Đề tài Một số vấn đề về tổ chức thanh toán bù trừ của Ngân hàng công thương khu vực Ba Đình

rçi ®Ó t¹o nguån vèn ®¸p øng nhu cÇu sö dông vèn ngµy mét t¨ng. ChÝnh v× vËy thùc hiÖn tèt nghiÖp vô thanh to¸n Ng©n hµng sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸c nghiÖp vô tÝn dông n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cho Ng©n hµng. §èi víi Nhµ n­íc, Ng©n hµng lµ mét tæ chøc kinh tÕ thùc hiÖn, thùc thi c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông thanh to¸n, lµ c¬ quan tæ chøc, ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. 2. Nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng. 2.1. §Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt : Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sö dông tiÒn ghi sæ hay cßn gäi lµ bót tÖ. §©y lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. ViÖc thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n cña ng­êi tr¶ tiÒn chuyÓn vµo tµi kho¶n cña ng­êi thô h­ëng t¹i Ng©n hµng, kho b¹c Nhµ n­íc, hoÆc b»ng c¸ch bï trõ lÉn nhau. - Trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, mçi kho¶n thanh to¸n cã Ýt nhÊt 3 bªn tham gia, ®ã lµ : ng­êi tr¶ tiÒn, ng­êi nhËn tiÒn vµ c¸c trung gian thanh to¸n. Ng­êi tr¶ tiÒn cã thÓ lµ ng­êi mua hµng, ng­êi nhËn dÞch vô, ng­êi nép thuÕ, tr¶ nî hoÆc lµ ng­êi chuyÓn nh­îng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã do thiÖn chÝ cho ng­êi kh¸c hay do luËt ®Þnh. Ng­êi tr¶ tiÒn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. Cã thÓ hä lµ ng­êi më ®Çu hoÆc tiÕp nèi trong qu¸ tr×nh thanh to¸n ®· ®­îc ng­êi nhËn tiÒn khëi x­íng tr­íc. Ng­êi tr¶ tiÒn cã nhiÖm vô tr¶ ®óng h¹n sè tiÒn ph¶i tr¶ vµ ph¶i t«n träng nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt nh­ lËp lµ nép chøng tõ thanh to¸n theo mÉu quy ®Þnh vµ theo nh÷ng thêi h¹n quy ®Þnh hoÆc ®­îc tho¶ thuËn tr­íc. Ng­êi tr¶ tiÒn cã quyÒn tõ chèi thanh to¸n nÕu c¸c chñ thÓ kh¸c vi ph¹m nh÷ng cam kÕt hay nh÷ng quy ®Þnh ®· tho¶ thuËn gi÷a 2 bªn. Ng­êi nhËn tiÒn cßn gäi lµ ng­êi thô h­ëng, lµ ng­êi ®­îc h­ëng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã do ®· giao hµng, cung øng dÞch vô hoÆc do luËt ®Þnh, hoÆc do thiÖn chÝ cña ng­êi kh¸c. §èi víi ng­êi nhËn tiÒn, lµ ng­êi b¸n hµng hay cung øng dÞch vô th× c¬ së ®Ó nhËn tiÒn lµ c¸c chøng tõ hay ho¸ ®¬n giao hµng. Trong tr­êng hîp ng­êi nhËn tiÒn víi t­ c¸ch lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¬ së nhËn tiÒn lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh, lÖnh ph©n phèi cña cÊp trªn. Tr­êng hîp ng­êi nhËn tiÒn lµ chñ nî th× c¬ së nhËn tiÒn lµ c¸c hîp ®ång hay khÕ ­íc vay nî. C¸c trung gian thanh to¸n : lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh nh­ NHTM, kho b¹c Nhµ n­íc. - Khi tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¶i sö dông c¸c chøng tõ thanh to¸n riªng. Chøng tõ thanh to¸n lµ c¸c ph­¬ng tiÖn chuyÓn t¶i nh÷ng ®iÒu kiÖn thanh to¸n vµ ®­îc sö dông lµm c¨n cø ®Ó thùc hiÖn viÖc chi tr¶. Chøng tõ thanh to¸n gåm c¸c lÖnh thu, c¸c lÖnh chi cho chÝnh ng­êi nhËn tiÒn hay ng­êi tr¶ tiÒn lËp ra. Tuú theo c¸c h×nh thøc cô thÓ mµ lÖnh thu vµ lÖnh chi cã c¸c møc ®é phøc t¹p kh¸c nhau, nh­ng dï sao th× mçi chøng tõ còng ph¶i chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh­ tªn, ®Þa chØ, ng­êi tr¶ vµ ng­êi nhËn, sè tiÒn tr¶, lý do tr¶ tiÒn, ch÷ ký vµ dÊu cña chñ tµi kho¶n vµ kÕ to¸n tr­ëng hay ng­êi thõa hµnh trùc tiÕp lËp chøng tõ KÌm theo lÖnh chi hay lÖnh thu cã thÓ cßn nh÷ng chøng tõ phô trî kh¸c nh­ b¶ng kª, giÊy b¸o liªn hµng. Nh÷ng chøng tõ nµy phôc vô cho viÖc xö lý kÕ to¸n cña c¸c trung gian thanh to¸n. 2.2. Nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n vÒ kh«ng dïng tiÒn mÆt. 2.2.1. Tµi kho¶n thanh to¸n. §Ó tiÕn hµnh trÝch chuyÓn tµi kho¶n, quy ®Þnh ®Çu tiªn lµ c¸c chñ thÓ thanh to¸n ph¶i më tµi kho¶n t¹i mét hay nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh trung gian, c¸c kh¸ch hµng (gåm c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c ®¬n vÞ vò trang, c«ng d©n ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam) ®­îc quyÒn lùa chän Ng©n hµng ®Ó më tµi kho¶n giao dÞch vµ ®­îc thùc hiÖn thanh to¸n, tµi kho¶n ph¶i lu«n cã ®ñ sè d­ ®Ó thanh to¸n kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ cho ng­êi thô h­ëng. ViÖc më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i Ng©n hµng vµ thùc hiÖn thanh to¸n qua tµi kho¶n ®­îc ghi b»ng ®ång ViÖt Nam. Tr­êng hîp më tµi kho¶n vµ thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ ph¶i thùc hiÖn theo quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña chÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh. Ngoµi ra, trong mét sè h×nh thøc thanh to¸n cßn ®ßi hái ph¶i cã hîp ®ång kinh tÕ hay ®¬n ®Æt hµng, c¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n ph¶i thùc hiÖn ®óng theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ký trong hîp ®ång kinh tÕ. Hîp ®ång kinh tÕ hay ®¬n ®Æt hµng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt khi x¶y ra tranh chÊp trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. 2.2.2. TÊt c¶ nh÷ng chøng tõ thanh to¸n cña c¸c chñ thÓ thanh to¸n ®Òu ph¶i lËp trªn mÉu in s½n do Ng©n hµng in vµ nh­îng b¸n. Nh÷ng chøng tõ ®ã ph¶i ®­îc lËp ®ñ niªn, biÕt râ rµng, kh«ng ®­îc tÈy xo¸ vµ ph¶i nép vµo Ng©n hµng theo ®óng quy ®Þnh. C¸c Ng©n hµng cã quyÒn tõ chèi viÖc thanh to¸n hoÆc kh«ng tiÕp nhËn c¸c giÊy tê thanh to¸n trong tr­êng hîp chñ thanh to¸n vi ph¹m mét trong c¸c quy ®Þnh cña chÕ ®é thanh to¸n hiÖn hµnh. 2.2.3. Tr¸ch nhiÖm cña Ng©n hµng trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. - Thùc hiÖn c¸c uû nhiÖm thanh to¸n cña c¸c chñ tµi kho¶n (bªn tr¶ tiÒn) ph¶i ®¶m b¶o an toµn chÝnh x¸c, thuËn tiÖn. C¸c Ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm chi tr¶ b»ng tiÒn mÆt hoÆc chuyÓn kho¶n trong ph¹m vi sè d­ tiÒn göi cho phÐp theo yªu cÇu cña chñ tµi kho¶n. - NÕu do sai sãt trong qu¸ tr×nh thanh to¸n g©y thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng th× Ng©n hµng ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i vµ tuú theo møc ®é vi ph¹m cã thÓ bÞ xö lý tr­íc ph¸p luËt. - Ng©n hµng ph¶i cung cÊp sè liÖu trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng cho c¸c c¬ quan ngoµi Ng©n hµng khi cã v¨n b¶n yªu cÇu kiÓm tra cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Khi thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng, Ng©n hµng ®­îc phÐp thu lÖ phÝ theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc. 2.2.4. H×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng bao gåm: H×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc (sÐc chuyÓn kho¶n b¶o chi). H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi chuyÓn tiÒn. H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu. H×nh thøc thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông. H×nh thøc thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n. H×nh thøc thanh to¸n b»ng thÎ thanh to¸n. Mçi h×nh thøc thanh to¸n cã néi dung kinh tÕ kh¸c nhau ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thanh to¸n ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ. 