Đề tài Nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế để hội nhập có hiệu quả

hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh rất đa dạng không thuần nhất bao trùm hầu khắp toàn cầu, sẽ không hợp lý, thậm chí có khả năng dẫn đến sai lệch, nếu chỉ nhìn thấy tính chất TBCN của toàn cầu hoá mà không thấy những nội dung mới trong nền kinh tế thế giới không chỉ về mặt lực lượng sản xuất và khoa học công nghệ, mà cả về quan hệ tương tác giữa các nền kinh tế quốc gia, nhất là sức mạnh vươn lên của các nước chậm phát triển. Mặt khác cũng sẽ không đúng nế không nhìn thấy răng qua trình toàn cầu hoá hiện đang bị CNTB thế giới chi phối, do đó, đó là một qua trình chứa đầy mâu thuẫn vừa có mặt tích cực vừa có tiêu cực, vừa có hợp tác vừa có đấu tranh. ỷ thế sức mạnh kinh tế và khoa học-kỹ thuật, với bản chất vốn có của giai cấp tư sản, các nước lớn, nhất là các nước tư bản phát triển cao nhất đang khống chế các tổ chức kinh tế toàn cầu (IMF,WB,WTO), áp đặt những quy chế và phương thức hoạt đông jkhông bình đẳng, gây ra thiệt hại cho các nước chậm phát triển, tạo trạng thái thất nghiệp, phân hoá giàu nghèo ngày càng nghiêm trọng, uy hiếp chủ quyền quốc gia của các nước kém phát triển. Hợp tác kinh tế giữa các quốc gia theo chương trình dài hạn hay theo vụ việc cụ thể đã từng diễn ra phổ biến trên thế giới. Nhưng ngày nay, hợp tác kinh tế thường phải diễn ra trên cơ sở hội nhập quốc tế, tức là gia nhập, trở thành thành viên của các tổ chức kinh tế quốc tế. Điều đó được chứng minh ở chỗ tuyệt đai đa số các quốc gia trên thế giới trên đều tham gia các tổ chức kinh tế khu vực, toàn cầu. Là thành viên, các quốc gia phải thực hiện những định chế, những hiệp định, những cam kết do các bên thoả thuận. Người ta coi đó là luật chơi chung hay còn gọi là thông lệ quốc tế mà các quốcgia phải tuân thủ. Nhưng tuyệt đối không nên nghĩ rằng các luật chơi, các thông lệ hiện hành đã hoàn hảo, bất di bất dịch. Đấu tranh để cải tiến, hoàn thiện nó theo hướng tích cực đã trở thành nhu cầu, trách nhiệm của các quốc gia, trước hết và chủ yếu là các quốc gia chậm phát triển. Do những đặc điểm nói trên, trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế, luôn luôn tiềm ẩn hai khảnăng: thời cơ và thách thức, mặt phải và mặt trái, hợp tác và đấu tranh, phát đạt và phá sản, vươn lên và tụt hậu, tự chủ và phụ thuộc...Những khả năng đó tác động theo chiều hướng nào và với mức độ ra sao đối với từng quốc gia, tuỳ thuộc trước hết và chủ yếu ở bản lĩnh, khả năng chịu chủ quan của từng quốc gia. Run sợ trước thách thức, do đó không mạnh dạn, kịp thời hội nhập quốc tế, để tận dụng các lợi thế thì sẽ bỏ lỡ cơ hội, làm hụt hẫng các nguồn lực, làm chậm đà tăng trưởng kinh tế. Ngược lại, coi thường thách thức, không thấy hết chiều sâu của thách thức, do đó hội nhập một cách tuỳ tiện, không tính toán thì vấp váp, thua thiệt, thậm chí đổ vỡ là không tránh khỏi. Đồng thời phải thẳng thắn thấy rằng:Hậu hoạ lớn nhất là không hội nhập, bởi vì thế không nên nghĩ rằng không hội nhập có thể tránh khỏi mọi thách thức, trái lại có khi thách thức còn lớn hơn. Nừu đặt mình ra ngoài xu thế chung thi hành chính sách tự lực một chiều không biết tận dụng ưu thế của phân công lao động quốc tế thì không tránh khỏi tụt hậu ngày càng xa hơn, cuối cùng sẽ vỡ mộng về nền kinh tế tự chủ, rơi vào tình trạng nền kinh tế phụ thuộc, kéo theo những tác động khó lường về chính trị-xã hội. I.2. Cạnh tranh kinh tế quốc tế và sự tác động tới Việt Nam. Ngay trong thời kỳ đầu của thế kỷ 19 nhà kinh tế cổ điển vĩ đại người Anh Đavit Ricacđô đã cho rằng sự hoạt động không bị hạn chế của quy luật lợi thế tương đối làm cho mọi người ngày càng phát đạt hơn. Ông nói: mỗi quốc gia cần tự do lựa chọn hướng chuyên môn hóa vào những sản phẩm có hiệu quả và giành việc sản xuất sản phẩm khác cho những nước nào có khả làm việc đó một cách có hịêu quả nhất. Như vậy nền kinh tế thế giới sẽ có nhiều hàng hoá hơn được đem ra trao đổi thông qua ngoại thương. Từ đó tới nay, thực tiễn kinh tế thế giới đã chững minh hùng hồn sức mạnh chân lý của lý tưởng vĩ đại đó. Ngày nay, ánh đèn neon quảng cáo của các công ty đa quốc gia Nhật bản, Mỹ, cộng đồng Châu Âu và các nước Nies đã chiếu sáng rực rỡ bầu trời của hầu hết các thành phố trên thế giới. Các công ty này đã vươn rộng các chi nhánh của chúng để khai thác triệt để các khả năng lợi thế so sánh tương đối trong sản xuẩt ở mọi nơi trên trái đất và cả lợi thế tương đối về quy mô của bản thân chúng. Tính kinh tế, hiệu quả của quy mô càng được mạnh thông qua việc đầu tư ra thị trường nước ngoài và ưu thê của các quy mô kinh tế đó đã vượt qua được những quy đinh và rủi ro về tài chính khi hoạt động trên phạm vi thế giới. Nói tới cạnh tranh là nói tới thị trường và ngược lại, nói tới thị trường là nói tới cạnh tranh. Ngược lại, thị trường mà không có cạnh tranh thì không còn là thị trường nữa. Mặt tích cực của thị trường cũng là mặt tích cực của cạnh tranh. Mặt tiêu cực của thị trường tồn tại theo quan niệm của nhiều người, cũng là mặt tiêu cực của cạnh tranh. ý đồ tạo lập thị trường không có cạnh tranh, “thị trường có tổ chức” đã sụp đổ hoàn toàn vì nó không tao ra được cơ chế phân phối tối ưu các nguồn lực của xã hội. Triệt tiêu cạnh tranh là làm mất tính năng động sáng tạo của mỗi con người cũng như của toàn xã hội, nền sản xuất xã hội sẽ không có hiệu quả- nguồn gốc của việc nâng cao đời sống nhân dân. Ngày nay, cạnh tranh kinh tế quốc tế vừa mang tính chất kinh tế vừa mang tính chất chính trị, hay nói chính xác hơn, cạnh tranh kinh tế quốc tế được phát triển trên cơ sở sự thống nhất kinh tế và chính trị. Chúng ta có thể thấy rất nhiều sự kiện xảy ra trên thế giới minh chứng cho điều này. Cạnh tranh kinh tế quốc tế lên đến đỉnh cao thường được gọi là chiến tranh kinh tế. Chiến tranh kinh tế ngoài mục tiêu kinh tế giống như cạnh tranh kinh tế nhằm thu lợi nhuận, chiến tranh kinh tế nhằm mục đích khác, có thể là quân sự, phi quân sự, để hỗ trợ cho một cuộc chiến tranh quân sự như kiểm soát tàu hàng, phong toả cảng, chiến thuật vùng đất trống. Chiến tranh kinh tế còn về chính trị thường nhằm mục đích làm cho một nước hoặc một nhóm nước bị phụ thuộc và buộc họ phải thay đổi chính sách của mình với các biện pháp thường dùng là cấm vận hoặc trừng phạt. Như vậy, chiến tranh kinh tế có thể có những đặc trưng khác với cạnh tranh kinh tế. Lý luận kinh tế học đã chỉ ra tình