng gÇn 4 triÖu ng­êi tham gia, cßn h¬n 30 triÖu ng­êi lao ®éng ch­a cã ®iÒu kiÖn tham gia b¶o hiÓm x· héi. HiÖn nay sè ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc mµ B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam hiÖn ®ang qu¶n lý kho¶ng 5,1 triÖu ng­êi (tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000) th× sè lao ®éng ch­a tham gia b¶o hiÓm x· héi cßn qóa lín, ®èi t­îng tham gia theo quy ®Þnh chØ chiÕm mét phÇn trong tæng sè lao ®éng, sè lao ®éng cßn l¹i thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c §èi víi ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi lµ doanh nghiÖp, hiÖn nay sè l­îng doanh nghiÖp cã quy m« nhá vµ rÊt nhá ë n­íc ta chiÕm tû träng lín. V× thÕ nªn quy ®Þnh doanh nghiÖp cã tõ 5 lao ®éng trë lªn tham gia b¶o hiÓm x· héi. §èi víi lao ®éng tù do, lao ®éng c¸ thÓ mµ hiÖn nay ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia b¶o hiÓm x· héi theo luËt th× cÇn ¸p dông h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn cho nh÷ng ®èi t­îng nµy vµ nªn quy ®Þnh nhiÒu møc ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi kh¸c nhau cho phï hîp víi tõng lo¹i ®èi t­îng, kh«ng nªn quy ®Þnh møc ®ãng gãp b×nh qu©n cho mäi ®èi t­îng. 2. B¶o ®¶m sù hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi quü b¶o hiÓm x· héi. Nh­ ®· biÕt quy ®Þnh møc ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ møc h­ëng b¶o hiÓm x· héi ch­a phï hîp, ch­a tÝnh ®Õn c©n b»ng thu chi cho quü b¶o hiÓm x· héi. ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c møc thu b¶o hiÓm x· héi cho quü b¶o hiÓm x· héi vµ møc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi lµ mét viÖc rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p, nã ®ßi hái ph¶i ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng c¬ së, nh÷ng c¨n cø khoa häc rÊt chÆt chÏ. Nã phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, mµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¸c møc nµy l¹i lu«n biÕn ®éng theo kh«ng gian vµ thêi gian. Thu Ýt h­ëng nhiÒu dÉn ®Õn quü b¶o hiÓm x· héi bÞ th©m hôt, ng©n s¸ch nhµ n­íc ph¶i g¸nh chÞu phÇn th©m hôt nµy. Ng©n s¸ch nhµ n­íc cÇn ph¶i hç trî ban ®Çu ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi. Nhµ n­íc ph¶i më c¸c líp ®µo t¹o c¸n bé, båi d­ìng nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé b¶o hiÓm x· héi. ViÖc tuyÓn chän c¸n bé ph¶i ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc, cã quy chÕ thi tuyÓn râ rµng. VÒ mÆt nghiªn cøu khoa häc, Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ kinh phÝ ®Ó nghiªn cøu ®Æc biÖt lµ ®èi t­îng lao ®éng n«ng nghiÖp ë n«ng th«n ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch ë n­íc ta. Ngoµi ra Nhµ n­íc ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt hoÆc tr¸ch nhiÖm hç trî quü b¶o hiÓm x· héi trong c¸c tr­êng hîp n©ng l­¬ng, l¹m ph¸t mÊt gi¸ ®ång ®Òu, c¸c gi¶i ph¸p ®Çu t­ vµ b¶o l·nh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña quü... MÆt kh¸c, ®Þnh kú quü b¶o hiÓm x· héi ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c chÕ ®é b¸o c¸o quyÕt to¸n cho hÖ thèng ngµnh däc, hÖ thèng tµi chÝnh theo chÕ ®é tµi chÝnh quy ®Þnh; chÞu sù kiÓm tra kiÓm so¸t, thanh tra