2.2.4. C¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n vèn gi÷a c¸c Ng©n hµng. Thanh to¸n liªn hµng. Më tµi kho¶n tiÒn göi lÉn nhau ®Ó thanh to¸n. Uû nhiÖm thanh to¸n. Thanh to¸n bï trõ. 3. Thanh to¸n bï trõ - mét bé phËn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.1. Sù cÇn thiÕt vµ ý nghÜa cña thanh to¸n bï trõ. Sau NghÞ ®Þnh 53 cña ChÝnh phñ, hÖ thèng Ng©n hµng n­íc ta gåm 2 cÊp ®ã lµ: hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. Do cã nhiÒu kh¸ch hµng më t¹i c¸c Ng©n hµng kh¸c nhau cïng, hoÆc kh¸c hÖ thèng nªn viÖc thanh to¸n cho nhau sÏ liªn quan ®Õn c¸c ng©n hµng phôc vô ®«i bªn mua b¸n. C¸c ng©n hµng cã liªn quan nµy ph¶i hoµn thiÖn viÖc thanh to¸n tiÒn cña kh¸ch hµng cho nhau. Bëi vËy cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng, c¸c ng©n hµng liªn quan kh«ng nh÷ng ph¶i tiÕp tôc hoµn thµnh qu¸ tr×nh thanh to¸n cho kh¸ch hµng mµ cßn ph¶i thanh to¸n vèn cho nhau mét c¸ch sßng ph¼ng. Víi c¸c lý do ®ã nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña thanh to¸n qua l¹i gi÷a c¸c ng©n hµng. Trong qu¸ tr×nh mua b¸n hµng ho¸ cña doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n, Ng©n hµng ®¶m nhiÖm kh©u thanh to¸n th× mçi ng©n hµng ®Òu lµ mét trung gian, thu hé, chi hé cho kh¸ch hµng råi thùc hiÖn thanh to¸n víi nhau. Nh­ng mçi ng©n hµng lµ ng­êi ®ång thêi võa thu hé võa chi hé nªn doanh sè thanh to¸n ®­îc bï trõ cho nhau. Sè chªnh lÖch cuèi cïng cña mçi chu kú giao dÞch ®èi víi mçi ng©n hµng lµ mét kho¶n nî hoÆc kho¶n ®­îc thu thùc sù ph¶i thanh to¸n sau khi bï trõ, ®ã chÝnh lµ c¬ së ®Ó ph¸t sinh hÖ thèng thanh to¸n bï trõ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cµng ph¸t triÓn khèi l­îng thanh to¸n giao dÞch cña c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng lín kÐo theo khèi l­îng vèn mµ c¸c ng©n hµng ph¶i thanh to¸n cho nhau ngµy cµng lín. Do vËy cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông h×nh thøc thanh to¸n bï trõ nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao trong c«ng t¸c thanh to¸n. Trong ph­¬ng thøc nµy cã ng©n hµng thµnh viªn cã quan hÖ ph¶i thu hay ph¶i tr¶ lÉn nhau kh«ng thùc hiÖn thanh to¸n trùc tiÕp tõng mãn cho nhau mµ chØ thanh to¸n sè chªnh lÖch cuèi cïng mµ ng©n hµng m×nh ph¶i tr¶ hay ®­îc thu do Ng©n hµng chñ tr× ®­a ra trªn c¬ së tæng hîp trªn sè bï trõ cho tõng ng©n hµng víi c¸c ng©n hµng kh¸c cã liªn quan. Nh­ vËy c¸ch thanh to¸n nµy gi¶m ®­îc rÊt nhiÒu lÇn trÝch chuyÓn c¸c tµi kho¶n vµ lu©n chuyÓn chøng tõ. HiÖu qu¶ cña thanh to¸n bï trõ thÓ hiÖn b»ng tû lÖ bï trõ gi÷a sè tiÒn bï trõ ®­îc víi tæng sè doanh sè ph¶i thanh to¸n gi÷a c¸c ®¬n vÞ tham gia thanh to¸n bï trõ. Tû sè nµy cµng cao th× hiÖu qu¶ kinh tÕ cµng lín. Thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng ®Æc biÖt lµ thanh to¸n bï trõ cã ý nghÜa rÊt lín, nã thÓ hiÖn chøc n¨ng tËp trung thanh to¸n cña ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n ng©n hµng lµ nh»m tiÕp tôc hoµn thiÖn qu¸ tr×nh thanh to¸n cña c¸c kh¸ch hµng, do ®ã thùc hiÖn tèt nghiÖp vô nµy kh«ng chØ lµm cho c¸c mèi quan hÖ, trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ cña c¸c kh¸ch hµng ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch thuËn lîi mµ cßn thÓ hiÖn chøc n¨ng tËp trung thanh to¸n cña ng©n hµng vÒ b¶o qu¶n tiÒn tÖ, tiÕn hµnh thanh to¸n theo sù uû th¸c cña kh¸ch hµng, nhËn tiÒn göi vµo tµi kho¶n, theo dâi sæ s¸ch... ë ®©y ng©n hµng võa ®ãng vai trß lµ thñ quü cña kh¸ch hµng ®ång thêi lµ trung gian thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng lµ thùc hiÖn tèt yªu cÇu cña c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nhanh chãng, kÞp thêi, chÝnh x¸c, an toµn tµi s¶n t¨ng vßng quay cña vèn thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng lµ thùc hiÖn yªu cÇu c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thanh to¸n bï trõ cã ý nghÜa lµ gãp phÇn tiÕt kiÖm ®­îc ph­¬ng tiÖn tiÒn tÖ trong thanh to¸n cña ng©n hµng thµnh viªn. Tû lÖ gi÷a tæng sè tiÒn ®· tiÕt kiÖm ®­îc sau khi thanh to¸n bï trõ víi tæng sè tiÒn ®¸ng lÏ ph¶i thanh to¸n qua l¹i cµng cao th× vèn trong thanh to¸n ®­îc tiÕt kiÖm cµng lín, tèc ®é thanh to¸n t¨ng sè nî lÉn nhau ®­îc gi¶m bít, thñ tôc thanh to¸n lu©n chuyÓn chøng tõ ®¬n gi¶n tõ ®ã tiÕt kiÖm ®­îc c¸c chi phÝ trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n. 3.2. C¸c nguyªn t¾c cña thanh to¸n bï trõ: C¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i b¶o ®¶m c¸c tÝn nhiÖm cña ng©n hµng m×nh víi ng©n hµng kh¸c trong thanh to¸n bï trõ, thanh to¸n kÞp thêi sßng ph¼ng sè chªnh lÖch thanh to¸n víi ng©n hµng chñ tr×. Theo nguyªn t¾c tæ chøc kü thuËt nghiÖp vô cña thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng (ban hµnh theo Q§181 NH-Q§ ngµy 10/10/1991 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc) tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn vµ thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh sau: - Ph¶i cã tiÒn göi t¹i Ng©n hµng chñ tr× thanh to¸n bï trõ. - Ph¶i tu©n thñ vµ thùc hiÖn ®óng, ®Çy ®ñ c¸c quy t¾c, tæ chøc trong kü thuËt vÒ nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ nh­: - Ph¶i cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ thanh to¸n bï trõ vµ cam kÕt chÊp hµnh ®óng quy ®Þnh trong thanh to¸n bï trõ. + Ph¶i cã v¨n b¶n giíi thiÖu c¸c c¸n bé chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp giao nhËn chøng tõ vµ lµm thñ tôc thanh to¸n trong thanh to¸n bï trõ. Nh÷ng ng­êi trùc tiÕp ®Õn giao nhËn, lµm thñ tôc thanh to¸n ph¶i giíi thiÖu ch÷ ký cña m×nh víi ng©n hµng chñ tr× víi ng©n hµng thµnh viªn kh¸c. + Ph¶i thùc hiÖn ®óng giê giÊc ®Õn giao nhËn chøng tõ víi nh©n hµng thµnh viªn kh¸c theo quy ®Þnh chung cña ng©n hµng chñ tr×. + Ph¶i lËp ®óng, ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi c¸c giÊy tê vµ trong khi giao dÞch thanh to¸n bï trõ. Sè liÖu ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, râ rµng ®ång thêi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lý ®èi víi tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña chøng tõ vµ chÝnh x¸c cña sè liÖu. + Ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh kü thuËt vµ h¹ch to¸n trong thanh to¸n bï trõ kÓ c¶ viÖc ®iÒu chØnh c¸c sai lÇm trong h¹ch to¸n thanh to¸n bï trõ ®Ó ®¶m b¶o sè liÖu nhÊt trÝ gi÷a c¸c ng©n hµng thµnh viªn cã liªn quan vµ ng©n hµng chñ tr×. + Ng©n hµng chñ tr× chÞu tr¸ch nhiÖm tæng hîp kÕt qu¶ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn vµ thanh to¸n sè chªnh lÖch trong thanh to¸n bï trõ. - Nguyªn t¾c thanh to¸n sè chªnh lÖch trong thanh to¸n bï trõ: + Ng©n hµng chñ tr× ®­îc chñ ®éng trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn (nÕu cã) ®Ó thanh to¸n cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn kh¸c. + Tr­êng hîp thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶ trong thanh to¸n bï trõ (tµi kho¶n thanh to¸n t¹i ng©n hµng chñ tr× kh«ng ®ñ sè d­ thanh to¸n th× ng©n hµng thµnh viªn ph¶i nép tiÒn mÆt, ng©n phiÕu vµo ng©n hµng chñ tr× hoÆc xin vay ng©n hµng chñ tr× theo chÕ ®é vay bï ®¾p thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ hoÆc vay ng©n hµng thµnh viªn kh¸c (nÕu ®­îc tho¶ thuËn). + Tr­êng hîp kh«ng ®­îc ng©n hµng chñ tr× cho vay th× ng©n hµng chñ tr× sÏ chuyÓn sè thiÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n (sè ph¶i tr¶ kh«ng thanh to¸n ®­îc) sang nî qu¸ h¹n vµ ph¹t theo l·i suÊt qu¸ h¹n cña lo¹i cho vay nµy vµ ®×nh chØ ngay viÖc tham gia thanh to¸n bï trõ cña ng©n hµng ®ã nÕu nî qu¸ h¹n ph¸t sinh liªn tiÕp ba lÇn, ®ång thêi b¸o cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn kh¸c biÕt. 3.3. Quy tr×nh thanh to¸n bï trõ a. C«ng viÖc t¹i c¸c ng©n hµng thµnh viªn ph¸t sinh nghiÖp vô: Sau khi nhËn ®­îc c¸c chøng tõ thanh to¸n bï trõ ph¸t sinh, nh©n viªn kiÓm so¸t giao chøng tõ cho nh©n viªn thanh to¸n bï trõ kiÓm tra l¹i tÝnh hîp lÖ hîp ph¸p cña chøng tõ vµ chÝnh x¸c cña sè liÖu trªn chøng tõ sau ®ã thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: - X¾p xÕp chøng tõ. + Theo tõng ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng. + Trong tõng ng©n hµng thµnh viªn, chøng tõ ®­îc ph©n thµnh vÕ nî riªng vÕ cã riªng. + Trong mçi vÕ chøng tõ cã thÓ x¾p xÕp theo tõng lo¹i (sÐc, uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu). §èi víi nh÷ng chøng tõ liªn hµng ®Õn mµ ®i thanh to¸n bï trõ C¸n bé thanh to¸n bï trõ ph¶i ghi lªn chøng tõ tµi kho¶n trªn sè liÖu cña ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng. Sau khi xÕp song chøng tõ thanh to¸n bï trõ tiÕn hµnh nhËp sè liÖu chøng tõ vµo m¸y tÝnh. + KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu: Thùc hiÖn b­íc kiÓm tra b»ng ch­¬ng tr×nh vµ chÊm b¶ng kª do m¸y in, in ra ®Ó ph¸t hiÖn sai sãt. NÕu ph¸t hiÖn sai sãt th× c¨n cø vµo chøng tõ ®Ó söa l¹i cho chÝnh x¸c. + GhÐp qua liªn hµng: Víi c¸c ng©n hµng thµnh viªn thanh to¸n bï trõ cã liªn quan ®Õn phÇn liªn hµng th× c¸c sè liÖu liªn hµng liªn quan ®Õn thanh to¸n bï trõ ®­îc ghÐp vµo sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i. + In b¶ng kª thanh to¸n bï trõ mÉu sè 12 vµ14: B¶ng kª mÉu sè 12 ®­îc lËp cho tõng ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng vµ theo tõng vÕ nî riªng, cã riªng. Mçi b¶ng kª mÉu sè 12 ®­îc in lµm hai liªn. B¶ng kª mÉu sè 14 ®­îc lËp trªn c¬ së tæng hîp c¸c b¶ng kª mÉu sè 12 ë c¶ hai vÕ nî, cã vµ lËp cho tÊt c¶ c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng cã liªn quan. Mçi b¶ng kª mÉu sè 14 ®­îc in lµm hai liªn. B¶ng kª nµy thÓ hiÖn sè ph¶i thu hay ph¶i tr¶ cña ng©n hµng ph¸t sinh nghiÖp vô víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng cã liªn quan. + Göi file thanh to¸n bï trõ ®i ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ: cã thÓ copy file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i vµo ®Üa mÒm ®Ó thanh to¸n viªn mang ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ hoÆc chuyÓn qua m¹ng Modem ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ. Tr­íc khi göi file sè liÖu thanh to¸n bï trõ vÒ trung t©m thanh to¸n bï trõ ph¶i kiÓm tra l¹i file nµy gåm: KiÓm tra trªn file, ngµy th¸ng, néi dung vµ h×nh thøc cña file ®Ó tr¸nh tr­êng hîp nhÇm lÉn hoÆc file göi ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ kh«ng sö dông ®­îc g©y chËm trÔ trong qu¸ tr×nh thanh to¸n bï trõ t¹i trung t©m hoÆc bÞ lo¹i kh«ng ®­îc phÐp tham gia phiªn bï trõ ®ã. + C¨n cø vµo c¸c b¶ng kª mÉu sè 12 tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n thanh to¸n bï trõ cña ng©n hµng thµnh viªn. + KÑp tõng b¶ng kª mÉu sè 12 cïng chøng tõ t­¬ng øng vµo sæ chøng nhËn giao nhËn chøng tõ víi tõng ng©n hµng ®èi ph­¬ng, ®Õn giê mang ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ cïng víi b¶ng kª mÉu sè 14 ®Ó tham gia phiªn bï trõ. b. C«ng viÖc t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ b1. C«ng viÖc cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ. Hµng ngµy dï cã ph¸t sinh hay kh«ng ph¸t sinh nhu cÇu thanh to¸n bï trõ th× ®Õn phiªn thanh to¸n bï trõ c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ ph¶i ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ ®Ó tham gia thanh to¸n bï trõ. NÕu cã ph¸t sinh nhu cÇu thanh to¸n bï trõ th× ng©n hµng thµnh viªn ph¶i ®em c¸c chøng tõ gèc kÌm theo b¶ng kª mÉu sè 12 giao cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi øng. Riªng b¶ng kª mÉu sè 14 vµ ®Üa mÒm ®· copy file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i giao cho ng©n hµng chñ tr× (nÕu kh«ng truyÒn file bï trõ qua m¹ng Modem vÒ trung t©m thanh to¸n bï trõ). Khi giao nhËn chøng tõ c¸n bé thanh to¸n bï trõ ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra ký giao nhËn c¸c chøng tõ vµ b¶ng kª mÉu sè 12 cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®èi ph­¬ng kh¸c, chÊp nhËn hay kh«ng chÊp nhËn khi cã c¸c chøng tõ sè liÖu thanh to¸n bï trõ sai lÇm. + Kh«ng chÊp nhËn th× ph¶i söa sai l¹i sè liÖu b¶ng kª mÉu sè 12 vµ ký x¸c nhËn, ®ång thêi yªu cÇu ng©n hµng chñ tr× söa l¹i file sè liÖu trªn m¸y tÝnh theo sè liÖu míi ®· söa vµ in l¹i b¶ng kª mÉu sè 12 vµ 14 ®óng. Tr­êng hîp trong phiªn bï trõ ng©n hµng thµnh viªn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n C¸n bé ®i bï trõ ph¶i lµm ®¬n xin vay cã x¸c nhËn cña kÕ to¸n tr­ëng, chñ tr× kho¶n ®Ò nghÞ ng©n hµng chñ tr× cho vay ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n bï trõ. Sau phiªn bï trõ c¸c ng©n hµng thµnh viªn nhËn ®­îc kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ cña phiªn bï trõ gåm: + C¸c chøng tõ vµ b¶ng kª mÉu sè 12 do c¸c ng©n hµng thµnh viªn kh¸c giao. + B¶ng kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ vµ file sÏ cã sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®­îc copy vµo ®Üa mÒm hoÆc truyÒn qua Modem. Tr­êng hîp ng©n hµng thµnh viªn kh«ng ph¸t sinh nhu cÇu thanh to¸n bï trõ còng ph¶i ®Õn tham gia phiªn bï trõ t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ ®Ó nhËn kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ cña ng©n hµng chñ tr× giao vµ b¶ng kª mÉu sè 12 cïng chøng tõ do ng©n hµng thµnh viªn kh¸c giao. b2. C«ng viÖc cña ng©n hµng chñ tr× t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ. + Copy file víi ng©n hµng thµnh viªn: Ng©n hµng chñ tr× copy file d÷ liÖu thanh to¸n bï trõ ®i cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thanh to¸n bï trõ vµo m¸y chñ cña m¹ng b»ng ®Üa mÒm hoÆc qua ®­êng truyÒn Modem. + Söa t¹o file cña c¸c thµnh viªn: Trong qu¸ tr×nh giao nhËn chøng tõ vµ b¶ng kª mÉu sè 12 cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn trong phiªn bï trõ nÕu ph¸t hiÖn sai lÇm c¸c bé phËn thanh to¸n ng©n hµng thµnh viªn ph¶i söa trùc tiÕp lªn b¶ng kª mÉu sè 12 vµ 14, ký tªn x¸c nhËn söa ®ång thêi yªu cÇu ng©n hµng chñ tr× söa lªn file sè liÖu vµ in b¶ng kª míi (qu¸ tr×nh nµy ph¶i ®­îc sù ®ång ý vµ ký nhËn cña c¸c bªn tham gia cã liªn quan, cã b¶o l­u sè liÖu tr­íc vµ sau khi söa b»ng giÊy). + GhÐp tÊt c¶ c¸c file ®i cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn: TÊt c¶ c¸c file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i do c¸c ng©n hµng thµnh viªn göi ®Õn ®­îc ghÐp l¹i thµnh