Đề tài Nghĩa thực chỉ và hư chỉ của “tam” trong tiếng hán

三平二满 TAM BÌNH NHÒ MAÕN Taâm hoàn vöõng vaøng moïi vieäc ñeàu vöôït qua 90 三七二十一 TAM THAÁT NHÒ THAÄP NHAÁT Baát luaän theá naøo 91 三妻四妾 TAM THEÂ TÖÙ THIEÁP Naêm theâ baûy thieáp 92 三千珠履 TAM THIEÂN CHAÂU LÖÕ Khaùch khöùa ñoâng ñuùc, giaøu sang 93 三亲六眷 TAM THAÂN LUÏC QUYEÁN Baø con gaàn xa 94 三人成虎 TAM NHAÂN THAØNH HOÅ Noùi maõi cuõng xuoâi tai 95 三人行，必有我师 TAM NHAÂN HAØNH, TAÁT HÖÕU NGAÕ SÖ Ai cuõng coù caùi cho ta hoïc hoûi 96 三日打鱼，两日晒网 TAM NHAÄT ÑAÛ NGÖ, LÖÔÕNG NHAÄT SAÙI VOÕNG Laøm ít chôi nhieàu 97 三日新妇 TAM NHAÄT TAÂN PHUÏ Coâ daâu môùi, thaønh vieân môùi 98 三三五五 TAM TAM NGUÕ NGUÕ Naêm ba ngöôøi moät nhoùm 99 三三两两 TAM TAM LÖÔÕNG LÖÔÕNG Thöa löa maáy ngöôøi 100 两两三三 LÖÔÕNG LÖÔÕNG TAM TAM Vaøi ba ngöôøi 101 三省吾身 TAM THAÅM NGUÕ THAÂN Thöôøng xuyeân töï kieåm ñieåm mình 102 三生有幸 TAM SINH HÖÕU HAÏNH Coù phuùc ba ñôøi 103 三十三天 TAM THAÄP TAM THIEÂN Nôi cao nhaát 104 三十六行 TAM THAÄP LUÏC HAØNG Caùc ngaønh caùc ngheà 105 三十六计，走为上计 TAM THAÄP LUÏC KEÁ, TAÅU VI THÖÔÏNG KEÁ Ba möôi saùu keá, chaïy laø thöôïng saùch 106 三十而立 TAM THAÄP NHI LAÄP Tuoåi ñaõ tröôûng thaønh 107 三思而行 TAM TÖ NHI HAØNH Suy nghó caån thaän tröôùc khi laøm 108 三台五马 TAM ÑAØI NGUÕ MAÕ Thaêng quan tieán chöùc 109 三头两绪 TAM ÑAÀU LÖÔÕNG TÖÏ Söï vieäc phöùc taïp khoù phaân bieät nguoàn côn 111 三头六臂 BA ÑAÀU SAÙU TAY Ba ñaàu saùu tay 112 三五成群 TAM NGUÕ THAØNH QUAÀN Daêm ba ngöôøi 113 三 缄其口 TAM GIAM KYØ KHAÅU Noùi naêng thaän troïng 114 三心二意 TAM TAÂM NHÒ YÙ Moät daï hai loøng 115 三衅三沐, 三衅三浴 TAM HAÁN TAM MOÄC, TAM HAÁN TAM DUÏC Taém goäi saïch seõ ñeå ñoùn khaùch quyù(moät nghi leã cuûa ngöôøi TQ coå ñaïi) 116 三旬九食 TAM TUAÀN CÖÛU THÖÏC Böõa no böõa ñoùi 117 三言两语 TAM NGOÂN LÖÔÕNG NGÖÕ Moät vaøi lôøi 118 三占从二 TAM CHIEÂM TOØNG NHÒ Nghe theo ña soá 119 三折臂为良医 TAM CHIEÁT TÍ VI LÖÔNG Y Traêm hay khoâng baèng tay quen 120 三真九列 TAM CHAÂN CÖÛU LIEÄT Trung trinh tieát lieät 121 三真六草 TAM CHAÂN LUÏC THAÛO Caùc loaïi chöõ thö phaùp 122 三纸无驴 TAM CHÆ VOÂ LÖ (Vaên chöông) voøng vo saùo roãng 123 三 旨 相公 TAM CHÆ TÖÔÙNG COÂNG Tham quan oâ laïi 124 三足鼎立 TAM TUÙC ÑÆNH LAÄP Ñi ñöùng maïnh meõ döùt khoaùt 125 岁寒三友 TUEÁ HAØN TAM HÖÕU Nhöõng ngöôøi baïn toát cuøng chí höôùng 126 退避三舍 THOÁI TÒ TAM XAÙ Nhöôïng boä 127 推三阻四 THOAÙI TAM TRÔÛ TÖÙ Tìm côù ñeå ngaên caûn hay thoaùi thaùc 128 网开三面 VOÕNG KHAI TAM DIEÄN Cho ñöôøng soáng, môû loái thoaùt 129 韦编三绝 VI BIEÂN TAM TUYEÄT Khoå coâng hoïc taäp 130 五更三点 NGUÕ CANH TAM ÑIEÅM Trôøi saép saùng 131 无事不登三宝殿 VOÂ SÖÏ BAÁT ÑAÊNG TAM BAÛO ÑIEÄN Khoâng coù vieäc thì chaúng thaáy ñeán thaêm 132 言三语四;说三道四 NGOÂN TAM NGÖÕ TÖÙ, THUYEÁT TAM ÑAÏO TÖÙ Noùi naêng tuøy tieän 133 夜半三更 DAÏ BAÙN TAM CANH Ñeâm hoâm khuya khoaét 134 一版三眼 NHAÁT BAÛN TAM NHAÕN Haønh xöû coù tình coù lyù 135 一倡三叹 NHAÁT XÖÔÙNG TAM THAÙN Lôøi vaên tieáng haùt xao xuyeán loøng ngöôøi 136 一而再，再而三；至再至三 NHAÁT NHI TAÙI, TAÙI NHI TAM; CHÍ TAÙI CHÍ TAM Heát laàn naøy ñeán laàn khaùc 137 一国三公 NHAÁT QUOÁC TAM COÂNG Moät nöôùc hai vua 138 一沐三捉发 NHAÁT MOÄC TAM TROÙC PHAÙT Chieâu duï hieàn taøi 139 一隅三反 NHAÁT NGUNG TAM PHAÛN Moät suy ra möôøi 140 一破三折 NHAÁT PHAÙ TAM CHIEÁT Coâng vieäc traéc trôû 141 一日三秋 NHAÁT NHAÄT TAM THU Ba thu doïn laïi moät ngaøy 142 一岁三迁 NHAÁT TUEÁ TAM THIEÂN Thaêng tieán nhanh choùng 143 二桃杀三士 NHÒ ÑAØO SAÙT TAM SÓ Möôïn dao gieát ngöôøi 144 一问三不知 NHAÁT VAÁN TAM BAÁT TRI Hoûi ñeán caùi gì cuõng khoâng bieát 145 勇冠三军 DUÕNG QUAN TAM QUAÂN Maïnh meõ hôn ngöôøi 146 游戏三昧 DU HYÙ TAM MUOÄI Taâm hoàn thanh tònh 147 约法三章 ÖÔÙC PHAÙP TAM CHÖÔNG Nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc quy ñònh roõ raøng 148 攒三聚五 TOAØN TAM TUÏ NGUÕ Tuïm naêm tuïm ba 149 张三李四 TRÖÔNG TAM LYÙ TÖÙ Anh noï chò kia 附录二 汉语数字“三”所略语 （摘自《汉语数目词词典》） 序号 汉语固定词组 “三”所指的 越 译 1 一门三圣 周文王姬昌、周武王姬发、周公姬旦 NHAÁT MOÂN TAM THAÙNH: Chaâu Vaên Vöông Cô Xöông, Chaâu Vuõ Vöông Cô Phaùt, Chaâu Coâng Cô Ñaùn: Ba vò vua hoï Cô thôøi Taây Chu 2 一门三杰 班固、班超、班昭 曹操、曹丕、曹植 NHAÁT MOÂN TAM KIEÄT: Ban Coá, Ban Sieâu, Ban Chieâu (Nhaø Haùn); Taøo Thaùo, Taøo Phi, Taøo Tröïc (Nguïy quoác) 3 一心三智 一心：一 念心 三智：一切智、道种智、一切 种 智 NHAÁT TAÂM TAM TRI: Nhaát taâm: Taâm khoâng voïng ñoäng. Tam tri: Nhaát thieát tri: Hieåu bieát toång quaùt veà theá giôùi xung quanh, Ñaïo chuûng tri: Hieåu bieát vaø tu taäp theo chaân lyù cuûa ñaïo Phaät. Nhaát thieát chuûng tri: Ñem aùp duïng chaân lyù trong ñaïo Phaät vaøo nhöõng coâng vieäc cuï theå cuûa cuoäc soáng. 4 一打三反 打击反革命分子的破坏活动、反对贪污盗窃、投机倒把和铺张浪费运动 NHAÁT ÑAÛ TAM PHAÛN: Ñaû phaù hoaït ñoäng phaûn caùch maïng, ñaû phaù tham oâ , ñaû phaù ñaàu cô vaø laõng phí 5 三九天 从冬至次日算起的三个九天，即初九、二九、三九 TAM CÖÛU THIEÂN: Ba laàn chín ngaøy ñaàu tính töø ngaøy ñoâng chí: thôøi gian laïnh nhaát trong nam 6 菜三韭 韭菹、沦韭、生韭 THAÙI TAM CÖÛU: Ba loïai rau muøi ngöôøi Trung Quoác thöôøng duøng ñeå laøm gia vò, naáu canh & aên soáng 7 三才 天、地、人 TAM TAØI: Thieân, ñòa, nhaân 8 形气三才 形、气、神 HÌNH KHÍ TAM TAØI: Thôøi Baéc Toáng quan nieäm coù ba yeáu toá taïo neân con ngöôøi: hình, khí, thaàn 9 面部三才 天庭（额角）、准头（鼻子）、地角（两颊骨下端） DIEÄN BOÄ TAM TAØI: Ba phaàn chính cuûa göông maët con ngöôøi:thieân ñình, chuaån ñaàu &ñòa giaùc . 10 晚唐三才 李商隐、温庭筠、段成式 VAÕNG ÑÖÔØNG TAM TAØI: Lyù Thöông AÅn, OÂn Ñình Quaân, Ñoïan Thaønh Thöùc 11 海内三才 李梦阳、何景明、王世贞 HAÛI NOÄI TAM TAØI: Ba nhaø thô ñôøi Minh: Lyù Moäng Döông, Haø Caûnh Minh, & Vöông Theá Trinh 12 三上 马上、枕上、厕上 TAM THÖÔÏNG: Kinh nghieäm tieát kieäm thôøi gian cuûa AÂu Döông Tu: Maõ thöôïng (luùc ñi), chaåm thöôïng ( luùc nguû), xí thöôïng (luùc ñi veä sinh) 13 三士冢 武神公孙接、田开疆、古冶子之墓 TAM SÓ TRUÛNG: Moä cuûa ba nhaân vaät Vuõ Thaàn Coâng Toân Tieáp, Ñieàn Khai Cöông & Coá Daõ Töû Teà quoác thôøi Xuaân Thu . 14 东周三川 黄河、落河、伊河 ÑOÂNG CHAÂU TAM XUYEÂN: Hoaøng Haø, Laïc Haø, Y Haø: ba con soâng chaûy qua Trung Nguyeân thôøi Ñoâng Chaâu vaø Taàn Haùn 15 西周三川 泾河、渭河、内河 TAÂY CHAÂU TAM XUYEÂN: Ba con soâng lôùn: Kinh Haø, Veä Haø vaø Noäi Haø thôøi Taây Chaâu. 16 三座大山 帝国主义、封建主义、官僚资本主义 TAM TOÏA ÑAÏI SÔN: Ba yeáu toá caûn trô ûchính caûn trôû söï phaùt trieån kinh teá cuûa Trung Quoác: Chuû nghóa Ñeá Quoác, chuû nghóa Phong Kieán, chuû nghóa Tö baûn Quan Lieâu. 17 北京三山 香山、万寿山、玉泉山 BAÉC KINH TAM SÔN: Ba ngoïn nuùi noåi tieáng ôû Baéc Kinh: Huông Sôn, Vaïn Thoï Sôn, Ngoïc Tuyeàn Sôn 18 京口三山 金口、焦山、北固山 KINH KHAÅU TAM XUYEÂN: Kim khaåu, Tieâu sôn, Baéc Coá sôn 19 南京三山 护国山、狮子山、老虎山 NAM KINH TAM SÔN: Ba ngoïn nuùi ôû bôø phía Ñoâng Taây Tröôøng Giang thaønh phoá Nam Kinh: Hoä Quoác Sôn, Sö Töû Sôn, Laõo Hoå Sôn. 20 福州三山 鼓山、鸟山、于山 PHUÙC CHAÂU TAM SÔN: Coå Sôn, Ñieåu Sôn, Vu Sôn 21 三亡 乱者、邪者、逆者 TAM VONG: Ba ñieàu daãn ñeán söï suy vong cuûa moät quoác gia: Loïan, phi nghóa & phaûn nghòch 22 寺院三门 空门、无相门、无作门 TÖÏ VIEÄN TAM MOÂN: Ba cöûa lôùn trong chuøa Phaät giaùo: Khoâng moân, voâ töôùng moân , voâ taùc moân 23 战阵三门 开门、休门、生门 CHIEÁN TRAÄN TAM MOÂN: Ba con ñöôøng cho quaân ñòch tieán thoùai trong chieán traän cuûa Trung Quoác coå ñaïi: Khai moân laø ñöôøng cho ñòch quaân tieán vaøo, Höu moân laø ñöôøng ñoàn ñòch quaân vaøo ñeå tieâu ñieät vaø Sinh moân laø ñöôøng cho ñòch quaân thaùo chaïy. 24 侯宫三门 皋门、应门、路门 HAÀU CUNG TAM MOÂN: Trung Quoác thôøi coå ñaïi , phoøng ôû cuûa thieân töû ñöôïc môû naêm cöûa, phoøng ôû cho caùc chö haàu chæ ñöôïc môû ba cöûa: Caûo moân, ÖÙng moân, Loä moân 25 黄河 三门 人们、神们、鬼门 HOAØNG HAØ TAM MOÂN: Ñoïan trung löu cuûa soâng Hoøang Haø Trung Quoác phaân thaønh ba doøng chaûy: höôùng Baéc goïi laø: nhaân moân, giöõa goïi laø: Thaàn moân, höôùng nam goïi laø: quyû moân 26 清代三才子 铁保、白龄、法诗善 THANH ÑAÏI TAM TAØI TÖÛ: Ba nhaø thô ñôøi Thanh: Thieát Baûo, Baïch Linh, Phaùp Thi Thieän 27 殿陛三卫 亲卫、勋卫、翊卫 ÑIEÄN HAÏ TAM VEÄ: Ñoäi voõ quan baûo veä hoøang ñeá ñöôïc chia thaønh: Thaân veä, Huaân veä ,Döïc veÄ 28 三季王 桀王、纣王、幽王 TAM VÖÔNG: Ba teân baïo chuùa trong lòch söû Trung Quoác ñöa trieàu ñaïi ñeán dieät vong ( Ñôøi Haï, Thöông, Chu): Kieät Vöông, Truï vöông , U vöông 29 仁君三王 夏禹、商汤、周文王 NHAÂN QUAÂN TAM CHUÙA: Ba vò minh chuùa thôøi coå ñaïi Trung Quoùc: Haï Vuõ, Thöông Thang, Chu Vaên Vöông 30 北宋三王 王安石、王安国、王安礼 BAÉC TOÁNG TAM VÖÔNG: Ba anh em thôøi Baéc Toáng Trung Quoác löu danh söû saùch nhôø chuû tröông caûi caùch cuûa hoï: Vöông An Thaïch, Vöông An Quoác, Vöông An Leã 31 佛教三天 欲界、色界、无色界 PHAÄT GIAÙO TAM THIEÂN: Ba theá giôùi theo quan nieäm phaät giaùo: Duïc giôùi, saéc giôùi, voâ saéc giôùi 32 道教三天 清微天、禹余天、大亦天 ÑAÏO GIAÙO TAM THIEÂN: Ba theá giôùi theo quan nieäm Ñaïo giaùo: Thanh Vi Thieân ,Vuõ Vu Thieân, Ñaïi Dieäc Thieân 33 三元之气 天、地、水 TAM NGUYEÂN CHI KHÍ: Ba nhaân toá cô baûn taïo neân Vuõ truï: Trôøi, ñaát, nöôùc 34 天地三元 天、地、人 THIEÂN ÑÒA TAM NGUYEÂN: Trôøi, ñaát, ngöôøi 35 科举三元 解元、会元、状元 KHOA CÖÛ TAM NGUYEÂN: Teân goïi cuûa ba giaûi nhaát trong caùc kyø Höông thí , Hoäi thí vaø Ñieän thí 36 殿试三元 状元、榜眼、探花 ÑIEÄN THÍ TAM NGUYEÂN：Ba giaûi ñaàu cuûa Ñieän thí (thi Ñình) thôøi nhaø Minh Trung Quoác: Traïng Nguyeân, Baûng Nhaõn, Thaùm Hoa 37 三王五伯（三王五霸） 三王：夏禹、商汤、周文王、五霸：齐恒公、晋文公、楚庄公、吴王夫差、越王勾践 TAM VÖÔNG NGUÕ BAÙ: Tam Vöông: Haï Vuõ, Thöông Thang, Chu Vaên Vöông. Nguõ Baù: Teà Haèng Coâng, Taán Vaên Coâng, Sôû Trang Coâng, Ngoâ Vöông Phuø Sai, Vieät Vöông Caâu Tieån 38 三江五湖 三江：松江、娄江、东江、五湖：游湖、莫湖、贡湖、东湖 TAM GIANG NGUÕ HOÀ: Tuøng Giang, Laâu Giang, Ñoâng Giang. Nguõ hoà: Du Hoà, Maïc hoà, Coáng hoà，Ñoâng hoà 39 三辰五星 三辰：日、月、星 五星：金、木、水、火、土星 TAM THAÀN: Nhaät, Nguyeät ,Tinh(Trôøi, traêng, sao) 40 文房三友 诗、书、画 VAÊN PHOØNG TAM HÖÕU: Ba thöù phaûi coù trong phoøng hoïc cuûa ngöôøi trung Quoác thôøi xöa: Thô, saùch, tranh 41 岁寒三友 松、竹、梅 TUEÁ HAØN TAM HÖÕU: Ba loøai caây khoâng guïc ngaõ trong giaù laïnh muøa ñoâng töôïng tröng cho ngöôøi quaân töû: Tuøng, truùc, mai 42 损者三友 友便辟、友善柔、友便佞 TOÅN GIAÛ TAM HÖÕU：Höõu tieän tòch, höõu thieän nhu, höõu tieän nònh: Ba loaïi baïn xaáu 43 益者三友 友直、友谅、友多闻 LÔÏI GIAÛ TAM HÖÕU: Ba loaïi baïn toát: ngöôøi chính tröïc, ngöôøi giöõ chöõ tín vaø ngöôøi bieát hoïc hoûi 44 端午三友 蒲、艾、蒜 ÑOAN NGOÏ TAM HÖÕU: Ba loaïi vaät phaåm ngöôøi Trung Quoác thôøi xöa phaûi coù khi ñoùn teát Ñoan Ngoï: Höông boà, ngaûi cöùu, toûi. 45 三车 牛车、羊车、鹿车 TAM XA: Moät thuaät ngöõ cuûa phaät giao ñeå ví von vôùi ba con ñöôøng ñöa ngöôøi traàn ñeán caûnh giôùi cöïc laïc 46 朝中三少 少保、少傅、少师 TRIEÀU TRUNG TAM THIEÁU: Thieáu Baûo, Thieáu Phuï, Thieáu Sö 47 晋中三少 王羲之、王承、王悦年 TAÁN TRUNG TAM THIEÁU: Vöông Chi Hy, Vöông Thöøa, Vöông Dieäc Nieân 48 唐朝三少 李 镇、刘献巨、徐昭亦 ÑÖÔØNG TRIEÀU TAM THIEÁU: Lyù Chaân, Löu Hieán Cöï, Ñoà Thieäu Dieäc 49 广西三水 西江、北江、邕江 QUAÛNG TAÂY TAM THUÛY: Taây Giang, Baéc Giang, Ung Giang 50 四川三水 清江、白江、蒙河 TÖÙ XUYEÂN TAM THUÛY: Thanh Giang, Baïch Giang, Moâng Haø 51 史官三长 才、学、识 SÖÛ QUAN TAM TRÖÔØNG: Taøi, hoïc, Thöùc 52 党里三长 班长、排长、连长 ÑAÛNG LÍ TAM TRÖÔØNG: Ban tröôøng, Baøi tröôøng, Lieân tröôøng 53 三内 西内、东内、南内 TAM NOÄI: Taây noäi, Ñoâng Noäi, Nam noäi 54 三仁 微子、箕子、比干 TAM NHAÂN: Ba hieàn taøi thôøi nhaø Thöông: Vi Töû, Cô Töû, Bæ Can 55 西汉三公 大司徒、大司马、大司空 TAÂY HAÙN TAM COÂNG: Ñaïi Tö Ñoà, Ñaïi Tö Maõ, Ñaïi Tö Khoâng. Ba chöùc quan daønh cho ngöôøi coù coâng trong vieäc laäp quoác cuûa nhaø Haùn 56 周代三公 少保、少傅、少师 CHAÂU ÑAÏI TAM COÂNG: Thieáu Baûo, Thieáu Phuï, Thieáu Sö 57 明清三公 少保、少傅、少师 MINH THANH TAM COÂNG: Thieáu Baûo, Thieáu Phuï, Thieáu Sö 58 唐宋三公 少保、少傅、少师 ÑÖÔØNG TOÁNG TAM COÂNG: Thieáu Baûo, Thieáu Phuï, Thieáu Sö 59 晋国三公 少保、少傅、少师 TAÁN QUOÁC TAM COÂNG: Thieáu Baûo, Thieáu Phuï, Thieáu Sö 60 秦汉三公 丞相、太尉、御史大夫 TAÀN HAÙN TAM COÂNG: Thöøa töôùng, Thaùi uùy, Ngöï söû ñaïi phu 61 老三反 反贪污、反浪费、反官僚主义 LAÕO TAM PHAÛN: Cuoäc vaän ñoäng caùch maïng cuûa Ñaûng Coäng saûn trung Quoác ñöôïc trieån khai vaøo cuoái naêm 1951: choáng tham oâ, choáng laõng phí, choáng CN quan lieâu. 62 新三反 反对官僚主义、反对命令主义、反对违法乱纪 TAÂN TAM PHAÛN: Cuoäc vaän ñoäng caùch maïng cuûa Ñaûng Coäng saûn trung Quoác ñöôïc trieån khai vaøo cuoái naêm 1953: Phaûn ñoái chuû nghóa quan lieâu, 63 三反分子 反党分子、反社会主义分子、反毛泽东思想分子 TAM PHAÛN PHAÀN TÖÛ: Phaàn töû phaûn Ñaûng, Phaàn töû phaûn XHCN, Phaàn töû phaûn tö töôûng Mao Traïch Ñoâng. Ñaây laø luaän Ñieäu cuûa Beø luõ boán teân duøng ñeå “ chuïp muõ” vaø saùt haïi giôùi trí thöùc trong cuoäc Ñaïi Caùch maïng vaên hoùa ôû Trung Quoác. 64 整风三反 反对官僚主义、反对宗派主义、反对主观主义 CHÆNH PHONG TAM PHAÛN: (27/4/1957) Phaûn ñoái CN quan lieâu, phaûn ñoái CN Toâng Phaùi, phaûn ñoái CN chuû quan 65 三手 神枪手、神炮手、技术能手 TAM THUÛ: Vaøo nhöõng naêm 60, quaân Giaûi phoùng Nhaân Daân Trung Quoác ñeà xöôùng 3 muõi nhoïn trong chieán löôïc quaân söï: Cao thuû baén suùng, cao thuû phaùo vaø cao thuû kyõ thuaät. 