trạng cấm chợ ngăn sông, hạn chế cạnh tranh trong một quốc gia sẽ gây thiệt hại lớn, lãng phí ghê gớm các nguồn lực. Hạn chế cạnh tranh kinh tế quốc tế, thực hiện chế độ bảo hộ dưới mọi hình thức khác nhau cũng sẽ gây thiệt hại to lớn, lãng phí nhiều hơn cho nền kinh tế thế giới ở phương diện tổng thể. Thật vô lý khi người ta phải mua những hàng hoá phải đắt hơn hoặc chất lượng thấp hơn, xấu hơn trong khi vẫn có người sẵn sàng bán những hàng hóa đó với giá rẻ hơn, chất lượng tốt hơn. Thế nhưng, lợi ích toàn cục, lợi ích toàn nhân loại vẫn cứ phải lùi bươc trước những lợi ích cục bộ và nhất thời bởi các hàng rào thuế quan và phi thuế quan. I.3. Các quan điểm về hội nhập và nâng cao khả năng cạnh tranh Để hội nhập nền kinh tế quốc gia vào khu vực và thế giới thì việc nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam là thách thức vô cìng lớn đối với chúng ta. Nó đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần lưu tâm giải quyết để tạo ra những bước đột phá, phát huy tối đa nội lực, đảm bảo tính định hướng XHCN của nền kinh tế trên con đường hội nhập. Sau đây là sáu quan điểm hội nhập kinh tế quốc tế xác định cho Việt Nam trong xu thế toàn cầu hoá. Một là, chủ động vạch ra chiến lược phát triển tổng thể vượt đuổi phù hợp với những mục tiêu cụ thể trong từng thời kì nhất định Như chúng ta đã biết, các nền kinh tế công nghiệp mới (Nies) Đông á nhờ xác định đựơc chiến lược vượt đuổi đầy táo bạo mà họ đã đạt được những kết quả vượt trội so với nhiều nước trong khu vực, vươn lên trở thành các “con rồng” với những chỉ tiêu kinh tế tăng liên tục trong nhiều năm, tạo nên những bước đi thần tốc trong qua trình hphát triển kinh tế đất nước. Trong từng giai đoạn cụ thể Nies đã xác định đựơc chiến lược đi tắt, đón đầu phù hợp nên đã có những thành công lớn trong phá triển nền kinh tế. Chẳng hạn, ở thời kì đầu khi còn thiếu vốn, kỹ thuật kém...họ đã tiến hành công nghiệp goá thay thế nhập khẩu, phát triển một số ngành công nghiệp, giải quyếnt những vấn đề xã hội bức xúc...và ở chiến lược công nghiệp hóa hướng ra xuất khẩu, với mục tiêu khai thác lợi thế bên trong kà chủ yếu như lao động dồi dào, giá rẻ... nên họ chủ yếu tập trung vào công nghiệp nhẹ, dùng nhiều lao động ...đã đem lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể, tạo lực cho sự phát triển công nghiệp nặng. Để theo kịp xu thế phát triển thì họ lại tiến hành công nghiệp hoá hướng tới công nghệ cao và đã thu được những kết qủa đáng khả quan. Nhìn chung, chỉ có những nước xác định được những chiến lước táo bạo, với những mục tiêu phát triển đầy tham vọng mới có thể tạo ra được những bước phát triển thần kì, mà không phải nước nào cũng làm được với những chiến lược thông thường cũng mang lại thành công như vậy. Vì vậy trong xu thế toàn cầu hoá, khu vực hoá diễn ra mạnh mẽ như hiện nay thì Việt Nam cần phải căn cứ vào điều kiện cụ thể để xác định chiến lược phát triển có lựa chọn, có trọng điểm. Đôí với Việt Nam hiện nay thì chiến lược tự do hoá thương mại, tự do hoá thị trường là con đường phù hợp hơn cả. Có như vậy, Việt Nam mới tiếp cận được những kỹ thuật công nghệ hiện đại của các nước, mở rộng thị trường giao lưu, tạo ra cầu nối thông thương với các nước trên thế giới để học hỏi kinh nghiệm. Tuy vậy, Việt Nam cần lựa chon con đường riêng cho mình, để phấn đấu phát triển kinh tế xã hội, xác định mục tiêu thiết lập được một nền kinh tế cạnh tranh công bằng và hiệu quả. Hai là, sức cạnh tranh của nền kinh tế phải dựa trên quan điểm khuyến khích và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh. Chúng ta biết rằng, cạnh tranh là một trong những đặc trưng cơ bản của cơ chế thị trường, không có cạnh tranh thì không có nền kinh tế thị trường. Nền kinh tế thị trường khi vận hành phải tuân thủ những quy luật khách quan riêng có của mình, trong đó quy luật cạnh tranh. Cạnh tranh là động lực hay như A.Smith gọi là “bàn tay vô hinh” thúc đẩy lực lượng sản xuất xã hội phát triển. Nếu lợi nhuận thúc đẩy các cá nhân tiến hành sản xuấ kinh doanh một cách có hiệu quả nhất thì cạnh tranh lại bắt buộc và thôi thúc họ phải điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh một cách có hiệu quả nhất. Vì vậy, cạnh tranh là yếu tố cần thiết cho sự phát triển của nền kinh tế. Cạnh tranh là động lực kinh tế của sản xuất hàng hóa, bởi lẽ nó là con đường để thực hiện lợi ích của các chủ thể trong kinh doanh. Động lực này có tác dụng hai mặt, một mặt thúc đẩy kinh tế phát triển, mặt khác hạn chế có khi đi đến sự phá vỡ sự phát triển kinh tế. Cạnh tranh chính là môi trường tồn tại và phát triển kinh tế thị trường, không có cạnh tranh sẽ không có tính năng động và sáng tạo trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Song xã hội dần sẽ chỉ chấp nhận hành vi cạnh tranh lành mạnh bằng các phương thức sản xuất và chu chuyển hành hoá một cách khoa học, hiệu quả chứ không thừa nhận các hành vi cạnh tranh bằng cách dựa vào các thủ đoạn lừa đảo không trong sáng. Việt Nam đang trong quá trình đổi mới nền kinh tế, thực hiện kinh tế mở, gắn nền kinh tế Việt Nam với khu vực và thế giới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thư VIII của Đảng đã xác định: “Cơ chế thị trường đòi hỏi phải hình thành một môi trường cạnh tranh lành mạnh, hợp pháp, văn minh. Cạnh tranh vì lợi ích phát triển đất nước, chứ không phải làm phá sản hàng loạt, lãng phí nguồn lực, thôn tính lẫn nhau”. Từ quan điểm mang tính nguyên tắc của Đảng, thì điều kiện cần và đủ để khuyến khích và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh là phải xây dựng hệ thống pháp luật nghiêm minh, luật lệ đưa ra phải có tính khả thi. Cần có sự điều tiết của Nhà nước để tạo điều kiện, môi trường cho cạnh tranh lành mạnh trong sản xuất kinh doanh. Cần có những quy định cụ thể về thủ tục khiếu kiện và thẩm quyền xử lý của một tổ chức tài phán trong phạm vi cả nước đối với những hành vi cạnh tranh không lành mạnh, nhằm giữ nghiêm kỷ cương phép nước, có như vậy mới tạo sự dung hợp giữa cạnh tranh và công bằng xã hội. Ba là, sức cạnh tranh của nền kinh tế phải phát triển trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh của đất nước như: con người, truyền thống văn hoá dân tộc, sự ổn định chính trị- xã hội, vị trí địa lý chính trị và kinh tế, tài nguyên thiên nhiên... Việt Nam là nước được thiên nhiên ban tặng nhiều tài nguyên thiên nhiên rất thuận lợi cho quá trình phát triển kinh tế, cộng với nguồn nhân