theo chÕ ®é tµi chÝnh cña nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan ngµnh däc cÊp trªn. 3. VÊn ®Ò ®Çu t­ quü b¶o hiÓm x· héi. Quü b¶o hiÓm x· héi lµ mét tiÒm n¨ng tµi chÝnh,trong khi ®ã viÖc dïng quü b¶o hiÓm x· héi ë ViÖt nam ®Ó ®Çu t­ cßn nhiÒu h¹n chÕ Trªn c¬ së thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ quü b¶o hiÓm x· héi ë ViÖt nam trong thêi gian qua, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ ®¶m b¶o an toµn, ho¹t ®éng ®Çt t­ ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi trong nh÷ng n¨m tíi nªn h­íng theo mét sè néi dung sau: - ViÖc dïng quü b¶o hiÓm x· héi t¹m thêi nhµn rçi ®Ó tham gia ®Çu t­ t¨ng tr­ëng cÇn ph¶i b¶o ®¶m ®­îc nguyªn t¾c: An toµn, h¹n chÕ rñi ro ®Õn møc ®é thÊp nhÊt vµ b¶o toµn ®­îc quü, gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ x· héi. Kh«ng lÊy môc tiªu lîi nhuËn lµm hµng ®Çu. - Ph¶i cã quy ho¹ch vµ c©n ®èi quü ®Ó tham gia ®Çu t­ trong mét kho¶n thêi gian hîp lý, phï hîp víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong tõng thêi kú. X¸c ®Þnh tû lÖ ®Çu t­ vµo mçi lÜnh vùc hîp lý ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c an toµn, tr¸nh rñi ro. - §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ vµ c«ng cô ®Çu t­, nh­ tham gia ®Çu t­ b»ng nhiÒu h×nh thøc vµ vµo nhiÒu ®èi t­îng ®Çu t­ sÏ gãp phÇn lµm gi¶m bít rñi ro. Trªn hÕt lµ cÇn ph¶i xem xÐt møc ®é rñi ro khi dÇu t­, nªn , kh«ng nªn , khuyÕn kÝch , h¹n chÕ trong lÜnh vùc nµo. - ChÝnh s¸ch ®Çu t­ linh ho¹t sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong ph©n bæ quü ®Çu t­ trong tõng thêi kú vµ cho phÐp ®¶m b¶o ®­îc møc thu nhËp t­¬ng ®èi , còng nh­ møc rñi ro chÊp nhËn ®èi víi danh môc tõng thêi kú x¸c ®Þnh; linh ho¹t sÏ cho phÐp ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng hiÖu qu¶ trong ®Çu t­. - Tr­íc m¾t ®Ó phôc vô yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, ho¹t ®éng ®Çu t­ chó träng vÇo ®èi t­îng trong l·nh thæ ViÖt nam. Ch­¬ng tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp vµ c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh¸c cña ChÝnh phñ ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng träng t©m tham gia ®Çu t­ cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. - Tû suÊt hay møc sinh lêi dù kiÕn cña danh môc ®Çu t­ vµ møc sinh lêi lµm c¬ së so s¸nh ph¶i ®­îc tÝnh to¸n vµ ph©n ®Þnh râ rµng; cã thÓ chän tû lÖ l¹m ph¸t lµ møc tèi thiÓu ®Ó so s¸nh møc b¶o toµn vèn. §Ó cã mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn ho¹t ®éng ®Çu t­ b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi vµ ®­a ho¹t ®éng nµy thùc sù ®i vµo cuéc sèng, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc, cÇn ph¶i cã sù quan t©m chØ ®¹o cña Nhµ n­íc, sù gióp ®ì cña c¸c c¬ quan h÷u quan, ®Æc biÖt lµ sù phèi hîp víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ cña Nhµ n­íc… 4. Tæ chøc thùc hiÖn qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi. B¶o hiÓm x· héi lµ mét tæ chøc thèng nhÊt, nh­ng quü b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®­îc qu¶n lý theo c¬ chÕ ph©n lo¹i quü cho ®óng tÝnh chÊt cña nã nh­ quü tù nguyªn vµ b¾t buéc. Lµm nh­ vËy lµ ®Ó chóng ta dÔ qu¶n lý, dÔ ho¹ch ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng còng nh­ x¸c ®Þnh møc thu, chi cho hîp lý tõng chÕ ®é. C«ng t¸c thu ph¶i ®­îc hoµn chØnh tõng b­íc b»ng viÖc theo dâi danh s¸ch tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi, biÕn ®éng cña ®èi t­îng vµ møc ®ãng gãp. CÇn cã c¸c biÖn ph¸p ®ãng gãp ®Ó khai th¸c nguån thu, thu ®ñ vµ tËp trung kÞp thêi sè thu vµo quü b¶o hiÓm x· héi, kh«ng ®Ó ®äng ë c¸c ®Þa ph­¬ng. Quü b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn nÕu xem xÐt vÒ mÆt tµi chÝnh th× ®ã lµ c¬ chÕ tù c©n ®èi thu chi. HiÖn nay, b¶o hiÓm x· héi theo c¬ chÕ tù nguyÖn cßn rÊt khiªm tèn, nh­ng vÒ l©u dµi cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh lo¹i h×nh nµy. Nªn ®a d¹ng ho¸ quü b¶o hiÓm x· héi víi sù tham gia cña nhiÒu quü b¶o hiÓm x· héi ®Ó t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, chèng ®éc quyÒn nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm x· héi theo nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn cã sù hç trî cña Nhµ n­íc vÒ vèn, ­u ®·i vÒ thuÕ vµ m«i tr­êng ho¹t ®éng b×nh ®¼ng. CÇn tiÕn hµnh khÈn tr­¬ng c«ng t¸c ®¨ng ký, cÊp sæ b¶o hiÓm x· héi cho mäi ®èi t­îng tham gia. Sæ b¶o hiÓm x· héi lµ chøng tõ ®Ó theo dâi chÆt chÏ thu chi quü b¶o hiÓm x· héi vµ chÕ ®é, møc h­ëng cña ®èi t­îng tham gia. Quü b¶o hiÓm x· héi ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt vµ h¹ch to¸n ®éc lËp nh­ hiÖn nay ë B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam lµ rÊt hîp lý, nh­ng còng cÇn ®¶m b¶o qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c ®Ó ®¶m b¶o thùc thi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nguyªn t¾c quan träng sau: - Thu b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®ñ chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng kÓ c¶ chi phÝ qu¶n lý vµ c¸c chi phÝ kh¸c theo møc: Tæng thu b¶o hiÓm x· héi+ Sinh lêi do ®Çu t­ = tæng chi b¶o hiÓm x· héi - Cho phÐp cã biÖn ph¸p ch¾c ch¾n ®Ó t¨ng tr­ëng víi chÝnh s¸ch ­u tiªn cña Nhµ n­íc. - Nhµ N­íc lu«n cã sù kiÓm so¸t vµ hç trî nh­ng vÉn t«n träng ho¹t ®éng cña quü vµ quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ kh«ng ®­îc tù ý huy ®éng nguån quü. §Ó ®¶m b¶o c©n b»ng thu chi, tr­íc hÕt ph¶i ®¶m b¶o nguån thu b»ng c¬ chÕ cã hiÖu qu¶ thËt sù ®ång thêi tÝnh to¸n viÖc chi hîp lý dùa trªn c¬ së h¹ch to¸n vµ d÷ liÖu thËt cô thÓ tØ mØ, kh«ng thÓ chung chung ®¹i kh¸i 5. T¨ng c­êng viÖc kiÓm tra, thanh tra, xö ph¹t nh÷ng vi ph¹m vÒ ®ãng b¶o hiÓm x· héi cña c¸c c¬ quan doanh nghiÖp. Tù n¨m 1995 ®Õn nay Sö lao ®éng Th­¬ng binh vµ x· héi Hµ Néi ®· tæ chøc thanh tra vµ phèi hîp kiÓm tra vÒ chuyªn ®Ò BHXH ë 90 doanh nghiÖp (70 doanh nghiÖp nhµ n­íc , 15 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi , 4 c«ng ty cæ phÇn ,TNHHvµ 1 ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp ) lµ nh÷ng DN nî ®äng BHXH kÐo dµi víi sè tiÒn lín , ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng . Qua thanh tra ph¸t hiÖn 32/90 doanh nghiÖp cßn ®Ó mét lùc l­îng lao ®éng ®¸ng kÓ ngoµi danh s¸ch tham gia BHXH b¾t buéc (1 Dn cña Bé Th­¬ng M¹i ®Ó 81% lao ®éng ngo×a danh s¸ch thùc hiÑn BHXH ), ph¸t hiÖn 81/90 DN nî BHXH tõ th¸ng 9 trë lªn víi sè tiÒn 46,3 tû ®ång ( trong ®ã 