66 太初三气 太初、太始、太素 THAÙI SÔ TAM KHÍ: Ba loïai hình thaùi vaät chaát theo quan nieäm cuûa ngöôøi Trung Quoác coå ñaïi: Thaùi Sô, Thaùi Thuûy, Thaùi Toá. Thaùi Sô: baét ñaàu cuûa khí; Thaùi Thuûy: Baét ñaàu cuûa hình; Thaùi Toá: baét ñaàu cuûa chaát. 67 天地三气 天、地、人 THIEÂN ÑÒA TAM KHÍ: Trôøi, ñaát, ngöôøi. 68 玄神三气 玄气、元气、始气 Ba loïai vaät chaát ñeå duy trì tinh thaàn cuûa con ngöôøi theo quan nieäm Ñaïo giaùo: Huyeàn khí, Nguyeân Khí, Thuûy Khí. 69 宋朝三孔 孔文仲、孔武仲、孔平仲 TOÁNG TRIEÀU TAM KHOÅNG: Ba anh em hoï Khoång ngöôøi ôû Giang Thanh, Giang Taây ngaøy nay ñaõ thaønh danh nhôø vaên hay chöõ toát thôøi nhaø Toáng: Toáng Vaên Troïng , Toáng Vuõ Troïng, Toáng Bình Troïng 70 三方 原告、被告、证人 TAM PHÖÔNG: Thuaät ngöõ ôû ñeå chæ nguyeân caùo, bò caùo vaø nhaân chöùng trong vieäc toá tuïng ôû Trung Quoác 71 庐山三石 石鸡、石鱼、石耳 LOÂ SÔN TAM THAÏCH: Teân goïi ba loïai ñaëc saûn ôû Loâ Sôn: Thaïch Keâ ( teân moät loøai eách coù maøu ñen), Thaïch Ngö (teân moät loøai caù nhoû coù maøu ñen nhaït ), Thaïch Nhó (Teân moät loøai thöïc vaät ñòa y coù hình daùng gioáng moäc nhó neân goïi laø Thaïch Nhó ) 72 人伦三世 祖、父、子 NHAÂN LUAÂN TAM THEÁ: Ba ñôøi huyeát thoáng tröïc heä lieân tieáp: Toå, Phuï Töû (OÂng, Cha, Con trai) 73 中医三世 皇帝针灸、神农本草、素女脉决 TRUNG Y TAM THEÁ: Ba quyeån döôïc thö noåi tieáng löu truyeàn qua nhieàu ñôøi: Hoøang Ñeá Chaâm Cöùu, Thaàn Noâng Boån Thaûo, Toá Nöõ Maïch Quyeát 74 佛教三世 过去、现在、未来 PHAÄT GIAÙO TAM THEÁ: Voøng luaân hoài cuûa con ngöôøi theo quan nieäm Phaät giaùo: Quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. 75 坚三世佛 过去佛、现在佛、未来佛 KIEÂN TAM THEÁ PHAÄT : Phaät quaù khöù (Phaät Ca Dieáp), Phaät hieän taïi (Phaät Thích Ca Moâ Ni), Phaät vò lai (Phaät Di Laëc). 76 横三世佛 药师佛、释迦牟尼、阿弥驼佛 HOAØNH TAM THEÁ PHAÄT: ba vò Phaät cuûa ba theá giôùi: Phaät Döôïc Sö (Löu Li theá giôùi), Phaät Thích Ca Moâ Ni (Baø Baø theá giôùi) , Phaät A Di Ñaø(Taây phöông Cöïc Laïc theá giôùi) 77 书法三古 古文、大 、小 THÖ PHAÙP TAM COÅ: Coå vaên (thöôïng coå), Ñaïi Trieän (Trung Coå), Tieåu Trieän (Haï Coå) 78 正道三正 天、地、人 CHAÙNH ÑAÏO TAM CHAÙNH: Ba chaùnh ñaïo: Thieân, ñòa, nhaân 79 朝代三正 夏、商、周 TRIEÀU ÑAÏI TAM CHAÙNH: Ba trieàu ñaïi Haï, Thöông, Chu . 80 三大节日 春节、端午节、中秋节 TAM ÑAÏI TIEÁT NHAÄT: Ba ngaøy leã lôùn cuûa Trung Quoác: Teát aâm lòch, teát Ñoan Ngoï vaø teát Trung Thu 81 修身三业 身业，语业，意业 TU THAÂN TAM NGHIEÄP: Ba loïai nghieäp quaû theo quan nieäm Phaät giaùo: Thaân nghieäp: nghieäp cuûa haønh vi, ngöõ nghieäp: nghieäp cuûa ngoân ngöõ, yù nghieäp: nghieäp cuûa hoïat ñoäng 82 三归 归佛、归法、归僧 TAM QUY: Quy Phaät, Quy Phaùp, Quy Taêng. Ñaây laø moät nghi thöùc nhaäp moân cuûa Phaät giaùo, ñeå theå hieän söï quy thuaän tam baûo cuûa Phaät töû 83 三生 前生、今生、来生 TAM SINH: Tieàn sinh, kim sinh, lai sinh 84 人生三乐 父母俱存、兄弟无故、仰不愧于天，俯不怍于地 NHAÂN SINH TAM LAÏC: Cha meï coøn soáng, anh em hoøa thuaän, ngaång khoâng hoå trôøi cuùi khoâng theïn ñaát 85 质量三包 包修、包换、包退 CHAÁT LÖÔÏNG TAM BAO: Yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng Trung Quoác ñoái voái saûn phaåm: Bao söûa, bao ñoåi vaø bao hoaøn traû laïi neáu saûn phaåm khoâng ñaït chaát löôïng nhö nhaø saûn suaát ñaõ coâng boá 86 三司 刑部、都察院、大理寺 TAM TÖ: Hình boä, Ñoâ Lyù vieän, Ñaïi Lyù Töï (Ñôøi Minh Thanh ) 87 东方三圣 药师如来佛、日光普照佛、月光普照佛 TAM THAÙNH: Ba vò Phaät: Phaät Döôïc sö Nhö Lai , Phaät Nhaät Quang Phoå Chieáu vaø Phaät Nguyeät Quang Phoå Chieáu 88 三头 敕头、解头、状头 TAM ÑAÀU: Ngöôøi ñöùng ñaàu caùc kyø thi Höông (Saéc ñaàu), thi hoäi (Giaûi ñaàu) vaø thi Ñình (Traïng ñaàu) 89 儒家三礼 《仪礼》、《周礼》、《礼记》 NHO GIAÙO TAM LEÃ: Ba taùc phaåm noåi tieáng cuoái thôøi Xuaân Thu: Nghóa Leã, Chu Leã, Leã Kyù 90 三玄 周易、老子、庄子 TAM HUYEÀN: Ba loïai thaàn hoïc noåi tieáng cuoái thôøi Nguïy Toáng Nam Baéc trieàu: Chu Dòch, Laõo Töû, Trang Töû 91 三立 立功、立德、立言 TAM LAÄP: Laäp Coâng, Laäp Ñöùc, Laäp Ngoân 92 三民主义 民族主义、民权主义、民生主义 TAM DAÂN CHUÛ NGHÓA: Cöông lónh Caùch maïng daân chuû cho giai caáp voâ saûn do Toân Trung Sôn ñeà xöôùng vaøo naêm 1905: Daân toäc Chuû nghóa, Daân quyeàn Chuû nghóa, Daân sinh Chuû nghóa 93 三丞 太常丞、秘书丞、殿中丞 TAM THÖØA: Ba baäc quan ñôøi Toáng: Thaùi Thöôïng Thöøa, Maät Thö Thöøa, Ñieän Trung Thöøa 94 三西 宁夏西海固地区、甘肃定地区、甘肃定西地区 TAM TAÂY: Ba khu vöïc noåi tieáng thuoäc vuøng Ninh Haïvaø Cam Tuùc 95 三圭 公、侯、伯 TAM QUYÙ: Coâng, Haâu, Baù 96 TAM QUANG: Ba vaät theå coù theå phaùt saùng treân trôøi: Trôøi, traêng , sao 97 三伏 初伏、中伏、末伏 TAM PHUÏC: Giai ñoïan thôøi tieát noùng nhaát trong naêm: Sô phuïc, Trung phuïc, Maïc Phuïc 98 三传 《左传》、《公羊传》、《谷梁传》 TAM TRUYEÄN: Ba quyeån saùch vieát veà thôøi Xuaân Thu: Taû Truyeän, Coâng Döông Truyeän, Coác truyeän 99 三行 孝行、友行、顺行 TAM HAØNH: Hieáu haønh, Höõu haønh, Ñöùc haønh: Ba yeâu caàu veà giaùo duïc ñaïo ñöùc cuûa Nho giaùo: Hieáu kính vôùi cha meï, thaân aùi vôùi baïn beø vaø kính troïng thaày giaùo. 100 三官 左官、中官、右官 TAM QUAN: Taû quan. Trung quan, Höõu quan: Toå chöùc quaân ñoäi ñôøi nhaø Thöông 101 三任 任颐、任薰、任熊 TAM NHAÄM: Nhaäm Di, Nhaäm Huaân, Nhaäm Huøng: Ba vò danh hoïa cuoái ñôøi nhaø Thanh 102 三自 自治、自养、自传 TAM TÖÏ: Töï trò, töï döôõng, töï truyeàn: Ba quy ñònh cô baûn cuûa Ñaïo Cô Ñoác Giaùo ôû Trung Quoác 103 三农 稻农、果农、牧农 TAM NOÂNG: Ñaïo noâng, Quaû noâng, Muïc noâng. Ba loïai hình troàng troïc chaên nuoâi chính cuûa ngöôøi noâng daân Trung Quoác 104 夺成三军 壮男军、壮女军、老弱军 ÑOAÏT THAØNH TAM QUAÂN: Traùng Nam quaân, Traùng nöõ quaân, Laõo Nhöôïc quaân. Söï phaân chia löïc löôïng trong chieán saùch thôøi coå ñaïi: Traùng nam quaân laø löïc löôïng quaân chuû ñaïo, Traùng nöõ quaân laø löïc löôïng truø bò, laõo nhöôïc quaân laø löôïc löôïng chuaån bò quaân löông. 