lực dồi dào với hơn 80 triệu dân và hơn 40 triệu lao động, cơ cấu dân số trẻ, cần cù lao động, giá nhân công rẻ. Hơn nữa từ sau đổi mới thì tình hình đất nước có sự ổn định về chính trị và kinh tế tạo điều kiện cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước yên tâm bỏ vốn kinh doanh, mở rộng thị trường và mối quan hệ với các nước trên thế giới. Chính nhờ những lợi thế này mà sức mạnh cạnh tranh của nền kinh tế được nâng cao, những sản phẩm hàng hóa và dịch vụ Việt Nam đã có mặt trên thị trường khu vực và quốc tế, đã có sức cạnh tranh về giá cả. Vì vậy, cần nhận thức rõ vị trí quan trọng của những lợi thế mà mình đang óc để có những giải pháp hữu hiệu giữ gìn và khai thác có hiệu quả. Đồng thời, cần nhận thức được thực chất của những lợi thế so sánh đó là phần lớn do thiên nhiên ban tặng nên nó không có độ bền vững lâu dài nếu chúng ta không có chiến lược phát triển quy hoạch, phát triên có kế hoạch.Chính vì vậy, trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh vốn có thì cần phải có sự phát triển mới, tạo ra bươc đột phá thu hẹp khoảng cách, đuổi kịp các nước trong khu vực, vươn lên sánh vai với các nước trên thế giới. Đồng thời, đánh giá đúng tầm quan trọng của các nguồn lực để có biện pháp khai thác hợp lý có hiệu quả, muốn vậy nền kinh tế phat có đủ sức mạnh đáp ứng được mọi sự biếnđổi của thị trường bằng chính nội lực của mình là chủ yếu. Tóm lại phát huy nhứng lợi thế so sánh của đất nước là tiền đề quan trọng và cần thiết để nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam. Vấn để quan tâm là cần nhận thức và đánh giá đúng mức các lợi thế so sánh. Trong các nguồn lực thì nguồn nhân lực được đào tạo có ý nghĩa lớn hơn cả, đào tạo con người là động lực trực tiếp của sự phát triển nền kinh tế. Cần không ngừng kết hợp sử dụng các nguồn lực có hiệu quả, không ngừng tái tạo, bồi dưỡng tao ra các nguồn có lợi thế cho đất nước. Bốn là, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế phải giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế nước ta đang vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN. Do vậy, định hướng XHCN trong sự phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở nước ta là một tất yếu khách quan, tức nhà nước ở đây có vai trò điều tiết nền kinh tế, bảo đảm ngày càng tốt hơn nhu cầu vật chất cho xã hội; bảo đảm công bằng xã hội trên cơ sở nền đại công nghiệp hiện đại; tạo ra bước chuyển mạnh mẽ về cơ cấu kinh tế. Định hướng XHCN là sản phẩm tất yếu của quá trình tác động của quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và sự nhận thức của những người cộng sản đối với sự vận động của các hình thái kinh tế xã hội loài người. Vì vậy, nhận thức rõ mặt phù hợp giữa kinh tế thị trường với định hướng XHCN. Bởi vì kinh tế thị trường là sản phẩm chung của nền kinh tế thế giới, phản ánh các nấc thang tiến hoá trong một giai đoạn cụ thể của nền kinh tế thế giới. Nó không phải là sản phẩm của một phương thức sản xuất mà sẽ tồn tại trong nhiều phương thức sản xuất. Và kinh tế thị trường là sản phẩm của sự tác động biện chứng giữa quy luật quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất. Chính vì vậy, kinh tế thị trường và định hướng XHCN không thể đối lập nhau trong sự phát triển. Nhận thức được những mặt tích cực của kinh tế thị trường, để từ đó kế thừa chọn lọc, tiếp thu những nhân tố kích thích sự phát triển, đặc biệt là sự vận dụng mặt tích cực của các quy luật: giá trị, cung cầu, cạnh tranh...làm lợi cho nền kinh tế. Đồng thời, giữa KTTT và định hướng XHCN có những mặt đối lập, xuất phát từ bản chất của chúng, đó là về xu hướng vận động và mục tiêu phát triển của chúng. Cần nhận thức rõ mặt tiêu cực của KTTT để có chiến lược đề phòng, hạn chế những tác động xấu cho nền kinh tế. Trong điều kiện Việt Nam để đảm bảo tính định hướng XHCN thì cần tăng cường lực lượng kinh tế nhà nước; kinh tế nhà nước phải đủ sức mạnh, vươn lên đóng vai trò chủ đạo, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đã chỉ rõ vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước: làm đòn bẩy đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và giải quyết những vấn đề xã hội; mở đường, hướng dẫn, hỗ trợ các thành phần kinh tế khác phát triển; làm lực lượng vật chất để nhà nước thực hiện chức năng điều tiết và quản lý vĩ mô; tạo nền tảng cho chế độ xã hội mới. Và tiến hành đổi mới, hoàn thiện các công cụ quản lý vĩ mô. Năm là, nâng cao sức cạnh tranh phải quán triệt quan điểm đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ kinh tế đối ngoại. Sau 15 năm đổi mới nền kinh tế nước ta đã đạt được những thành tựu nhất định, nhưng vẫn còn những mặt yếu kém chưa đáp ứng tốt yêu cầu phát triển như: khả năng về vốn có hạn, nhu cầu việc làm rất bức bách, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, tình hình kinh tế xã hội chưa thật ổn định vững chắc. Do vậy, vấn đề đặt ra là cần phải tiếp tục kiên trì và mở rộng kinh tế đối ngoại là nhu cầu bức bách đối với chúng ta. Đại hội IX cũng đã khẳng định: “Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, rộng mở, đa phương hoá đa dạng hoá các quan hệ kinh tế. Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển”. Để quán triệt được quan điểm trên, chúng ta cần phải mở rộng thị trường xuất khẩu, đổi mới cơ cấu và nâng cao chất lượng hàng xuất khẩu. Hoạt động xuất khẩu phải được đặc biệt chú trọng, đây là ngành mang lai nguồn thu ngoại tệ lớn, tạo nguồn vốn để tiến hành CNH-HĐH đất nước. Đại hội lần thứ VIII của Đảng đã chỉ rõ: đẩy mạnh xuất khẩu, coi xuất khẩu là xu hướng ưu tiên và là trọng điểm của kinh tế đối ngoại. Tăng tỉ trọng sản phẩm chế biến sâu và tinh, giảm mạnh việc xuất khẩu hàng thô. Tăng khối lượng các mặt hàng đặc sản có giá trị. Đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ kinh tế đối ngoại có quan hệ gắn bó, tác động qua lại, bổ sung, thúc đẩy nhau cùng phát triển. Do đó, để nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam cần quán triệt quan điểm đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ kinh tế đối ngoại. Sáu là quán triệt quan điểm hiệu quả kinh tế xã hội. Nền kinh tế muốn tăng trưởng và phát triển bền vững phải đảm bảo hiệu quả kinh tế- xã hội cao. Nó được coi là tiêu chuẩn hàng đầu ở bất cứ ngành, lĩnh vực kinh tế nào trong nền kinh tế. Đặc biệt trong guồng máy của sự phát triển thì hai khía cạnh cần đựơc xem xét đánh giá đúng mức là: hiệu quả kinh doanh