1 c«ng ty liªn doanh cã sè nî lín nhÊt trªn 1tû ®ång ). Nguyªn nh©n lµ do tõ tÊt c¶ c¸c phÝa tham gia : Tõ phÝa ng­êi sö dông lao ®éng th× kh«ng muèn ®ãng BHXH cho ng­êi sö lao ®éng hä th­êng khai gi¶m sè lao ®äng so víi thùc tÕ hoÆc khai gi¶m tiÒn l­¬ng ,tiÒn c«ng thùc tÕ .Bªn c¹nh ®ã ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng lÈn trèn kh«ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi, hoÆc cã hµnh vi gian lËn trong viÖc khai t¨ng vÒ tuæi h­u, khai t¨ng sè n¨m c«ng t¸c ... ®Ó ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Cßn vÒ phÝa tæ chøc b¶o hiÓm x· héi còng cã mét sè tiªu cùc nh­ chi tr¶ c¸c ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi kh«ng ®óng quy ®Þnh, th«ng ®ång víi ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi ®Ó man tr¸ vi ph¹m c¸c qui ®Þnh vÒ quy chÕ vµ tæ chøc ho¹t ®éng cña quü b¶o hiÓm x· héi. Do ®o cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó xö lÝ c¸c viÖc vi ph¹m trªn : -Nhµ n­íc sím ban hµnh LuËt BHXH , c¬ quan BHXH cã ®ñ thÈm quyÒn thanh ,kiÓm tra vµ xö ph¹t vÒ viÖc ®¨ng kÝ lao ®éng ,quÜ tiÌn l­¬ng tham gia BHXH cña c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®èi víi ng­êi lao ®éng kh«ng ®óng qui ®Þnh . -ChÕ tµi xö ph¹t c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vi ph¹m lao ®éng ,BHXH ngoµi viÖc xö ph¹t 5.000.000 ®Õn 20.000.000 ®ång qui ®Þnh trong ph¸p lÖnh xö lÝ vi ph¹m hµnh chÝnh th× c¬ quan BHXH th«ng b¸o cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng phong to¶ tµi kho¶n ,ph¸t m¹i tµi s¶n .Tr­êng hîp nghiªm träng cã thÓ truy tè tr­íc ph¸p luËt . -Ph¶i cã thêi gian tham gia ®ãng BHXH dù bÞ tèi thiÓu 9 th¸ng ®èi víi gi¶i quyÕt chÕ ®é èm ®au, 12 th¸ng ®èi víi chÕ ®é tahi s¶n ( tr¸nh ®Ó c¸c chñ sö dông lao ®éng l¹m dông ). -Tuæi nghØ h­u ph¶i cã qui ®Þnh theo chÕ ®é æn ®Þnh, h¹n chÕ tèi ®a gi¶m tuæi nghØ h­u nh­ hiÖn nay. -Nhµ n­íc kh«ng lÊy quÜ BHXH ®Ó xö lÝ viÖc gi¶i quyÕt biªn chÕ ,s¾p xÕp viÖc lµm lao ®éng d«i d­ . -Nhµ n­íc ph¶i cã quÜ riªng ( tõ NSNN) ngoµi quÜ BHXH ®Ó xö lÝ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch x· héi nh­ :sinh ®Î cã kÕ ho¹ch , s¾p xÕp viÖc lµm , gi¶m tuæi nghØ h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH... 6. N©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc trong c¬ quan BHXH §Ó viÖc qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi ®­îc thùc hiÖn tèt vµ ®¹t kÕt qu¶ cao th× viÖc ®µo t¹o l¹i c¸n bé nh©n viªn trong toµn hÖ thèng, trang bÞ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc thÝch hîp víi tÝnh phøc t¹p vÒ chuyªn m«n lµ kh«ng thÓ tr× ho·n, chËm trÔ. Sù nghiÖp b¶o hiÓm x· héi ®ßi hái cã mét ®éi ngò nh©n viªn th«ng th¹o nghiÖp vô, n¾m v÷ng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm x· héi vµ ph¸p luËt cã liªn quan, cëi më tiÕp xóc víi nh÷ng ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, cã quan hÖ chÆt trÏ víi c¬ së sö dông lao ®éng, hîp t¸c tèt víi c¸c bé phËn trong cïng c¬ quan vµ c¸c c¬ quan kh¸c. Ng­êi l·nh ®¹o c¬ quan b¶o hiÓm x· héi trung ­¬ng ph¶i cã ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ®µo t¹o, huÊn luyÖn vµ båi d­ìng vÒ c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý vµ nghiÖp vô cho ®éi ngò