105 现代三军 陆军、海军、空军 HIEÄN ÑAÏI TAM QUAÂN: Luïc quaân, haûi quaân, khoâng quaân 106 名分三名 正名、倚名、无名 DANH PHAÂN TAM DANH: Chính Danh, Kyø Danh, voâ Danh：Teân goïi ngöôøi theo söï phaân chia cuûa nho giaùo 107 三多 看多、做多、商量多 TAM ÑA: Kaùn Ña, Taùc Ña, Thöông Löôïng Ña：Ba yeâu caàu cuûa Aâu Döông Tu thôøi Toáng ñoái vôùi moät vaên nhaân: Ñoïc nhieàu, nghe nhieàu, baøn baïc nhieàu 108 三阴 太阴、少阴、厥阴 TAM AÂM: Thaùi Aâm, Thieáu Aâm, Quyeát Aâm, Danh töø duøng trong Trung Y 109 三阳世 青阳、红阳、白阳 TAM DÖÔNG THEÁ: Thanh Döông, Hoàng Döông, Baïch Döông. Theo quan nieäm toân gíao thôøi Minh Thanh, Thanh Döông, Hoàng Döông, Baïch Döông ñaïi dieän cho quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai 110 三阳经 太阳、少阳、阳明 TAM DÖÔNG KINH: Thaùi Döông, Thieáu Döông, Döông Minh. Danh töø duøng trong Trung Y 111 广西三关 友谊关（镇南关）、水口关、平而关 QUAÛNG TAÂY TAM QUAN: Höõu Nghò quan (Traán Nam Quan), Thuûy Khaåu Quan, Bình Nhi Quan. Ba cöûa khaåu bieân giôùi Trung Quoác, Vieät Nam 112 义阳三关 平靖关、黄岘、武阳 NGHÓA DÖÔNG TAM QUAN: Bình Thanh, hoøang Hieän, Vuõ Döông. Ba cöûa khaåu vaøo nöôùc Sôû (Trung Nguyeân Coå ñaïi) 113 论语三论 《鲁论语》、《齐论语》、《古文论语〉 LUAÄN NGÖÕ TAM LUAÄN: Loã Luaän ngöõ, Teà Luaän ngöõ, Coå Vaên Luaän Ngöõ. “Ba khaùi loïai “luaän ngöõ cuûa Trung Quoác coå ñaïi 114 佛教三论 《中论》、《十二门论》、《百论》 PHAÄT GIAÙO TAM LUAÄN: Trung Luaän, Thaäp Nhò Moân Luaän, Baùch Luaän. Ba hoïc taùc phaåm kinh ñieån cuûa ba Toâng phaùi Phaät giaùo Trung Quoác thôøi coå ñaïi 115 长江三江 南江、中江、北江 TRÖÔØNG GIANG TAM GIANG: Nam giang, Trung giang, Baéc giang: Teân goïi cuûa vuøng thöôïng du, trung du, haï du cuûa Tröôøng Giang 116 三甫 德甫、肖甫、助甫 TAM PHUÛ: Ñöùc Phuû, Tieáu Phuû, Trôï Phuû: Ba nhaø thô noåi tieáng ñaát Tröôøng An thôøi nhaø Minh. 117 三寿 上寿、中寿、下寿 TAM THOÏ: Thöôïng thoï (120 tuoåi)ï, trung thoï(100 tuoåi), haï thoï (80 tuoåi) 118 三坟 (五典) 伏羲、神农、皇帝 TAM PHAÀN (NGUÕ ÑIEÅN): Ba quyeån saùch Phuïc Hy, Thaàn Noâng, Hoøang Ñeá 119 三苏 苏洵、苏轼、苏辙 TAM TOÂ: Toâ Tuaàn, Toâ Thöùc, Toâ Trieát: Ba vò vaên nhaân noåi tieáng thôøi Toáng ( Toâ Tuaàn laø cha cuûa Toâ Thöùc vaø Toâ Trieát) 120 红军三杨 杨勇、杨成武、杨得志 HOÀNG QUAÂN TAM DÖÔNG: Döông Duõng, Döông Thaønh Vuõ, Döông Ñaéc Chí: Ba vò töôùng lónh danh tieáng Thôøi Hoàng Quaân Trung Quoác . 121 三李 李白、李贺、李商隐 TAM LYÙ: Lyù Baïch, Lyù Haï, Lyù Thöông Aån. Ba nhaø thô noåi tieáng nhaát thôøi Ñöôøng 122 三严 严羽、严仁、严参 TAM NGHIEÂM: Nghieâm Vuõ, Nghieâm Nhaân, Nghieâm Tham: Ba nhaø pheâ bình vaên hoïc danh tieáng Haäu Nam Toáng 123 务农三季 春季、夏季、冬季 VUÏ NOÂNG TAM THÔØI: Xuaân Tieát, Haï Tieát, Ñoâng Tieát. Ba vuï noâng trong naêm 124 三纲 君臣、夫妇、父子 TAM CÖÔNG: Quaân thaàn, Phu Phuï, Phuï Töû: Ba moái quan heä ñaïo ñöùc chuû yeáu theo quan nieäm Nho giaùo 125 书法三体 古文、篆书、隶书 真书、行书、草书 THÖ PHAÙP TAM THEÅ: Coå Vaên, Trieän Thö, Leä Thö hoaëc: Chaân Thö, Haønh Thö, Thaûo Thö: Caùch phaân chia nhöõng loïai thö phaùp cuûa Chöõ Haùn theo töøng thôøi kyø 126 诗经三体 凤、雅、颂 THI KINH TAM THEÅ: Phong, Nhaõ, Tuïng: Ba theå thô hôïp thaønh Thi Kinh 127 三身 法身、报身、应身 TAM THAÂN: Phaùp thaân, Baùo Thaân, ÖÙng thaân: Ba loïai thaân Phaät: Phaùp thaân, Baùo thaân, ÖÙng thaân. 128 三张 张凤翼、张献翼、张燕翼 TAM TRÖÔNG: Ba anh em Tröông Phong Döïc, Tröông Hieán Döïc, Tröông Yeán Döïc: ba vò vaên naâhn noåi tieáng thôøi Minh 129 三陆 陆九韶、陆九龄、陆九渊 TAM LUÏC: Luïc Cöûu Thieäu, Luïc Cöûu Linh, Luï Cöûu Uyeân: Ba anh em hoï Luïc thôøi Nam Toáng ñaõ noåi tieáng vì tìm ra ñöôïc hoïc thuyeát: “Lyù hoïc” (理学) 130 三际 前际、中际、后际 TAM TEÁ: Tieàn teá, Trung teá, Haäu teá: Moät caùch phaân chia thôøi gian cuûa Phaät giaùo 131 三库 TAM KHOÁ: Thôøi Nguyeân noäi phuû chia thaønh: Noäi taøng,Taû taøng, Höõu taøng goïi chung laø tam khoá 132 冯世三言 《喻世明言》、《警世通言》、《醒世恒言》 PHUØNG THÒ TAM NGOÂN: “ Duï Theá Minh Ngoân”, “Caûnh Theá Thoâng Ngoân” vaø “Tænh Theá Haèng ngoân” : Ba taùc phaåm noåi tieáng cuûa Phuøng Moäng Long cuoái ñôøi Minh coù tö töôûng tieán boä vì ñaõ vaïch traàn boä maët ñen toái cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi cuõng nhö ñeà cao vaø beânh vöïc quyeàn lôïi phuï nöõ. 133 大三灭 水灭、火灭、风灭 ÑAÏI TAM DIEÄT: Thuûy dieät, hoûa dieät, Phong dieät: Ba ñaïi naïn daãn ñeán dieät vong cuûa sinh linh theo quan nieäm Phaät giaùo 134 小三灭 刀兵、饥馑、疫疠 TIEÅU TAM DIEÄT:Dao binh, Cô caån, OÂn Dòch: Ba tieåu naïn daãn ñeán dieät vong cuûa sinh linh theo quan nieäm Phaät giaùo 135 三武 北魏太武帝、北周武帝、唐武宗 TAM VUÕ: Thaùi Vuõ Ñeá, Chu Vuõ Ñeá, Ñuôøng Vuõ Toâng: Ba vi hoøang ñeá Trung Quoác laáy Ñeá hieäu laø “Vuõ”, coù ñieåm chung laø choáng Phaät giaùo. Lòch söû Phaät giaùo goïi thôøi kyø trò vì cuûa 3 vò vua naøy laø “ Tam Vuõ chi nan” (三武之难) 136 墨子三表 本之者、原之者、有用之者 MAÏC TÖÛ CHI BIEÅU: Baûn chi giaû, Nguyeân chi giaû, Höõu duïng chi giaû: Ba tieâu chuaån ñeå nhaän thöùc vaø phaùn ñoùan vaán ñeà laø: Baûn chaát, nguoàn goác vaø tính vaän duïng 137 画有三到 理到、气到、趣到 HOÏA HÖÕU TAM ÑAÙO: Lyù ñaùo, khí ñaùo, thuù ñaùo: Yeâu caàu veà moät böùc hoïa coù giaù trò: coù yù nghóa, coù thaàn vaø coù thaåm myõ. 138 读书三到 心到、眼到、口到 ÑOÏC THÖ TAM ÑAÙO: Taâm ñaùo, nhaõn ñaùo, khaåu ñaùo. Yeâu caàu ñoái vôùi moät hoïc giaû ngaøy xöa 139 三势 气势、地势、因式 TAM THEÁ: Khí theá, ñòa theá, nhaân theá: Ba phöông dieän maø ngöøôøi Trung Quoác coå ñaïi khi ñaùnh traän phaûi quan taâm: Khí theá chieán ñaáu cuûa binh só, ñòa hình nôi giao tranh vaø bieát lôïi duïng nhöôïc ñieåm cuûa quaân ñòch ñeå taán coâng 140 汉三杰 张良、萧河、韩信 HAÙN TAM KIEÄT: Tröông Löông, Tieâu Haø, Haøn Tín: ba vò khai quoác coâng thaàn cuûa Haùn Cao Toå Löu Bang 141 宋三杰 韩琦、富弼、欧阳修 TOÁNG TAM KIEÄT: Haøn Kyø, Phuù Baät, AÂu Döông Tuù: Ba vò troïng thaàn taøi gioûi cuûa trieàu Haùn 142 唐三杰 宋璟、张说、源乾曜 ÑÖÔØNG TAM KIEÄT: Toáng Caûnh, Tröông Thuyeát, Nguyeân Caøn Dieäu: Ba vò töôùng gioûi cuûa Nhaø Ñöôøng 143 文章三易 易见事、易认字、易读诵 VAÊN CHÖÔNG TAM DÒ: Dò Kieán söï, Dò Nhaän töï, Dò Ñoïc tuïng: Vieát vaên caàn deã hieåu, duøng töø ñôn giaûn, deã thuoäc 144 三贤 王充、王府、仲长痛 TAM HIEÀN: Vöông Sung, Vöông Phuû, Troïng Tröôøng Thoáng: Ba nhaø trieát hoïc, nhaø tö töôûng lôùn thôøi Ñoâng Haùn 145 三味 稻粱、肴馔、醕 醢 TAM VÒ: Ñaïo löông, haøo soïan, thuaàn haûi: “Ñoïc kinh vò nhö ñaïo löông, ñoïc söû vò nhö haøo soïan, ñoïc chö töû baùch gia vò nhö thuaàn haûi” （caûm giaùc thoûa maõn vui thích cuûa ngöôøi ñoïc ñöôïc ñieàu hay leõ phaûi nhö aên ñöôïc sôn haøo haûi vò） 146 三国 魏、蜀、吴 TAM QUOÁC: Nguïy, Thuïc, Ngoâ: Ba nöôùc taïo thaønh theá chaân vaïc thôøi tam quoác (三国鼎立) 147 三明 段纪明、黄甫威明、张然明 TAM MINH: Ba nhaø thô noåi danh trieàu Haùn: Ñoïan Kyû Minh, Hoøang Phoá Veä Minh, Tröông Nhieân Minh 148 三经一论 《无量寿经》、《观无量寿经》、《阿弥陀经》； 《净土伦》 TAM KINH NHAÁT LUAÄN: Nhöõng taùc phaåm kinh ñieån cuûa Phaät giaùo. Tam kinh: Voâ Löôïng Thoï kinh, Quan Voâ Löôïng Thoï Kinh, A Di Ñaø Kinh; Nhaát luaän： Tònh Thoå Luaän 149 三季王 夏季王、商季王、周季王 TAM TIEÁT VÖÔNG: Haï Tieát Vöông, Thöông Tieát vöông, Chu Tieát Vöông. Ba vò vua cuoái ñôøi Haï, Thöông, Chu 150 品性三命 正命、随命、遭命 PHAÅM TÍNH TAM MEÄNH: Chaùnh meänh, Tuøy meänh, Taïo meänh. 