mét file thanh to¸n bï trõ ®i chung ®Ó tæng hîp, tÝnh to¸n kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ vµ in b¶ng kª ë b­íc sau. + In b¶ng kª ®i, ®Õn tæng hîp mÉu sè 12 ®Ó kiÓm tra ®èi chiÕu l¹i sè liÖu: Ng©n hµng chñ tr× in ra b¶ng kª mÉu sè 12 tæng hîp ®Ó ®èi chiÕu víi b¶ng kª mÉu sè 12 vµ sè liÖu thanh to¸n bï trõ cña tõng ng©n hµng thµnh viªn. + In b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ mÉu sè 14: C«ng viÖc nµy nh»m ®Ó ®èi chiÕu tæng hîp sè ph¶i thu, ph¶i tr¶ trªn b¶ng thanh to¸n bï trõ mÉu sè 14 cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn nép vµo. Ng©n hµng chñ tr× in b¶ng kª tæng hîp kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ mÉu sè 14 tõ file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®i chung ®· tËp h¬p ®­îc ë c¸c b­íc tr­íc ®Ó kiÓm tra. + T¹o file thanh to¸n bï trõ ®Õn cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn: Tõ file sè liÖu ®i chung t¹o ra c¸c file chÝnh lµ c¸c sè liÖu, c¸c chøng tõ ®Õn cho c¸c ng©n hµng thµnh viªn (t­¬ng øng víi c¸c chøng tõ ng©n hµng thµnh viªn nhËn ®­îc trong phiÕu bï trõ). C¸c file chÝnh nµy kÕt hîp víi file thanh to¸n bï trõ ®i cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®Ó t¹o ra c¸c file gåm c¶ sè liÖu ®i vµ ®Õn cho tõng ng©n hµng thµnh viªn. B­íc nµy cßn t¹o ra file tæng hîp bï trõ ®Ó in c¸c b¶ng kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ mÉu sè 15 vµ b¶ng tæng hîp c©n ®èi mÉu sè 16. + In b¶ng kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ mÉu sè 15 vµ 16: B¶ng mÉu sè 15 ®­îc in cho tõng ng©n hµng thµnh viªn ®Ó thÓ hiÖn kÕt qu¶ thanh to¸n cuèi cïng lµ ng©n hµng thµnh viªn ®­îc thu hay ph¶i tr¶. B¶ng mÉu sè 16 ®­îc lËp trªn c¬ së c¸c b¶ng mÉu sè 15 ®Ó kiÓm tra tÝnh c©n ®èi, chÝnh x¸c trong viÖc lËp c¸c b¶ng mÉu sè15 th«ng qua b¶ng kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ mÉu sè 15, ng©n hµng chñ tr× h¹ch to¸n sè chªnh lÖch ph¶i thu, ph¶i tr¶ vµo tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn t¹i ng©n hµng chñ tr×. Tr­êng hîp ®èi víi ng©n hµng thµnh viªn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, ng©n hµng chñ tr× xem xÐt tõng tr­êng hîp cô thÓ cho vay thanh to¸n theo kh¶ n¨ng cã thÓ. b3. C«ng viÖc t¹i ng©n hµng thµnh viªn kÕt thóc nghiÖp vô. + In b¶ng kª ®i vµ ®Õn: Tõ file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®Õn nhËn ®­îc chøng tõ ng©n hµng chñ tr×, ng©n hµng thµnh viªn in b¶ng kª thanh to¸n bï trõ mÉu sè 12 gåm c¸c chøng tõ ®i vµ c¸c chøng tõ ®Õn do thµnh viªn thanh to¸n giao dÞch kh¸c giao cho. + ChuyÓn ®æi file thanh to¸n bï trõ: B­íc nµy thùc hiÖn söa ®æi cÊu tróc cña d÷ liÖu chung thµnh cÊu tróc riªng biÖt thÝch hîp víi cÊu tróc d÷ kiÖn kÕ to¸n giao dÞch ph¸t sinh cña ng©n hµng thµnh viªn ®Ó kh«ng ph¶i nhËp l¹i sè liÖu c¸c chøng tõ thanh to¸n bï trõ nhËn vÒ ®Ó h¹ch to¸n. + §èi chiÕu kiÓm tra l¹i c¸c b¶ng kª mÉu sè 12 vµ chøng tõ nhËn vÒ víi b¶ng kª in ra tõ file sè liÖu thanh to¸n bï trõ ®Õn, ®ång thêi kiÓm tra l¹i b¶ng kª mÉu sè 15 ®Ó tiÕn hµnh h¹ch to¸n vµo c¸c tµi kho¶n thÝch hîp. + Cã thÓ tãm t¾t quy tr×nh thanh to¸n bï trõ theo s¬ ®å sau: Chøng tõ thanh to¸n bï trõ ®i Chøng tõ thanh to¸n bï trõ ®Õn - C¸c b¶ng kª thanh to¸n bï trõ (B¶ng kª mÉu sè 12 + chøng tõ gèc vµ b¶ng kª mÉu sè 14). - D÷ liÖu thanh to¸n bï trõ ®i (§Üa mÒm hoÆc Modem). - C¸c b¶ng kª thanh to¸n bï trõ (B¶ng kª mÉu sè 12 + chøng tõ gèc vµ b¶ng kª mÉu sè 15). - D÷ liÖu thanh to¸n bï trõ ®Õn (§Üa mÒm hoÆc Modem). Ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Æc biÖt ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ tÝn dông vµ thanh to¸n Ng©n hµng. Gièng nh­ nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, Ng©n hµng còng cã c¸c chøc n¨ng : Chøc n¨ng qu¶n trÞ, kinh doanh kü thuËt, kÕ to¸n, tÝn dông vµ tµi chÝnh. Trong c¸c chøc n¨ng nµy th× chøc n¨ng kÕ to¸n ®­îc coi lµ hÖ thÇn kinh cña Ng©n hµng, c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh ®Òu ®­îc kÕ to¸n ghi nhËn, ph©n lo¹i tæng hîp vµ b¸o c¸o. §èi víi Ng©n hµng ph¶i phï hîp víi tiÕn tr×nh ®æi míi cña nÒn kinh tÕ, song Ng©n hµng lu«n ph¶i lµ yÕu tè ®ét ph¸, ®i tr­íc ®Ó phôc vô vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh tÕ. Ng­îc l¹i, ®æi míi kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ®æi míi ho¹t ®éng Ng©n hµng. §i kÌm víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ sù ph¸t triÓn cña c¸c giao dÞch mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i mµ kÕt qu¶ lµ dÉn tíi sù gia t¨ng trong lÜnh vùc thanh to¸n. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng bao giê ngõng cho nªn nhu cÇu vÒ thanh to¸n còng v× thÕ mµ t¨ng m·i. Theo ®µ ®ã c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, mµ thanh to¸n bï trõ lµ mét bé phËn cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña Ng©n hµng kh«ng thÓ rót khái viÖc ®æi míi. Ng­îc l¹i, ph¶i ®æi míi liªn tôc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng, phøc t¹p hiÖn nay. Bëi vËy, tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc thanh to¸n nh»m lµm cho c¬ chÕ thanh to¸n trë lªn sèng ®éng h¬n vÉn lµ c«ng viÖc mµ Ng©n hµng ®ang vµ sÏ lµm. Ch­¬ng II: T×nh h×nh Tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh. 1. Kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm t×nh h×nh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh. Ng©n hµng c«ng th­¬ng Ba §×nh ®­îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè 93 ngµy 24/3/1993 cña Tæng gi¸m ®èc Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam lµ chi nh¸nh phô thuéc cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam. N¨m 1997 sau quyÕt ®Þnh míi cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng C«ng th­¬ng Ba §×nh lµ mét chi nh¸nh phô thuéc cña Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam. Do tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ nªn Ng©n hµng C«ng th­¬ng Ba §×nh lu«ng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng chi nh¸nh hµng ®Çu cña hÖ thèng NHCT ViÖt Nam. §Æc biÖt trong lÔ tæng kÕt phong trµo thi ®ua n¨m 1998, Tæng gi¸m ®èc NHCT ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh trao danh hiÖu chi nh¸nh ®¹t thµnh tÝch thi ®ua lo¹i xuÊt s¾c cho chi nh¸nh NHCT Ba §×nh. Chi nh¸nh NHCT khu vùc Ba §×nh lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ, ho¹t ®éng kinh doanh trªn ®Þa bµn quËn Ba §×nh lµ mét trung t©m hµnh chÝnh, chÝnh trÞ quèc gia, chñ yÕu lµ c¸c c¬ quan cña §¶ng cña Nhµ n­íc vµ ngo¹i giao trªn ®Þa bµn quËn hÇu nh­ kh«ng cã ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh lín. C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ võa vµ nhá ph¸t triÓn chËm, kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ mét sè ngµnh nghÒ truyÒn thèng ch­a ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. MÆt kh¸c do ¶nh h­ëng cña thiªn tai lò lôt, khñng ho¶ng tiÒn tÖ trong khu vùc ®· lµm cho tèc ®é ph¸t triÓn cña mét sè ngµnh kinh tÕ cã phÇn ch÷ng l¹i, thiÓu ph¸t lµm cho nhiÒu ®¬n vÞ bÞ ø ®äng s¶n phÈm, hµng ho¸. Mét sè doanh nghiÖp bÞ gi¶m l·i, t¨ng lç, nî ®äng kÐo dµi, kh¶ n¨ng thanh to¸n