Đề tài Một số ý kiến về phương hướng công tác phát triển kiểm toán ở nước ta hiện nay

Lêi nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ cña n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc. §ãng gãp cho sù ph¸t triÓn nµy lµ nç lùc ph¸n ®Êu kh«ng ngõng cña nghµnh kiÓm to¸n nãi chung .KTNN nãi riªng . §Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh cÇn cã mét bé phËn kiÓm tra , gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kinh tÕ, ng©n s¸ch thu chi cña c¸c ®¬n vÞ ®ã chÝnh lµ bé phËn cña nghµnh kiÓm to¸n nã lµ mét ngµnh cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, nã t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc cña nghµnh kiÓm to¸n, nã cßn béc lé nhiÒu tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc næi nªn hµng ®Çu lµ t×nh tr¹ng thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ nguån tµi chÝnh , chèn thuÕ gian lËn trong kinh doanh. Kh«ng trung thùc víi thùc tÕ sè liÖu ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ . Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi cÊp qu¶n lý lµ ph¶i kiÓm so¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng cÊp ph¸t vµ sö dông vèn t¹i c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ . KiÓm to¸n lµ c«ng viÖc hÕt søc cÇn thiÕt vµ cã vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp th«ng tin cho cÊp qu¶n lý phôc vô môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, doanh nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ vai trß vµ ý nghÜa thùc tÕ cña nghµnh kiÓm to¸n. Trong thêi gian nghiªn cøu lý luËn trong tr­êng häc vµ th«ng qua tµi liÖu c«ng t¸c kiÓm to¸n nhµ n­íc. Em ®· ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi “Mét sè ý kiÕn vÒ ph­ong h­íng c«ng t¸c ph¸t triÓn kiÓm to¸n ë n­ícta hiÖn nay” §­îc th«ng qua ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ cÇn ®­îc kh¾c phôc vµ x©y dùng mét hÖ thèng kiÓm to¸n hoµn chØnh h¬n Trong bµi viÕt nµy gåm hai phÇn chÝnh: PhÇn I : Lý luËn chung vÒ kiÓm to¸n. PhÇn II: Thùc tr¹ng vµ mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm to¸n. Do tr×nh ®é cã h¹n song víi thêi gian nghiªn cøu cßn h¹n chÕ, bµi viÕt nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. RÊt mong sù ®ãng gãp, bæ xung thªm ®Ó cho bµi viÕt nµy ®­îc hoµn chØnh h¬n . Em xin tr©n thµnh c¶m ¬n. PhÇn I: Lý luËn chung vÒ kiÓm to¸n I. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n mét nhu cÇu tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ. KiÓm to¸n nhµ n­íc lµ c¬ quan thuéc chÝnh phñ. ë n­íc ta nã míi ®­îc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn trong mÊy n¨m nay nh­ng nã ®· hÖ thèng thÓ hiÖn mét c¸ch râ rÖt vÒ vÞ trÝ vai trß cña m×nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh qu¶n ký kinh tÕ gãp phÇn thóc ®Èy nhiÖm vô kinh tÕ x· h«Þo cña ®Êt n­íc truíc t×nh h×nh míi, thùc hiÖn c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ n¨ng ®éng, toµn diÖn ®ñ søc héi nhËp theo xu h­íng khu vôc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n nhµ nø¬c nãi riªng ®· trë thµnh mét nhu cÇu tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nhµ n­íc cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ì trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp, c¸c nghµnh, c¸c ®Þ ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh x©y ®ùng vµ h×nh thµnh ph¸p luËt kiÓm to¸n nhµ nuíc hay luËt kiÓm to¸n nhµ n­íc trong t­¬ng lai. §Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®Ò ra trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phÊn ®Êu ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt víi chi phÝ th¸p nhÊt ng­êi qu¶n lý qu¸ tr×nh diÔn biÓu cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt tõ ®Çu vµo ®Õn ®Çu ra vµ qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kinh tÕ cã ®¶m b¶o ®óng môc ®Ých hay kh«ng? Cã ®óng ph¸t luËt hiÖn hµnh cña nhµ n­íc kh«ng? ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn n¨ng ®éng ®¶m b¶o “s©n ch¬i” chung phï hîp víi luËt ph¸p trong n­íc vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n­íc nãi riªng ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch th­êng xuyªn vµ ®i vµo nÒ nÕp th× ch¾c ch¾n sÏ gióp cho c¬ quan l·nh ®¹o vµ c¸c nhµ qu¶n lý th©ý râ t¸c dông cña nã. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n­íc cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng ®èi víi qu¶nlý kinh tÕ kh«ng chØ ë tÇm vÜ m« mµ cßn c¶ ë tÇm vi m«. II. Vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ. BÊt cø mét chÕ ®é x· héi nµo , ng©n s¸ch nhµ n­íc còng lµ nguån lùc quan träng nhÊt ®¶m b¶o tµi chÝnh cho mäi lÜnh vùc. Ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n­íc, mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ó gãp phÇn qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu lùc nguån lùc Êy lµ c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n­íc nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi nh­ n­íc ta hiÖn nay. KiÓm to¸n nhµ n­íc ®· kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt vµ vai trß ngµy cµng lín cña m×nh trong viÖc gãp phÇn qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nãi chung v· trong lÜnh vùc qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ n­íc c«ng quü quèc gia nãi riªng. Víi chøc n¨ng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n chung thùc, chÝnh x¸c ,hîp ph¸p, hîp lÖ cña sè liÖu kiÓm to¸n , b¸o c¸o kiÓm to¸n cña c¸c ®¬n vÞ nhµ n­íc, ®¬n vÞ kinh tÕ, ®¬n vÞ sù nghiÖp , c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ c¸c tæ chøc x· héi. KiÓm to¸n nhµ n­íc b­íc ®Çu kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña m×nh trong hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t cña nhµ n­íc ta. Nh÷ng kÕt qu¶ kiÓm to¸n trung thùc, chÝnh x¸c , kh¸ch quan cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n­íc kh«ng chØ gióp chÝnh phñ, quèc héi ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh thùc tr¹ng tµi chÝnh ng©n s¸ch nhµ n­íc mµ cßn cung cÊp c¸c th«ng tin lµm c¨n cø cho viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ , ra c¸c quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc cao , ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p t¨ng c­êng qu¶n lý thu chi ng©n s¸ch ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi trong viÖc sö dông ng©n s¸ch. KiÓm to¸n nhµ n­íc kh«ng chØ thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô nh­ kiÓm to¸n t­ nh©n mµ cßn cã chøc n¨ng ®­îc ®¶m b¶o b»ng chÝnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña nã lµ thóc ®Èy viÖc thùc thi c¸c kiÕn nghÞ vµ ®iÒu chØnh ®· nªu trong c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n , trong viÖc kiÓm so¸t vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®· thÊy râ kiÓm to¸n nhµ n­íc cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t , kiÓm so¸t vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ. KiÓm to¸n nhµ n­íc lµ c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ n­íc ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn cho b¶n th©n c¬ quan kiÓm to¸n mµ v× toµn bé nÒn kinh tÕ, nªn ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n­íc mang tÝnh khach quan, kh«ng trôc lîi. KiÓm to¸n nhµ n­íc lµ c¬ quan cã ®Þa vÞ ph¸p lý ®ñ m¹nh ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kiÓm tra , kiÓm so¸t , c¶nh b¸o vµ trªn gi¸c ®é vi m« , cã thÓ gãp phÇn ng¨n chÆn c¸c nguy c¬ dÉn ®Õn ph¸ s¶n cho doanh nghiÖp ®­îc kiÓm to¸n, vµ më réng h¬n trªn gi¸c ®é vÜ m« cã thÓ c¶nh b¸o c¸ nguy c¬ dÉn ®Õn c¸c khã kh¨n tµi chÝnh , khñng ho¶ng cho c¸c nghµnh còng nh­ cho toµn bé nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, kiÓm to¸n nhµ n­íc cã thÓ liªn kÕt víi c¸c c¬ quan h÷u quan ®Î thuc ®Èy qu¸ tr×nh thùc thi c¸c kiÕn nghÞ kiÓm to¸n, vµ trªn ph­¬ng diÖn nhÊt ®Þnh cã thÈm quyÒn ph¸p lý ®Ó buéc c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n vµ c¸c bªn liªn quan thùc hiÖn ®iÒu chØnh qu¶n lý , kh¾c phôc c¸c vi ph¹m söa sai vµ chÊn chØnh trong c«ng t¸c tµi chÝnh . Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vai trß cña kiÓm to¸n nhµ kh«ng ngõng ®­îc cñng cè vµ t¨ng c­êng ®¸p øng mét phÇn yªu cÇu ®ßi hái cña thùc tiÔn trong viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh ®Êt n­íc, nã ®­îc thÓ hiÖn mét sè mÆt chñ yÕu sau. - Thø nhÊt gãp phÇn kiÓm tra viÖc chÊp hµnh nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ nghÜa vô nép ng©n s¸ch nhµ n­íc ,thùc hiÖn nép ®óng, nép ®ñ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Thø hai kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc chèng thÊt tho¸t, chèng l·ng phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ tµi s¶n nhµ n­íc. - Thø ba cung cÊp c¬ së d÷ liÖu ®Ó thùc hiÖn viÖc quyÕt ®Þnh vµ qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ n­íc s¸t thùc vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ c«ng quü quèc gia trong viÖc qu¶n lý ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ lµ dù to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc. Th«ng qua viÖc kiªm tra tµi chÝnh. KiÓm to¸n nhµ n­íc ®· chØ ra nh÷ng bÊt häp lý trong viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng chØ tiªu thu, chi ng©n s¸ch nhµ n­íc, gãp phÇn t¹o lËp c¬ së, c¨n cø ®Ó x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch nhµ n­íc cho nh÷ng n¨m sau, nh»m thu ®óng thu ®ñ, chèng thÊt thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. §ång thêi kiÕn nghÞ viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch nhµ n­íc cho