151 三始 岁之始、月之始、日之始 TAM THUÛY: Tueá chi thuûy, Nguyeät chi thuûy, Nhaät chi thuûy: Chæ ngaøy moät thaùng gieâng trong naêm. 152 佛教三性 善性、恶性、无记性 TAM TÍNH: Thieän tính, aùc tính, voâ kyù tính. Ba tính chaát cô baûn cuûa taâm con ngöôøi theo quan nieäm Phaät giaùo 153 新闻三性 时间性、时宜性、时效性 TAÂN VAÊN TAM TÍNH: Thôøi gian tính, thôøi nghi tính, thôøi hieäu tính 154 三育 德育、智育、体育 TAM DUÏC: Ñöùc duïc, trí duïc, theå duïc: Ba phöông dieän maø neàn giaùo duïc Trung Quoác chuù troïng ñoái vôùi hoïc sinh tieåu hoïc vaø trung hoïc 155 三府 太尉、司徒、司空 TAM PHUÛ: Thaùi Uùy, Tö Ñoà, Tö Khoâng. Ba chöùc quan cao nhaát trong trieàu Haùn (Sau nhöõng chöùc quan trong hoøang cung) 156 工业三废 废水、废气、废渣 COÂNG NGHIEÄP TAM PHEÁ: Pheá thuûy, Pheá khí, Pheá tra: Phaàn pheá thaûi töø chaát loûng, chaát khí vaø chaát raén 157 生活三废 粪便、污水、垃圾 SINH HOAÏT TAM PHEÁ: Phaân tieän, OÂ thuûy, LaÏp caáp: Ba loïai chaát thaûi sinh hoïat: Phaân, nöôùc baån, raùc röôûi 158 三官 天官、地官、水官 TAM QUAN ÑIEÄN: Thieân quan. Ñòa quan, Thuûy quan : Caùch phaân chia caùc löïc löôïng thaàn thaùnh cuûa Ñaïo giaùo. 159 人体三官 耳、目、心 NHAÂN THEÅ TAM QUAN : Nhó, muïc, taâm ：Trong « Laõ Thò Xuaân Thu » ñöôïc xem laø 3 boä phaän chính cuûa cô theå con ngöôøi 160 三宝体 土地、人名、政事 TAM BAÛO THEÅ: Thoå ñòa, nhaân daân, chính söï. Maïnh Töû cho raèng ñaây laø ba ñieàu cô baûn ñeå taïo neân söï vöõng maïnh cuûa moät quoác gia 161 三宝殿 经典、佛学经书、释迦牟尼象 TAM BAÛO ÑIEÄN: Kinh ñieån, Phaät Hoïc kinh thö,Thích Ca Maâu Ni töôïng: Ba baûo vaät cuûa moät ngoâi chuøa Phaät giaùo 162 内三宝 元精、元气、元神 NOÄI TAM BAÛO: Nguyeân tinh, Nguyeân khí, nguyeân thaàn: Ba yeáu toá beân trong duy trì söï soáng cuûa con ngöôøi theo quan nieäm ñaïo giaùo 163 外三宝 耳、口、目 NGOAÏI TAM BAÛO: Nhó, Khaåu, Muïc: Ba boä phaän quan trong nhaát cuûa ngoïai hình cô theå con ngöôøi. 164 老子三宝 慈、俭、不敢为天下先 LAÕO TÖÛ TAM BAÛO: Caàn, kieäm, baát caûm vi thieân haï tieân. 165 上海三宝 金缕、宝刻、红目雕 THÖÔÏNG HAÛI TAM BAÛO: Kim, Baûo Khaéc, Hoàng Muïc Ñieâu 166 三定一奖 定生产产量、定上交利润、定工资总额；超产时有奖 TAM ÑÒNH NHAÁT TÖÔÛNG: Tam ñònh: Ñònh saûn löôïng saûn xuaát, ñònh möùc noäp lôïi nhuaän, ñònh toång möùc chi löông: Nhaát töôûng: Vöôït ñònh möùc ñöôïc thöôûng.Ñaây laø caùch quaûn lyù noâng tröôøng theo cheá ñoä chòu traùch nheäm kinh doanh taïi Trung Quoác 167 三宗 皇帝、尧、舜 TAM TOÂNG: Hoaøng ñeá, Nghieâu, Thuaán: Ba vò ñeá vöông ñaàu tieân theo truyeàn thuyeát cuûa Trung Quoác 168 三学运动 公业学大庆、农业学大赛、全国学人们解放军 TAM HOÏC VAÄN ÑOÄNG: Laø chuû tröông cuûa Mao Traïch Ñoâng trong thôøi kyø ñaïi caùch maïng vaên hoùa 169 学生三学 学工、学农、学军 HOÏC SINH TAM HOÏC: Hoïc coâng, hoïc noâng, hoïc quaân. Trong thôøi kyø ñaïi caùch maïng vaên hoùa, hoc sinh ngoøai vieäc hoïc vaên hoùa coøn phaûi hoïc coâng nghieäp, noâng nghieäp vaø quaân söï. 170 宋代三学 国学、太学、四门学 TOÁNG ÑAÏI TAM HOÏC: Quoác hoïc, Thaùi hoïc, Töù moân hoïc. Ñaây laø caùch phaân chia cuûa cô caáu giaùo duïc caáp cao Trieàu Toáng 171 地方三学 府学、州学、县学 ÑÒA PHÖÔNG TAM HOÏC: Phuû hoïc, Chaâu hoïc, huyeän hoïc: Cô caáu giaùo duïc caáp ñòa phöông thôøi coå ñaïi. 172 佛教三学 戒学、定学、慧学 PHAÄT GIAÙO TAM HOÏC: Giôùi hoïc, Ñònh hoïc, Hueä hoïc: ba phöông phaùp tu haønh cô baûn cuûa nhaø Phaät 173 唐代三学 国子学、太学、四门学 ÑÖÔØNG ÑAÏI TAM HOÏC: Quoác Töû hoïc, Thaùi hoïc, Töù Moân hoïc: Ba phuû phuï traùch giaùo duïc lôùn nhaát ñôøi nhaø Ñöôøng coù ñöôøng loái giaùo duïc theo tö töôûng Nho giaùo 174 三毒 贪、嗔、痴 TAM ÑOÄC: Tham, saân, si: Theo quan nieäm phaät giaùo: Loøng tham, söï giaän döõ, söï ñam meâ laø nguoàn goác cuûa moïi tai hoïa 175 板桥三绝 绘画、诗词、书法 BAÛN KIEÀU TAM TUYEÄT: Hoäi Hoïa, Thi Töø, Thö Phaùp: Ba sôû tröôøng cuûa Trònh Baûn Kieàu, moät nhaân vaät noåi tieáng ñôøi Thanh 176 杭州三绝 杭扇、杭绸、西湖龙井茶 HAØNG CHAÂU TAM TUYEÄT: Haøng phieán, Haøng truø, Taây Hoà Long Tænh traø. Ba loïai ñaëc saûn cuûa ñaát Haøng Chaâu, Trung Quoác: Quaït Haøng Chaâu, luïa haøng Chaâu, Traø Long Tænh, Taây Hoà 177 唐代三绝 李白之诗、张旭之草书、裴民的剑舞 ÑÖÔØNG ÑAÏI TAM TUYEÄT: Thô cuûa Lyù Baïch, Thaûo thö cuûaTröông Huùc , taøi muùa kieám cuûa Buøi Maân 178 浙江三绝 诗、书、画 CHIEÁT GIANG TAM TUYEÄT: Nhöõng baäc cao taêng Phaät giaùo taïi Chieát Giang noåi tieáng vôùi taøi: Thô, thi phaùp, hoäi hoïa 179 桂林三绝 奇山、秀水、异洞 QUEÁ LAÂM TAM TUYEÄT: Kyø sôn, Tuù Thuûy, Dò Ñoäng 180 三思 少思长、老思死、有思穷 TAM TÖ: Thieáu tö tröôûng, laõo tö töû, höõu tö cuøng. Theo quan nieäm cuûa ngöôøi Trung Quoác coå xöa, ngöôøi coù ñaïo ñöùc phaûi: Luùc nhoû lo cho luùc tröôûng thaønh, giaø phaûi chuaån bò cho khi cheát, giaøu sang phaûi nghó ñeán luùc ngheøo tuùng. 181 三畏 畏天命、畏大人、畏圣人之言 TAM UÙY: Uùy Thieân meänh, Uùy ñaïi nhaân, Uùy thaùnh nhaân chi ngoân. Theo Nho gia, coù ba ñieàu ñaùng ñeå neå sôï: Meänh trôøi, ngöôøi quaân töû, lôøi noùi cuûa thaùnh nhaân. 182 三界 欲界、色界、无色界 TAM GIÔÙI: Duïc giôùi, saéc giôùi, voâ saéc giôùi: Nhöõng caûnh giôùi maø ngöôøi tu haønh coù theå ñaït ñöôïc tuøy vaøo möùc ñoä giaùc ngoä theo trieát lyù nhaø Phaät 183 茶三品 上、中、下 TRAØ TAM PHAÅM: Thöôïng, trung, haï: Caùch phaân chia chaát löôïng traø cuûa Luïc Vuõ trong “Traø Kinh” 184 书画三品 神品、妙品、能品 THÖ HOÏA TAM PHAÅM: Thaàn phaåm, Dieäu phaåm, naêng phaåm: Caùch phaân chia giaù trò Thö, hoïa vaøo ñôøi Ñöôøng 185 货币三品 龙币、马币、龟币 HOÙA TEÄ TAM PHAÅM: Long teä, Maõ teä, Qui teä. Ba loïai tieàn teä thôøi nhaø Haùn 186 长江三峡 塘峡、巫峡、西陵峡 TRÖÔØNG GIANG TAM HIEÄP: Ñöôøng hieäp, Vu hieäp, Taây Linh hieäp. Ba ñaäp nöôùc lôùn nhaát naèm treân löu vöïc Tröôøng Giang cuõng laø ba ñaäp nöôùc lôùn nhaát Trung Quoác 187 三畏 道德之畏、暴察之畏、狂妄之畏 TAM UY: Ñaïo ñöùc chi uy, baïo saùt chi uy. Cuoàng voïng chi uy. Ba loïai uy theá maø baäc vöông toân ñaïi thaàn phong kieán Trung Quoác thöôøng coù，trong ñoù chæ coù “Ñaïo ñöùc chi uy” môùi “Thuaän yù trôøi, ñöôïc loøng daân” 188 三昧 定、正定、等持 TAM MUOÄI: Ñònh, chaùnh ñònh, ñaúng trì: Ba phöông phaùp tu taäp cuûa nhaø Phaät ñeå dieät boû moïi traïng thaùi voïng ñoäng, cuoàng loaïn cuûa con ngöôøi. 