kÐm. Bªn c¹nh ®ã, n¨m 1999 còng lµ n¨m mµ c¸c NHTM ph¶i c¹nh tranh nhau gay g¾t, còng kinh doanh trªn cïng mét ®Þa bµn trong ®iÒu kiÖn Nhµ n­íc liªn tôc h¹ l·i suÊt tiÒn göi, tiÒn vay, chªnh lÖch gi÷a ®Çu vµo, ®Çu ra ngµy cµng thu hÑp. Nh÷ng ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh nãi trªn g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña chi nh¸nh. Nh­ng ng­îc l¹i ®Þa bµn nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c huy ®éng tiÕt kiÖm t¹i chi nh¸nh l¹i g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho c«ng t¸c cho vay cña ng©n hµng do nh÷ng ®iÒu kiÖn t×nh h×nh ®· nªu trªn. Song, víi sù nç lùc, s¸ng t¹o trong kinh doanh cña 332 c¸n bé c«ng nh©n viªn víi tr×nh ®é chuyªn m«n liªn tôc ®­îc ®µo t¹o n©ng cao víi nguån vèn h¬n 1500 tû ®ång. NHCT Ba §×nh ®· t¹o ®­îc chç ®øng v÷ng ch¾c cho m×nh trong toµn hÖ thèng, víi chØ tiªu lîi nhuËn ®­îc giao n¨m 1999 lµ 24 tû ®ång, trong khi cã rÊt nhiÒu khã kh¨n nh­ gi¶m l·i suÊt, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, nªn môc trªn hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn lµ khã kh¨n lín víi chi nh¸nh. Nh­ng víi sù nç lùc cña toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn, chi nh¸nh ®· cã nhiÒu gi¶i ph¸p tÝch cùc nªn kÕt qu¶ chØ tiªu lîi nhuËn trong n¨m 1999 ®¹t 28,036 tû v­ît 4,036 tû (16,8%) so víi kÕ ho¹ch vµ v­ît lªn ®øng thø hai trong toµn hÖ thèng. Ph¸t huy nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®­îc vµ ®Ó kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh b»ng nh÷ngviÖc lµm cô thÓ cña NHCT Ba §×nh nh­ bè trÝ, s¾p xÕp c¸n bé häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, kiÓm tra gi¸m s¸t th­êng xuyªn, ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt kÞp thêi ®Ó chØnh söa, th­ëng ph¹t nghiªm minh toµn NHCT khu vùc Ba §×nh ®Õn ngµy 31/12/1999 ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ sau: * VÒ c«ng t¸c nguån vèn: Tæng nguån vèn huy ®éng ®Õn ngµy 31/12/1999 lµ 1.615 tû 916 triÖu ®ång t¨ng so víi cïng kú n¨m tr­íc lµ 344 tû 699 triÖu ®ång trong ®ã tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tiÒn göi thanh to¸n lµ 270 tû 743 triÖu ®ång tiÒn göi tiÕt kiÖm lµ 1345 tû 218 triÖu ®ång. T×nh huy ®éng vèn cña NHCT khu vùc Ba §×nh trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ 2000 §¬n vÞ : TriÖu VND. TriÖu USD ChØ tiªu 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 T¨ng Sè tiÒn Tû lÖ % Tæng nguån vèn 1.271.217 1.615.916 344.699 27,11% Vèn huy ®éng = VND 1.088.067 1.345.218 257.151 23,63% Vèn huy ®éng = ngo¹i tÖ 13,1USD @ 183.769 19,3 USD @ 183.769 6,2 USD @ 87.548 32,12% Sè liÖu lÊy tõ b¶ng tæng kÕt t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ n¨m 2000 * VÒ c«ng t¸c cho vay vµ sö dông vèn: Do t×nh h×nh kinh tÕ trong n­íc cã nhiÒu khã kh¨n, m«i tr­êng ®Çu t­ kh«ng thuËn lîi, vËt t­ hµng ho¸ trong mét sè ngµnh kinh tÕ ø ®äng lín, chËm tiªu thô, nhiÒu doanh nghiÖp ®· kh«ng d¸m ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c tr­¬ng tr×nh kÝch cÇu cña chÝnh phñ triÓn khai chËm, nÒn kinh tÕ thiÕu c¸c dù ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, c¶ n­íc x©y dùng c¬ b¶n chØ ®¹t 87% so víi kÕ ho¹ch n¨m, tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp còng chËm l¹i, trong ®ã c«ng nghiÖp khu vùc kinh tÕ quèc doanh chØ t¨ng 4,9% so víi 7,9% cña n¨m 1998, ®ång thêi còng gi¶m dÇn tû träng trong c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. V× sè l­îng dù ¸n cã ®ñ ®iÒu kiÖn cho vay kh«ng nhiÒu, l¹i thªm sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c Ng©n hµng nªn nh×n chung vèn ®Çu t­ còng bÞ hÑn chÕ ®èi Ng©n hµng c«ng th­¬ng Ba §×nh. Nh­ng víi sù quyÕt t©m cao, chi nh¸nh ®· vËn dông kÞp thêi, linh ho¹t c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña Nhµ n­íc, cña ngµnh, b¸m s¸t tõng ®¬n vÞ kinh tÕ vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc, nªn kÕt qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông cña chi nh¸nh vÉn ®¹t kÕt qu¶ tèt vÒ c«ng t¸c cho vay vµ sö dông vèn. B¶ng 1. B¶ng tæng kÕt t×nh h×nh tÝn dông ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n cña NHCT khu vùc Ba §×nh trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ 2000 §¬n vÞ : TriÖu ®ång ChØ tiªu 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 T¨ng Sè tiÒn Tû lÖ % TÝn dông ng¾n h¹n 1.356 1.559 203,4 15 Doanh sè thu nî 1213 1.331 145,56 12 D­ nî ng¾n h¹n 405 575,1 170,10 42 TÝn dông trung vµ dµi h¹n 85 87.04 2,04 2,4 Doanh sè thu nî 45 51.3 6,30 14 Tµi liÖu lÊy tõ b¶ng tæng kÕt t×nh h×nh ho¹t ®éng kd trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ n¨m 2000. B¶ng 2. t×nh h×nh d­ nî vµ ®Çu t­ kinh doanh b×nh qu©n cña NHCT khu vùc Ba §×nh §¬n vÞ : TriÖu ®ång ChØ tiªu 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 Sè tiÒn Tû lÖ T¨ng (+) Gi¶m (-) T¨ng (+) Gi¶m (-) Tæng d­ nî vµ ®Çu t­ kinh doanh 578.676 617.059 29.383 5% Cho vay ng¾n h¹n b×nh qu©n 461.156 488.816 27.66 6% Cho vay dµi h¹n b×nh qu©n 102.208 101.186 1.022 1% Nî qu¸ h¹n 9.616 9.475 1,141 1,46% Tµi liÖu lÊy tõ b¶ng tæng kÕt t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ n¨m 2000. * KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng Ba §×nh : Víi chØ tiªu lîi nhuËn ®­îc giao n¨m 1999 lµ 24 tû ®ång, trong khi l·i suÊt cho vay gi¶m liªn tôc trong n¨m, møc chªnh lÖch l·i suÊt b×nh qu©n ®Çu vµo vµ ®Çu ra gi¶m so víi n¨m tr­íc, c¹nh tranh kinh doanh ngµy cµng gay g¾t, nªn môc tiªu hoµn thµnh kÕ ho¹ch lîi nhuËn lµ mét khã kh¨n lín ®èi víi chi nh¸nh. Nh­ng víi sù nç lùc cña toµn thÓ CBCNV, chi nh¸nh ®· cã nhiÒu gi¶i ph¸p tÝch cùc nªn kÕt qu¶ chØ tiªu lîi nhuËn trong n¨m 1999, ®¹t 28,036 tû, v­ît 4,036 tû (16,8%) so víi kÕ ho¹ch vµ ®øng thø 2 trong hÖ thèng . 2. T×nh h×nh thanh to¸n vµ thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh 2.1. T×nh h×nh thanh to¸n cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh: N¨m 1999 nÒn kinh tÕ n­íc ta tiÕp tôc ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n thö th¸ch, mét sè ngµnh kinh tÕ chñ yÕu nh­ xi m¨ng, than, ®­êng, giÊy tån kho ë møc cao, søc tiªu thô gi¶m, nh÷ng ¶nh h­ëng t¸c ®éng tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ cßn nÆng nÒ, tèc ®é t¨ng tr­ëng mét sè ngµnh cã xu h­íng chËm l¹i so víi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y; thÞ tr­êng trÇm l¾ng, søc mua x· héi t¨ng chËm, xuÊt hiÖn xu h­íng cung v­ît cÇu ®èi víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸, t×nh tr¹ng thiÓu ph¸t kÐo dµi liªn tôc ø th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10 vµ tÝnh c¶ n¨m tèc ®é t¨ng gi¸ tiªu dïng chØ ë møc 0,1%. §©y lµ tèc ®é t¨ng gi¸ thÊp trõ tr­íc tíi nay. Bªn c¹nh ®ã, thiªn t¹i nh­ h¹n h¸n, lò lôt ë c¸c tØnh miÒn Trung ®· g©y ra nhiÒu thiÖt h¹i nÆng nÒ trªn mäi lÜnh vùc. §Æc biÖt lµ nh÷ng th¸ng cuèi n¨m do t©m lý t¸c ®éng sù cè Y2K ®· lµm cho tiÒn tiÕt kiÖm gi¶m m¹nh. T×nh h×nh trªn ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng Ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh nãi riªng. Song trong nh÷ng n¨m qua ®­îc sù chØ ®¹o s¸t sao cña Ng©n hµng ViÖt