và hiệu quả kinh tế xã hội. Hiệu quả kinh doanh thể hiện kết quả kinh doanh thông qua chỉ tiêu lãi hay lỗ, được xác định cả định tính lẫn định lượng. Còn hiệu quả kinh tế xã hội là kết quả mang lại cho đời sống xã hội, đối với một dịch vụ kinh doanh hoặc hoạt động của một doanh nghiệp hoặc đối với một hoạt động kinh tế đối ngoại nhất định. Nó thể hiện mức độ đóng góp vào thực hiện mục tiêu kinh tế xã hội của đất nước; chủ yếu được xác định về mặt định tính khó xác định về mặt định lượng. Do vậy, chúng ta cần nhận thức rõ tầm quan trọng của hiệu quả kinh doanh và hiệu quả kinh tế xã hội; chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại bổ sung lẫn nhau trong quá trình phát triển của nền kinh tế quốc dân. Nhà nước cần có hệ thống pháp luật, chính sách và cơ chế quản lý kinh tế, đảm bảo công bằng xã hội, hướng dần khuyến khích các doanh nghiêpj chú trọng đến hiệu quả kinh tế trong kinh doanh, đây là điểm mấu chốt, quyết định sự thành bại của các doanh nghiệp; có như vậy mới nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trên thị trường quốc tế. Đổng thời, nhà nước phải hướng dẫn mọi hoạt động kinh tế thực hiện dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ văn minh theo định hướng XHCN. II. Thực trạng năng lực cạnh tranh của Việt Nam II.1. Thực trạng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Việc đánh giá năng lực cạnh tranh của một quốc gia có thể được tiếp cận trên ba cấp độ(nền kinh tế, ngành, doanh nghiệp). Dưới dây sẽ đề cập đến trên cấp độ nền kinh tế. Khả năng cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam được đánh giá ở mức độ rất thấp. Hệ thống tài chính chưa năng động. Các nguồn thu vào ngân sách còn chứa đựng những yếu tố bất ổn dịnh, nhất là các khoản thu từ thuế xuất nhập giảm xuống làm cho mức thâm hụt càng lớn so với nhu cầu có thể giải quyết đồng bộ các vấn đề kinh tế xã hội, hệ thống ngân hàng thương mại với 4 trụ cột lớn vẫn chủ yếu thực hiện chức năng là tổ chức tín dụng chứ chưa phải là nhà đầu tư . Hơn 60%tín dụng cấp cho các doanh nghiệp là ngắn hạn, tỷ trọng đầu tư vào các doanh nghiệp của hệ thống ngân hàng hầu như là không đáng kể. Hệ thống tài chính theo kiểu trực tuyến với các cấp của hệ thống ngân sách . chúng ta còn thiếu hẳn hệ thống các tổ chức tài chính trung gian năng động cho nền tài chính quốc gia như: các công ty thuê mua, công ty nhận nợ, công ty chứng khoán... Lượng tiền trong lưu thông còn qua lớn, nằm ngoài sự kiểm soát của hệ thống tài chính công. Hệ thống chứng từ kế toán chưa phản ánh các quan hệ thanh toán trong nền kinh tế. Các khoản chi tiêu có chứng từ làm cho luật thuế VAT phải có những điều chỉnh không đáng có, làm cho tính pháp lý của thuế chưa cao. Việc điều chỉnh thuế suất thuế VAT sẽ gây phức tạp cho việc tổ chức thực hiện. Hệ thống kế toán chưa theo kịp các thông lệ quốc tế cũng là một cản trở lớn cho sự hội nhập, trực tiếp làm giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Kết cấu hạ tâng kỹ thuật- thông tin còn thấp kém lại không đồng đều giữa các vùng là nguyên nhân trực tiếp làm giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế, bởi từ đó chi phi đầu vào cho các doanh nghiệp tăng cao. Từ trạng thái phát triển không đều giữa các vùng, nhanh chóng thay đổi cơ cấu dân cư khiến một số đô thị nhanh chóng quá tải đang là gánh nặng cho ngân sách vì các vấn đề xã hội và sinh thái. Trình độ, chất lượng nguồn nhân lực dồi dào nhưng không mạnh. Đội ngũ nhân lực trình độ cao để sẵn sàng đối phó với phân công lao động quốc tế chưa nhiều. Đây là vấn đề thách thức lớn cho hệ thống đào tạo, nhất là đào tạo nghề nghiệp, năng lực thực hành. Đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế cả ở tầm vĩ mô và các doanh nghiệp đều bộc lộ những yếu kém, đặc biệt làkiến thức về thị trường và tài chính. Theo báo cáo mới đây của chính phủ gẩn 70% giám đốc doanh nghiệp không đọc nổi các báo cáo tài chính. Kết quả đợt tổng điều tra mới đây về trình độ cán bộ quản lý các doanh nghiệp cho thấy trong số 127 cán bộ quản lý được hỏi chỉ có 7 người được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn lại trong nước sau năm 1990, 9 người được bồi dưỡng ở nước ngoài với thời gian từ một đến ba tháng. Thiết chế kinh tế còn mang nặng tính tập trung, một số ngành vẫn duy trì độc quyền ở các cấp độ, các hình thức. Khu vực kinh tế dân doanh chưa được khuyến khích thoả đáng, trong nhiều lĩnh vực nhiều khu vực vẫn chưa tìm thấy sự phối hợp đồng bộ giữa các chính sách vĩ mô với vấn đề của các doanh nghiệp dân doanh. Mặc dầu thời gian gần đây, sự thông thoáng đã thể hiện rõ qua việc thực hiện luật doanh nghiệp mới nhưng hệ thống doanh nghiệp dân doanh, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn chưa nhận đựơc sự hỗ trợ khích lệ thoả đáng từ phía nhà nước. Các vấn đề như quyền sử dụng đất, vấn đề quy hoạch tổng thể, sự phối hợp liên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước vẫn tiếp tục hạn chế đầu tư dài hạn vào sản xuất củakhu vực kinh tế dân doanh. Công nghệ sản xuất còn thấp, mặc dù đã có một số công nghệ đạt trình độ tiên tiến trên thế giới nhưng nhìn chung mặt bằng còn thấp. Trong các ngành sản xuất hàng hoá hướng về xuất khẩu chủ yếu là công nghệ có đựơc thông qua chuyên giao công nghệ và khả năng quản lý công nghệ chưa đạt yêu cầu của sự phát triển công nghệ và tăng trưởng kinh tế. Một số ngành khác chưa có công nghệ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thế giới dẫn tới chất lượng sản phẩm kém thiếu sức cạnh tranh, giá thành sản xuất cao. Mặc dù nước ta đã có một số thành tựu đáng kể trong phát triển công nghệ tuy nhiên vai trò nghiên cứu và triển khai còn thấp. II.2. Những yếu tố chủ yếu làm hạn chế khả năng cạnh tranh của sản phẩm dịch vụ Thứ nhất, chi phí sản xuất trong từng ngành, từng sản phẩm trong toàn bộ nền kinh tế còn cao. Trong nông nghiệp, chi phí sản xuất còn chiếm 40% giá trị sản xuất. Các phương thức canh tác còn lạc hậu, giống cây trồng vật nuôi có chất lượng và năng suất thấp, thiết bị chế biến còn lạc hậu, làm cho chi phí sản xuất cao. Khi giảm thuế nhập khẩu và dỡ bỏ các rào cản phi thuế sẽ hạn chế rất lớn khả năng cạnh tranh so với hàng nhập khẩu. Chắc chắn sẽ có những doanh nghiệp, những ngành sản xuất trong nông nghiệp bị thu hẹp quy mô, thâm chí không tồn tại nếu như ngay từ bây giờ không nâng cao năng lực cạnh tranh của mình. Trong công nghiệp, chi phí sản xuất của nhiều sản phẩm còn cao, chiếm bình quân khoảng 70% giá trị sản xuất. Giá thành một số sản phẩm như xi măng, thép, giây, vải, phân bón, hoá chất cơ bản, đường...