189 福禄三星 福星、禄星、寿星 PHUÙC LOÄC TAM TINH: Phuùc tinh, loäc tinh, thoï tinh: coøn goïi laø Phuùc thaàn, loäc thaàn, thoï thaàn 190 三省 《论语》“吾日三省吾身” TAM THAÅM: Ngoâ nhaät tam thaåm ngoâ thaân. Taïm dòch laø: “moãi ngaøy ta töï kieåm mình ba laàn” 191 东北三省 辽宁省、吉林省、黑龙江省 ÑOÂNG BAÉC TAM TÆNH: Lieâu Ninh, Caùt Laâm, Haéc Long Giang. Ba tænh naèm ôû bieân giôùi ñöôøng boä vaø ñöôøng thuûy phía Ñoâng Baéc Trung Quoác 192 一季三秋 早秋、中秋、晚秋 NHAÁT TIEÁT TAM THU: Taûo thu, trung thu, vaõng thu: Thaùng ñaàu thu, thaùng giöõa thu, thaùng cuoái thu. 193 农忙三秋 秋收、秋耕、秋种 NOÂNG MANG TAM THU: Thu thu, thu canh, thu chuûng. Ba coâng vieäc chính cuûa vuï thu: Thu hoïach, caøy xôùi, gieo troàng 194 三食 早餐、午餐、晚餐 NHAÁT NHAÄT TAM THÖÏC: Taûo xan, Ngoï xan, Vaõng xan: ba böõa aên chính trong ngaøy theo truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Trung Quoác 195 三俊 刚、柔、正值 TAM TUAÁN: Cöông , nhu, Chính tröïc. Ba ñöùc tính quyù cuûa moät ngöôøi ñöôïc xem laø öu tuù 196 三拜 拜三次 TAM BAÙI: Baùi ba laàn: Moät loaïi leã nghi cuûa ngöôøi Trung Quoác ñoái vôùi baäc thöôûng thöôïng, quaân vöông, toå tieân hoaëc thaàn thaùnh 197 汉三祖 皇祖、烈祖、文祖 HAÙN TAM TOÅ: Hoøang toå, Lieät toå, vaên toå. Ba vò vua ñaàu trieàu Haùn 198 三哲 孔子、孟子、曾子 刘备、曹操、孙权 TAM TRIEÁT: Khoång Töû, Maïnh Töû, Taêng Töû. Löu Bò, Taøo Thaùo, Löu Bò 199 三高 高薪水、高职衔、高级别 TAM CAO: Löông cao, chöùc vuï cao, giai taàng cao: chæ nhöõng ngöôøi coù thaønh tích ñaëc bieät hoaäc nhöõng nhaø khoa hoïc xuaát saéc trong xaõ hoäi Trung Quoác 200 三唐 初唐、盛唐、晚唐 盛唐、中唐、晚唐 TAM ÑÖÔØNG: Coù hai caùch phaân chia caùc giai ñoïan trò vì cuûa Nhaø Ñöôøng: Sô Ñöôøng, Thònh Ñöôøng, Vaõng Ñöôøng hoaëc Thònh Ñöôøng, Trung Ñöôøng, Vaõng Ñöôøng 201 族三党 父党、母党、妻党 父族、母族、妻族 TOÄC TAM ÑAÛNG: Phuï ñaûng, Maãu ñaûng, Theâ Ñaûng (phuï toäc, maãu toäc, theâ toäc): Hoï haøng beân cha, hoï haøng beân meï, hoï haøng beân vôï 202 转身三涂 地狱、畜生、饿鬼 CHUYEÅN THAÂN TAM ÑOÀ: Theo quan nieäm Phaät gaùio, neáu con ngöôøi trong ñôøi chæ haønh aùc maø khoâng tíhc thieän khi cheát seõ rôi vaøo ba caûnh giôùi: Ñòa nguïc, Suùc vaät, Quyû ñoùi 203 三海 北海、中海、南海 TAM HAÛI: Baéc Haûi, Trung Haûi, Nam Haûi.Teân ba caùi ao lôùn beân caïnh Coá cung- Trung Quoác 204 三消 上肖、中消、下消 TAM TIEÂU: Thuaät ngöõ Trung Y. Thöôïng Tieâu, Trung Tieâu, Haï Tieâu 205 三酒 事酒、昔酒、清酒 TAM TÖÛU: Söï Töûu, Tích Töûu, Thanh Töûu: Giai caáp quyù toäc thôøi coå ñaïi Trung Quoác , uoáng röôïu baøn vieäc goïi “Söï Töûu”, uoáng röôïu taùn gaãu goïi “Tích töûu, uoáng röôïu luùc cuùng teá, leã hoäi goïi”Thanh töûu” 206 三理 生物哀乐、养生、言尽意 TAM LYÙ: Thanh voâ ai nhaïc, döôõng sinh, ngoân taän y. Ba phöông chaâm soáng trong lyù luaän “Huyeàn hoïc”. Khoâng noùi chuyeän vôùi gioïng buoàn baõ; baûo veä söùc khoûe ;noùi chuyeän roõ raøng, deå hieåu 207 三教 儒教、佛教、道教 TAM GIAÙO: Nho giaùo, Phaät giaùo, Ñaïo gíao. Ba toân giaùo maø tö töôûng, luaân lyù, ñaïo ñöùc coù söùc aûnh höôûng saâu roäng ñoái vôùi xaõ hoäi Trung Quoác. 208 三停 上停、中停、下停 TAM ÑÌNH: thöôïng ñình, trung ñình, haï ñình. Thuaät hoïa töôùng cuûa Trung Quoác chia maët ngöôøi laøm ba phaàn: Thöôïng ñình: Töø traùn ñeán ñaàu maøy; trung ñình: Töø ñaàu maøy ñeán choùt muõi; Haï ñình: Töø choùt muõi ñeán cuoái caèm 209 三患 没有听到的道理，担忧听不到、已听到了，担忧学不到、已经学到了，担忧做不到 TAM HOAÏN: Ba việc đđñaùng ñeå ngöôøi quaân töû lo laéng: Chaân lyù chöa nghe qua, lo khoâng coù dòp nghe. Chaân lyù ñaõ ñöôïc nghe, lo khoâng hoïc ñöôïc. Chaân lyù ñaõ hoïc ñöôïc lo khoâng thöïc hieän noåi 210 三馆 宋代的史馆、昭文馆、集贤馆；现代的公共文化设施即博物馆、图书馆、文化馆 TAM QUAÙN: Söû quaùn, Chieâu Vaên Quaùn, Taäp Hieàn Quaùn thôøi nhaø Toáng. Nhöõng nôi taäp trung tri thöùc vaên hoùa coâng coäng thôøi hieän ñaïi: Vieän Baûo Taøng, Thö Vieän, Vaên Hoùa Quaùn 211 三族 父、子、孙 TAM TOÄC: Ba ñôøi coù moái quan heä tröïc heä vôùi nhau: Cha, con trai , chaùu noäi 212 三隐 刘计、刘肖 、阮孝绪 TAM AÅN: Löu Keá, Löu Tieâu, Löu Hieáu Töï: ba vò cao só aån cö thôøi Nam Trieàu 213 三望 遥祭泰山、遥祭河、遥祭海 TAM VOÏNG: Dao teá Thaùi Sôn, Dao teá Haø, Dao teá Haûi: Tuïc cuùng teá töø xa thaàn nuùi, thaàn soâng, thaàn bieån cuûa ngöôøi Trung Quoác coå xöa 214 三越 吴越、闽越、南越 TAM VIEÄT: Teân cuûa ba vuøng dieân haûi phía Ñoâng Nam Trung Quoác: Ngoâ Vieät, Maân Vieät, Nam Vieät 215 三塔 大塔、小塔、半截塔 TAM THAÙP: Ñaïi Thaùp, Tieåu Thaùp, Baùn Tieät Thaùp: Ba ngoâi coå thaùp noåi tieáng thuoäc Khu Töï Trò Noäi Moâng Coå Trung Quoác 216 三惑 酒、色、财 TAM HOAËC: Töûu, saéc, taøi-Ba thöù meâ hoaëc con ngöôøi daãn ñeán moïi haønh vi toäi loãi 217 三揖 君王向、大夫、士还揖 TAM AÁP: Thôøi coå ñaïi: Ñaïi phu, Töôùng só haønh leã vôùi vua thì vua phaûi vaùi chaøo traû leã 218 三雄 汉末三雄：曹操、刘备、孙权 汉初三雄：韩信、彭越、英布 TAM HUØNG: Haùn Maïc tam huøng: Ba nhaân vaät xöng huøng thôøi Ñoâng Haùn: Taøo Thaùo, Löu Bò, Toân Quyeàn. Haùn Sô tam Huøng: Ba nhaân vaät coù coâng vôùi Löu Bò trong vieäc xaây döïng nhaø Haùn: Haøn Tín, Baønh Vieät, Anh Boá 219 三焦 胸膈部、上腹部、脐腹部 TAM TIEÂU: Thuaät ngöõ Trung Y chæ ba phaàn treân cô theå con ngöôøi: Phaàn ngöïc, buïng treân vaø buïng döôùi 220 三谢 谢灵运、谢惠连、谢眺 TAM TAÏ: Taï Linh Vaân, Taï Hueä Lieân, Taï Dieåu-Ba ñaïi thi haøo thôøi Nam Toáng 221 三尊 人三尊：君、师、父 酒三尊：上尊、中尊、下尊 TAM TOÂN: Nhaân tam toân: Quaân, Sö, Phuï: ba loaïi ngöôøi maø XH Trung Quoác coå ñaïi cho raèng caàn phaûi ñöôïc toân troïng. Töûu tam toân: Thöôïng töûu: röôïu ñöôïc naáu töø neáp; Trung töûu: röôïu ñöôïc naáu töø gaïo, Haï töûu: röôïu ñöôïc naáu töø gaïo laãn thoùc 222 三善 亲亲、君君、长长 TAM THIEÄN: Ba quy phaïm ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Trung Quoác thôøi phong kieán: Thaân thaân, quaân quaân, Tröôûng tröôûng 223 三大宪 总督、布政吏、按察使 TAM ÑAÏI HIEÁN: Toång Ñoác, Boá Chaùnh Laïi, An Tra Söù. Nhöõng chöùc quan cao caáp ñòa phöông thôøi Nhaø Thanh 224 三大球 足球、篮求、排球 TAM ÑAÏI CAÀU: Tuùc caàu, Lam caàu, Baøi caàu: Ba moân boùng phoå bieán cuûa Trung Quoác: Boùng ñaù, boùng roå, boùng chuyeàn 225 三大营 五军营、三千营、神机营 TAM ÑAÏI DOANH: Nguõ quaân doanh, Tam thieân doanh, Thaàn cô doanh- Ba boä phaän chính cuûa quaân ñoäi kinh thaønh thôøi Nhaø Minh 226 三魏 魏世杰、魏世效、魏俨 TAM NGUÏY: Nguïy Theá Kieät, Nguïy Theá Hieäu, Nguïy Nghieãm: ba nhaø vaên noåi tieáng thôøi Nhaø Thanh 227 三大辰 房宿、心宿、尾宿 TAM ÑAÏI THAÀN: Chæ ba choøm sao – Phoøng xaù, Taâm xaù, Vó xaù 228 三大殿 保和殿、中和殿、太和殿 COÁ CUNG TAM ÑAÏI ÑIEÄN: Baûo Hoøa ñieän, Trung Hoøa Ñieän, Thaùi Hoøa ñieän – Ba kieán truùc chuû theå cuûa coá cung 229 三 K党 Ku – Klux - Klan TAM K ÑAÛNG: Ku – Klux - Klan - Moät trong nhaát toå chöùc khuûng boá ñaàu tieân tai Myõ nhaèm thöïc hieän nhöõng haønh vi kyø thò saéc toäc 230 三障 烦恼障、业障、报障 TAM CHÖÔÙNG: Ba chöôùng ngaïi cuûa ngöôøi Phaät töû: Phieàn naõo chöôùng (tham, giaän, ñam meâ), Nghieäp Chöôùng (duïc voïng, lôøi noùi, yù thöùc), Baùo Chöôùng (aân nghóa, haän thuø, ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sinh) 231 三豪 杜默、石延年、欧阳修 TAM HAØO: Ba nhaân vaät noåi tieáng ñôøi Toáng: Ñoã Maïc, Thaïch Dieân Nieân, AÂu Döông Tu 232 三魂 爽魂、脱光、幽精 TAM HOÀN: Ñaïo gia cho raèng linh hoàn con ngöôøi coù ba phaàn: Saûng hoàn, Thoùat quang, U tinh 233 三端 笔端、锋端、舌端 TAM ÑOAN: Buùt ñoan (theá maïnh cuûa quan vaên), Phong ñoan (theá maïnh cuûa quan voõ), Thieät ñoan (theá maïnh cuûa ngöôøi thuyeát khaùch) 234 三大德 智、仁、勇 TAM ÑAÏT ÑÖÙC: Trí, nhaân, duõng: ba phaåm chaát toát ñeïp nhaát cuûa con ngöôøi theo quan nieäm Nho giaùo. 