Nam, cña Ng©n hµng Nhµ n­íc thµnh phè Hµ Néi, cña quËn vµ nhiÒu cÊp ban ngµnh céng víi sù nç lùc cña toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn, ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt. N»m trªn ®Þa bµn quËn Ba §×nh, phÇn lín tËp trung c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, d©n c­ ®«ng ®óc, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ®­îc sÇm uÊt nh­ c¸c quËn kh¸c trong thµnh phè. §Þa bµn nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c huy ®éng tiÕt kiÖm nh­ng l¹i g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c cho vay cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng Ba §×nh. Song víi sù nç lùc cña h¬n 300 c¸n bé c«ng nh©n viªn víi tr×nh ®é chuyªn m«n ®­îc ®µo t¹o l¹i n©ng cao tr×nh ®é còng nh­ ®æi míi phong c¸ch phôc vô ®èi víi kh¸ch hµng ®ång thêi Ng©n hµng ®· thùc hiÖn ®æi míi c«ng nghÖ Ng©n hµng, trang bÞ m¸y mãc cÇn thiÕt ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng Ng©n hµng nãi chung vµ lÜnh vùc thanh to¸n bï trõ nãi riªng. ChÝnh v× vËy mµ Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh ®· thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng m×nh. TÝnh ®Õn ngµy 31/12/1999 ®· cã 1878 kho¶n tiÒn göi. Trong ®ã : - Tµi kho¶n c¸ nh©n : 1031. - Tµi kho¶n tËp thÓ : 847. Vµ cã 1359 tµi kho¶n tiÒn vay mµ kh¸ch hµng më t¹i Ng©n hµng. Qua ho¹t ®éng thanh to¸n hµng ngµy b»ng thùc tÕ Ng©n hµng ®· chøng tá sù tiÖn lîi nhanh chãng cña viÖc më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng. Kh¸ch hµng dÔ dµng n¾m b¾t ®­îc sè tiÒn m×nh hiÖn cã qua ho¹t ®éng kinh doanh hµng ngµy, ®Æc biÖt lµ viÖc thanh to¸n víi b¹n hµng nhanh chãng, gän nhÑ, an toµn c¶ vÒ thêi gian vµ nguån vèn. Qua Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh, b¹n hµng lµ doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n ®Òu cã thÓ thanh to¸n, chi tr¶ b»ng sÐc b¶o chi nhanh chãng trong thêi gian ng¾n. Nh­ vËy viÖc øng dông c«ng nghÖ Ng©n hµng ®· lµm thay ®æi c«ng t¸c thanh to¸n qua Ng©n hµng, ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh­ an toµn, nhanh chãng, kÞp thêi v.v... gi¶m ®­îc l­îng tiÒn mÆt ®¸ng kÓ trong l­u th«ng ®¸p øng nhu cÇu kÞp thêi vÒ vèn cña nÒn kinh tÕ, nhê ®ã doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh t¨ng lªn qua c¸c thêi kú, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau : B¶ng 1 : T×nh h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Cña ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh §¬n vÞ : TriÖu ®ång ChØ tiªu 6 th¸ng ®Çu n¨m 99 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 T¨ng (+) Gi¶m (-) Doanh sè Tû lÖ % Doanh sè Tû lÖ % Sè tiÒn Tû lÖ % TT chung 1.415.998 100 1.567.776 100 TTKDTM 1.090.318 77 1.379.642 88 289.324 + 11 TT=tiÒn mÆt 325.679 23 188.133 12 -137.546 - 11 Tµi liÖu lÊy tõ B¶ng tæng kÕt t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ n¨m 2000. Qua b¶ng trªn ta thÊy doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh t¨ng lªn qua c¸c thêi kú. Song song víi viÖc t¨ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt th× viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt trùc tiÕp cña kh¸ch hµng gi¶m ®i ®¸ng kÓ. Thanh to¸n Ng©n hµng gåm thanh to¸n b»ng chuyÓn kho¶n vµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Hai lÜnh vùc nµy cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau thÓ hiÖn hiÖu qu¶ c«ng t¸c thanh to¸n Ng©n hµng. Vai trß trung tam thanh to¸n cña Ng©n hµng ®­îc n©ng cao thÓ hiÖn ë viÖc t¨ng tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. C«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt tèt, kh¸ch hµng tù do lùa chän c¸c h×nh thøc thanh to¸n vµ hä thÊy ®­îc ­u ®iÓm næi bËt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt dÉn ®Õn kh¸ch hµng lùa chän h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Trong nghiÖp vô thanh to¸n vèn víi c¸c Ng©n hµng kh¸c ®Ó hoµn thµnh tiÕp qu¸ tr×nh thanh to¸n cho kh¸ch hµng, Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc nh­ : Thanh to¸n liªn hµng, thanh to¸n bï trõ vµ thanh to¸n qua tµi kho¶n tiÒn göi. Trong ®ã thanh to¸n bï trõ lu«n chiÕm mét tû träng lín. B¶ng 2 : T×nh h×nh thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh §¬n vÞ : TriÖu ®ång Ph­¬ng thøc thanh to¸n 6 th¸ng ®Çu n¨m 99 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 Tû lÖ Sè tiÒn Tû lÖ % Sè tiÒn Tû lÖ % T¨ng Gi¶m TT bï trõ 287.438 30 364.088 38 + 8 TT qua tµi kho¶n tiÒn göi NHNN 670.689 70 594.039 62 - 8 Céng 1.145.998 100 1.567.776 100 Tµi liÖu lÊy tõ B¶ng tæng kÕt t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 vµ n¨m 2000. Qua b¶ng trªn ta thÊy 6 th¸ng ®Çu n¨m 2000 tû träng thanh to¸n bï trõ chiÕm 38% tæng sè tiÒn thanh to¸n, so víi cïng kú n¨m tr­íc t¨ng 8%. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh thanh to¸n bï trõ lµ mét bé phËn quan träng trong c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n. Nh×n chung c«ng t¸c thanh to¸n nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ nãi riªng t¹i Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, song bªn c¹nh ®ã vÉn cßn cã nh÷ng mÆt tån t¹i cÇn ®­îc xem xÐt gi¶i quyÕt ®Ó n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ thanh to¸n bï trõ. 2.2. Thùc tr¹ng thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh. Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c thanh to¸n bï trõ cña c¸c Ng©n hµng, Kho b¹c nãi chung vµ thanh to¸n bï trõ trong hÖ thèng Ng©n hµng c«ng th­¬ng nãi riªng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan nhê sù ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña trung t©m thanh to¸n bï trõ, sù nhÊt trÝ cao, phèi hîp ®ång bé cña c¸c Ng©n hµng thµnh viªn cïng víi nh÷ng biÖn ph¸p c¶i tiÕn quy tr×nh nghiÖp vô, ®Æc biÖt lµ øng dông kü thuËt tin häc, tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ Ng©n hµng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh to¸n trï trõ ®· kh«ng ngõng ®­îc thay ®æi, c¶i tiÕn ®Ó ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ ®¹t kÕt qu¶ cao. Tõ chç chøng tõ thanh to¸n cßn h¹n chÕ, Ýt vÒ mÆt thÓ lo¹i ®Õn nay sÐc b¶o chi vµ chøng tõ liªn hµng ®· ®­îc ®­a vµo thanh to¸n bï trõ lµm c¬ së cho sè l­îng còng nh­ doanh sè thanh to¸n bï trõ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®ång thêi gi¶m bít ®­îc lao ®éng trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. Víi nh÷n kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh ®· ®em l¹i niÒm tin cho kh¸ch hµng vµ nh÷ng nhµ doanh nghiÖp thùc hiÖn thanh to¸n qua Ng©n hµng. Tuy vËy nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ vÉn cßn tån t¹i vÒ chÕ ®é chøng tõ, vÒ tèc ®é thanh to¸n, vÒ kü thuËt. Trong thêi gian qua, trªn c¬ së ¸p dông kü thuËt vi tÝnh, hÖ thèng thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng, tèc ®é thanh to¸n ®· t¨ng ®¸ng kÓ so víi viÖc thùc hiÖn thanh to¸n b»ng thñ c«ng tr­íc ®©y, gi¶m bít sù lao ®éng trong qu¸ tr×nh thanh to¸n mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù chÝnh x¸c, an toµn tµi s¶n. Tuy nhiªn, ®ã chØ lµ kÕt qu¶ b­íc ®Çu trong qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng. NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× yªu cÇu cña c«ng t¸c thanh to¸n ngµy cµng kh¾t khe h¬n c¶ vÒ tèc ®é thanh to¸n lÉn sù chÝnh x¸c, an toµn tµi s¶n ®ßi hái c«ng t¸c thanh to¸n cña Ng©n hµng còng ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn. Tr­íc yªu cÇu ®ã, hÖ thèng thanh to¸n bï trõ Ba §×nh vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ ch­a tho¶ m·n yªu cÇu ®Æt ra ®ã lµ tèc ®é thanh to¸n tiÒn mÆt dï ®· t¨ng h¬n tr­íc, song viÖc thùc hiÖn quy tr×nh thanh to¸n vÉn cßn mang tÝnh b¸n c¬ giíi vµ ch­a thùc sù ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n trong thanh to¸n. T¹i Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh khi nhËn ®­îc giÊy b¸o cã, nî liªn hµng kÌm theo c¸c chøng tõ gèc vµ gÊy uû nhiÖm thanh to¸n th× h¹ch to¸n nî, cã vµo tµi kho¶n liªn hµng ®Õn vµ cã - nî tµi kho¶n thanh to¸n bï trõ kÌm theo mÉu sè 12. ViÖc lËp b¶ng kª mÉu sè 12 ®­îc thùc hiÖn: + Ph©n theo tõng Ng©n hµng thµnh viªn. + Trong tõng Ng©n hµng thµnh viªn t¸ch phÇn chøng tõ nî riªng, cã riªng. Trong mçi vÕ chøng tõ nî - cã chø kh«ng s¾p xÕp theo tõng lo¹i chøng tõ. NHNo c¸c huyÖn thuéc T. P Hµ Néi (TT liªn hµng víi NHNo T.P Hµ Néi) NH§T&PT T.P Hµ Néi thµnh viªn tham gia TT bï trõ NHNo c¸c huyÖn T. P Hµ Néi Thµnh viªn tham gia TT bï trõ NHNN T. P Hµ Néi. NH chñ tr× thanh to¸n bï trõ Kho b¹c Nhµ n­íc T.P Hµ Néi Thµnh viªn tham gia thanh to¸n NHCT khu vùc Ba §×nh Thµnh viªn tham gia TT bï trõ TTLH TT bï trõ (1) (2) TT bï trõ S¬ ®å quy tr×nh thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh. Ghi chó h×nh vÏ (1) Chøng tõ thanh to¸n bï trõ ®i + C¸c b¶ng kª thanh to¸n bï trõ ®i + (B¶ng kª mÉu sè 12 + chøng tõ gèc vµ b¶ng kª mÉu sè 14). + B¶ng kª + sÐc chuyÓn kho¶n : SÐc ghi nî Ng©n hµng thµnh viªn kh¸c. + C¸c uû nhiÖm thu ®i : uûnhiÖm thu ®¬n vÞ mua hµng thuéc ng©n hµng thµnh viªn kh¸c. + D÷ liÖu thanh to¸n bï trõ ®i : §Üa mÒm hoÆc qua Modem. (2) Chøng tõ thanh to¸n bï trõ ®Õn. + C¸c b¶ng kª thanh to¸n bï trõ. (B¶ng kª mÉu sè 12 + chøng tõ gèc vµ b¶ng kª mÉu sè 15). + B¶ng kª vµ sÐc chuyÓn kho¶n ghi nî t¹i Ng©n hµng. + Uû nhiÖm thu ghi nî t¹i Ng©n hµng. + D÷ liÖu thanh to¸n bï trõ ®Õn : §Üa mÒm hoÆc truyÒn qua Modem. VÝ dô: Ngµy21/7/2000 t¹i Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh cã nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh vÒ thanh to¸n bï trõ sau : C¸c b¶ng kª thanh to¸n bï trõ ®i : Ng©n hµng thµnh viªn : 0104 Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh B¶ng kª mÉu sè 12 B¶ng kª thanh to¸n bï trõ ®i vÕ cã ChiÒu ngµy 21/07/2000 KÝnh göi : Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn thµnh phè Hµ Néi SH : 0301 STT Sè chøng tõ TKKH t¹i NHA NHB TKKH t¹i NHB Nî, cã Sè tiÒn 1 12 3611.0017 0301 4311 19.800.000 1 0104 0301 19.800.000 Sè tiÒn b»ng ch÷ : (M­êi chÝn triÖu, t¸m tr¨m ngµn ®ång ch½n). NH giao chøng tõ NH nhËn chøng tõ KÕ to¸n KiÓm so¸t Gi¸m ®èc KÕ to¸n KiÓm so¸t Gi¸m ®èc T¹i Ng©n hµng c«ng th­¬ng h¹ch to¸n : Nî : Tµi kho¶n kh¸ch hµng t¹i NHCT : 19.800.000d Cã : Tµi kho¶n thanh to¸n bï trõ : 19.800.000® HiÖn nay thanh to¸n bï trõ ®­îc diÔn ra ë cÊp thµnh phè do Ng©n hµng Nhµ n­íc chñ tr×. ViÖc c¸c Ng©n hµng thµnh viªn thiÕu vèn thanh to¸n th× ph¶i vay thanh to¸n bï trõ t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc thanh phè Hµ Néi. Nh­ vËy Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¶i cã mét sè vèn ®¸ng kÓ nhµn rçi t¹i c¸c chi nh¸nh quËn. C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i còng ph¶i cã mét sè vèn trªn tµi kho¶n thanh to¸n t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc thµnh phè Hµ Néi. Nh­ vËy nÕu kh«ng d¸m nãi ®Õn viÖc g©y l·ng phÝ vèn th× sè vèn n»m t¹i Ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ cã rÊt nhiÒu hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. Tæ chøc thanh to¸n bï trõ ph©n t¸n nh­ n­íc ta hiÖn nay lµ hîp lý v× ®iÒu kiÖn trang bÞ kü thuËt cña Ng©n hµng vµ c¬ së h¹ tÇng cña Ng©n hµng cßn thÊp kÐm. Tuy thanh to¸n qua Ng©n hµng ®· nhiÒu so víi tr­íc ®©y nh­ng xÐt vÒ mÆt sö dông vèn trong thanh to¸n th× cßn nhiÒu h¹n chÕ v× vèn dù tr÷ cho vay thanh to¸n cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ vèn tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i bÞ ph©n t¸n, khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hoµ vµ sö dông vèn trong mçi hÖ thèng Ng©n hµng. Ch­¬ng III Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh to¸n cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng Ba §×nh. Tæ chøc thanh to¸n an toµn vµ tËp trung sö dông cã hiÖu qu¶ vèn trong thanh to¸n lµ nh÷ng môc ®Ých ®ang ®Æt ra ®èi víi viÖc tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña c¸c Ng©n hµng hiÖn nay. 1. VÊn ®Ò thùc hiÖn chiÕn l­îc quan hÖ víi kh¸ch hµng. Kh«ng nh­ nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña Ng©n hµng, quan hÖ gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng mang tÝnh chÊt th­êng xuyªn vµ l©u dµi thÓ hiÖn ë tÝnh liªn tôc, sù ho¹t ®éng tèt, kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng phô thuéc chñ yÕu vµo ch÷ tÝn cña kh¸ch hµng, ph¶i lu«n coi “kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ” ®èi víi c¶ kh¸ch hµng göi lÉn kh¸ch hµng vay. Ng­îc l¹i, ho¹t ®éng cña Ng©n hµng tèt ngay c¶ trong c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, thanh to¸n bï trõ mét phÇn sÏ lµ sù hç trî ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña kh¸ch hµng. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh r»ng ®èi víi Ng©n hµng, chiÕn l­îc kh¸ch hµng lµ mét biÖn ph¸p quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong c«ng t¸c kinh doanh Ng©n hµng. Nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra cho c¸n bé Ng©n hµng lµ ph¶i biÕt duy tr× mèi quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng. Trong c¬ chÕ hiÖn nay, kh¸ch hµng th­êng t×m ®Õn hÖ thèng Ng©n hµng “trän gãi” chø kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ mét chç cÊt gi÷ gi¸ trÞ vµ t×m kiÕm lîi nhuËn. Do vËy ®Æc ®iÓm chung trong nghiÖp vô Ng©n hµng thÓ hiÖn ph¶i phôc vô cho kh¸ch hµng mét c¸ch th©n thiÖn, hoµ nh· h÷u Ých vµ chu ®¸o. C¸n bé Ng©n hµng ph¶i thù sù lµ ng­êi cã n¨ng lùc, am hiÓu s¶n xuÊt kinh doanh cña Ng©n hµng vµ cña c¶ kh¸ch hµng, biÕt l¾ng nghe kh¸ch hµng, h­íng dÉn c¸c h×nh thøc thanh to¸n tiÖn lîi, nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ c¸c dÞch vô Ng©n hµng míi cã lîi cho Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta tõng b­íc chuyÓn dÞch sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, v× vËy ph¶i biÕt duy tr× mèi quan hÖ gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng lµ mèi quan hÖ b×nh ®¼ng trªn c¬ së lîi Ých vµ kÕt qu¶ kinh tÕ cña hai bªn. 2. Mét vµi kiÕn nghÞ vÒ hÖ thèng thanh to¸n bï trõ ë n­íc ta. - Më réng thanh to¸n bï trõ trong c¶ n­íc. LËp m¹ng th«ng tin b»ng ®iÖn tö vµ ®­êng vËn chuyÓn trùc tiÕp ®Ó më réng thanh to¸n bï trõ tíi c¸c Ng©n hµng cÊp huyÖn, rót ng¾n thêi gian thanh to¸n liªn hµng. - Thay ®æi h×nh thøc thanh to¸n bï trõ hiÖn nay sang h×nh thøc thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö. Nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng II, hiÖn nay thanh to¸n cho kh¸ch hµng vÉn c¨n cø vµo chøng tõ gèc. Do vËy nã phô thuéc vµo c¸c phiªn giao dÞch ®Ó giao nhËn chøng tõ gi÷a c¸c Ng©n hµng thµnh viªn cho nhau lµm c¨n cø ®Ó thanh to¸n. Nh­ vËy võa ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu thanh to¸n nhanh cho kh¸ch hµng võa g©y tèn kÐm chi phÝ lao ®éng còng nh­ chi phÝ vËt chÊt cho qu¸ tr×nh thanh to¸n. V× vËy theo em h×nh thøc thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö sÏ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ cña h×nh thøc thanh to¸n bï trõ hiÖn nay. Thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö lµ h×nh thøc thanh to¸n b»ng c¸ch bï trõ trªn m¹ng m¸y tÝnh vÒ c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, Ng©n hµng Nhµ n­íc, Kho b¹c Nhµ n­íc còng tham gia thanh to¸n bï trõ. Tuy nhiªn h×nh thøc thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö vÉn cßn h¹n chÕ ch­a ®­îc kh¾c phôc ®­îc, ®ã lµ : C¸c Ng©n hµng trùc tiÕp thanh to¸n bï trõ t¹i c¬ së kh«ng ph¶i ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ nhiÒu lÇn nh­ hiÖn nay nh­ng cuèi ngµy vÉn ph¶i mang chøng tõ vµ b¶ng kª giao ho¸n cho nhau vµ nhËn kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ. NÕu nh­ c¸c chøng tõ ®­îc chuÈn ho¸ hoµn toµn c¶ vÒ néi dung, h×nh thøc vµ chÊt liÖu ®Ó cã thÓ sö dông m¸y ®äc chøng tõ vµ c¸c chøng tõ do m¸y trÝch lËp ®­îc c«ng nhËn tÝnh ph¸p lý th× cã thÓ tiÕn tíi thanh to¸n bï trõ tù ®éng hoµn toµn trªn m¸y tÝnh vµ c¸c Ng©n hµng cuèi ngµy kh«ng ph¶i ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ ®Ó giao chøng tõ vµ b¶ng kª n÷a mµ cã thÓ cuèi tuÇn hoÆc cuèi th¸ng ®Õn trung t©m thanh to¸n bï trõ ®Ó giao nhËn chøng tõ gèc vµ ®ãng vµo nhËt ký. §Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ vµ kh«ng ngõng ph¸t huy hiÖu qu¶ cña h×nh thøc thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö, em xin kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò sau : - Cã v¨n b¶n thÓ chÕ ho¸ tÝnh thèng nhÊt vµ ph¸p lý cña c¸c lo¹i chøng tõ do m¸y tÝnh lËp, thay thÕ c¸c v¨n b¶n thêi kú lµm thñ c«ng tr­íc ®©y kh«ng cßn phï hîp nh»m t¹o m«i tr­êng qu¶n lý cho qu¸ tr×nh øng dông tin häc vµo c¸c ho¹t ®éng cña ngµnh Ng©n hµng. - CÇn thèng nhÊt vµ chuÈn ho¸ hÖ thèng chøng tõ ngµnh Ng©n hµng víi c¸c tiªu chuÈn vÒ néi dung, h×nh thøc vµ chÊt liÖu, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi øng dông tin häc vµo c«ng nghÖ Ng©n hµng. 3. KiÕn nghÞ vÒ hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng liªn m¹ng truyÒn nhËn th«ng tin trªn ®Þa bµn Hµ Néi. ë phÇn trªn cã ®Ò cËp ®Õn viÖc thay ®æi h×nh thøc thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö. Song h×nh thøc thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö chØ cã thÓ ra ®êi trªn c¬ së c¸c ngµnh øng dông réng r·i c¸c thµnh tùu vÒ m¸y tÝnh ®iÖn tö trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. Mçi Ng©n hµng ®Òu trang bÞ m¸y tÝnh hiÖn ®¹i, tæ chøc m¹ng vi tÝnh côc bé phôc vô c«ng t¸c kÕ to¸n thanh to¸n vµ th«ng tin néi bé cña m×nh. Trung t©m thanh to¸n bï trõ ph¶i ®­îc trang bÞ mét hÖ thèng m¸y tÝnh ®iÖn tö hiÖn ®¹i cã bé nhí lín, cã kh¶ n¨ng xö lý ®ång thêi tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. VÒ thanh to¸n trong toµn bé hÖ thèng t¹o thµnh trung t©m chÝnh cña m¹ng vi tÝnh. C¸c m¹ng côc bé t¹i mçi Ng©n hµng ph¶i ®­îc nèi víi trung t©m chÝnh t¹o thµnh mét m¹ng duy nhÊt, thèng nhÊt trong toµn bé hÖ thèng thanh to¸n bï trõ. Tr­íc yªu cÇu ®ã vµ nh÷ng tån t¹i vÒ tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· nªu ë ch­¬ng II cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng liªn m¹ng truyÒn nhËn th«ng tin trªn ®Þa bµn. 4. KiÕn nghÞ vÒ viÖc qu¶n lý, xö lý vµ ®iÒu hoµ vèn thanh to¸n. HiÖu qu¶ cña thanh to¸n bï trõ thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau : - Thanh to¸n nhanh, an toµn kh«ng bÞ ¸ch t¾c kh«ng g©y l·ng phÝ do bÞ ø ®äng vèn trªn ®­êng ®i, yÕu tè nµy phô thuéc phÇn lín vµo kü thuËt cña tæ chøc thanh to¸n bï trõ. Gi¶i quyÕt tèt sÏ ®¶m b¶o quyÒn lîi trùc tiÕp cho kh¸ch hµng cña Ng©n hµng vµ quyÒn lîi gi¸n tiÕp cho Ng©n hµng vÒ uy tÝn, dÞch vô thanh to¸n vµ vËn dông vÒ vèn. ý nghÜa nµy mang tÝnh chÊt phôc vô nÒn kinh tÕ - x· héi mµ Ng©n hµng lµ ng­êi thùc hiÖn. - TËp trung ®­îc vèn thanh to¸n cña c¸c ®¬n vÞ c¸ nh©n trong Ng©n hµng ë møc ®é cao nhÊt. Ng©n hµng tËp trung nguån vèn phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh. VÒ l©u dµi, cÇn x©y dùng mét hÖ thèng thanh to¸n bï trõ t¹i Ng©n hµng ®¹t ®­îc c¶ hai môc ®Ých. Thùc hiÖn thanh to¸n nhanh, an toµn vµ tËp trung ®­îc vèn thanh to¸n lµ vÊn ®Ò ®­îc nghiªn cøu xem xÐt. §Ó tiÕn tíi mét m« h×nh thanh to¸n lý t­ëng lµ x©y dùng c¸c trung t©m thanh to¸n khu vùc hoÆc c¶ n­íc. Tr­íc m¾t m« h×nh thanh to¸n bï trõ t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc t×nh, thµnh phè nh­ hiÖn nay lµ phï hîp. ChØ cÇn c¶i tiÕn viÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn thanh to¸n nh­: mçi phiÕu giao dÞch thanh to¸n bï trõ hoÆc kÕt thóc ngµy lµm viÖc c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n­íc chuyÓn kÕt qu¶ thanh to¸n bï trõ vÒ Ng©n hµng Trung ­¬ng th«ng qua m¹ng m¸y vi tÝnh ®Ó tæng hîp vÒ xö lý kÕt qu¶ sö dông vèn thanh to¸n cho c¶ hÖ thèng cho mçi Ng©n hµng th­¬ng m¹i. C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i thiÕu vèn thanh to¸n cã thÓ vay ë thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng, Ng©n hµng Nhµ n­íc chØ cho vay víi t­ c¸ch lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. Nh­ vËy, vèn dù tr÷ ®Ó cho vay thanh to¸n cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­îc tËp trung t¹i Ng©n hµng Trung ­¬ng, kh«ng xö lý cho vay t¹i c¸c chi nh¸nh nh­ hiÖn nay. Ng­îc l¹i, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i còng sÏ tËp trung ®­îc vèn tiÒn göi thanh to¸n. Gi¶i ph¸p nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶, bëi v× hÖ thèng m¹ng m¸y tÝnh cña Ng©n hµng hiÖn nay ®Ó lµm viÖc æn ®Þnh, ®ang thùc hiÖn tèt viÖc chuyÓn tiÒn ®iÖn tö vµ hµng ngµy Ng©n hµng Trung ­¬ng ®· nhËn ®­îc th«ng tin th­êng xuyªn cña c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n­íc. Môc lôc NhËn xÐt cña ®¬n vÞ thùc tËp Hä vµ tªn ng­êi nhËn xÐt : Chøc vô : NhËn xÐt chuyªn ®Ò thùc tËp cña sinh viªn : Ng« T«n S¬n Líp : C Kho¸ : 25 Tªn ®Ò tµi : Mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh NhËn xÐt chuyªn ®Ò thùc tËp : NhËn xÐt cña ng­êi ph¶n biÖn Hä vµ tªn ng­êi ph¶n biÖn chuyªn ®Ò : §¬n vÞ : Chøc vô : NhËn xÐt chuyªn ®Ò thùc tËp cña sinh viªn : Ng« T«n S¬n Líp : C Kho¸ : 25 Tªn ®Ò tµi : Mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh NhËn xÐt chuyªn ®Ò thùc tËp : NhËn xÐt cña gi¶ng viªn h­íng dÉn Hä vµ tªn ng­êi h­íng dÉn khoa häc : Chøc vô : NhËn xÐt chuyªn ®Ò thùc tËp cña sinh viªn : Ng« T«n S¬n Líp : C Kho¸ : 25 Tªn ®Ò tµi : Mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc thanh to¸n bï trõ cña Ng©n hµng c«ng th­¬ng khu vùc Ba §×nh NhËn xÐt chuyªn ®Ò thùc tËp :