đều cao hơn giá thành sản phẩm cùng loại của các nước trong khu vực từ 20- 30%. Nguyên nhân của tình trạng này chủ yếu do tồn tai yếu kém ở nhiều khâu: trước hết là trình độ công nghệ và trang thiết bị của nền kinh tế còn thấp, các thiết bị công nghệ lạc hậu và trung bình chiếm đến 60- 70%, lạc hậu hơn các nước trong khu vực hai đến ba thế hệ. Trình độ tay nghề còn thấp, vì vậy năng suất lao động thấp hơn nhiều so với các nước tiến. Chi phí nguyên liệu đầu vào nhìn chung là cao do chủ yếu nhập khẩu, chất lượng nguyên liệu sản xuất trong nước kém, không ổn định, cộng với chi phí sản xuất kinh doanh còn cao. Về mặt quản lý, các doanh nghiệp chưa quan tâm tìm giải pháp giảm các chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành sản xuất để tham gia hội nhập có hiệu quả, vẫn có tư tưởng trông chờ vào nhà nước về cấp vốn, hạ lãi suất, bù lỗ, miễn giảm thuế...Mặc dù năm 2003 đã đến thời hạn cắt giảm thuế theo hiệp đinh AFTA. Việc đầu tư nghiên cứu phát triển thương hiệu, kiểu dáng công nghiệp còn quá ít. Công tác xúc tiến thị trường tiếp thị còn lúng túng, ít được đầu tư và nhìn nhận đúng vai trò của nó. Thứ hai, chất lượng lao động, năng suất lao động thấp. Trong nông nghiệp và khu vực nông thôn, năng suất lao động còn quá thấp. Hiện nay, kinh tế nông nghiệp và nông thôn Việt Nam dựa trên gần 12 triệu hộ nông dân đảm nhận, quy mô bé, phương tiện canh tác lạc hậu, năng suất chất lượng và hiệu quả thấp, sức cạnh tranh về hàng hoá nông sản trên thị trường kém. Lực lượng lao động ở nông thôn dồi dào nhưng đội ngũ lao động có tri thức còn mỏng, mới sử dụng khoảng 75% quỹ thời gian. Đất nông nghiệp bị chia cắt manh mún đang trở thành trở ngại lớn trong quá trình CNH-HĐH nông nghiệp. Trong công nghiệp, trình độ lao động, trình độ tay nghề chưa thể đáp ứng được yêu cầu và đòi hỏi của quá trình phát triểnvà là một nguyên nhân quan trọng hạn chế khả năng đổi mới công nghệ, đổi mới quy trình sản xuất và quản lý ở các doanh nghiệp hiện nay. Hiện có khoảng 73% lực lượng lao động công nghiệp không có trình độ chuyên môn kỹ thuật. Tỷ lệ đại học/ trung cấp/công nhân kỹ thuật của Việt Nam là 1/1,5/2.5 trong khi của thế giới là 1/2,5/3,5. Công tác đào tạo lại chưa được quan tâm đúng mức thiếu quy hoạch dài hạn, cộng với việc sử dụng đãi ngộ chưa thoả đáng. Thứ ba, chi phí dịch vụ còn cao. Theo điều tra của các tổ chức quốc tế và phản ánh của các doanh nghiệp, nhiều chi phí đầu vào tại Việt Nam được đánh giá cao hơn nhiều so với các nước trongkhu vực như cước điện thoại, viễn thông, phí giao thông vận tải, cảng biển, giá các sản phẩm độc quyền như xi măng, điện nước...Cụ thể là cước viễn thông quốc tế cao hơn từ 30- 50%; giá điện cao hơn Mianma, Thái Lan, Singapo, Indonesia, Lào khoảng trên 45%; chi phí vận tải đường biển contain cao hơn từ 40- 50%. Các mức phí và lệ phí hàng hải tại các cảng ở Sài Gòn còn cao hơn vài lần so với các cảng biển tại Bangkoc, Manila, Jakata. Thứ tư, bộ máy quản lý còn kém hiệu quả. ở các doanh nghiệp, bộ máy quản lý còn cồng kềnh, thường chiếm từ 6- 9% tổng số lao động của doanh nghiệp; trong khi các nước trong khu vực chỉ chiếm từ 3- 4%. Chi phí quản lý doanh nghiệp trong nhiều ngành thường chiếm từ 5-8% giá thành là khá cao. Mặt khác do quy định của nhà nước nên nhiều vị trí trong bộ máy không kiêm nhiệm được và kém linh hoạt. Đáng lưu ý là tổ chức lao động ở nhiều doanh nghiệp chưa hợp lý và khoa học, biên chế quá lớn (đặc biệt là đội ngũ gián tiếp), chức năng nhiệm vụ không rõ ràng, kỷ luật lao động chưa nghiêm...làm cho năng suất và hiệu quả thấp. III. Những giải pháp cơ bản để nâng cao khả năng cạnh tranh. III.1. Phát triển nguồn nhân lực. Con người là một chủ thể, là một nhân tốđặc biệt trong số các nhân tố đầu vào của mọi hoạt động kinh tế. Nó khác biệt với các nhân tố khác vì nó vừa là nhân tố động lực đảm bảo cho sự thành công trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nói riêng và của cả nền kinh tế nói chung, song đồng thời cũng là mục tiêu phục vụ mà các doanh nghiệp và cả xã hội phải hướng tới. Là một chủ thể đặc biệt như vậy,vừa là động lực vừa là mục tiêu của sự phát triển, là một chủ thể sống, cùng vận động để tồn tại và phát triển trong một xã hội luôn biến động và không ngừng phát triển, do vậy khi xet đến chủ thể nay như một nhân tố tích cực trong việc nâng cao sức cạnh tranh của từng doanh nghiệp nói riêng và cả nền kinh tế nói chung thì cần phải chú ý hai mặt: _ Làm sao để phát huy vai trò động lực của con người, tạo điều kiện để họ đóng góp cho xã hội được nhiều hơn. _ Mặt khác, muốn “con tằm nhả tơ óng mượt hơn” thì phải đầu tư vào con người nhiều hơn, phải phục vụ họ được tốt hơn, tạo môi trường để họ tin tưởng, tự tin trong công việc...Một khi họ đã gắn bó với sự sinh tồn của doanh nghiệp thì họ sẽ gắng sức không ngừng cải tiến đổi mới công nghệ, phát huy sức sáng tạo, nỗ lực trong việc tìm kiếm thị trường...nhằm tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao nhất. Muốn vậy, để nâng cao sức cạnh tranh, thông qua yếu tố con người nên chăng cần chú ý giải quyết tốt những vấn đề sau: Một là, không ngừng tạo điều kiện cho người lao động (bao gồm cả công nhân lao động lẫn đội ngũ quản lý ở mọi cấp) được học tập, được đào tạo và đào tạo lại. Trong xã hội thông tin, viêc không ngừng nâng cao cập nhật kiến thức là một nhu cầu tất yếu, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khi mà sự phát triển của mọi quốc gia đều hướng tới nền kinh tế tri thức- một xã hội tinh thần không ngừng học hỏi rèn luyện và nâng cao kiến thức. Tuy nhiên, cũng nên phân định rõ sự cần thiết trong việc đào tạo ở hai cấp độ: đào tạo nhân lực nói chung và đào tạo nhân tài nói riêng. Đào tạo nhân lực là đào tạo để đáp ứng phổ cập những kiến thức cơ bản tuỳ theo từng trình độ. Phù hợp với nhu cầu phát triển trên diện rộng. Còn đào tạo nhân tài là đào tạo với mục đích, hình thành nên đội ngũ cán bộ giỏi, cán bộ đầu ngành trong từng lĩnh vực, để họ có đủ năng lực kiến thức và khả năng tư duy, suy nghĩ độc lập và sáng tạo, đủ sức đảm đương những trọng trách mà xã hội giao phó hoặc đủ tầm đạt tới những đỉnh cao của khoa học công nghệ mới. Để nâng cao sức cạnh tranh thì việc đào tạo chuyên sâu là vô cùng cần thiết, vì có đào tạo chuyên sâu mới tạo ra đựơc độ ngũ quản lý giỏi. Ông cha ta đã từng nói “một người lo bằng một kho người làm”. Một khi có nhà lãnh đạo giỏi, họ là người am hiểu, nắm bắt được thực chất của vấn đề thì họ mới đặt ra những nhu cầu cần phải thực hiện để nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp, đồng thời tạo điều kiện để thực hiện được các yêu cầu đặt ra. Trong thực tế chúng ta thấy không ít trường hợp có nhiều doanh nghiệp được đầu tư cơ sở vật chất và nguồn vốn khá lớn song vẫn hoạt động không hiệu quả; tại sao những doanh nghiệp đứng trên bờ vực phá sản song một khi chon đựơc giám đốc giỏi thì họ đã xoay chuyển được tình thế trên. Phải chăng lời giải ở đây chính là yếu tố con người. Chính vì vậy, việc đào tạo không thể thực hiện một cách hình thức, chạy theo số lượng mà luôn phải cần chú ý đến chấtlượng đào tạo. Để đào tạo chuyên sâu, cũng cần phải chọn đúng người để đào tạo và đào tạo đúng những ngành có nhu cầu. Người đựơc cử đi học phải là những người có khả năng tiếp thu và là những người ham học, có tinh thần trách nhiệm cao trong học tập. Khi họ đã chọn đúng đối tượng thì cũng phải thấy rằng những đối tượng này thường sẽ có những yêu cầu khá cao đối với hoạt động giảng dạy. Do vậy, để phục vụ tốt công tác đào tạo, cần phải xây dựng giáo trình tốt, thường xuyên cập nhật kiến thức, không ngừng cải tiến và đổi mới phương pháp giảng dạy để nội dung đào tạo mang tính thiết thực, đáp ứng kịp thới các nhu cầu luôn nảy sinh của một nền kinh tế đang phát triển. Bên cạnh đó, các thiết bị công cụ hỗ trợ thực hành bài giảng cũng cần đạt trình độ tiên tiến, tránh tình trạng các thiết bị này còn lạc hậu hơn so với các thiết bị đang vận hành tại các doanh nghiệp. Vấn đề đào tạo chuyên môn cũng cần gắn liền với việc giao dục phẩm chất đạo đức và rèn luyện thể lực cho thế hệ mới. Một cơ thể khoẻ mạnh giàu sức sống cả về sức lực, trí tuệ và tinh thần sẽ là môi trường thuận lợi để hình thành và nuôi dưỡng nguồn tri thức tốt. Những hành động, quyết định của con người thông qua tri thức sẽ góp phần cải tạo, thúc đẩy xã hội phát triển hoặc kìm hãm sự phát triển của xã hội. Do vậy, nếu con người được đào tạo và rèn luyện với những phẩm chất tốt thì những hành động của họ sẽ mang tính nhân bản hơn và sẽ tích cực thúc đẩy xã hội phát triển. Hai là, một vấn đề cũng không kém phần quan trọng trong việc nâng cao sức cạnh tranh thông qua yếu tố con người là tạo môi trường thuận lợi để người lao động được phát huy mọi tiềm năng sức sáng tạo của mình, đựơc cống hiến nhiều hơn cho sự nghiệp phát triển của doanh nghiệp và của toàn xã hội. Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng vì con người có được đào tạo tốt song nếu không có môi trường để phát huy thì chẳng khác nào đó là một món hàng chỉ để trưng bày và rồi cũng sẽ mai một theo thời gian, song nếu ngược lại, nếu có môi trường làm việc tốt thì những nhân tố này sẽ được phát huy và công hiến nhiều hơn. Do vậy, để có thể cống hiến được thì con người phải có môi trường làm việc phù hợp và được đặt đúng vị trí theo đúng khả năng của mình. Mặt khác, thông thường những người có tri thức là những người ham học hỏi thì ở một khía cạnh khác họ là những người mong được cống hiến và không chú ý nhiều đến vấn đề danh lợi. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để họ có thể phát huy khả năng đem những tri thức của mình cống hiến cho xã hội nói chung và doanh nghiệp nói riêng, tạo ra được nhiều sáng kiến góp phần nâng cao sức cạnh tranh. Có thể nói, sức sáng tạo của con người là một sức mạnh vô tận đã giúp con người chinh phục, chiến thắng thiên nhiên và làm nên những kỳ tích to lớn để tồn tại và phát triển. Vấn đề là phải làm sao giải phóng được những tiềm năng và sức sáng tạo này, đừng vì những suy nghĩ hẹp hòi, ganh đua mà triệt tiêu động lực sáng tạo và sức cống hiến của họ. Ba là, một vấn đề nữa trong phát huy nhân tố con người để nâng cao sức cạnh tranh là giải quyết thoả đáng chế độ tiền lường. Vấn đề này được đặt ra ở khía cạnh không phải chỉ là để tạo điều kiện cho họ an tâm làm việc mà còn xét đến ở khía cạnh kinh tế nhằm nâng cao sức cạnh tranh. Khi chúng ta còn nghèo thì chúng ta phải tận dụng nhân công rẻ để nâng cao sức cạnh tranh, song nếu giá nhân công rẻ thì thường dẫn đến năng suất thấp, hiệu quả không cao. Ví dụ, từ lâu ta vẫn nói răng Việt Nam có lợi thế về nguồn nhân công giá rẻ trong những ngành thâm dụng lao động như ngành dệt may, da giày..., song nếu năng suất của một công nhân Việt Nam trong nganh may chỉ bằng 1/4 so với năng suất của một công nhân tại các nước phát triển thì rõ ràng giá nhân công rẻ không hẳn là một ưu thế. Và trong cuộc sống hiện tại, người ta thường có xu hướng sẵn sàng bỏ tiền ra để mua một mặt hàng chất lượng hơn, được đầu tư chất xám nhiều hơn mặc dù giá có thể cao hơn. III.2. Duy trì sức cạnh tranh chống độc quyền. Tình trạng độc quyền một cách phổ biến trong mọi lĩnh vực của nền kinh tế trong thời kì bao cấp, đặc biệt là trong thương mại đã tác động xấu đến nền kinh tế, làm cho nền kinh tế xơ cứng thiếu năng động. Trong kinh tế thị trường, cạnh tranh trở thành động lực của sự phát triển vì thế đa số các chính phủ trong nền kinh tế thị trường đều chú trọng bảo vệ cạnh tranh chống độc quyền. Mặc dù Việt Nam đã thực hiện đổi mới, chuyển sang nền kinh tế thị trường từ 15 năm qua nhưng tình trạng độc quyền vẫn tồn tại khá phổ biến nhất là đối với các doanh nghiệp thuộc khu vực nhà nước, đa số hàng hoá và dịch vụ trong các doanh nghiệp nhà nước đều có giá cả cao, các hàng hoá như nguyên liệu,vật tư, điện nước, chất đốt, xi măng và các dịch vụ thông tin có giá cao hơn các nước trong khu vực: giá điện cao hơn 50%, giá nước 70%, cước phí vận tải biển 27%, xi măng 7%, thép xây dựng 20USD/tấn, điện thoại quốc tế chi phí ở Việt Nam cao gấp 7 lần Singapore, gấp 2 lần so với Trung Quốc, giá thuê đất ở các thành phố ở Việt Nam cao hơn ở Trung Quốc từ 4-6 lần, cao hơn ở Thái Lan 6 lần đã làm tăng đáng kể các chi phí đầu vào, do đó nâng cao giá thành sản phẩm làm giảm khả năng cạnh tranh so với hàng hoá cùng loại của các nước bạn. Trong số 17 tổng công ty 91 hiện chỉ có 5 tổng công ty làm ăn có lãi nhưng phần lớn là do độc quyền về giá cả, trong khi đó 12 tổng công ty còn lại bị thua lỗ hoặc hoà vốn. Sự tồn tại một cách nhập nhằng giữa độc quyền nhà nước với độc quyền doanh nghiệp, giữa mục tiêu công ích với mục tiêu lợi nhuận cộng với sự bảo hộ quá lớn của nhà nước dẫn đến