235 人品三德 正直、刚克、刚柔 NHAÂN PHAÅM TAM ÑÖÙC: Chính tröïc, Cöông Khaéc, Cöông nhu - Ba phaåm chaát öu tuù cuûa con ngöôøi《书·洪范》 236 三器 号令、斧 钺、禄 赏 TAM KHÍ: Hieäu leänh, Phuû Vieät (buùa rìu), Loäc thöôûng. Ba thöù duøng ñeå trò quoác cuûa giai caáp thoáng trò Trung Quoác thôøi coå ñaïi. 237 三儒 黄宗羲、李颙、孙奇逢 TAM NHO: Hoøang Toâng Hy, Lí Ngung, Toân Kì Phuøng. Ba hoïc giaû noåi tieáng cuoái ñôøi Nhaø Minh 238 三藏 素恒缆藏、毗奈耶藏、阿毗达磨藏、 TAM TAÏNG: Söï phaân chia caùc loïai kinh saùch nhaø Phaät: Toâ Haèng Laõm Taïng (Kinh thö phaät giaùo, Tì Naïi Da Taïng (Giôùi Luaät Phaät giaùo), A Tì Ñaït Ma Taïng (Luaän chuù nhöõng vaán ñeà cuûa Phaät giaùo). Ngöôøi tu Phaät thoâng hieåu moïi kinh saùch Phaät giaùo ñöôïc goïi laø Tam Taïng Phaùp Sö. 239 三辟 夏代刑法、商代刑法、周代刑法 TAM TÍCH: Hình phaùp ñôøi Nhaø Haï, Nhaø Thöông vaø Nhaø Chaâu 240 三门峡 人门、神门、鬼门 TAM MOÂN HIEÄP: Ba vöïc noåi tieáng thuoäc vuøng trung du Hoaøng Haø: Nhaân moân, thaàn moân, quyû moân 241 三不去 无娘家可归的、曾为公婆守孝三年、丈夫结婚贫贱后来富贵的 TAM BAÁT KHÖÙ: Luaät hoân nhaân cuûa Phong Kieán Trung Quoác quy ñònh ngöôøi choàng khoâng ñöôïc boû vôï neáu ngöôøi vôï ôû vaøo moät trong ba tröôøng sau: Khoâng coù nhaø meï ñeû ñeå veà, töøng chòu tang cha meï choàng ñuû ba naêm, Luùc keát hoân ngöôøi choàng ngheøo khoù veà sau trôû neân phuù quyù. 242 三不朽 立功、立德、立言 TAM BAÁT HUÛ: Ba loaïi ngöôøi ghi danh vaøo söû saùch: Laäp coâng (coù coâng vôùi quoác gia), Laäp ñöùc (coù ñöùc vôùi nhaân daân), Laäp ngoân (vieát saùch) 243 三不欺 民不能欺、民不忍欺、民不敢欺 TAM BAÁT KHI: Daân baát naêng khi, daân baát nhaãn khi, daân baát caûm khi - Ñöùc yeâu daân cuûa ngöôøi laøm quan trong xaõ hi Phong kíeân Trung Quoác 244 三不惑 不惑酒、不惑色、不惑财 TAM BAÁT HOAËC: Baát hoaëc töûu, baát hoaëc saéc, baát hoaëc taøi – Ngöôøi tu thaân phaûi keàm cheá tröôùc söï caùm doã cuûa Röôïu, saéc ñeïp vaø tieàn taøi 245 三达尊 爵位、高龄、品德 TAM ÑAÏT TOÂN: Töôùc vò, Cao Linh, Phaåm ñöùc- Ba ñieàu ñöôïc söï toân troïng cuûa xaõ hoäi theo quan nieäm Nho giaùo: Chöùc töùôc, tuoåi cao, Ñaïo ñöùc 246 三合会 天、地、日 TAM HÔÏP HOÄI: Teân goïi khaùc cuûa Thieân Ñòa Hoäi, coù nguï yù laø söï keát hôïp cuûa trôøi, ñaát , aùnh saùng 247 三告官 宰相、翰林学士、御史 TAM CAÙO QUAN: Thöøa Töôùng, Haøn Laâm Hoïc Só, Ngöï Söû-Ba chöùc quan coù phaïm vi quyeàn löïc raát lôùn trong Trieàu ñình Nhaø Toáng 248 汉园三诗人 河其芳、李广田、下之琳 HAÙN VIEÂN TAM THI NHAÂN: Haø Kyø Phöông, Lí Quaûng Ñieàn, Haï Chi Laâm- Ba Nhaø thô hieän ñaïi ñoàng saùng laäp ra taäp thô “Haùn Vieân Taäp” 《汉园集》 249 三大诗人 李白、杜甫、白居易 TAM ÑAÏI THI NHAÂN: Ba nhaø thô lôùn ñôøi Ñöôøng: Lyù Baïch, Ñoã Phuû, Baïch Cö Dò 250 三结合 革命干部代表、革命群众代表、军队代表 TAM TAÄP HÔÏP: Ñaïi bieåu caùn boä caùch maïng, Ñaïi bieåu quaàn chuùng caùch maïng, ñaïi bieåu quaân ñoäi- hình thöùc toå chöùc chính quyeàn ñòa phöông trong giai ñoaïn Ñaïi Caùch maïng Vaên hoùa 251 汉字三要素 字音、字形、字义 HAÙN TÖÏ TAM YEÁU TOÁ: Töï aâm, töï hình, töï nghóa - ba yeáu toá cô baûn taïo neân chöõ Haùn: Aâm, hình, nghóa. 252 品质三要素 个性心理品质、伦理道德品质、政治思想品质 PHAÅM CHAÁT BA YEÁU TOÁ: Caù tính taâm lyù phaâm chaát, luaân lyù ñaïo ñöùc phaåm chaát, chính trò tö töôûng phaåm chaát – ba yeáu toá quyeát ñònh phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa moät con ngöôøi theo quan ñieåm cuûa moät soá chuyeân gia “nhaân taøi hoïc” cuûa Trung Quoác 253 三突出 在所有的人物中突出正面人物来；在正面人物中突出主要英雄来，在主要英雄人物人物中突出最重要的即中心的人物 TAM ÑOÄT XUAÁT: Ñöôïc “Beø luõ boán ngöôøi ñeà xuaát trong giai ñoïan “Ñaïi Caùch maïng Vaên hoùa: veà vaán ñeà tìm nhaân taøi saùng taùc vaên hoïc “Trong soá ñaïi traø tìm ra moät soá ngöôøi gioûi, trong nhöõng ngöôøi gioûi ñoù tìm ra nhöõng anh huøng, trong soá nhöõng anh huøng tìm ra moät ngöôøi xuaát chuùng nhaát 254 三兼顾 兼顾国家、集体、个人的利益 TAM KIEÂM COÁ: Quan taâm ñeán lôïi ích quoác gia. Taäp theå, caù nhaân laø moät nguyeân taéc cô baûn cuûa chính quyeàn Trung Quoác trong vieäc dung hoøa lôïi ích quoác gia, taäp theå vaø caù nhaân 255 三解脱 空解脱、无相解脱、无愿解脱 TAM GIAÛI THOAÙT: Khoâng giaûi thoùat, Voâ töôùng giaûi thoaùt, Voâ nguyeän giaûi thoaùt – Thuaät ngöõ Phaät giaùo 256 三大历法 公历、回历、佛历 TAM ÑAÏI LÒCH PHAÙP: Coâng lòch, Hoài lòch, Phaät lòch- Ba trong soá hôn möôøi heä lòch quoác teá ñöôïc sö duïng roäng raõi taïi Trung Quoác 257 三大火炉 重庆、武汉、南京 TAM ÑAÏI HOÛA LOÂ: Truøng Khaùnh, Vuõ Haùn, Nam Kinh - Ba thaønh phoá noùng nhaát ôû löu vöïc Tröôøng Giang Trung Quoác 258 三大民主 政治民主、经济民主、军事民主 TAM ÑAÏI DAÂN CHUÛ: Chính trò daân chuû, Kinh teá daân chuû, quaân söï daân chuû - Ba maët daân chuû trong noäi boä quaân giaûi phoùng Trung Quoác 259 三大半岛 辽东半岛、山东半岛、雷州半岛 TAM ÑAÏI BAÙN ÑAÛO: Ba baùn ñaûo lôùn cuûa Trung Quoác: Lieâu Ñoâng baùn ñaûo, Sôn Ñoâng baùn ñaûo, Loâi Chaâu baùn ñaûo 260 三大作风 理论和实践相结合的作风，和人民群众紧密联合在一起的作风，批评和自我批评的作风 TAM ÑAÏI TAÙC PHONG: Keát hôïp lyù luaän vaø thöïc tieãn, quan heä thaân thieát vôùi quaàn chuùng nhaân daân, pheâ vaø töï pheâ bình - Mao chuû tòch vaän duïng chuû nghóa Maùc Leâ vaøo cuoäc caùch maïng laâu daøi cuûa daân toäc vaø ñuùc keát thaønh nguyeân taéc haønh xöû cuûa ngöôøi ñaûng vieân 261 社会三大革命 生产斗争、阶级斗争、科学实验斗争 XAÕ HOÄI TAM ÑAÏI CAÙCH MAÏNG: Mao Chuû tòch cho raèng caùch maïng xaõ hoäi dieãn ra chuû yeáu ôû ba phöông dieän: Ñaáu tranh saûn xuaát, ñaáu tranh giai caáp, ñaáu tranh thöïc nghieäm khoa hoïc 262 三大医典 《黄帝内经》,《伤寒杂病论》，《本草纲目》 TAM ÑAÏI Y ÑIEÅN: Hoaøng Ñeá Noäi Kinh, Thöông Haøn Taïp Beänh Luaän, Boån Thaûo Cöông Muïc. Ba taùc phaåm Y hoïc kinh ñieån cuûa ngaønh Trung Y Trung Quoác 263 三大政策 联俄、联共、扶助工农 TAM ÑAÏI CHÍNH SAÙCH: Lieân Nga, Lieân Coäng, Phoå trôï Coâng Noâng-Cöông