c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng mét c¸ch hîp lý. Ngoµi ra ngµnh kiÓm to¸n nhµ n­íc ®· gãp phÇn ®¸nh gi¸ mét c¸ch s¸t thùc t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc lµm c¨n cø c¶i tiÕn qu¶n lý doanh nghiÖp, ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cïng víi viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn. -Thø t­ th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n, kiÓm to¸n nhµ n­íc ®· ®Ò xuÊt, kiÕn nghi nhiÒu gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ tµi chÝnh vµ ng©n s¸ch nhµ n­íc ë c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. III. Nh÷ng thµnh qu¶ kiÓm to¸n nhµ n­íc trong nh÷ng n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh. §èi víi mäi quèc gia trªn thÕ giíi cã nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Òu cã mét ®Æc ®iÓm chung nhÊt lµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n trong nÒn kinh tÕ ®­îc coi lµ mét thiÕt chÕ ®Ó duy tr× sù c«ng b»ng vµ t¹o niÒm tin cËy trong c¸c quan hÖ kinh tÕ x· héi trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh. Mét nÒn kinh tÕ thi tr­êng ph¸t triÓn lµnh m¹nh cã søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ cao. C¸ch ®©y h¬n 6 n¨m mgµy 11/7/1994. KiÓm to¸n nhµ n­íc chÝnh thøc ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së nghÞ ®Þnh 70/CP cña chÝnh phñ. Theo ®ã: KiÓm to¸n nhµ n­íc lµ c¬ quan thuéc chÝnh phñ vµ lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cña n­íc c«ng hoµ XHCN viÖt nam thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c c¬ quan nhµ n­íc c¸c cÊp, c¸c ®¬n vÞ cã nhiÖm vô thu chi ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc , ®¬n vÞ cã qu¶n lý, sö dông c«ng quü vµ tµi s¶n nhµ n­íc. KiÓm to¸n nhµ n­íc ra ®êi lµ mét yªu cÇu thÞ tr­êng tÊt yÕu cña xu thÕ ®æi míi , lµ sù ®ßi hái kh¸ch quan cña c¬ chÕ thi tr­êng trong c«ng cuéc x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ mét c¬ quan míi, tr­íc ®ã ch­a cã mét tæ chøc tiÒn th©n , ch­a cã mét tiÒn lÖ trong c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc nªn trong buæi ®Çu kiÓm to¸n nhµ n­¬c kh«ng gÆp Ýt khã kh¨n tõ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, tæ chøc con ng­êi ®Õn c«ng t¸c chuyªn m«n, c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng . Trªn c¬ së ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n­íc, ®Õn nay bé m¸y tæ chøc cña ngµnh ®· ®i vµo thÕ æn ®Þnh vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn, tõ chç ban ®Çu (1994) chØ cã h¬n 30 ng­êi ®Õn nay kiÓm to¸n nhµ n­íc cã h¬n 500 c¸n bé c«ng nh©n viªn, trongg ®ã h¬n 400 ng­êi lµ kiÓm to¸n viªn. Tuy cßn thiÕu nhiÒu so víi nhiÖm vô l©u dµi cña ngµnh nh­ng sè c¸n bé hiÖn cã ®· ®¸p øng ®­îc nhiÖm vô trong giai ®o¹n ®Çu thµnh lËp. Nh×n chung ®éi ngò c¸n bé ®Òu ®­îc ®µo t¹o cã hÖ thèng, sè tèt nghiÖp trë nªn 88%, riªng kiÓm to¸n viªn 100% ®Òu ®· tèt nghiÖp ®¹i häc chuyªn ngµnh tµi chÝnh kiÓm to¸n vµ mét sè chuyªn ngµnh kÜ thuËt kh¸c. Nh×n l¹i nh÷ng n¨m qua kiÓm to¸n nhµ n­íc ®· cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ trong viÖc triÓn khai kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m víi quy m« vµ chÊt l­îng n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. KiÓm to¸n lµ mét nghÒ míi ë n­íc ta, do ®ã kiÓm to¸n viªn nhµ n­íc nh×n chung ch­a ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng vµ bµi b¶ng. V× vËy c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng kiÕn thøc nghiÖp vô kiÓm to¸n ®· ®­îc ®Æc biÖt coi träng. S¸u n¨m qua kiÓm to¸n ®· thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong lÜnh vùc hîp t¸c quèc tÕ. Th¸ng 4 n¨m 1996,kiÓm to¸n nhµ n­íc ®· ra nhËp tæ chøc quèc tÕ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao (INTOSAI) vµo th¸ng 11 n¨m 1997 trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøcc¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao Ch©u ¸ (ASOSAI) ngoµi ra kiÓm to¸n nhµ n­íc cßn më réng quan hÖ hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. B­íc ®Çu ®· thùc hiÖn cã kÕt qu¶ nh÷ng dù ¸n do ng©n s¸ch ph¸t triÓn Ch©u ¸(ADB). Ngµy nay ngµnh kiÓm to¸n ®· trë thµnh mét ngµnh cã thÕ m¹nh, cã tæ chøc chÆt chÏ gi÷a c¸c kh©u, c¸c bé phËn víi nhau, mét ngµnh m¹nh trong c¬ quan kiÓm tra cña nhµ n­íc. PhÇn II: thùc tr¹ng vµ mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm to¸n. I . Thùc tr¹ng hÖ thèng kiÓm to¸n n­íc ta hiÖn nay. §èi t­îng kiÓm to¸n cña c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc lµ nÒn tµi chÝnh c«ng, c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh qu¶n lý sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ c¸c tµi s¶n cïng c«ng quü quèc gia. §Ó thùc thi quyÒn chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh, kiÓm to¸n Nhµ n­íc ph¶i