hình thức hoá cạnh tranh làm cho cạnh tranh thiếu hiệu quả. Để nâng cao năng lực cạnh trang cho doanh nghiệp và hàng hoá Việt Nam cần thiết phải tạo một sân chơi bình đẳng về mặt pháp lý, không được phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp trong các thành phần kinh tế khác nhau, giữa quốc doanh và dân doanh để tiến tới hoạt động thống nhất theo luật doanh nghiệp, đẩy mạnh chống độc quyền thông qua bãi bỏ đặc quyền và những ưu đãi về thương mại, thuế, tín dụng, giải quyết nợ tồn đọng, cấp phép đầu tư, giao đất, quy định giá cả. Điều này một mặt tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, khơi dậy động lực phát triển, mặt khác thể hiện sự phù hợp với lộ trình cắt giảm thuế quan, để tiến tới khung thuế quan từ 0-5% vào năm 2006 mà doanh nghiệp Việt Nam vẫn có thể tồn tại được. Nhà nước cần sớm ban hành luật chống độc quyền, luật phá sản, thực hiện giá các yếu tố đầu vào cơ bản như năng lượng, thông tin, giá thuê đất...ngang bằng với các nước trong khu vực và thế giới, đẩy mạnh cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, mở rộng điều tiết nhà nước về kinh tế thông qua thuế một cách bình đẳng,đổi mới chính sách và cách sử dụng cán bộ là những yêu tố quan trọng tác động đến việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và hang hoá Việt Nam trong hội nhập. III.3. Khai thác lợi thế so sánh. Trong nền kinh tế thị trường, tư duy cơ bản không còn là “bán cái mình có” mà là “bán cái thị trường cần”. Mặc dù thương mại mang lại lợi ích cho tất cả các bên tham gia ở những mức độ khác nhau, nhưng hiệu quả cao nhất luôn thuộc về những quốc gia biết khai thác tôt nhât lợi thế so sánh của mình trong thương mại. Cần lưu ý rằng, cả lợi thế tuyệt đối và lợi thế so sánh đều có khuynh hướng “ẩn, hiện” thường xuyên qua các giai đoạn, tuỳ thuộc sự phát hiện và lưạ chọn. Việc lựa chọn đúng và đẩy mạnh đầu tư sản xuất các mặt hàng có lợi thế cạnh tranh để tham gia thương mại quốc tế sẽ tăng cường khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp và hàng hoá. Nhờ vậy mà nâng cao được hiệu quả sản xuất kinh doanh. ở Việt Nam hiện nay cần đẩy mạnh đầu tư vào các ngành có lợi thế như: chế biến thức ăn gia súc; xay xát, chế biến lương thực; sản xuất sản phẩm bơ sữa; chế biến thuỷ sản; thuốc trừ sâu, nông dược và phân bón; thuốc chữa bệnh; giày dép; may mặc quần áo; thiết bị thu hình, thu thanh, máy công cụ, máy chế biến thực phẩm...Nếu so sánh với các nước ASEAN, có thể thấy những mặt hàng nói trên của ta có tính cạnh tranh cao. Có thể thấy rằng những ngành và sản phẩm có lợi thế thuộc về nhóm ngành công nghiệp chế biến, những ngành thâm dụng lao động, dựa vào tài nguyên thiên nhiên và nguồn lực tại chỗ. Về lâu dài, phải đẩy mạnh đầu tư, nghiên cứu chiếm lĩnh các ngành thâm dụng các ngành công nghệ cao, lao động tri thức như công nghệ phần mềm, công nghệ điện tử tin học... Ngoài, để nâng cao khả năng cạnh tranh cho doanh nghiệp và hàng hoá VIệt Nam, cần phải giải quyết vốn đầu tư, cần có chính sách công nghệ theo hướng khuyến khích ứng dụng công nghệ mới, công nghệ kỹ thuật cao vào sản xuất kinh doanh để tăng năng suất lao động, hạn chế việc sử dụng công nghệ lạc hậu năng suất thấp, gây ô nhiễm môi trường. Có một thay đổi lớn trong thị trường hàng hoá trong hai thập kỷ gần đây mà rất nhiều người đã bỏ qua. Đó là sự gia tăng dân chủ tiêu dùng. Điều nói đến ở đây chính là sự phát triển của rất nhiều nhân tố, đặc biệt là công nghệ và toàn cầu, mà người tiêu dùng lựa chọn hơn bao giờ hết. Có lẽ sự phát triển này được nhận thấy rõ nhất ở Đông Âu và Châu á. Với sự chuyển hướng sang nền kinh tế thị trường, hoàn thiện về cơ sở hạ tầng và hệ thống phân phối, nhiều hàng hoá đã được trình bày bán tại các cửa hàng, siêu thị. Và kết quả, sự lựa chọn của khách hàng đã trở thành một yếu tố quan trọng của thị trường mà chỉ vàI năm trươcs đay nó vẫn chưa tồn tại. Cùng lúc đó do sự phát triển của công nghệ mà một thay đổi lớn đã xảy ra đối với các nhà sản xuâts. Khi một công ty cung cấp một sản phẩm mới cho thị trường thì xá đối thủ cạnh tranh cũng đưa ra được rất nhiều loại sản phẩm tường tự nếu không nói là hoàn toàn giống nhau. Sự phát triển về thị trường tiêu thụ và cả khía cạnh xẩn xuất sẽ đưa đến những thách thức rất lớn nhưng nó cũng mang đến những cơ hội không nhỏ cho các doanh nghiệp. Thác thức ở đây là khía cạnh ngày càng khốc liệt hơn, vì thế các doanh nghiệp phảI nỗ lực phấn đấu hơn để đảm bảo rằng sản phẩm của mình sẽ tốt hơn và hy vọng rằng khách hàng có nhiều chọn lựa thì hộ sữ phảI đưa ra quy định của mình. Gần đây, các doanh nghiệp Việt Na đã quan tâm hơn đế nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng. Họ tin rằng khi hoàn thieej chất lượng sản phẩm và giảm được giá thành thì sư nâng cao đợc đowjc vị thế cạnh tranh trên thị trường. Có lẽ niềm tin của họ hoàn toàn có cơ sở vì hàng Việt Nam đã có một chỗ đứng nhất định trong lòng người tiêu dùng. Tuy nhiên, những gì đã giúp cho các doanh nghiệp Việt Nam đạt được thành công hiện nay không bảo đảm cho họ một vị thế cạnh tranh trong tương lai. III.4. Nhà nước hỗ trợ các doanh nghiệp tăng cường sức cạnh tranh bằng cách nào Để tìm ra được vai trò của chính phủ Việt Nam trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh cho nền kinh tế và doanh nghiệp, em xin trình bày bài học được rút ra từ một số nước đã thực hiện thành công. Trước hết bằng chính sách công nghiệp thích hợp nhà nước hỗ trợ bằng các phương tiện bao gồm tự sự giúp đỡ tài chính các ngành công nghiệp cho đến sự định đoạt của nhà nước về mức sản xuất có lợi nhất. Các ngành được bảo trợ là những ngành quá ư già cỗi hoặc đang tàn lụi cũng như để nhằm tạo nên những ngành công nghiệp mới, đặc biệt là các ngành sản xuất cho xuất khẩu trong các khu vực kỹ thuật cao mới nổi lên. Bằng cách lựa chọn các ngành có nhiều triển vọng và các ngành đặc biệt cần phát triển và trợ giúo tài chính như trợ cấp xuất khẩu, các nhà nước tìm cách phát triển một cách có hệ thông lợi thế so sánh và tăng cường khả năng cạnh tranh trên trường quốc tế. Hầu hết các nước đều có sự liên kết giữa chính phủ và các công ty lớn nhằm đảy mạnh xuất khẩu và chiếm lĩnh thị trường thế giới. Sự liên kết này ở một số nước thể hiện rất rõ ràng nhưng ỏ một số nươc khác lại được che đậy dươí những hình thức tinh tế. Ví dụ ở Mỹ các chi phí cho việc nghiên cứu và phát triển quân sự là một trợ giúp quan trọng cho các công nghệ có ý