lónh cuûa Toân Trung Sôn ñeà ra trong hoäi nghò Caûi toå Ñaûng Quoác Daân naêm 1923 264 三个世界 第一世界、第二世界、第三世界 TAM CAÙ THEÁ GIÔÙI: Naêm 1974, Mao Traïch Ñoâng caên cöù vaøo tình hình thöïc theá phaân chia theá giôùi thaønh : Ñeä nhaát theá giôùi (Bao goàm hai sieâu cöôøng Myõ, Nga); Ñeä tam theá giôùi (bao goàm caùc nöôùc bò aùp böùc ôû chaâu Phi, Chaâu AÙ, Chaâu Myõ La Tinh), vaø nhöõng quoác gia ñöùng ôû khoaûng giöõa (bao goàm caùc quoác gia phaùt trieån ôû Taây Aâu 265 三个面向 面向现代化、面向世界、面向未来 TAM CAÙ DIEÄN HÖÔÙNG: Lôøi ñeà töø cuûa Ñaëng Tieåu Bình khi ñeán thaêm tröôøng Trung hoïc Caûnh Sôn Baéc Kinh “Giaùo duïc phaûi höôùng ñeán hieän ñaïi hoùa, höôùng ra quoác teá, höôùng ñeán töông lai”. Veà sau quan ñieåm naøy ñaõ trôû thaønh phöông chaâm chuû ñaïo cho coâng taùc giaùo duïc taïi Trung Quoác 266 三不两制 不斗、不分、不划阶级 牧工牧主两制 TAM BAÁT LÖÔÕNG CHEÁ: Baát ñaáu, baát phaân, baát hoùa giai caáp; Muïc coâng , muïc chuû- Chính saùch thöïc haønh ñoåi môùi cheá ñoä chaên nuoâi muïc suùc ñòa phöông taïi Khu Töï trò Noäi Moâng Coå 267 三不主义 不抓辫子、不扣帽子，不打棍子 TAM BAÁT CHUÛ NGHÓA: Nhöõng nguyeân taéc cô baûn trong ñôøi soáng noäi boä Ñaûng Coäng Saûn Trung Quoác (ruùt kinh nghieäm nhöõng sai laàm trong thôøi kyø “Ñaïi Caùch maïng Vaên hoùa) 268 三从一大 从难、从严、从实践出发；大运动量训练 TAM TOØNG NHAÁT ÑAÏI: Toøng nan, toøng nghieâm, Toøng Thöïc tieãn xuaát phaùt; Ñaïi vaän ñoäng löôïng huaán luyeän – Phöông chaâm cuûa ngaønh theå duïc theå thao 269 三从四德 微嫁从父、出嫁从夫、夫死从子 妇德、妇言、妇容、妇功 TAM TOØNG TÖÙ ÑÖÙC: Vò giaù toøng phuï, xuaát giaù toøng phu, phu töû toøng töû; Phuï Ñöùc, Phuï ngoân, phuï dung , phuï coâng – Chuaån möïc leã giaùo maø xaõ hoäi Phong Kieán buoäc ngöôøi phuï nöõ phaûi tuaân theo 270 三吏三别 《新安吏》、《潼关吏》《石壕吏》，《新婚别》、《垂老别》、《无家别》 TAM LAÏI TAM BIEÄT: “Taân an laïi”, “Ñoàng Quan Laïi”, “Thaïch Haøo Laïi”; “Taân Hoân Bieät”, “Thuøy Laõo Bieät”, “Voâ Gia Bieät” 271 三好学生 身体好、学习好、工作好 TAM HAÛO: Thaân theå haûo, Hoïc taäp haûo, coâng taùc haûo – Cuoäc vaän ñoäng “Tam haûo hoïc sinh” höôûng öùng theo lôøi keâu goïi cuûa Mao chuû tòch vaøo ngaøy 30 thaùng 6 naêm 1953 272 三位一体 圣父、圣子、圣灵 TAM VÒ NHAÁT THEÅ: Thaùnh Phuï, Thaùnh Töû, Thaùnh Linh – Theo quan nieäm Cô Ñoác Giaùo, Thöôïng Ñeá chæ coù moät nhöng trong ngaøi bao goàm ba vò Thaùnh Phuï, Thaùnh Töû, Thaùnh Linh 273 三侠 南侠展昭、北侠欧阳春、丁氏双侠丁兆兰、丁兆惠 TAM HIEÄP: Nam Hieäp Trieån Chieâu, Baéc hieäp AÂu Döông Xuaân, Song hieäp hoï Ñinh Ñinh Trieäu Lan, Ñinh Trieäu Hueä 274 三和一少 对帝国主义要和气些、对反动派要和气些、对修正主义要和气些；对亚非拉人民斗争的援助要少一些 TAM HOØA NHAÁT THIEÅU: Ñoái vôùi CN Ñeâ Quoác, phaùi choáng ñoái, CN xeùt laïi neân hoøa hoaõn moät chuùt; Giaûm bôùt söï vieän trôï daønh cho phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân Chaâu AÙ, Phi, Myõ Latinh 275 三视教育 仇视敌人、鄙视敌人、蔑视敌人 TAM THÒ GIAÙO DUÏC: Cöøu thò ñòch nhaân, Bæ thò ñòch nhaân, mieät thò ñòch nhaân – Moät trong nhöõng noäi dung giaùo duïc chính trò trong Quaân ñoäi Giaûi phoùng cuûa Trung Quoác 276 三查三整 查阶级、查思想、查斗志 整顿组织、整顿思想、整顿作风 TAM TRA TAM CHÆNH: Khaåu hieäu trong phong traøo caûi caùch ruoäng ñaát naêm 1947. Tam tra: Tra giai caáp, tra tö töôûng, tra ñaáu tranh. Tam chænh: Chænh ñoán toå chöùc, chænh ñoán tö töôûng, chænh ñoán taùc phong 277 三种方式 天津方式、和平方式、北京方式 TAM CHUÛNG PHÖÔNG THÖÙC: Thieân Taân phöông thöùc, Hoøa Bình phöông thöùc, Baùc Kinh phöông thöùc. Ba phöông thöùc Mao chuû tòch duøng ñeå giaûi quyeát hôn moät trieäu quaân Quoác Daân Ñaûng sau khi thaønh laäp nöôùc CHNNTH naêm 1949 278 三牲六蓄 三牲：牛、羊、猪 六蓄:马、牛、羊、鸡、犬、猪 TAM SINH LUÏC SUÙC: Tam sinh: Ngöu, Döông, Trö Luïc suùc: Maõ, Ngöu, Döông, Keâ, Khuyeån, Trö 279 三宫 （六院） 乾清宫、交泰殿、坤宁宫 TAM CUNG (LUÏC VIEÄN): Tam cung: Caøn Thanh Cung, Giao Thaùi Ñieän, Khoân Ninh Cung 280 三班六房 三班：皂班、壮班、快班 TAM BANG: Taïo Bang, Traùng bang, khoaùi bang. Moät caùch phaân loaïi quan laïi thôøi Minh Thanh ôû Dieãn Moân, Chaâu huyeän 281 三部 (久候) 寸、关、尺 TAM BOÄ (CÖÛU HAÀU): Töø ngöõ Trung Y. Ba huyeät ôû phaàn coå tay. Thoán, Quan, Xích 282 三类肤觉 触觉、温觉、痛觉 TAM LOAÏI PHU GIAÙC: Ba loaïi caûm giaùc ngoaøi da: Xuùc giaùc, OÂn giaùc, Thoáng giaùc. (Caûm giaùc va chaïm, caûm giaùc noùng laïnh, caûm giaùc ñau ñôùn) 283 三资企业 中外合资企业、中外合作经营企业、外商独资企业 TAM TÖ XÍ NGHIEÄP: Chính saùch caûi caùch ngoaïi thöông cuûa Trung Quoác laøm toàn taïi ba loaïi hình xí nghieäp: Trung ngoaïi Hôïp tö Xí nghieäp, Trung ngoaïi hôïp taùc doanh nghieäp xí nghieäp, Ngoaïi thöông ñoäc tö xí nghieäp. 284 三联书店 生活书店、读书出版社、新知书店的合称 TAM LIEÂN THÖ ÑIEÁM: Sinh Hoaït Thö Ñieám, Ñoäc Thö Xuaát Baûn Xaõ, Taân Tri Thö Ñieám. Ba NXB treân vaø naêm 1948 hôïp thaønh moät laáy teân “Tam Lieân Thö Ñieám” 285 三就方针 就地取材、就地制造、就地销售 TAM TÖÏU PHÖÔNG CHAÂM: Laø phöông chaâm phaùt trieån Coâng Nghieäp sai laàm cuûa Trung Quoác trong thôøi gian ñaàu xaây döïng ñaát nöôùc, phöông chaâm naøy ñaõ ñöôïc söûa ñoåi vaøo naêm 1954 286 三缘慈悲 (三慈) 生缘慈悲、法缘慈悲、无缘慈悲 TAM DUYEÂN TÖØ BI (TAM TÖØ): Chuùng sinh duyeân töø bi, phaùp duyeân töø bi, vo duyeân töø bi 287 三维空间 上下、左右、前后 Thöôïng haï, Taû höõu, Tieàn haäu 288 北京三海 北海、中海、南海 BAÉC KINH TAM HAÛI: Baéc Haûi, Trung Haûi, Nam Haûi 289 华岳三峰 莲花峰、仙人掌、落雁峰 TAM DUY KHOÂNG GIAN: HOA NHAÏC TAM PHONG: Lieân Hoa phong, Tieân Nhaân phong, Laïc Nhaïn phong. Ba ngoïn nuùi ôû Hoa Nhaïc Tam Phong. 290 三真 真气、真意、真趣 BAÛN KIEÀU TAM CHAÂN: Chaân khí, chaân yù, chaân thuù. Söï hoaøn thieän veà baûn lónh cuûa Trònh Baûn Kieàu thôøi nhaø Thanh trong caû ba lónh vöïc Hoïa, Thô, Nhaïc 291 诗有三境 物镜、情景、意境 THI HÖÕU TAM CAÛNH: Vaät caûnh, Tình caûnh, yù caûnh. Thi nhaân ñôøi Ñöôøng ñaõ ñeà xuaát ra ba yeáu toá caàn thieát treân ñeå saùng taùc thô 292 质量三保 保证向用户及时提供优质产品、保证向用户及时提供优质配件、保证向用户提供质量技术服务 CHAÁT LÖÔÏNG TAM BAÛO: Baûo ñaûm cung caáp cho ngöôøi tieâu duøng saûn phaåm chaát löôïng cao, linh kieän toát, vaø phuïc vuï kyõ thuaät cao 293 三种人 造反起家的人、帮派思想严重的人、打砸抢分子 TAM CHUÛNG NHAÂN: Thuaät ngöõ Xaõ hoäi hoïc, chæ caùc phaàn töû phaûn ñoäng trong cuoäc ñaïi caùch maïng vaên hoùa 294 浙江三大湖 杭州西湖、嘉兴南湖、绍兴东湖 CHIEÁT GIANG TAM HOÀ: Haøng Chaâu Nam Hoà, Gia Höng Nam Hoà, Thieäu Höng Ñoâng Hoà 295 台湾三特产 米、糖、茶 ÑAØI LOAN TAM ÑAËC SAÛN: Gaïo, Ñöôøng, Traø 致谢 本论文在构想、撰写的过程中，始终得到了阮文康教授的具体指导和耐心帮助。阮友求老师与丁光中老师尽心审阅全文，提出了宝贵的意见。另外，本文已继承了许多专家学者的研究成果，在此表示哀心的感谢。 由于笔者水平有限，本文中难免错误和不妥之处，恳请各位学者批评指正。