tiªn hµnh 3 lo¹i h×nh kiÓm to¸n: - KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. - KiÓm to¸n tu©n thñ. - KiÓm to¸n ho¹t ®éng. §Ó cho kiÓm to¸n ho¹t ®éng ®óng víi b¶n chÊt vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ph¶i chó träng tíi chÊt l­îng kiÓm to¸n. ChÊt l­îng kiÓm to¸n lµ th­íc ®o vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. ChÊt l­îng kiÓm to¸n ®­îc thÓ hiÖn b»ng viÖc ®­a ra lêi nhËn xÐt ®óng ®¾n vµ trung thùc hîp lý, hîp ph¸p c¸c th«ng tin ®­îc kiÓm to¸n nh»m phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c doanh nghiÖp qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ tµi chÝnh vµ c¸c quan hÖ giao dÞch kinh tÕ kh¸c. HiÖn nay chóng ta ®ang x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc gi÷ ®óng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo môc tiªu quan ®iÓm vµ ®­êng lèi cña ®¶ng, ph¸t huy nhiÒu mÆt tÝch cùc, ®ång thêi h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vèn cã cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· tho¸t ra khái khñng ho¶ng vµ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, nh÷ng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng còng ngµy cµng béc lé râ nÐt vµ g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá, th©m chÝ cã mét sè biÓu hiÖn ®¸ng lo ng¹i vÒ kinh tÕ - x· héi. MÆc dï, chóng ta cã nhiÒu cè g¾ng ng¨n chÆn vµ xö lý song t×nh tr¹ng bu«n lËu, tham nhòng, ho¹t ®éng kinh doanh tr¸i ph¸p luËt, trèn thuÕ, g©y thÊt tho¸t ng©n s¸ch vµ tµi s¶n Nhµ n­íc ngµy cµng lín vµ phæ biÕn ë nhiÒu n¬i. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn cã nhiÒu nguyªn nh©n: - §ã lµ, khi ®i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng chóng ta qu¸ chËm vµ ch­a tËp trung ®óng møc cÇn thiÕt cho viÖc h×nh thµnh vµ t¨ng n¨ng lùc hÖ thèng kiÓm to¸n. bao gåm, kiÓm to¸n Nhµ n­íc , kiÓm to¸n ®éc lËp vµ kiÓm to¸n néi bé ë c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, tr­íc hÕt lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Qua kinh nghiÖm thùc tÕ cho chóng ta thÊy, ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®Òu cÇn cã hÖ thèng kiÓm to¸n m¹nh. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét c«ng cô ®¾c lùc kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó qu¶n lý kinh tÕ cña mçi quèc gia. H¬n n÷a, ë n­íc ta cho ®Õn nay hÖ thèng ®ã míi ho¹t ®éng theo nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy d­íi luËt cho nªn c¬ së vµ tÝnh ph¸p lý cßn rÊt h¹n chÕ. MÆc dï, trong 5 n¨m qua ®· cã nhiÒu cè g¾ng, song ®Õn nay hÖ thèng kiÓm to¸n Nhµ n­íc míi cã kho¶ng 450 kiÓm to¸n viªn, tr×nh ®é qu¶n lý Nhµ n­íc, qu¶n lý tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ nghiÖp vô chuyªn m«n cña kiÓm to¸n cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Do vËy, ho¹t ®éng kiÓm to¸n míi triÓn khai b­íc ®Çu ë mét sè ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp träng ®iÓm. - Bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh, b¶o vÖ ph¸t luËt ®­îc tæ chøc rÊt ®å sé, nhiÒu kh©u nhiÒu cÊp rÊt hÖ thèng, tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng biªn chÕ lín, song ch­a ®­îc quy ®Þnh râ rµng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, ho¹t ®éng cßn chång chÐo ch­a cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan víi nhau nãi chung vµ hÖ thèng kiÓm to¸n nãi riªng. T×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸t luËt nh­ tham nhòng lµm thÊt tho¸t hµng tû ®ång, tµi s¶n cña doanh nghiÖp, cña Nhµ n­íc d­íi nhiÒu h×nh thøc vÉn cø x¶y ra vµ ngµy cµng nhiÒu vô viÖc mang tÝnh chÊt phæ biÕn vµ nghiªm träng, thËm chÝ cã vô mang tÝnh tËp thÓ cã tæ chøc c¶ trong vµ ngoµi doanh nghiÖp. Râ rµng chÝ xÐt vÒ mÆt qu¶n lý tµi chÝnh, ng©n s¸ch Nhµ n­íc ë nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ kÕt luËn lµ: C«ng t¸c nµy, l©u nay bÞ bu«ng láng, bé m¸y qu¶n lý cÊp trªn vµ trong doanh nghiÖp v« cïng ®å sé nh­ng kÐm hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶, kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc tr¸ch nhiÖm vÒ kh©u nµo, cÊp nµo, c¬ quan tæ chøc nµo. Trong khi ®ã sù t¸c ®éng cña hÖ thèng kiÓm to¸n cßn qu¸ máng manh vµ hôt hÉng, rÊt xa so víi nhu cÇu c«ng t¸c kiÓm to¸n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan, ®¬n vÞ sù nghiÖp ®øng trªn gãc ®é ph¸t luËt. Nh÷ng sai sãt, gian lËn vµ sù vi ph¹m c¸c v¨n b¶n ph¸t luËt cña ®èi t­îng kiÓm to¸n, tuú møc ®é nÆng nhÑ, tuú nguyªn nh©n chñ quan hay kh¸ch quan, kiÓm to¸n viªn vµ ®oµn thÓ kiÓm to¸n cã sù ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vµ kÕt luËn. Cã thÓ nªu ra mét sè dÊu hiÖu chñ yÕu cña viÖc kh«ng tu©n thñ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt. 1. Nh÷ng dÊu hiÖu sai ph¹m trong kh©u tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. - Tæ chøc c¬ quan, ®¬n vÞ kh«ng ®óng víi quy ®Þnh cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ thµnh lËp vµ vi ph¹m ®iÒu lÖ quy chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. - Tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n tuú tiÖn kh«ng tu©n theo 1 m« h×nh nhÊt qu¸n vµ chÆt chÏ, ph©n cÊp h¹ch to¸n vµ tæ chøc bé m¸y kiÓm to¸n tuú tiÖn, kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p lÖnh kiÓm to¸n thèng kª vµ chÕ ®é kiÓm to¸n hiÖn hµnh. - Bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, c¸ch chøc c¸c c«ng chøc vµ viªn chøc l·nh ®¹o vµ kiÓm to¸n tr­ëng tr¸i c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¸p. TuyÓn dông c«ng chøc, c¸n bé vµ viªn chøc kh«ng tu©n theo 1 tr×nh tù, thñ tôc, tiªu chuÈn cho phÐp. - Ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch tù ph¸t kh«ng theo chøc n¨ng nhiÖm vô. Liªn doanh, liªn kÕt kh«ng cã c¬ së ph¸p lý vµ lu©n chøc hîp lý, hîp ph¸p dÉn ®Õn rèi lo¹n trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh g©y thiÖt h¹i vÒ nguån nh©n lùc. 2. Nh÷ng dÊu hiÖu sai ph¹m vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. - TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng vô lîi tr¸i quy ®Þnh ph¸p luËt ngoµi vi ph¹m thÈm quyÒn. - Vi ph¹m c¸c chÕ ®Þnh cña ph¸p lÖnh hîp ®ångkt, ®Æc biÖt lµ trong quan hÖ thÇu, ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ. Gian lËn khi tiÕn hµnh c¸c thñ tôc hîp ®ång. VËn dông sai nguyªn t¾c c¸c chÕ ®Þnh vÒ gi¸ c¶. - Gian lËn vµ man tr¸ trong thñ tôc ®Êu thÇu. - Vi ph¹m c¸c chÕ ®Þnh luËt ph¸p vÒ qu¶n lý sö dông tµi s¶n vËt t­, nh©n lùc, tiÒn vèn trong triÓn khai c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. - Kh«ng lµm hoÆc lµm sai c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm kª, ®Æc biÖt lµ viÖc kiÓm kª h×nh thøc. Kh«ng cã quy tr¸ch nhiÖm vËt chÊt trong biªn b¶n kiÓm kª vµ kh«ng cã quyÕt ®Þnh xö lý kiÓm kª. - Sö dông mét c¸ch v« nguyªn t¾c thiÕu hiÖu qu¶ c¸c kho¶n chi phÝ tiÕp thÞ, lîi dông ®Ó biÓn thñ c¸c kho¶n kinh phÝ dµnh cho tiÕp thÞ, ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ. - Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh néi ngµnh, néi bé vÒ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ®¬n vÞ vÒ mÆt kinh tÕ. 3. Nh÷ng dÊu hiÖu sai ph¹m vÒ xö lý c¸c quan hÖ tµi chÝnh, c¸c quan hÖ lîi Ých. - Kh«ng cã quy t¾c chuÈn mùc hoÆc vi ph¹m c¸c chÕ ®Þnh luËt ph¸p khi xö lý c¸c quan hÖ tµi chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tuú tiÖn, gÆp ®©u lµm ®ã, lµm rèi lo¹n c¸c quan hÖ tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ kh©u gi¶i quyÕt c«ng nî thanh to¸n vµ tÊt nhiªn lµ sù g©y nªn sù c¨ng th¼ng vÒ quan hÖ tµi chÝnh, h¹n chÕ, thËm chÝ triÖt tiªu hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh. - Trèn, lËu thuÕ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®¬n vÞ trèn lËu thÕ kÐo dµi. - Vi ph¹m c¸c quy t¾c vµ quy ®Þnh chÕ ®é ti¸n dông, x©m h¹i lîi Ých cña ng©n hµng, cña ng­êi cho vay, lµm thÊt tho¸t tµi s¶n khi cho vay, cho t¹m øng, vi ph¹m c¸c chÕ ®Þnh luËt ph¸p, vÒ l·i suÊt, tiÒn vay, tiÒn göi. VÒ kÕ ­íc nhËn vèn cña ng­êi gãp vèn. - Vi ph¹m c¸c chÕ ®Þnh ph¸p luËt kh¸c vÒ thÞ tr­êng vèn, c¸c giao dÞch cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi chung. - Vi ph¹m luËt hoÆc c¸c quy ®Þnh vÒ chèng ®éc quyÒn, gian lËn trong th­¬ng m¹i. - §Çu c¬, trôc lîi trong ho¹t ®éng kinh tÕ vµ s¶n xuÊt - kinh doanh. - Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ luËt th­¬ng m¹i, luËt b¶n quyÒn hoÆc c¸c c«ng ­íc quèc tÕ mµ chÝnh phñ ®· cam kÕt thùc hiÖn. 4. Nh÷ng dÊu hiÖu sai ph¹m vÒ c«ng t¸c tµi chÝnh. - Kh«ng thùc thi c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o toµn tån ph¸t triÓn nguån vèn trong quy ®Þnh cña biªn b¶n giao nhËn vèn. - Vi ph¹m c¸c cam kÕttµi chÝnh trong khÕ ­íc vay vèn, gãp vèn nhËn nî. - Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh trong hîp ®ång kinh tÕ, c¶ trong hîp ®ång tËp thÓ gi÷a thñ tr­ëng vµ ng­êi lao ®éng. - Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ ph©n chia lîi nhuËn, chia cæ tøc khi ph©n phèi lîi nhuËn hoÆc sö dông c¸c quü khi gi¶i quyÕt quan hÖ lîi Ých víi c¸c bªn liªn quan. - Vi ph¹m vÒ ph©n cÊp qu¶n lý vèn, ®iÒu hoµ chu chuyÓn vèn, thanh to¸n trong néi bé. - - Vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý nguån vèn chñ s¬ h÷u, nguån ®i vay, phÇn vèn gãp vµ c¸c quü cña ®¬n vÞ. - ¸p dông sai c¸c quy t¾c vÒ luËt ph¸p vÒ ®Þnh gi¸ tµi s¶n, lµm thÊt thu¸t, x©m h¹i nguån tµi chÝnhcña ®¬n vÞ. - Dïng c«ng quü ®Ó hèi lé, ®Ó vô lîi, ®Ó che dÊu c¸c ho¹t ®éng bÊt minh. 5. Nh÷ng dÊu hiÖu vi ph¹m vÒ kiÓm to¸n. - Vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c vÒ tæ chøc kiÓm to¸n, bao gåm c¶ tæ chøc bé m¸y vµ tæ chøc c«ng t¸c kiÓm