nh©n viªn, quy ®Þnh nghiªm ngÆt chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª, ®Þnh kú tiÕp xóc trùc tiÕp víi c¸c c¬ quan b¶o hiÓm x· héi ®Þa ph­¬ng, më c¸c cuéc héi th¶o vÒ nh÷ng v­íng m¾c trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu, trong tæ chøc c¬ quan vµ vÒ nghiÖp vô thu chi tµi chÝnh ®Ó cã quyÕt ®Þnh xö lý kÞp thêi. 7. X©y dùng hÖ thèng thèng kª cho b¶o hiÓm x· héi. §Ó hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi ho¹t ®éng mét c¸ch tù chñ cã hiÖu qu¶ cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng thèng kª, hÖ thèng nµy cã thÓ tËp trung ®­îc c¸c sè liÖu cã liªn quan ®Õn toµn bé sù tham gia cña c¸c thµnh viªn nh­: sè l­îng ®¬n vÞ, ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi tæng quü l­¬ng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi, tõ ®ã tÝnh ra sè tiÒn ®ãng b¶o hiÓm x· héi, sè ng­êi h­ëng trî cÊp b¶o hiÓm x· héi hµng n¨m vµ sè tiÒn dïng ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng trî cÊp tõ c¸c chÕ ®é nµy. Ngoµi ra tõ sè liÖu thèng kª vµ tµi liÖu ph©n tÝch thèng kª chóng ta cßn biÕt ®­îc sè l­îng ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi theo tõng ®é tuæi, tõng thµnh phÇn kinh tÕ, tõng khu vùc kinh tÕ, tõ ®ã cã h­íng ®Ò xuÊt phï hîp nh»m më réng ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi trong t­¬ng lai. Song song víi viÖc x©y dùng mét hÖ thèng thèng kª hoµn chØnh cÇn nhanh chãng hoµn thµnh viÖc cÊp thÎ, sæ b¶o hiÓm x· héi ®Ó theo dâi qu¸ tr×nh thu chi thuËn tiÖn vÒ l©u dµi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i, nªn thùc hiÖn qu¶n lý ®èi t­îng theo mÉu hå s¬ ®· ®­îc m· ho¸ vµ tiÕn hµnh l­u tr÷ hå s¬ b»ng m¸y vi tÝnh. KÕt luËn ChÝnh s¸ch BHXH lµ mét bé phËn quan träng cña chÝnh s¸ch x· héi cña mét n­íc. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay BHXH ®ang trë thµnh nhu cÇu cÊp b¸ch vµ ®ßi hái kh¸ch quan cña ng­êi lao ®éng. BHXH lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó b¶o vÖ che chë ng­êi lao ®éng khái ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña nh÷ng h¹n chÕ trong c¬ chÕ kinh tÕ míi vµ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h­ëng lín ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi. Cïng víi viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH, c¬ chÕ qu¶n lý quü BHXH còng ®­îc ®æi míi c¨n b¶n. Néi dung quan träng nhÊt cña viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý quü BHXH lµ viÖc h×nh thµnh quü BHXH tËp trung thèng nhÊt, ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Quü ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ nguån ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH ®Ó chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH theo LuËt ®Þnh. Chñ sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng ph¶i tham gia ®ãng BHXH th× ng­êi lao ®éng míi ®­îc h­ëng, ®ãng nhiÒu h­ëng nhiÒu, ®ãng Ýt h­ëng Ýt, kh«ng ®ãng kh«ng h­ëng. PhÇn quü t¹m thêi nhµn rçi ®­îc ®Çu t­ t¨ng tr­ëng. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý quü BHXH còng ®· béc lé ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu bæ sung, hoµn thiÖn. §Ó BHXH thùc sù trë thµnh mét chÝnh s¸ch x· héi quan träng gãp phÇn h¬n n÷a vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi bªn c¹nh nh÷ng ®æi míi chung vÒ chÝnh s¸ch BHXH th× quü BHXH còng ph¶i kh«ng ngõng ®­îc nghiªn cøu ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn h¬n n÷a. §Ò tµi :“ Mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ” .®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ®æi míi h¬n n÷a c¬ chÕ qu¶n lý quü BHXH. Trªn ®©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Hoµn thµnh ®­îc ®Ò tµi nµy ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n cßn cã sù ®ãng gãp , gióp ®ì tÝch cùc cña c¸c b¹n vµ sù h­íng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ng­êi ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1.Gi¸o tr×nh kinh tÕ b¶o hiÓm - tr­êng §HKTQD Hµ néi 2. Mét sè vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta hiÖn nay -1996 3. T¹p chÝ lao ®éng vµ x· héi n¨m 1998, 1999, 2000, 2001 4. Quy ho¹ch tæng thÓ b¶o hiÓm x· héi cña b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam 5. §Ò tµi khoa häc: Vai trß cña Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. 6. ChÝnh s¸ch x· héi mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn 7. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh vÒ b¶o hiÓm x· héi XB 1995 8. §Ò tµi khoa häc “Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh BHXH ViÖt nam” 9. T¹p chÝ BHXH c¸c sè n¨m 2000, 2001. Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ BHXH 2 I. Tæng quan vÒ BHXH 2 1. Kh¸i niÖm cña BHXH 2 2. B¶n chÊt cña BHXH 2 3. Vai trß cña BHXH trong KTQD 3 4. Mét sè néi dung c¬ b¶n cña BHXH 5 II. Quü BHXH 6 1. Kh¸i niÖm vµ vai trß cña quü BHXH ®èi víi hÖ thèng BHXH 6 2. Nguån h×nh thµnh vµ c¸c môc ®Ých sö dông cña quü BHXH 8 3. Ph©n lo¹i quü BHXH 9 4. Qu¶n lý quü BHXH 10 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng quü BHXH ë ViÖt Nam 11 I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 11 II. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu chi BHXH ViÖt Nam 13 1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng thu BHXH 13 2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng chi BHXH 15 3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c thu - chi BHXH 19 III. §¸nh gi¸ c«ng t¸c qu¶n lý quü BHXH 22 1. T×nh h×nh duy tr× vµ t¨ng tr­ëng quü BHXH 22 2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý quü BHXH ViÖt Nam 24 IV. §¸nh gi¸ hiÖu qña ho¹t ®éng cña quü BHXH ViÖt Nam 26 1. C¸c thµnh tùu ®¹t ®­îc 26 2. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc 27 Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quü BHXH 28 I. Nh÷ng thuËn lîi vµ tån t¹i cña viÖc qu¶n lý quü BHXH ë ViÖt Nam 28 1. ThuËn lîi 28 2. Nh÷ng tån t¹i 29 II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý quü BHXH ViÖt Nam 29 1. Më réng ®èi t­îng tham gia BHXH 29 2. B¶o ®¶m sù hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi quü BHXH 31 3. VÊn ®Ò ®Çu t­ quü BHXH 31 4. Tæ chøc thùc hiÖn qu¶n lý quü BHXH 33 5. T¨ng c­êng viÖc kiÓm tra, thanh tra, xö ph¹t nh÷ng vi ph¹m vÒ ®ãng BHXH cña c¸c c¬ quan doanh nghiÖp 34 6. N©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc trong c¬ quan BHXH 35 7. X©y dùng hÖ thèng thèng kª cho BHXH 36 KÕt luËn 37 Tµi liÖu tham kh¶o 38