nghĩa thương mại. Nhật Bản là nước thường được kể ra nhă là một mẫu mực của sự thành công nhờ vào sự can thiệp, hướng dẫn của nhà nước đối với nền kinh tế. Nhật Bản đã thực hiện một cách có hệ thống những chính sách công nghiệp mà người ta cho rằng đã đầy được đất nước các hòn đảo nay từ tình trạng một nước thua trận để trở thành một nước có nền kinh tế có sức cạnh tranh mạnh nếu không nói là mạnh nhất thì cũng đứng hành thư nhì trên thế giới. Thắng lợi của các công ty Nhật Bản đã thúc đẩy hết nước này đến nước khác phải đề ra những chính sách công nghiệp và các chính sách liên quan để cải thiện và tăng cường vị trí kinh tế, thương mại của mình. Chính sách công nghiệp thường được phối hợp với chế độ bảo hộ mới để thực hiện mục tiêu tạo ra một lợi thế so sánh và thành lập các ngành công nghiệp có khả năng cạnh tranh mạnh trên thị trương quốc tế, đặc biệt là các mặt hàng công nghiệp có giá trị gia tăng cao và đây mạnh việt thực hiện chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất khẩu. Càng ngày càng có thêm nhiều nước tìm cách tìm giành cho được ưu thế trong việc sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng đòi hỏi kĩ thuật công nghệ cao. Trong canh tranh kinh tế quốc tế, vai trò của công nghệ tiên tiến, hiện đại ngày càng tăng. Những thay đổi về công nghệ và việc mở rộngkỹ thuật công nghệ để tăng cường sức mạnh cạnh tranh và quyền quyết định trên thị trường bằng lợi thế so sánh đang dẫn tới những hình thức mới của chính phủ. Các quốc gia đang tìm mọi cách kìm hãm việc phổ biến các kỹ thuật công nghệ của họ trong khi đó lại đòi hỏi và buộc các nước khác phải chia sẻ những kỹ thuật công nghệ mà các nước đó nắm được. Sự hạn chế việc chuyển giao côgn nghệ vì lý do thương mại của các chính phủ đã được kéo dài thêm vì tầm quan trọng hai mặt của nó đối với việc áp dụng vào cả thương mại lẫn an ninh quốc gia. Vấn đề công nghệ đang trở thành một trong những việc trọng đại nhất trong nền kinh tế chính trị trên trương quốc tế. Nhà nươc hỗ trợ cho các doanh nghiệp tăng cường sức cạnh tranh còn bằng chính sách vĩ mô nhằm tạo ra môi trường dễ dàng cho thị trương hoạt động và cho việc tích luỹ các nhân tố sản xuất cơ bản. Nó bao gồm không những chính sách tài chính và tiền tệ mà còn cả những chính sách chung như tăng cường nềngiáo dục, cấp kinh phí cho việ nghiên cứu phát triên cơ bản và khuyến khích tiết kiệm trong cả nước để đạt được tỷ lệ cao. Dân trí tăng lên cùng với tay nghề của người lao động, năng suất lao động tăng cùng với lợi thế so sánh quốc gia như Nhật Bản cũng là nước điển hình theo cách đó. Các nước NIC châu á cũng vậy. Những chính sách đó đã thúc đảy tích luỹ các nhân tố sản xuất cơ bản và tăng cương hiệu quả tổng thể của nền kinh tế, tạo nền tảng lợi thế so với các quốc gia để các công ty tăng cường sưc mạnh cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Bài học quan trọng nhất rút ra từ thắng lợ của Nhật Bản và các nước NIC châu á là một quan điểm luôn luôn thay đổi về lợi thế so sánh, ý nghĩa của nó đối với chính sách quốc gia, tập quán buôn bán và sau hết là cơ sở lý luận về phát triển. Những nước này đã chứng minh khá đầy đủ là chính sách quốc gia được hoạch định đúng đắn và kịp thời có thể tạo ra một lợi thế so sánh ở tầm vĩ mô và tạo điều kiện cho việc tích luỹ các nhân tố sản xuất. Mặc dù, các nhà kinh tế học từ lâu đã công nhận bản chất năng động của lơị thế so sánh nhưng thành công về cạnh tranh của Nhật Bản và các nước NIC châu á trong hai thập kỷ vừa qua đã mang lại một ý nghĩa mới cho việc đánh giá về lý thuyết thương mại này. của xã hộiuyết định của con người thông qua tri thức sẽ góp phần cải tạo, thúc đẩy xã hội phát triển hoặc kìm hãm Kết luận Như đã trình bày ở đề tàI này, Việt Nam đang đối mặt với một sự cạnh tranh khốc liệt trong xu thế nền kinh tế thị trường mở như hiện nay. Khi nước ta đã hoàn toàn hội nhập vào kinh tế khu vực và kinh tế thì thách thức và cơ hội xuất hiện cùng một lúc, sức mạnh cạnh tranh sẽ giành cho những ai biết tận dụng được cơ hội và sẵn sàng đối mặt thành công với thách thức. Việt Nam đang trong quá trìnhg hội nhập, các doanh nghiệp phảI có chiến lược cạnh tranh hiệu quả để chuẩn bị đối mặt với hàng hóa nước ngoàI được sản xuất trên công nghệ hiện đai nhất thế giới ở các nước phát triển nhất thế giới, và chuẩn bị bắt đầu xâm nhập thị trường thế giới bằng sức mạnh của mình trong cuộc chiến mang tính chất sống còn khi hàng rào thuế quan và hạn ngạch không còn là cản trở khi gia nhập WTO, AFTA. Là một sinh viên sẽ hoạt động trong lĩnh vực kinh tê đang sống trong một thế giới đầy biến động từng ngày, do đó để phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động và phục vụ quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, chúng em phảI nỗ lực phấn đấu học tập để trang bị cho mình bước tự tin vào nền kinh tế tri thức. Một lần nữa xin cảm ơn thây giáo đã giúp đỡ em hoàn thành đề tàI này. Danh mục tàI liệu tham khảo Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiên Đại hội Đảng VII, VIII,IX. Nhà xuất bản chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Giáo trình kinh tế chín trị. Nhà xuất bản Quốc gia – 2002. Kiều Anh: Lợi thế cạnh tranh của những quốc gia. Tạp chí: Phát triển kinh tế- tháng 4/2002. Nguyễn Bá: Nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa và dịch vụ Việt Nam. Tạp chí: Kinh tế &Dự báo- số 7/2003. Chiến lược cạnh tranh thị trường quốc tế. Viện quản trị kinh tế Trung ương- 1995. Nguyễn Thanh Hồng Đức: Nhãn hiệu mạnh- lợi thế cạnh tranh của Doanh nghiệp ở thế kỷ XXI. Tạp chí: Nghiên cứu kinh tế- tháng 2/2003 Nguyễn Mạnh Hùng: Giảm chi phí để cạnh tranh. Tạp chí: Kinh tế & Dự báo- số 9/2002 TS. Trần Đức Hạnh: Vấn đề còna người trong bàI toán cạnh tranh. Tạp chí: Phát triển kinh tế- tháng 4/2002 ThS. Phan Ngọc Thảo: Giảm chi phí để nâng cao hiệu quả để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp. TS.. Vũ Anh tuấn: Nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong xu thế hội nhập. Tạp chí: Phát triển kinh tế- tháng 12/2002 TS. Phạm Đăng Tuất: Bàn về khả năng cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong điều kiện hội nhập quốc tế. Tạp chí: Phát triển kinh tế. ThS. Nguyễn Hoàng Xanh: Nâng cao năng lực cạnh tranh trong điều kiện hội nhập kinh tế thế thế giới. Tạp chí: Phát triển kinh tế- tháng 4/2002 Đậu Ngọc Xuân:Về hội nhập kinh tế quốc tế. Tạp chí nghiên cứu kinh tế- tháng 8/2000. Mục lục