to¸n nhÊt lµ vÒ ph©n cÊp h¹ch to¸n. - Vi ph¹m vÒ kh©u h¹ch to¸n ban ®Çu, ®Æc biÖt lµ sö dông l­u hµnh c¸c chøng tõ kiÓm to¸n bÊt hîp ph¸p, kh«ng hîp lÖ. - Vi ph¹m chÕ ®é tµi kho¶n , lµm rèi lo¹n kh©u h¹ch to¸n ®Æc biÖt nghiªm träng lµ chñ t©m g©y nhiÔu khi thiÕt kÕ s¬ ®å h¹ch to¸n vµ vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c ghi sæ, che dÊu c¸c quan hÖ tµi chÝnh bÊt minh. - Vi ph¹m nguyªn t¾c ®Þnh gi¸, nguyªn t¾c b¶o toµn vèn, nguyªn t¾c ph¶n ¸nh trung thùc kh¸ch quan c¸c tµi s¶n cña ®¬n vÞ. Cè ý sö dông sai tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó vô lîi bÊt chÝnh. - Vi ph¹m nguyªn t¾c h¹ch to¸n kiÓm to¸n chØ dïng ®ång ViÖt Nam. - H¹ch to¸n sai doanh thu, chi phÝ, thu nhËp. - Xuyªn t¸c kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, biÕn l·i thµnh lç vµ ng­îc l¹i. - Lªn b¸o c¸o tµi chÝnh sai quy t¾c kiÓm to¸n, gian lËn khi lªn c¸c chØ tiªu tæng hîp, xuyªn t¹c thùc tr¹ng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. - Kh«ng duy tr×, hoÆc cã ý kh«ng duy tr× sù h¹ch to¸n liªn tôc, ®óng kú, vi ph¹m, quy ®Þnh vÒ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. - Vi ph¹m quy ®Þnh b¶o qu¶n, l­u tr÷ hå s¬ kiÓm to¸n. cè t×nh che dÊu, lµm thÊt l¹c hoÆc huû ho¹i tµi liÖu, hå s¬ kiÓm to¸n. - Kh«ng ®iÒu chØnh sæ s¸ch theo quyÕt ®Þnh kiÓm kª, theo quyÕt ®Þnh cña c¸c ®oµn kiÓm tra, kiÓm to¸n cã thÈm quyÒn. Nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm cña ngµnh cßn ®­îc thÓ hiÖn trong nhiÒu mÆt. Song nh÷ng g× ngµnh ®ãng gãp cho viÖc qu¶n lý nguån lùc tµi chÝnh cña ®¬n vÞ, tæ chøc, quèc gia nã ®­îc thÓ hiÖn qua 1 sè ­u nh­îc ®iÓm sau: ¦u ®iÓm: Th«ng quan kiÓm to¸n kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®· ph¸t hiÖn vµ kiÕn nghÞ t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, quan träng h¬n c¶ lµ qua kiÓm to¸n ®· gióp ®ì c¸c ®¬n vÞ thÊy ®­îc thùc tr¹ng t×nh h×nh tµi chÝnh nhiÒu yÕu kÐm, s¬ hë trong qu¶n lý kinh tÕ vµ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng sè liÖu kiÓm to¸n cßn cung cÊp cho c¬ quan qu¶n lý vµ sö dông nguån nh©n lùc NSNN trong tõng ®Þa ph­¬ng vµ ®¬n vÞ cung cÊp th«ng tin x¸c thùc cho c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ thùc tr¹ng thu chi, ®iÒu hµnh vµ quyÕt to¸n NSNN... nã còng lµ 1 trong nh÷ng c¨n cø ®Ó Quèc héi xem xÐt quyÕt ®Þnh ph©n bæ vµ phª chuÈn quyÕt to¸n NSNN, ®ång thêi gióp chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p t¨ng c­êng qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh c¸c chøc n¨ng chuyªn biÖt cña kiÓm to¸n, kiÓm to¸n cßn tùc hiÖn mét chøc n¨ng quan träng kh¸ch lµ ph¸t hiÖn vµ c¶nh b¸o c¸c nguy c¬ næ ra ät cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ. Th«ng qua kiÓm to¸n ®Ó cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn, h¹n chÕ møc thiÖt h¹i thÊp nhÊt. Th«ng qua kiÓm to¸n cßn ph¸t hiÖn ra c¸c vô tham nhòng, tham « ng©n s¸ch Nhµ n­íc, trèn thuÕ, tÖ n¹n bu«n lËu, lµm thÊt tho¸t ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét c¸ch nghiªm tóc kiÓm to¸n Nhµ n­íc lµ c¬ quan quyÕt ®Þnh trong bé m¸y tæ chøc quyÒn lùc quan trong cña Nhµ n­íc nã lµ tÝch cùc gióp cho Quèc héi chÝnh phñ cã nh÷ng c¬ së ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn l©u dµi cña nÒn kinh tÕ. Nh­îc ®iÓm: Song nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kiÓm to¸n nã vÉn cßn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ cÇn cã biªn ph¸p kh¾c phôc, nh­ng hiÖu lùc kiÓm to¸n cßn h¹n chÕ, ch­a ®ñ m¹nh ®Ó ®i s©u lµm râ sai ph¹m trong qu¶n lý ®iÒu hµnh ph©n phèi vµ sö dông NSNN. Vi ph¹m ho¹t ®éng trong kiÓm to¸n Nhµ n­íc cßn h¹n hÑp, chÊt l­îng kiÓm to¸n ch­a cao, míi chØ dõng l¹i ë viÖc xem xÐt, xö lý nh÷ng vÊn ®Ò riªng lÎ cña tõng ®èi t­îng kiÓm to¸n mµ ch­a ®i s©u vµo ph©n tÝch tænghîp, ®éi ngò kiÓm to¸n viªn nh×n chung cã phÈm chÊt tèt, cÇn cï, chÞu khã trong c«ng viÖc nh­ng tr×nh ®é ch­a t­¬ng xøng víi ®ßi hái nhiÖm vô ®­îc giao. Nã ®· xuÊt hiÖn 1 vµi hiÖn t­îng c¸ biÖt ph¶n ¶nh sù thiÕt trong s¸ng trong c«ng viÖc vµ sinh ho¹t, ®· xuÊt hiÖn viÖc che dÊu nh÷ng vô lµm ¨n phÝ ph¸p kh«ng trung thùc víi kÕt qu¶ kiÓm tra ph¶n ¸nh kh«ng ®óng thùc tÐ tæ chøc nhiÒu kh©u lµm cho c«ng viÖc tiÕn hµnh ®å sé qua nhiªu b­íc g©y mÊt nhiÒu thêi gian tiÒn cña trong viÖc thùc thi c«ng viÖc. NhiÒu khi cßn t¹o kÏ hë cho b¹n trèn thuÕ, viÖc tham nhòng, bu«n lËu, lµm ¨n bÊt chÝnh. Chøc n¨ng, nhiÖm vô ch­a quy ®Þnh râ dµng. Bé m¸y ho¹t ®éng cßn chång chÐo vµ ®å sé, ph¹m vi ho¹t ®éng kh«ng quy ®Þnh râ dµng. ChÝnh v× vËy mµ nã t¹o cho viÖc thùc thi c«ng viÖc mÊtthêi gian, phøc t¹p hiÖu qu¶ c«ng t¸c ch­a cao. Gi÷a c¸c bé phËn kh«ng thèng nhÊt cßn nhiÒu s¬ hë trong kh©u qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh. II. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt. §Ó kiÓm to¸n Nhµ n­íc ho¹t ®éng cã kÕt qu¶ tèt th× mét hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n, chuÈn mùc kiÓm to¸n cÇn sím ®­îc ban hµnh c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc cÇn ph¶i thèngnhÊt, vµ trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh ®óng ®Þa vÞ ph¸p lý cña kiÓm to¸n Nhµ n­íc ®Î xøng ®¸ng lµ 1 trong nh÷ng c«ng cô kiÓm kª, kiÓm so¸t ®¸ng tin cËy, gãp phÇn lµm lµnh m¹nh t×nh h×nh tµi chÝnh Nhµ n­íc. 1. MÊy kiÕn nghÞ t¨ng c­êng hÖ thèng kiÓm to¸n trong qu¶n lý tµi chÝnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - KiÓm to¸n Nhµ n­íc ph¶i sím ph¸t triÓn m¹nh ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc víi mäi c¬ quan, ®¬n vÞ cã sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Nhµ n­íc sím ban hµnh luËt kiÓm to¸n tr­íc m¾t lµ ph¸p lÖnh lkiÓm to¸n trong ®ã quy ®Þnh râ vÞ trÝ ph¸p lý, chøc n¨ng, tõng bé phËn cÊu thµnh vµ cña mçi kiÓm to¸m viªn Nhµ n­íc. Trong luËt kiÓm to¸n còng ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ph¸p lý cña b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ tr¸ch nhiÖm phèi hîp trong kiÓm to¸n nãi riªng vµ gi÷a kiÓm to¸n víi ho¹t ®éng cña c¬ quan kh¸c, thanh tra, qu¶n lý tµi chÝnh, ®iÒu tra, gi¸m s¸t trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, ®¬n vÞ, tæ chøc c¬ së kinh tÕ sù nghiÖp nãi chung. - Më réng m¹ng l­íi kiÓm to¸n ®éc lËp, ®¸p øng nhu cÇu kiÓm to¸n mäi doanh nghiÖp trong vµ ngoµi quèc doanh. M¹ng l­íi kiÓm to¸n nµy bao gåm c¸c oong ty, kiÓm to¸n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, ho¹t ®éng theo ph¸p luËt Nhµ n­íc vµ hîp ®ång tr¸ch nhiÖm gi÷a ®¬n vÞ kiÓm to¸n víi ®¬n vÞ kinh tÕ, sù nghiÖp, c¸c c¬ quan tæ chøc chñ dù ¸n, chñ ®Çu t­. - Cïng víi viÖc sím ban hµnh luËt kiÓm to¸n míi thay thÕ ph¸p lÖnh hiÖn hµnh (v× ban hµnh tõ n¨m 1988 nay ®· cã nh÷ng néi dung kh«ng phï hîp) Cñng cè phßng tµi chÝnh kiÓm to¸n cña doanh nghiÖp, ®¬n vÞ sù nghiÖp, cÇn tæ chøc bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong doanh nghiÖp lín. Bé phËn kiÓm to¸n néi bé doanh nghiÖp ho¹t ®éng ®éc lËp víi phßng tµi chÝnh - kiÓm to¸n cña Nhµ n­íc theo ph¸p luËt, d­íi sù ®Ço t¹o, h­íng dÉn vµ kiÓm tra vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n kiÓm to¸n Nhµ n­íc. Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc kiÖn toµn tæ chøc bé m¸y thanh tra Nhµ n­íc, kho b¹c Nhµ n­íc, Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp, Tæng côc ®Çu t­ ph¸t triÓn theo h­íng tinh gi¶m kh©u cÊp, gi¶m biªn chÕ, ®ång thêi quy ®Þnh râ vµ b¶o ®¶m ho¹t ®éng ®óng chøc n¨ng cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c lo¹i c¬ quan ®ã víi nhau vµ víi hÖ thèng kiÓm to¸n nh»m ph¸t huy hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc nãi chung, qu¶n lý tµi chÝnh, ng©n s¸ch vµ qu¶n lý doanh nghiÖp nãi chung. HÖ thèng kiÓm to¸n kh«ng ngõng ®­îc më réng vµ kiÖn toµn theo sù ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nã lµ 1 c«ng cô ®¾c lùc kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña Nhµ n­íc trong qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2. MÊy ý kiÕn vÒ x¸c lËp quyÒn h¹n cña kiÓm to¸n Nhµ n­íc trong bé m¸y quyÒn lùc cña Nhµ n­íc. Mçi c¬ quan ®Òu cã nh÷ng quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®èi víi c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc còng vËy, quyÒn lùc cña Nhµ n­íc, quyÒn h¹n cña co quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc chÝnh lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó gióp cho c¬ quan nµy hoµn thanhf tèt chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh. C¸c quyÒn h¹n cña KTNN ph¶i ®­îc x¸c lËp 1 c¸ch râ rµng trªn 3 ph­¬ng diÖn: - QuyÒn h¹n nh»m b¶o ®¶m tÝnh tù chñ vµ tÝnh ®éc lËp cao ®Ó KTNN thùc hiÖn ®­îc c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô 1 c¸ch kh¸ch quan, v« t­ ®¹t hiÖu qu¶ cao. - C¸c quyÒn h¹n cña KTNN ®èi víi c¸c ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n vµ c¸c ho¹t ®éng liªn quan, nh»m thùc hiÖn vµ b¶o ®¶m chÊt l­îng c¸c cuéc kiÓm to¸n. - C¸c quyÒn h¹n cña KTNN vÒ c«ng bè b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ cã liªn quan ®Õn viÖc xö lý c¸c sai ph¹m ®­îc ph¸t hiÖn. Trªn c¬ së ph©n lo¹i quyÒn h¹n cña KTNN, cÇn x¸c lËp c¸c quyÒn h¹n b»ng c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ trong luËt hay ph¸p lÖnh KTNN. 2.1. VÒ quyÒn h¹n chung cña KTNN. - QuyÒn h¹n vÒ ph¹m vÞ kiÓm to¸n. ViÖc t¸ch 1 sè lÜnh vùc ®Ó kiÓm tra ph¶i cã quy ®Þnh cô thÓ, ngoµi ra quyÒn h¹n KTNN ph¶i bao qu¸t c¸c lÜnh vùc, c¸c ®¬n vÞ phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc. - QuyÒn tù chñ vÒ lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ lùa chän ®èi t­îng kiÓm to¸n mµ kh«ng 1 c¬ quan hoÆc c¸ nh©n nµo cã quyÒn can thiÖp, phÇn lín c¸c c¬ quan KTNN tù lËp kÕ ho¹ch ra quyÕt ®Þnh kiÓm to¸n ngoµi ra KTNN cã thÓ kiÓm to¸n theo yªu cÇu cña chÝnh phñ hoÆc Quèc héi.. HiÖn nay ë n­íc ta, KTNN lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m tr×nh chÝnh phñ phª duyÖt. Tæng kiÓm to¸n Nhµ n­íc ra quyÕt ®Þnh kiÓm to¸n theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· ®­îc chÝnhphñ phª duyÖt, theo em ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cao cña c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc nªn cho phÐp KTNN quyÒn tù chñ lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ th«ng qua quyÕt ®Þnh kiÓm to¸n theo c¬ chÕ héi ®ång. - Nguån kinh phÝ ®Ó ho¹t ®éng cña c¬ kiÓm to¸n Nhµ n­íc dùa vµo ®©u? Ng©n s¸ch cÊp hay cã phÇn ®èng gãp cña ®¬n vÞ kiÓm to¸n, theo em ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cÇn thiÕt vÒ mÆt kinh tÕ cho c¬ quan KTNN cÇn cho KiÓm to¸n Nhµ n­íc quyÒn h¹n tù lËp kÕ ho¹ch vÒ ng©n s¸ch cña m×nh ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c chi tiÕt cÇn thiÕt theo quy ®Þnh. 2.2. C¸c quyÒn ®iÒu tra vµ c¸c quyÒn thi hµnh nhiÖm vô. - QuyÒn yªu cÇu c¸c c¬ quan ®¬n vÞ, tæ chøc thuéc ®èi t­îng kiÓm to¸n cung cÊp c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n vµ c¸c th«ng tin tµi liÖu cÇn thÕt ®Ó thùc hiÖ kiÓm to¸n. - QuyÒn yªu cÇu c¸c c¸ nh©n, tæ chøc trong x· héi cung cÊp c¸c th«ng tin, dÞch vô chuyªn ngµnh vµ t­ vÊn cã liªn quan ®Õn cuéc kiÓm to¸n. - QuyÒn pháng vÊn trùc tiÕp hoÆc yªu cÇu gi¶i tr×nh tµi kiÖu ®èi víi c¸c c¸ nh©n thuéc ®èi t­îng kiÓm to¸n. - QuyÒn ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c sai ph¹m, vi ph¹m nghiªm träng mµ kiÓm to¸n Nhµ n­íc ph¸t hiÖn khi thùc hiÖn kiÓm to¸n cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn lîi Ých Nhµ n­íc, lîi Ých quèc gia. 2.3. QuyÒn b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ c«ng bè kÕt qu¶ kiÓm to¸n. Sù thuyÕt phôc ®èi víi c¸c lùc l­îng cña x· héi cña c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n­íc chñ yÕu th«ng qua c¸c kÕt luËn vµ kÕt qu¶ ph¶n ¸nh trong b¸o c¸o kiÓm to¸m. theo luËt ®Þnh nh÷ng kiÓm to¸n cÇn ph¶i c«ng b¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, th«ng qua viÖc c«ng bè kÕt q¶ kiÓm to¸n, mét mÆt ®¶m b¶o cho c«ng luËn ghi nhËn ®­îc c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n tµi chÝnh, mÆt kh¸c ®­îc th¶o luËn c«ng khai vÒ nh÷ng sai ph¹m ®· ®­îc c«ng bè sÏ t¹o nªn ¸p lùc buéc c¸c ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n cã tr¸ch nhiÖm söa ch÷a vµ kh¾c phôc ngay nh÷ng sai ph¹m. 3. Cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ngµnh nãi chung vµ ®èi víi mçi kiÓm to¸n nãi riªng. Cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ngµnh nãi chung vµ ®èi víi mçi kiÓm to¸n nãi riªng t¹o nªn ®éng lùc cho hä ph¸t huy thÕ m¹nh trong c«ng t¸c gãp phÇn x©y dùng mét hÖ thèng kiÓm so¸t, gi¸m so¸t ngµy cµng hoµn thiÖn, hoµn chØnh h¬n. II. KÕt kuËn. Cïng víi sù ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ. Ngµnh kiÓm to¸n Nhµ n­íc mét c«ng cô míi thuéc hÖ thèng c¸c c«ng cô kiÓm so¸t vÜ m« cña Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghi· ViÖt Nam. Em muèn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chiÕn l­îc cña sù ph¸t triÓn kiÓm to¸n Nhµ n­íc. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, em tr×nh bµy nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ, nh÷ng vÊn ®Ò mµ theo cã quan hÖ ®Õn c¸ch nh×n, ®Õn viÖc lùa chän h­íng ®i, t¹o dùng hµnh lang ph¸p lý vµ hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p chuyªn m«n lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn tæ chøc, cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n Nhµ n­íc ViÖt Nam trong thêi gian qua. Víi bµi viÕt nµy cã luËn cø, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña kiÓm to¸n Nhµ n­íc trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi vµ trong m«i tr­êng n­íc ta ®ang thùc hiÖn c¶i c¸ch s©u réng nÒn hµnh chÝnh quèc gia. Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu, trong bµi viÕt nµy em ®· ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò næi bËt cßn tån t¹i hiÖn nay vµ ®­a ra mét sè ý kiÕn c¸ nh©n. Em hy väng víi bµi viÕt nµy sÏ ®ãng gãp mét khÝa c¹nh nµo ®ã ®Ó cho kiÓm to¸n Nhµ n­íc ta ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý cã c¸ch nh×n, mét c¸ch thùc tÕ h¬n ®Ó ®­a ra c¸ch chÝnh s¸ch phï hîp víi thùc tÕ vµ cã c¸c kÕ ho¹ch ®óng ®¾n trong viÖc x©y dùng hoµn thiÖn ngµnh kiÓm to¸n ë n­íc ta. Tµi liÖu tham kh¶o T¹p chÝ kiÓm to¸n - Sè 2,3,4,5,6,12 n¨m 1999 Sè 1, 4 n¨m 2000 T¹p chÝ th­¬ng m¹i - Sè 16/1997 T¹p chÝ tµi chÝnh - Sè 8/1998 T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn - Sè 93/1998 S¸ch lý thuyÕt kiÓm to¸n - T¸c gi¶ V­¬ng §×nh HuÖ vµ §µm Xu©n Tiªm Môc lôc