Đề tài Nghiên cứu báo cáo kiểm toán về vấn đề các nguyên tắc, chuẩn mực chi phối việc lập báo cáo kiểm toán

b¸o c¸o nµy c¨n cø trªn kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña chóng t«i” Ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n BCTC. BCKT ph¶i nªu râ ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n b»ng c¸ch kh¼ng ®Þnh r»ng c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam, hoÆc chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn. §iÒu ®ã chØ kh¶ n¨ng cña kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n xÐt thÊy cÇn thiÕt tuú theo tõng t×nh huèng cô thÓ. Thñ tôc nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi ®äc BCKT hiÓu r»ng cuéc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn theo c¸c chuÈn mùc vµ th«ng lÖ ®­îc thõa nhËn. Trong tr­êng hîp riªng biÖt, kiÓm to¸n viªn ®· thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c th× cÇn ph¶i ghi râ trong BCKT. BCKT ph¶i ghi râ lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn ®Ó cã sù ®¶m b¶o hîp lý lµ c¸c BCTC kh«ng cßn chøa ®ùng c¸c sai ph¹m träng yÕu. BCKT ph¶i nªu râ c¸c c«ng viÖc ®· thùc hiÖn, gåm: C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n (chän mÉu, thö nghiÖm c¬ b¶n…) nh÷ng b»ng chøng kiÓm to¸n ®ñ ®Ó x¸c minh ®­îc th«ng tin trªn BCTC. §¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn); C¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®­îc ¸p dông ®Ó lËp BCTC; §¸nh gi¸ ®­îc c¸c ­íc tÝnh kÕ to¸n vµ xÐt ®o¸n quan träng ®· ®­îc Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu) ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n thùc hiÖn khi lËp BCTC. §¸nh gi¸ viÖc tr×nh bµy toµn bé t×nh h×nh tµi chÝnh trªn c¸c BCTC. BCKT ph¶i nªu râ lµ cuéc kiÓm to¸n ®· cung cÊp nh÷ng c¬ së hîp lý ®Ó lµm c¨n cø cho ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn. VÝ dô ®o¹n nªu Ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n, nh­ sau: “ Chóng t«i ®· thùc c«ng viÖc kiÓm to¸n theo c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam (hoÆc chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn). C¸c chuÈn mùc nµy yªu cÇu c«ng viÖc kiÓm to¸n lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn ®Ó cã sù ®¶m b¶o lµ BCTC kh«ng cßn chøa ®ùng c¸c sai sãt träng yÕu. Chóng t«i ®· thùc hiÖn viÖc kiÓm tra theo ph­¬ng ph¸p chän mÉu vµ ¸p dông c¸c thö nghiÖm cÇn thiÕt, c¸c b»ng chøng x¸c minh c¸c th«ng tin trong BCTC; ®¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn), c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®­îc ¸p dông, c¸c ­íc tÝnh vµ xÐt ®o¸n quan träng cña Gi¸m ®èc còng nh­ c¸ch tr×nh bµy tæng qu¸t c¸c BCTC. Chóng t«i cho r»ng c«ng viÖc kiÓm to¸n cña chóng t«i ®· ®­a ra nh÷ng c¬ së hîp lý ®Ó lµm c¨n cø cho ý kiÕn cña chóng t«i” ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n a) ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n BCKT ph¶i nªu râ ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n vÒ BCTC trªn ph­¬ng diÖn ph¶n ¸nh (hoÆc tr×nh bµy) trung thùc, hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu, trªn ph­¬ng diÖn tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn), vµ viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan. Khi ®¸nh gi¸ sù tu©n thñ chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh ®Ó lËp BCTC, cÇn ®¸nh gi¸ trªn ph­¬ng diÖn tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh (hoÆc chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, hoÆc chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n th«ng dông kh¸c ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp nhËn) b»ng mÉu c©u nh­ : “BCTC ®­îc lËp phï hîp víi chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh (hoÆc chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, hoÆc chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n th«ng dông kh¸c ®­îc Bé Tµi chÝnh chÊp nhËn t¹i v¨n b¶n sè… ngµy…) vµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan”. Ngoµi ý kiÕn ®· ®­îc nªu ra vÒ viÖc BCTC cã tÝnh trung thùc vµ hîp lý vµ cã tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh (hoÆc chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, hoÆc chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n th«ng dông kh¸c ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn chÊp nhËn) hay kh«ng, BCKT cßn ph¶i ®­a ra ý kiÕn vÒ tÝnh tu©n thñ cña BCTC ®èi víi c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan kh¸c. VÝ dô ®o¹n nªu ý kiÕn ®­îc ®­a ra nh­ sau: “Theo ý kiÕn cña chóng t«i, BCTC ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty ABC t¹i ngµy 31/12/X còng nh­ kÕt qu¶ kinh doanh vµ c¸c luång l­u chuyÓn tiÒn tÖ trong n¨m tµi chÝnh kÕt thóc t¹i ngµy 31/12/X, phï hîp víi chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan” Tr­êng hîp kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chuÈn mùc kÕ to¸n ®­îc sö dông ®Ó lËp BCTC lµ cña quèc gia nµo th× tªn cña n­íc – n¬i doanh nghiÖp kh¸ch hµng ho¹t ®éng ph¶i ®­îc nªu ra trong BCKT Khi BCTC ®­îc göi ra ngoµi ViÖt Nam th× trong BCKT cña m×nh, kiÓm to¸n viªn ph¶i nh¾c ®Õn c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· ¸p dông, vÝ dô b»ng mét ®o¹n nh­ : “Phï hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh “. HoÆc : ”Phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc kÕ to¸n phæ biÕn ®­îc ViÖt Nam chÊp nhËn …” Th«ng tin cô thÓ nµy cho phÐp ng­êi sö dông BCTC biÕt chÝnh x¸c c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc kÕ to¸n ®· ®­îc ¸p dông ®Ó lËp BCTC.Trong tr­êng hîp BCTC ®­îc lËp ra ®Ó sö dông ë ngoµi ViÖt Nam (VÝ dô: BCTC ®­îc dÞch ra ng«n ng÷, hoÆc chuyÓn ®æi ra ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c b¶n BCTC gèc) kiÓm to¸n viªn cÇn x¸c ®Þnh xem cã cÇn ghi râ chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ hoÆc chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c ®­îc chÊp nhËn ®· sö dông ®Ó lËp BCTC trong phÇn thuyÕt minh BCTC hay kh«ng? b) Phô lôc B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh. Trong mét sè tr­êng hîp thÊy cÇn thiÕt ph¶i BCKTæ sung thªm th«ng tin vÒ kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n ®· ®­îc tr×nh bµy trªn BCKT, kiÓm to¸n viªn ®­îc phÐp lËp thªm phÇn Phô lôc ®Ýnh kÌm BCKT, nh­: PhÇn tr×nh bµy râ thªm c¸c th«ng tin vÒ yÕu tè ngo¹i trõ, b¶ng tÝnh sè liÖu chi tiÕt, c¸c kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n viªn… Th­ qu¶n lý. §Ó gióp ®¬n vÞ chÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n, x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®­îc phÐp l­u hµnh Th­ qu¶n lý. Th­ qu¶n lý m« t¶ vÒ tõng sù kiÖn cô thÓ, gåm: HiÖn tr¹ng thùc tÕ, kh¶ n¨ng rñi ro, kiÕn nghÞ cña kiÓm to¸n viªn vµ ý kiÕn cña ng­êi qu¶n lý liªn quan ®Õn sù kiÖn ®ã. Th­ qu¶n lý ®­îc tr×nh bµy vÒ mét hay nhiÒu sù kiÖn do kiÓm to¸n viªn quyÕt ®Þnh. Th­ qu¶n lý lµ mét phÇn kÕt qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n nh­ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®Ýnh kÌm BCKT . §Þa ®iÓm vµ thêi gian lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ BCTC BCKT ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, n¨m kÕt thóc toµn bé c«ng viÖc kiÓm to¸n. §iÒu nµy cho phÐp ng­êi sö dông BCTC biÕt r»ng kiÓm to¸n viªn ®· xem xÐt ®Õn c¸c sù kiÖn (nÕu cã) ¶nh h­ëng ®Õn BCTC hoÆc BCKT cho ®Õn tËn ngµy ký BCKT. BCKT ph¶i ghi râ ®Þa ®iÓm (TØnh, thµnh phè) cña c«ng ty hoÆc chi nh¸nh c«ng ty kiÓm to¸n chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh BCKT. Ngµy ký BCKT kh«ng ®­îc ghi tr­íc ngµy Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®øng ®Çu ®¬n vÞ ký BCTC. Tr­êng hîpBCTC ®­îc ®iÒu chØnh vµ lËp l¹i trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n th× ngµy ký BCKT ®­îc phÐp ghi cïng ngµy víi ngµy ký BCTC. Ch÷ ký vµ ®ãng dÊu BCKT ph¶i ghi râ hä tªn, sè hiÖu cña kiÓm to¸n viªn ®· ®¨ng ký hµnh nghÒ kiÓm to¸n ë ViÖt Nam. Ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm to¸n vµ ký râ tªn cña Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn). Trªn ch÷ ký cña Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn) ph¶i ®ãng dÊu cña c«ng ty (hoÆc chi nh¸nh c«ng ty) chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh BCKT. Gi÷a c¸c trang cña BCKT vµ BCTC ®· ®­îc kiÓm to¸n ph¶i ®ãng dÊu gi¸p lai. Phï hîp víi th«ng lÖ chung cña Quèc tÕ, Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn) ®­îc phÐp ký b»ng tªn cña c«ng ty kiÓm to¸n thay cho ch÷ ký tªn cña m×nh, nh­ng vÉn ph¶i ghi râ hä vµ tªn, sè hiÖu giÊy phÐp hµnh nghÒ kiÓm to¸n ë ViÖt Nam cña chÝnh m×nh, vµ ®ãng dÊu c«ng ty kiÓm to¸n. Tr­êng hîp cã tõ hai (02) c«ng ty kiÓm to¸n cïng thùc hiÖn mét (01) cuéc kiÓm to¸n th× BCKT ph¶i ®­îc ký bëi Gi¸m ®èc (hoÆc ng­êi ®­îc uû quyÒn) cña ®ñ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n theo ®óng thñ tôc quy ®Þnh. Tr­êng hîp nµy kiÓm to¸n viªn chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm to¸n kh«ng ph¶i ký tªn trªn BCKT. “Ng­êi ®­îc uû quyÒn” ký BCKT cã thÓ lµ Phã Gi¸m ®èc c«ng ty, Gi¸m ®èc hoÆc phã Gi¸m ®èc chi nh¸nh vµ ph¶i lµ ng­êi cã giÊy phÐp hµnh nghÒ kiÓm to¸n ë ViÖt Nam vµ ph¶i ®­îc Gi¸m ®èc c«ng ty uû quyÒn b»ng v¨n b¶n. Ng«n ng÷ tr×nh bµy trªn BCKT Ng«n ng÷ tr×nh bµy trªn BCKT lµ tiÕng ViÖt Nam hoÆc tiÕng ViÖt Nam vµ mét thø tiÕng n­íc ngoµi kh¸c ®· tho¶ thuËn trªn hîp ®ång kiÓm to¸n. B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt BCKT ph¶i lËp riªng cho tõng cuéc kiÓm to¸n BCTC cña tõng ®¬n vÞ kh¸ch hµng (C«ng ty, ®¬n vÞ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp) theo tho¶ thuËn ghi trªn hîp ®ång kiÓm to¸n. Tr­êng hîp kiÓm to¸n BCTC hîp nhÊt cña Tæng c«ng ty, theo tho¶ thuËn trªn hîp ®ång kiÓm to¸n, nÕu kiÓm to¸n BCTC cho tõng c«ng ty ®éc lËp cña Tæng c«ng ty th× ph¶i lËp BCKT cho tõng c«ng ty ®éc lËp. NÕu kiÓm to¸n BCTC cho tõng ®¬n vÞ phô thuéc trong Tæng c«ng ty th× ®­îc phÐp lËp BCKT hoÆc “Biªn b¶n kiÓm to¸n”. Biªn b¶n kiÓm to¸n nµy ph¶i bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n cña BCKT. BCKT vÒ BCTC hîp nhÊt cña Tæng c«ng ty ph¶i ®­îc lËp dùa trªn kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, vµ kÕt qu¶ kiÓm tra BCTC hîp nhÊt. 2.2 ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn tr×nh bµy trªn BCKT BCKT vÒ BCTC ph¶i nªu râ ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ c¸c BCTC ®· thùc hiÖn kiÓm to¸n trªn hai ph­¬ng diÖn: Ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu c¸c th«ng tin ®Þnh l­îng cña BCTC vµ kÕt qu¶ kinh doanh vµ viÖc tu©n thñ c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn), còng nh­ viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. C¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ®­a ra mét trong c¸c lo¹i ý kiÕn vÒ BCTC nh­ sau: ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn. ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn. ý kiÕn tõ chèi (hoÆc ý kiÕn kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn). ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn (hoÆc ý kiÕn tr¸i ng­îc) Mçi khi kiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn kh«ng ph¶i lµ ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn (ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn, ý kiÕn tõ chèi, ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn) th× ph¶i m« t¶ râ rµng trong BCKT vÒ BCTC tÊt c¶ nh÷ng lý do chñ yÕu dÉn ®Õn ý kiÕn ®ã vµ ®Þnh l­îng, nÕu ®­îc, nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn BCTC. ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 700 – B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o t×a chÝnh quy ®Þnh néi dung ý kiÕn kiÓm to¸n viªn tr×nh bµy trªn BCKT nh­ sau: 2.2.1. ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn BCKT ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn ®­îc tr×nh bµy trong tr­êng hîp kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n cho r»ng BCTC ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n, vµ phï hîp víi chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh (hoÆc ®­îc chÊp nhËn). ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn còng cã hµm ý r»ng tÊt c¶ c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n vµ c¸c thay ®æi vÒ nguyªn t¾c kÕ to¸n vµ c¸c t¸c ®éng cña chóng ®· ®­îc xem xÐt, ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®· ®­îc ®¬n vÞ nªu râ trong phÇn thuyÕt minh BCTC. VÝ dô: “ Theo ý kiÕn cña chóng t«i, BCTC ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty ABC t¹i ngµy 31/12/X, còng nh­ kÕt qu¶ kinh doanh vµ c¸c luång l­u chuyÓn tiÒn tÖ trong n¨m tµi chÝnh kÕt thóc t¹i ngµy 31/12/X, phï hîp víi chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan”. ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn ®­îc ¸p dông cho c¶ tr­êng hîp BCTC ®­îc kiÓm to¸n cã nh÷ng sai sãt nh­ng ®· ®­îc kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn vµ ®¬n vÞ ®· ®iÒu chØnh theo ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn; BCTC sau khi ®· ®­îc ®iÒu chØnh ®­îc kiÓm to¸n viªn chÊp nhËn. Tr­êng hîp nµy th­êng dïng mÉu c©u: “Theo ý kiÕn cña chóng t«i, BCTC sau khi ®· ®iÒu chØnh theo ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu…”. ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn cßn ®­îc ¸p dông cho c¶ tr­êng hîp BCKT cã mét ®o¹n nhËn xÐt ®Ó lµm s¸ng tá mét sè yÕu tè ¶nh h­ëng kh«ng träng yÕu ®Õn BCTC, nh­ng cã ¶nh h­ëng ®Õn BCTC. VÝ dô: “ Theo ý kiÕn cña chóng t«i, BCTC ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty ABC t¹i ngµy 31/12/X, còng nh­ kÕt qu¶ kinh doanh vµ c¸c luång l­u chuyÓn tiÒn tÖ trong n¨m tµi chÝnh kÕt thóc t¹i ngµy 31/12/X, phï hîp víi chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan. ë ®©y chóng t«i kh«ng phñ nhËn ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn nh­ trªn, mµ chØ muèn l­u ý ng­êi ®äc BCTC ®Õn ®iÓm X trong phÇn thuyÕt minh BCTC: C«ng ty ABC ®· ®­a vµo sö dông c«ng tr×nh x©y dùng cã gi¸ trÞ XX VN§, 3 th¸ng tr­íc ngµy kÕt thóc niªn ®é tµi chÝnh, nh­ng ch­a ghi t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh, ch­a tÝnh khÊu hao vµ còng ch­a lËp dù phßng. §iÒu nµy cÇn ®­îc thuyÕt minh râ rµng trong BCTC …”. ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn kh«ng cã nghÜa lµ BCTC ®­îc kiÓm to¸n lµ hoµn to¸n ®óng, mµ cã thÓ cã sai sãt nh­ng sai sãt ®ã lµ kh«ng träng yÕu. 2.2.2. ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn BCKT ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn ®­îc tr×nh bµy trong tr­êng hîp kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n cho r»ng BCTC chØ ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ, nÕu kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi yÕu tè tuú thuéc hoÆc ngo¹i trõ mµ kiÓm to¸n viªn ®· nªu ra trong BCKT. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ nÕu c¸c yÕu tè do kiÓm to¸n viªn nªu ra trong BCKT cã ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn BCTC th× BCTC ®ã kh«ng ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu. a) ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn cã yÕu tè tuú thuéc. YÕu tè tuú thuéc lµ yÕu tè träng yÕu nh­ng kh«ng ch¾c ch¾n, nh­ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, hoÆc mét kho¶n doanh thu cã thÓ kh«ng ®­îc c«ng nhËn lµm ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña c«ng ty. YÕu tè tuú thuéc do kiÓm to¸n viªn nªu ra th­êng liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn cã thÓ x¶y ra trong t­¬ng lai n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ®¬n vÞ vµ kiÓm to¸n viªn. ViÖc ®­a ra yÕu tè tuú thuéc cho phÐp kiÓm to¸n viªn hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm kiÓm to¸n cña m×nh nh­ng còng lµm cho ng­êi ®äc BCTC ph¶i l­u ý vµ tiÕp tôc theo dâi khi sù kiÖn cã thÓ x¶y ra. VÝ dô vÒ BCKT cã yÕu tè tuú thuéc: “ Theo ý kiÕn cña chóng t«i, BCTC ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty ABC t¹i ngµy 31/12/X , còng nh­ kÕt qu¶ kinh doanh vµ c¸c luång l­u chuyÓn tiÒn tÖ trong n¨m tµi chÝnh kÕt thóc t¹i ngµy 31/12/X , phï hîp víi chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan tuú thuéc vµo: Kho¶n doanh thu XX VN§ ®­îc chÊp nhËn; Kho¶n chi XY VN§ ®­îc Héi ®ång qu¶n trÞ th«ng qua” ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn ®­îc ®­a ra trong tr­êng hîp kiÓm to¸n viªn cho r»ng kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn, vµ nh÷ng phÇn kh«ng chÊp nhËn do kh«ng ®ång ý víi Gi¸m ®èc hay do c«ng viÖc kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n, lµ quan träng nh­ng kh«ng liªn quan tíi mét sè l­îng lín c¸c kho¶n môc tíi møc cã thÓ dÉn ®Õn “ý kiÕn tõ chèi, hoÆc ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn”. b) ý kiÕn chÊp nhËn cã ngo¹i trõ. ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn cßn ®­îc thÓ hiÖn bëi thuËt ng÷ “ngo¹i trõ” ¶nh h­ëng cña c¸c vÊn ®Ò kh«ng ®­îc chÊp nhËn, b»ng mÉu c©u: “ ngo¹i trõ nh÷ng ¶nh h­ëng (nÕu cã) cña nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, BCTC ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu…”. 2.2.3. ý kiÕn tõ chèi (hoÆc ý kiÕn kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn) ý kiÕn tõ chèi (hoÆc ý kiÕn kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn) ®­îc ®­a ra trong tr­êng hîp hËu qu¶ cña viÖc giíi h¹n ph¹m vi kiÓm to¸n lµ quan träng hoÆc thiÕu th«ng tin liªn quan ®Õn mét sè l­îng lín c¸c kho¶n môc tíi møc mµ kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ thu thËp ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n ®Ó cã thÓ cho ý kiÕn vÒ BCTC, b»ng mÉu c©u: “”Theo ý kiÕn cña chóng t«i, v× c¸c lý do trªn, chóng t«i kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn vÒ BCTC…”. 2.2.4. ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn (hoÆc ý kiÕn tr¸i ng­îc) ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn (hoÆc ý kiÕn tr¸i ng­îc) ®­îc ®­a ra trong tr­êng hîp c¸c vÊn ®Ò kh«ng thèng nhÊt víi Gi¸m ®èc lµ quan träng hoÆc liªn quan tíi mét sè l­îng lín c¸c kho¶n môc ®Õn møc ®é mµ kiÓm to¸n viªn cho r»ng ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn lµ ch­a ®ñ ®Ó thÓ hiÖn tÝnh chÊt vµ møc ®é sai sãt träng yÕu cña BCTC, b»ng mÉu c©u: “ Theo ý kiÕn cña chóng t«i, v× ¶nh h­ëng träng yÕu cña nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, BCTC ph¶n ¸nh kh«ng trung thùc vµ kh«ng hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu…”. Mçi khi kiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn kh«ng ph¶i lµ ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn (ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn, ý kiÕn tõ chèi, hoÆc ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn) th× ph¶i m« t¶ râ rµng trong BCKT tÊt c¶ nh÷ng lý do chñ yÕu dÉn ®Õn ý kiÕn ®ã vµ ®Þnh l­îng, nÕu ®­îc, nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn BCTC. Th«ng th­êng, c¸c th«ng tin nµy ®­îc ghi trong mét ®o¹n riªng n»m tr­íc ®o¹n ®­a ra ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn, vµ cã thÓ tham chiÕu ®Õn mét ®o¹n thuyÕt minh chi tiÕt h¬n trong BCTC (nÕu cã) 3. Yªu cÇu lËp, tr×nh bµy vµ göi B¸o c¸o kiÓm to¸n. 3.1 Yªu cÇu lËp, tr×nh bµy vµ göi BCKT. Khi kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n BCTC, kiÓm to¸n viªn ph¶i lËp BCKT vÒ BCTC tr×nh bµy ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña c¸c th«ng tin ®Þnh l­îng vµ sù tr×nh bµy c¸c th«ng tin ®Þnh l­îng nµy trªn BCTC do ®¬n vÞ (tæ chøc, doanh nghiÖp) mêi kiÓm to¸n ®· lËp. BCKT vÒ BCTC ph¶i ®­îc tr×nh bµy theo chuÈn mùc kiÓm to¸n quy ®Þnh c¶ vÒ néi dung, kÕt cÊu vµ h×nh thøc. Sù tr×nh bµy nhÊt qu¸n vÒ néi dung, kÕt cÊu vµ h×nh thøc ®Ó ng­êi ®äc dÔ nhËn biÕt khi cã t×nh huèng bÊt th­êng x¶y ra. BCKT vÒ BCTC ph¶i ®­îc ®Ýnh kÌm víi BCTC ®­îc kiÓm to¸n. 3.2 §iÒu kiÖn thay ®æi ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n. kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn trong tr­êng hîp x¶y ra mét trong c¸c t×nh huèng cã thÓ ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn BCTC, nh­: Ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n: Ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n ®«i khi lµ do kh¸ch hµng ¸p ®Æt (VÝ dô: Tr­êng hîp c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång kiÓm to¸n tho¶ thuËn r»ng kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc thùc hiÖn mét sè thñ tôc kiÓm to¸n mµ kiÓm to¸n viªn cho lµ cÇn thiÕt). Tuy nhiªn, nÕu kiÓm to¸n viªn cho r»ng giíi h¹n nµy lín ®Õn møc cã thÓ dÉn ®Õn ý kiÕn tõ chèi, th× hîp ®ång bÞ giíi h¹n nµy sÏ kh«ng ®­îc coi lµ hîp ®ång kiÓm to¸n, trõ khi kiÓm to¸n viªn bÞ b¾t buéc vÒ mÆt ph¸p luËt. Tr­êng hîp hîp ®ång kiÓm to¸n tr¸i víi nghÜa vô ph¸p lý cña m×nh th× kiÓm to¸n viªn nªn tõ chèi. Ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n cã thÓ do hoµn c¶nh thùc tÕ (VÝ dô: KÕ ho¹ch kiÓm to¸n kh«ng cho phÐp kiÓm to¸n viªn tham gia kiÓm kª hµng tån kho). Giíi h¹n còng cã thÓ do tµi liÖu kiÓm to¸n kh«ng ®Çy ®ñ, hoÆc lµ do kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n cÇn thiÕt. Trong tr­êng hîp nµy, kiÓm to¸n viªn ph¶i cè g¾ng thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n thay thÕ ®Ó thu thËp ®Çy ®ñ b»ng chøng thÝch hîp ®Ó lµm c¬ së cho ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn. Tr­êng hîp do giíi h¹n ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n dÉn ®Õn ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc ý kiÕn tõ chèi, th× BCKT ph¶i m« t¶ c¸c giíi h¹n nµy vµ nh÷ng ®iÒu chØnh liªn quan ®Õn BCTC, nÕu kh«ng cã sù giíi h¹n nµy. VÝ dô vÒ ph¹m vi kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n: “…Chóng t«i ®· kh«ng thÓ tham gia kiÓm kª hµng tån kho vµo ngµy 31/12/X, v× t¹i thêi ®iÓm ®ã chóng t«i ch­a ®­îc bæ nhiÖm lµm kiÓm to¸n. Víi nh÷ng tµi liÖu hiÖn cã ë ®¬n vÞ, chóng t«i còng kh«ng thÓ kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña sè l­îng hµng tån kho t¹i thêi ®iÓm trªn b»ng c¸c thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c. Theo ý kiÕn chóng t«i, ngo¹i trõ nh÷ng ¶nh h­ëng (nÕu cã) ®Õn BCTC v× lý do nªu trªn. BCTC ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu…” HoÆc: “… Do nh÷ng h¹n chÕ tõ phÝa ®¬n vÞ mµ chóng t«i ®· kh«ng kiÓm tra ®­îc toµn bé doanh thu, còng kh«ng nhËn ®­îc ®ñ c¸c b¶n x¸c nhËn nî ph¶i thu tõ kh¸ch hµng, vµ v× tÝnh träng yÕu cña c¸c sù kiÖn nµy, chóng t«i tõ chèi ®­a ra ý kiÕn cña m×nh vÒ BCTC cña ®¬n vÞ.” Kh«ng nhÊt trÝ víi Gi¸m ®èc ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n: Tr­êng hîp kiÓm to¸n viªn kh«ng nhÊt trÝ víi Gi¸m ®èc mét sè vÊn ®Ò nh­ viÖc lùa chän vµ ¸p dông c¸c chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n, hay sù kh«ng phï hîp cña c¸c th«ng tin ghi trong BCTC hoÆc phÇn thuyÕt minh BCTC, hay c¸c BCTC cña doanh nghiÖp kh«ng phï hîp víi c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan. NÕu nh÷ng ®iÓm kh«ng nhÊt trÝ víi Gi¸m ®èc lµ träng yÕu ®èi víi BCTC, th× kiÓm to¸n viªn ph¶i ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn. VÝ dô vÒ kh«ng nhÊt trÝ víi Gi¸m ®èc: “… Nh­ ®· nªu trong phÇn thuyÕt minh X cña BCTC, ®¬n vÞ ®· kh«ng tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, trong khi tµi s¶n cè ®Þnh nµy ®· thùc sù ®­îc sö dông trªn 6 th¸ng, víi møc khÊu hao ®¸ng lÏ ph¶i tÝnh lµ XXX VN§. Do vËy, chi phÝ kinh doanh ®· bÞ thiÕu vµ gi¸ trÞ thuÇn cña tµi s¶n cè ®Þnh ®· cao h¬n thùc tÕ víi gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng XXX VN§, lµm cho l·i t¨ng gi¶ t¹o XXX VN§. Theo ý kiÕn cña chóng t«i, ngo¹i trõ ¶nh h­ëng (nÕu cã) ®Õn BCTC cña sù kiÖn trªn, BCTC ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu…” Ngoµi ra, viÖc thay ®æi h×nh thøc BCKT cßn cÇn xem xÐt tíi tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn vµ møc ®é mËp mê cña sè liÖu. Th«ng th­êng tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i ®­îc kiÓm tra tr­íc khi tiÕn hµnh cuéc kiÓm to¸n. Nh­ng nÕu “Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, nÕu cã sù h¹n chÕ vÒ tÝnh ®éc lËp th× kiÓm to¸n viªn ph¶i t×m c¸ch lo¹i bá sù h¹n chÕ nµy. NÕu kh«ng lo¹i bá ®­îc th× kiÓm to¸n viªn ph¶i nªu râ ®iÒu nµy trong BCKT” – ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200 – Môc tiªu vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n chi phèi kiÓm to¸n BCTC. Nh×n chung, nÕu kiÓm to¸n viªn kh«ng tho¶ m·n tÝnh ®éc lËp theo §iÒu lÖ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp th× kiÓm to¸n viªn sÏ ph¶i tõ chèi cho ý kiÕn dï tÊt c¶ c¸c h×nh thøc kiÓm to¸n cÇn thiÕt ®· ®­îc thùc hiÖn. Nguyªn t¾c kiÓm to¸n quèc tÕ sè 13 – B¸o c¸o kiÓm to¸n c¸c BCTC nªu râ: NÕu møc ®é mËp mê cña sè liÖu lµ ®¸ng kÓ, ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn BCTC mµ c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc l¹i tuú thuéc vµo c¸c sù kiÖn trong t­¬ng lai khiÕn cho kiÓm to¸n viªn ph¶i ghi ý kiÕn nhËn xÐt lo¹i chÊp nhËn tõng phÇn hay ý kiÕn tõ bá, BCKT cÇn m« t¶ ®­îc sù mËp mê vÒ sè liÖu, trong ®iÒu kiÖn cã thÓ th× chó dÉn thªm t×nh tr¹ng nµy trong b¶n ghi chó cña BCTC. Phô lôc: MÉu B¸o c¸o kiÓm to¸n cña C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp C«ng ty kiÓm to¸n viÖt nam Sè 8 Ph¹m Ngäc Th¹ch – thµnh phè Hµ Néi Tel: (04) 8 888 888; Fax: (04) 8 888 888 Sè / VACO – BCTC B¸o c¸o cña kiÓm to¸n viªn ®éc lËp KÝnh göi: Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban Gi¸m ®èc C«ng ty TNHH ABC Chóng t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2001 cña C«ng ty TNHH ABC (gäi t¾t lµ “C«ng ty”) tõ trang 05 ®Õn trang 09 kÌm theo. B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc lËp theo c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n tr×nh bµy trong Ghi chó sè 2 cña phÇn Ghi chó B¸o c¸o tµi chÝnh (tõ trang 10 ®Õn trang 11). Tr¸ch nhiÖm cña Ban Gi¸m ®èc vµ cña kiÓm to¸n viªn Theo quy ®Þnh cña ChÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam vµ nh­ ®· tr×nh bµy t¹i trang 2 vµ trang 3, Ban Gi¸m ®èc cña C«ng ty cã tr¸ch nhiÖm lËp B¸o c¸o tµi chÝnh mét c¸ch trung thùc vµ hîp lý. Tr¸ch nhiÖm cña KiÓm to¸n viªn lµ ®­a ra ý kiÕn ®éc lËp vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh nµy dùa trªn kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n vµ b¸o c¸o ý kiÕn cña chóng t«i cho Ban Gi¸m ®èc C«ng ty TNHH ABC. C¬ së ý kiÕn Chóng t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n theo c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam, c¸c H­íng dÉn thùc hµnh ChuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn t¹i ViÖt Nam vµ Quy chÕ kiÓm to¸n ®éc lËp hiÖn hµnh ë ViÖt Nam. C«ng viÖc kiÓm to¸n bao gåm kiÓm tra trªn c¬ së chän mÉu c¸c ghi chÐp kÕ to¸n, nh÷ng b»ng chøng liªn quan ®Õn c¸c sè liÖu vµ th«ng tin ®­îc tr×nh bµy trong B¸o c¸o tµi chÝnh. Chóng t«i còng ®ång thêi ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕ ho¹ch vµ quyÕt ®Þnh träng yÕu cña Ban Gi¸m ®èc trong qu¸ tr×nh lËp B¸o c¸o tµi chÝnh nµy vµ xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n cã ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n, tr×nh bµy ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña C«ng ty hay kh«ng. Chóng t«i ®· lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®Ó ®¹t ®­îc c¸c th«ng tin vµ sù gi¶i tr×nh mµ chóng t«i thÊy cÇn thiÕt, qua ®ã cung cÊp c¸c b»ng chøng x¸c thùc cho chóng t«i ®Ó cã ®­îc sù ®¶m b¶o hîp lý r»ng B¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng cã c¸c sai sãt träng yÕu. §Ó ®­a ra ý kiÕn, chóng t«i còng ®· ®¸nh gi¸ tæng qu¸t tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc tr×nh bµy c¸c th«ng tin trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Chóng t«i tin t­ëng r»ng c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· cung cÊp mét c¬ së hîp lý cho ý kiÕn cña chóng t«i. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn Theo ý kiÕn chóng t«i, B¸o c¸o tµi chÝnh kÌm theo cña C«ng ty TNHH ABC cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 32/12/2001 ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý, xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu, sè d­ tµi s¶n, c«ng nî, nguån vèn t¹i ngµy 31/12/2001 còng nh­ kÕt qu¶ kinh doanh cho n¨m tµi chÝnh cïng ngµy, phï hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam vµ c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh t¹i ViÖt Nam. C¸c B¸o c¸o nµy ®­îc lËp b»ng tiÕng ViÖt vµ dÞch sang tiÕng Anh. NguyÔn V¨n A Hµ V¨n C Tæng Gi¸m ®èc KiÓm to¸n viªn Sè chøng chØ kiÓm to¸n viªn: XXXXX Sè chøng chØ kiÓm to¸n viªn: XXXXX C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam Hµ Néi ngµy 26/5/2002 PhÇn II. Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi BCKT ph¸t hµnh. Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp. C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n, tr­íc nh÷ng ng­êi sö dông BCKT vÒ BCTC vµ tr­íc ph¸p luËt vÒ BCKT ph¸t hµnh. LËp BCKT vÒ BCTC lµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®­îc quy ®Þnh râ t¹i §iÒu 4 – B¸o c¸o kiÓm to¸n cña Hîp ®ång kiÓm to¸n (ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 210). C«ng ty kiÓm to¸n chÞu tr¸ch nhiÖm cö kiÓm to¸n viªn vµ chuyªn gia cã n¨ng lùc, kinh nghiÖm thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n vµ lËp BCKT vÒ BCTC. ThiÕt lËp vµ thùc hiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ so¸t xÐt chÊt l­îng BCKT cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy cña BCKT . Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn. 2.1 Nguyªn t¾c kiÓm to¸n quèc tÕ sè13 – B¸o c¸o kiÓm to¸n c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn trong viÖc lËp BCKT nh­ sau: “KiÓm to¸n viªn ph¶i so¸t xÐt l¹i vµ ®¸nh gi¸ c¸c kÕt luËn rót ra tõ c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp ®­îc lµm c¨n cø cho c¸c nhËn xÐt cña m×nh vÒ c¸c th«ng tin tµi chÝnh. ViÖc so¸t xÐt l¹i vµ ®¸nh gi¸ kÐo theo viÖc h×nh thµnh kÕt luËn toµn diÖn vÒ c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: C¸c th«ng tin tµi chÝnh ®­îc lËp ra b»ng c¸ch sö dông chÕ ®é kÕ to¸n cã thÓ chÊp nhËn ®­îc vµ chÕ ®é kÕ to¸n nµy ®· ®­îc ¸p dông mét c¸ch nhÊt qu¸n. Th«ng tin tµi chÝnh phï hîp víi c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh vµ yªu cÇu cña luËt ph¸p. Toµn c¶nh c¸c th«ng tin tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ nhÊt qu¸n víi hiÓu biÕt cña kiÓm to¸n viªn vÒ ®Æc thï kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸c th«ng tin tµi chÝnh ®· thÓ hiÖn tho¶ ®¸ng mäi vÊn ®Ò träng yÕu vµ ®­îc tr×nh bµy hîp lý”. 2.2 KiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ quy tr×nh kiÓm to¸n ®· ®­îc phª chuÈn hoÆc hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ quy tr×nh kiÓm to¸n cña quèc gia vµ quèc tÕ ®­îc phÐp ¸p dông khi lËp BCKT . 2.3 KiÓm to¸n viªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ng­êi sö dông BCKT vµ tr­íc ph¸p luËt vÒ ý kiÕn cña m×nh tr×nh bµy trªn BCKT vÒ BCTC. HiÖn t¹i ë ViÖt Nam ch­a cã ®Çy ®ñ c¸c chuÈn mùc, c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi BCKT ph¸t hµnh. Nh­ng nãi chung kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp lu«n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi BCKT ®· ph¸t hµnh, ®Æc biÖt lµ khi ý kiÕn kiÓm to¸n trªn BCKT cã nh÷ng sai sãt träng yÕu g©y thiÖt h¹i tíi c¸c ®èi t­îng sö dông BCKT vÒ BCTC. Tuy nhiªn, møc ®é tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng träng yÕu kiÓm to¸n sÏ tuú thuéc vµo c¸c nguyªn nh©n ®· lµm cho ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn bÞ sai lÖch. NÕu ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn bÞ sai lÖch do mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau ®©y: Cuéc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh bëi nh÷ng kiÓm to¸n viªn vµ chuyªn gia cã tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp, kh«ng tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ quy tr×nh kiÓm to¸n ®· ®­îc phª chuÈn hoÆc hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ quy tr×nh kiÓm to¸n cña quèc gia vµ quèc tÕ ®­îc phÐp ¸p dông khi thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n ®· kh«ng tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c b¾t buéc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, cè t×nh bá qua c¸c quy ®Þnh nghÒ nghiÖp. C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp cã sù yÕu kÐm trong viÖc c«ng t¸c qu¶n lý, vÒ viÖc thiÕt lËp vµ thùc hiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ so¸t xÐt chÊt l­îng BCKT. Trong tr­êng hîp nµy kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ph¶i chÞu hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ BCKT cña m×nh. KiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i cho nh÷ng ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT vÒ BCTC theo sù quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n. Tr­êng hîp BCKT cña kiÓm to¸n viªn cã chøa ®ùng sai sãt träng yÕu g©y thiÖt h¹i cho ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT, nh­ng trong suèt qu¸ tr×nh kiÓm to¸n , kiÓm to¸n viªn vµ C«ng ty kiÓm to¸n ®· tu©n thñ vµ ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña mét cuéc kiÓm to¸n theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh hoÆc c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc ¸p dông réng r·i vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan. Vµ hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n cña C«ng ty kiÓm to¸n ®· ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c so¸t xÐt chÊt l­îng nh­ng nÕu c¸c b»ng chøng ph¸p lý mµ kiÓm to¸n viªn thu thËp ®­îc ®· chøa ®ùng nh÷ng gian lËn cè ý mµ ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n t¹o ra, vµ nh­ vËy víi c¸c thñ tôc kiÓm to¸n th«ng th­êng, kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ®­îc. Trong tr­êng hîp nµy, kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®· gÆp ph¶i rñi ro ph¸t hiÖn, dÉn ®Õn ý kiÕn sai lÇm trªn BCKT. Khi ®ã, kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i cho c¸c ®èi t­îng sö dông BCKT do viÖc sö dông th«ng tin trªn BCKT g©y nªn c¸c quyÕt ®Þnh sai lÇm. §¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n chÞu tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i do ®¬n vÞ cã hµnh vi cè t×nh gian lËn hoÆc th«ng ®ång gian lËn ®· lµm sai lÖch c¸c th«ng tin trªn BCTC dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt träng yÕu trªn BCKT cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp. Tr­êng hîp c¸c kiÓm to¸n viªn cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp vµ ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n th«ng ®ång víi nhau cã hµnh vi gian lËn th× xem xÐt møc ®é liªn ®íi cña tõng phÝa ®Ó quyÕt ®Þnh vÒ viÖc båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT vÒ BCTC. PhÇn III. Thùc tr¹ng viÖc lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp. LËp B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh. Nh×n chung BCKT vÒ BCTC ®­îc kiÓm to¸n viªn vµ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp lËp theo ®óng c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh vµ c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc ¸p dông réng r·i vÒ viÖc x©y dùng c¸c yÕu tè trªn BCKT. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn tr×nh bµy trªn BCKT vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn xem xÐt. VÒ ý kiÕn kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn cã thÓ ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn khi: C¸c th«ng tin tµi chÝnh ®­îc lËp phï hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n cã thÓ chÊp nhËn, ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n hoÆc nÕu cã sù thay ®æi th× nh÷ng thay ®æi vÒ kÕ to¸n ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch phï hîp trªn phÇn thuyÕt minh BCTC. Th«ng tin thÝch hîp ®­îc thuyÕt minh, ph©n lo¹i vµ m« t¶ phï hîp víi c¸c chÕ ®é kÕ to¸n ®­îc chÊp nhËn vµ c¸c ®ßi hái vÒ mÆt ph¸p lý nÕu cã thÓ. Th«ng tin trong c¸c BCTC phï hîp víi hiÓu biÕt cña kiÓm to¸n viªn vÒ t×nh h×nh kinh doanh cña kh¸ch hµng. ý kiÕn kh«ng ph¶i lµ ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc ý kiÕn tr¸i ng­îc hoÆc ý kiÕn tõ chèi kh«ng ®­a ra ý kiÕn ®­îc ®­a ra trong nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: a) Cã sù giíi h¹n trong ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn bÊt ®ång víi ban qu¶n lý vÒ c¸c BCTC. BÊt cø khi nµo kiÓm to¸n viªn ®­a ra mét ý kiÕn kh«ng ph¶i lµ ý kiÕn chÊp nhËn toµn bé th× còng ph¶i m« t¶ râ rµng toµn bé c¸c lý do trong BCKT vµ mét phÇn ®Þnh l­îng nh÷ng ¶nh h­ëng cã thÓ lªn c¸c BCTC, trõ khi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. Th«ng tin nµy ®­îc tr×nh bµy trong mét ®o¹n riªng biÖt, tr­íc khi kiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn tõ chèi kh«ng ®­a ra ý kiÕn. Th«ng tin nµy cã thÓ còng tham chiÕu tíi phÇn ®Ò cËp s©u h¬n vÒ lý do nµy trong ghi chó BCTC. ¶nh h­ëng cña ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n ®èi víi ý kiÕn kiÓm to¸n. Trong mét sè t×nh huèng, nÕu ph¹m vi cña cuéc kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n, kiÓm to¸n viªn cÇn cè g¾ng thùc hiÖn mét thñ tôc kiÓm to¸n thay thÕ hîp lý ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp vµ ®Çy ®ñ nh»m hç trî cho mét ý kiÕn chÊp nhËn toµn bé. Khi cho r»ng giíi h¹n vÒ ph¹m vi cña mét cuéc kiÓm to¸n kh«ng cho phÐp ®­a ra mét ý kiÕn chÊn nhËn toµn bé, th× kiÓm to¸n viªn nªu ra giíi h¹n ®ã trong BCKT. Trong BCKT chØ ra r»ng ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn ®­îc ®­a ra liªn quan ®Õn nh÷ng ®iÒu chØnh mµ nÕu kh«ng cã h¹n chÕ vÒ ph¹m vi kiÓm to¸n th× nh÷ng ®iÒu chØnh nµy ®­îc ph¸t hiÖn vµ xö lý. KiÓm to¸n viªn cã thÓ tõ chèi kh«ng ®­a ra ý kiÕn kiÓm to¸n khi ¶nh h­ëng cña viÖc giíi h¹n trong ph¹m vi kiÓm to¸n quan träng ®Õn nçi kh«ng thÓ ®­a ra bÊt kú ý kiÕn nµo vÒ BCTC ®ã. §«i khi giíi h¹n vÒ ph¹m vi kiÓm to¸n cã thÓ do kh¸ch hµng ®Æt ra, vÝ dô, khi c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång kiÓm to¸n quy ®Þnh r»ng sÏ kh«ng thùc hiÖn mét sè thñ tôc kiÓm to¸n mµ kiÓm to¸n viªn cho lµ cÇn thiÕt. Cã thÓ kh«ng th­êng xuyªn thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kiÓm to¸n khi c¸c giíi h¹n dù kiÕn lµ nh÷ng giíi h¹n buéc chóng ta ph¶i ®­a ra ý kiÕn tõ chèi hoÆc ¶nh h­ëng tíi tr¸ch nhiÖm cã tÝnh luËt ®Þnh cña kiÓm to¸n viªn. c) ¶nh h­ëng cña sù bÊt ®ång víi ban qu¶n lý ®èi víi ý kiÕn kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn cã thÓ bÊt ®ång víi ban qu¶n lý vÒ: - Kh¶ n¨ng c¸c chÕ ®é kÕ to¸n ®­îc ¸p dông, - C¸c ph­¬ng ph¸p ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n ®ã, bao gåm c¶ c¸c phÇn diÔn gi¶i trong BCTC - C¸c BCTC ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cã liªn quan vµ c¸c yªu cÇu mang tÝnh luËt ®Þnh. KiÓm to¸n viªn ®­a ra mét ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn khi kiÓm to¸n viªn kÕt luËn r»ng cã mét sai sãt träng yÕu trong c¸c BCTC do c¸c ®iÒu kiÖn mµ kiÓm to¸n viªn kh«ng thèng nhÊt ®­îc víi ban qu¶n lý. KiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn d­íi h×nh thøc “ngo¹i trõ ¶nh h­ëng” cña sù bÊt ®ång. KiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn tr¸i ng­îc khi ¶nh h­ëng cña sù bÊt ®ång quan träng vµ t¸c ®éng nhiÒu tíi BCTC ®Õn nçi kiÓm to¸n viªn ph¶i kÕt luËn r»ng viÖc ®­a ra b¸o c¸o chÊp nhËn tõng phÇn lµ kh«ng ®ñ ®Ó diÔn gi¶i tÝnh chÊt kh«ng ®Çy ®ñ vµ sai l¹c cña BCTC NhÊn m¹nh møc ®é kh«ng ch¾c ch¾n NÕu nh­ cã sù kh«ng ch¾c ch¾n ®¸ng kÓ, gi¶i ph¸p ®èi víi sù kh«ng ch¾c ch¾n ®ã tuú thuéc vµo c¸c sù kiÖn t­¬ng lai, t¸c ®éng ®Õn BCTC, kiÓm to¸n viªn cã thÓ thªm mét ®o¹n (sau ®o¹n ®­a ra ý kiÕn kiÓm to¸n ) vµo b¸o c¸o cña kiÓm to¸n viªn nh»m h­íng sù chó ý vµo phÇn ghi chó cña BCTC cã ®Ò cËp mét c¸ch toµn diÖn h¬n sù kh«ng ch¾c ch¾n nµy. ¶nh h­ëng cña nh÷ng nghi ngê thùc sù ®èi víi ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ kh¶ n¨ng mét doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp tôc kinh doanh liªn tôc trong mét kho¶ng thêi gian hîp lý. NÕu kiÓm to¸n viªn cho r»ng c¸c nh©n tè gi¶m nhÑ gióp g¹t bá ®i mèi nghi ngê thùc sù vÒ kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong mét kho¶ng thêi gian hîp lý, kiÓm to¸n viªn còng c©n nh¾c xem liÖu c¸c BCTC cã cÇn ph¶i thuyÕt minh c¸c yÕu tè g©y ra sù nghi ngê ®ã lóc ban ®Çu. NÕu c¸c BCTC cña kh¸ch hµng kh«ng thuyÕt minh ®­îc c¸c vÊn ®Ò mµ kiÓm to¸n viªn cho lµ cÇn thiÕt, th× kiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc ý kiÕn tr¸i ng­îc do thiÕu nh÷ng thuyÕt minh nh­ vËy. NÕu kiÓm to¸n viªn cã nghi ngê lín vÒ kh¶ n¨ng doanh nghiÖp tiÕp tôc ho¹t ®éng trong mét kho¶ng thêi gian hîp lý, th× kiÓm to¸n viªn c©n nh¾c xem liÖu BCTC cã phÇn thuyÕt minh ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n g©y ra mçi nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng cña c«ng ty trong t­¬ng lai hay kh«ng. PhÇn thuyÕt minh nµy cã thÓ: - M« t¶ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n g©y ra mèi nghi ngê - Cho thÊy r»ng cã nghi ngê vµ doanh nghiÖp cã thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng b¸n ®­îc tµi s¶n vµ thanh to¸n c¸c c«ng nî trong qu¸ tr×nh kinh doanh b×nh th­êng. - Nªu râ r»ng BCTC kh«ng bao gåm nh÷ng ®iÒu chØnh cã liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng thu håi vµ ph©n lo¹i nh÷ng gÝa trÞ tµi s¶n ®­îc ghi sæ hoÆc liªn quan ®Õn c¸c kho¶n c«ng nî vµ ph©n lo¹i c«ng nî cã thÓ cÇn thiÕt trong tr­êng hîp doanh nghiÖp nµy kh«ng thÓ tiÕp tôc ho¹t ®éng ®­îc n÷a. NÕu cho r»ng BCTC ®· thuyÕt minh kh«ng ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n g©y ra sù nghi ngê, th× kiÓm to¸n viªn sÏ ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc mét ý kiÕn tr¸i ng­îc do thiÕu thuyÕt minh. NÕu kiÓm to¸n viªn cho r»ng BCTC ®· thuyÕt minh ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n g©y ra sù nghi ngê, tuy nhiªn kiÓm to¸n viªn sÏ cã thÓ thªm vµo b¸o c¸o mét ®o¹n (sau tr×nh bµy ý kiÕn) nh»m h­íng sù chó ý cña ng­êi ®äc vµo phÇn ghi chó trong BCTC diÔn gi¶ vÊn ®Ò trong ®o¹n ®ã râ h¬n. f) ¶nh h­ëng cña c«ng viÖc cña c¸c chuyªn gia kiÓm to¸n kh¸c cã ¶nh h­ëng ®èi víi ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn. kiÓm to¸n viªn ®­a ra BCKT chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc kh«ng ®­a ra ý kiÕn nÕu kiÓm to¸n viªn kÕt luËn r»ng kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ sö dông ®­îc c«ng viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c v× thÕ kiÓm to¸n viªn kh«ng ®ñ b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp ®èi víi phÇn BCTC thuéc tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn kh¸c. NÕu kiÓm to¸n viªn kh¸c ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn th× kiÓm to¸n viªn sÏ c©n nh¾c xem tÝnh chÊt vµ ý nghÜa cña phÇn BCTC mµ kiÓm to¸n viªn kh¸c ®· ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn ®ã cã quan träng tíi møc ®ßi hái kiÓm to¸n viªn ph¶i ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn cña chÝnh m×nh hay kh«ng. ¶nh h­ëng cña viÖc sö dông tµi liÖu cña c¸c chuyªn gia ®èi víi ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn. §èi víi mét ý kiÕn chÊp nhËn toµn bé, trong b¸o c¸o cña kiÓm to¸n viªn kh«ng tham chiÕu tíi phÇn c«ng viÖc cña c¸c chuyªn gia trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Bëi lÏ ng­êi ®äc cã thÓ hiÓu phÇn tham chiÕu nµy lµ ý kiÕn chÊp nhËn cña tõng phÇn cña kiÓm to¸n viªn hoÆc lµ mét sù ph©n chia nhiÖm vô mµ c¶ hai kh¶ n¨ng ®ã kiÓm to¸n viªn ®Òu kh«ng mong muèn. Dùa trªn kÕt qu¶ c«ng viÖc cña c¸c chuyªn gia, nÕu nh­ kiÓm to¸n viªn quyÕt ®Þnh ®­a ra ý kiÕn kh¸c ngoµi ý kiÕn chÊp nhËn toµn bé th× kiÓm to¸n viªn sÏ gi¶i thÝch sù b¨n kho¨n cña kiÓm to¸n viªn , tham chiÕu tíi vµ m« t¶ phÇn viÖc do c¸c chuyªn gia thùc hiÖn. NÕu kiÓm to¸n viªn tham chiÕu tíi phÇn c«ng viÖc cña c¸c chuyªn gia, kiÓm to¸n viªn th­êng tho¶ thuËn tr­íc hä vÒ h×nh thøc cña phÇn tham chiÕu nµy. NÕu nh­ c¸c chuyªn gia kh«ng cho phÐp vµ kiÓm to¸n viªn cho r»ng phÇn tham chiÕu lµ cÇn thiÕt, th× kiÓm to¸n viªn sÏ t×m ®Õn t­ vÊn vÒ ph¸p lý ¶nh h­ëng cña c¸c nghiÖp vô cña c¸c bªn h÷u quan ®èi víi ý kiÕn kiÓm to¸n. kiÓm to¸n viªn xem xÐt ¶nh h­ëng cña nghiÖp vô víi c¸c bªn liªn quan ®èi víi c¸c BCTC, bao gåm c¶ c¸c phÇn thuyÕt minh. NÕu kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ thu ®­îc c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cã søc thuyÕt phôc vÒ c¸c bªn liªn quan vµ c¸c nghiÖp vô víi c¸c bªn ®ã th× trong BCKT kiÓm to¸n viªn sÏ m« t¶ sù h¹n chÕ ®èi víi ph¹m vi cuéc kiÓm to¸n vµ ®­a ra ý kiÕn kiÓm to¸n chÊp nhËn tõng phÇn hoÆc tõ chèi ®­a ra ý kiÕn khi cÇn thiÕt. 2. Sai ph¹m träng yÕu trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh g©y hËu qu¶ tíi c¸c ®èi t­îng sö dông th«ng tin. B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, thÓ hiÖn nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc, hîp lý cña th«ng tin, tÝnh hiÖu qu¶, tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh tu©n thñ cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. V× lý do ®ã, BCKT vÒ BCTC ®em l¹i niÒm tin cho ng­êi sö dông ®Ó ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ kh«ng Ýt nh÷ng tr­êng hîp BCKT vÒ BCTC cßn chøa ®ùng nh÷ng sai sãt träng yÕu g©y thiÖt h¹i cho ng­êi sö dông BCKT. Nh÷ng sai sãt träng yÕu trªn BCKT ®­îc g©y nªn dï lµ lçi cña kiÓm to¸n viªn hay gian lËn tõ phÝa ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n, hay gian lËn tõ c¶ phÝa c«ng ty kiÓm to¸n vµ ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n th× thiÖt h¹i vÉn do ng­êi sö dông BCKT g¸nh chÞu. §iÒu nµy lµm sai lÖch b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n, dÉn ®Õn mèi nghi ngê cho ng­êi sö dông BCKT vÒ BCTC. Tõ ®ã ng­êi ta quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ai sÏ lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng sai sãt träng yÕu trªn BCKT vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT vÒ c¸c thiÖt h¹i do nguån th«ng tin sai lÖch ®ã g©y ra. Khi thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n vµ lËp BCKT, kiÓm to¸n viªn ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh, chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh vµ c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ ®­îc ¸p dông réng r·i. KiÓm to¸n viªn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, chÝnh trùc, tÝnh kh¸ch quan, n¨ng lùc chuyªn m«n, t­ c¸ch nghÒ nghiÖp vµ tu©n thñ chuÈn mùc chuyªn m«n. §ã lµ nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn ®­îc quy ®Þnh trong ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200 – Môc tiªu vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n chi phèi kiÓm to¸n BCTC. Trong tr­êng hîp kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®· tu©n thñ c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam vµ c¸c nguyªn t¾c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ lËp BCKT nh­ng BCKT vÉn chøa ®ùng c¸c sai sãt träng yÕu lµ v× b¶n th©n c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n mµ kiÓm to¸n viªn thu thËp trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n ®· chøa ®ùng nh÷ng gian lËn do ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n t¹o nªn vµ víi c¸c thñ tôc kiÓm to¸n th«ng th­êng kiÓm to¸n viªn ®· kh«ng thÓ ph¸t hiÖn gian lËn trong c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n ®ã. ë ®©y kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT v× ®· kh«ng ®ñ tr×nh ®é ®Ó ph¸t hiÖn ra c¸c gian lËn trªn c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp. Nh­ng nh÷ng rñi ro nµy lµ khã thÓ tr¸nh khái ®èi víi mäi cuéc kiÓm to¸n. CÇn ph¶i c«ng nhËn r»ng trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n còng tu©n thñ c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n hiÖn hµnh vÒ viÖc lËp BCKT. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn tr×nh bµy trªn BCKT cã thÓ sai lÖch so víi thùc tÕ v× nh÷ng rµng buéc vÒ lîi Ých kinh tÕ víi ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n, nh÷ng rµng buéc nµy ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n mÆc dï tr­íc khi ký hîp ®ång kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn, c«ng ty kiÓm to¸n hoµn toµn ®éc lËp víi ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n vÒ mäi ph­¬ng diÖn. Trong tr­êng hîp nµy kiÓm to¸n viªn, c«ng ty kiÓm to¸n vµ ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n ®· th«ng ®ång ®Ó t¹o nªn c¸c gian lËn trªn BCKT vÒ BCTC. Ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT ®· ra c¸c quyÕt ®Þnh sai lÇm. Nh÷ng kho¶n gian lËn vÒ thuÕ ®· lµm cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc thÊt thu hµng tû ®ång. T×nh tr¹ng tµi chÝnh kh¶ quan vµ doanh thu gi¶ t¹o, l·i gi¶ t¹o ®· ®em l¹i nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm cho c¸c nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n bªn ngoµi, thiÖt h¹i cho cæ ®«ng trong c¸c c«ng ty v× th«ng tin sai lÖch mµ BCKT vÒ BCTC cung cÊp. Tõ ®ã g©y nªn sù nghi ngê cho ng­êi sö dông th«ng tin vÒ sù x¸c minh vÒ trung thùc vµ hîp lý mµ BCKT cã thÓ ®em l¹i. 3. Sù mÊt uy tÝn cña ngµnh kiÓm to¸n trong n­íc vµ quèc tÕ. C¸c c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi chiÕm mét phÇn kh«ng nhá trong tæng sè c«ng ty kiÓm to¸n t¹i ViÖt Nam. Sù mÊt uy tÝn cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n trªn thÕ giíi - nh÷ng c«ng ty cã chi nh¸nh t¹i ViÖt Nam - ®· ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña c¸c chi nh¸nh c«ng ty kiÓm to¸n ®ã. Cïng víi nh÷ng ¶nh h­ëng ®ã, uy tÝn cña ngµnh kiÓm to¸n trong n­íc bÞ suy gi¶m nghiªm träng. Sù sôp ®æ cña tËp ®oµn n¨ng l­îng enron vµ vô bª bèi tµi chÝnh cña tËp ®oµn ViÔn th«ng WorldCom thu hót rÊt nhiÒu sù quan t©m cña giíi ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §Æc biÖt ng­êi ta quan t©m ®Õn mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ph¸ s¶n cña enron vµ sù bª bèi tµi chÝnh cña WorldCom lµ sù “tiÕp tay” cña C«ng ty kiÓm to¸n Athur Andersen – mét trong sè nh÷ng c«ng ty kiÓm to¸n lín nhÊt vµ cung cÊp dÞch vô chuyªn nghiÖp lín nhÊt trªn thÕ giíi. Andersen ®· cÊu kÕt víi ban l·nh ®¹o cña tËp ®oµn Enron lµm sai lÖch c¸c kÕt qu¶ kinh doanh, biÕn lç thµnh l·i nh»m tiÕp tôc thu hót vèn ®Çu t­ tõ c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n vµ c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh. Nh÷ng th«ng tin sai lÖch vÒ c¸c kÕt qu¶ kinh doanh cña WorldCom còng do c«ng ty kiÓm to¸n Andersen cung cÊp, chuyÓn l·i rßng ®¹t 1,4 tû USD trong khi WorldCom ®ang trong t×nh tr¹ng tµi chÝnh tåi tÖ vµ ®ang ®Ö ®¬n xin ph¸ s¶n do khai khèng lîi nhuËn lªn 3,85 tû USD. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®ang bÞ mÊt uy tÝn, nhÊt lµ sau vô bèi enron vµ WorldCom vµ còng chØ lµ hai trong mét chuçi c¸c sù cè kh¸c trong lÜnh vùc kiÓm to¸n. GÇn ®©y ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña ViÖt Nam còng ®ang mÊt uy tÝn do sai sãt cña mét sè c«ng ty kiÓm to¸n. C¸c vô “®æ bÓ” cña kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ( kÓ c¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc), dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh«ng b¶o toµn vèn s¶n xuÊt kinh doanh, thÊt tho¸t nghiªm träng vÒ tµi chÝnh vµ tµi s¶n, hµng ngµn lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm hoÆc viÖc lµm kh«ng æn ®Þnh, ng­êi ta ®Æt ra c©u hái c¸ c«ng ty kiÓm to¸n cã tr¸ch nhiÖm nh­ thÕ nµo ®èi víi c¸c BCKT ®· ph¸t hµnh. VÊn ®Ò ®©y lµ sai sãt hay gian lËn cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n th× vÉn cßn ®ang ®­îc tranh c·i, tuy nhiªn mang l¹i sù nghi ngê cho nh÷ng ng­êi quan t©m, vµ mét phÇn BCKT kh«ng cßn ®em l¹i niÒm tin tuyÖt ®èi cho ng­êi sö dông. Ngµnh kiÓm to¸n thÕ giíi nãi chung vµ ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam nãi riªng ®ang cÇn mét sù c¶i tæ ®Ó n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n còng nh­ n©ng cao ®é tin cËy cña BCKT . 4. HÖ thèng ph¸p luËt ch­a hoµn chØnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi BCKT ph¸t hµnh Khi c¸c vô ®æ bÓ cña c¸c doanh nghiÖp g©y nªn thiÖt h¹i cho ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCKT vµ thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ, vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®èi víi BCKT ®· ph¸t hµng ®­îc ®Æt ra. Trong khi ®ã ë ViÖt Nam ch­a cã ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh cô thÓ còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn. §­¬ng nhiªn viÖc ph¸n xö tranh chÊp khi ng­êi bÞ h¹i yªu cÇu sÏ do c¬ quan luËt ph¸p tiÕn hµnh. Song ®Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò nªu trªn, Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cã gÝa trÞ ph¸p lý cao, nh»m kÞp thêi ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ trong ho¹t ®éng dÞch vô kiÓm to¸n ®Ó lµm c¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ møc ®é sai ph¹m cña kiÓm to¸n viªn vµ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp còng nh­ tr¸ch nhiÖm vÒ BCKT ph¸t hµnh. 5. N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi B¸o c¸o kiÓm to¸n ph¸t hµnh. ThÕ kû 21 lµ thÕ kû cña héi nhËp quèc tÕ vÒ kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­ tµi chÝnh, qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra m¹nh mÏ c¶ bÒ réng vµ bÒ s©u trªn tÊt c¶ khu vùc kinh tÕ, trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi vµ trong nÒn kinh tÕ cña tõng quèc gia. Trong xu thÕ thêi ®¹i ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng lu«n ph¶i b¸m s¸t, chñ ®éng vµ tÝch cùc theo ®óng xu h­íng vËn ®éng cña tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Héi nhËp vÒ tµi chÝnh b¾t ®Çu tõ ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ ®Õn më cöa dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n vµ phÊt triÓn thÞ tr­êng vèn. V× vËy, trong ba n¨m tíi, ®ßi hái ph¶i ®Èy m¹nh viÖc kiÖn toµn c¸c chÝnh s¸ch, chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n phï hîp th«ng lÖ quèc tÕ. TiÕp tôc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty kÕ to¸n, kiÓm to¸n trong n­íc ph¸t triÓn m¹nh vÒ quy m« còng nh­ n©ng cao h¬n chÊt l­îng lo¹i h×nh dÞch vô. Hoµn thiÖn hÖ thèng ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn phï hîp víi tr×nh ®é khu vùc vµ quèc tÕ. TiÕp tôc cho phÐp thµnh lËp c¸c c«ng ty kÕ to¸n 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc liªn doanh víi ViÖt Nam, tiÕn ®Õn më cöa dÞch vô nµy vµo n¨m 2005. Tr­íc yªu cÇu vµ th¸ch thøc ®ã, kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n cÇn ý thøc râ trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ chÊt l­îng cña BCKT. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã cÇn thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc sau: - N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn b»ng viÖc båi d­ìng chuyªn m«n nghiÖp vô vµ n©ng cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. - N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty kiÓm to¸n trong viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ so¸t xÐt chÊt l­îng BCKT . - §Ó t¹o c¬ së ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn, c«ng ty kiÓm to¸n ®èi víi BCKT ph¸t hµnh, Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh hÖ thèng luËt ph¸p lµm c¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ møc ®é sai ph¹m cña kiÓm to¸n viªn vµ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ ph¸t hµnh BCKT . kÕt luËn B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, BCKT thÓ hiÖn chÊt l­îng cña cuéc kiÓm to¸n th«ng qua viÖc bµy tá ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vÒ tÝnh trung thùc, hîp lý vÒ c¸c th«ng tin tr×nh bµy trªn BCTC ®­îc kiÓm to¸n vµ viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý liªn quan ®Õn viÖc lËp vµ tr×nh bµy BCTC. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n víi chøc n¨ng ®em l¹i niÒm tin cho ng­êi sö dông BCKT vÒ BCTC cÇn ph¶i ®­îc ®¶m b¶o b»ng viÖc bµy tá ý kiÕn trung thùc vµ hîp lý vÒ c¸c khÝa c¹nh träng yÕu vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn trong thêi gian gÇn ®©y, viÖc tån t¹i c¸c sai sãt träng yÕu trªn BCKT g©y thiÖt h¹i cho ®èi t­îng sö dông BCKT, vµ vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn, c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®­îc ®Æt ra vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng. Tr­íc yªu cÇu vµ th¸ch thøc cña héi nhËp quèc tÕ, ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam cÇn lµm tèt h¬n n÷a viÖc n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng nh­ chÊt l­îng cña BCKT ph¸t hµnh, ®Ó thùc sù ®em l¹i niÒm tin cho ng­êi sö dông. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam Nh÷ng chuÈn mùc vµ nguyªn t¾c kiÓm to¸n Quèc tÕ C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ kiÓm to¸n. KiÓm to¸n – Alvin A.arens – James K.Loebbecke Gi¸o tr×nh KiÓm to¸n tµi chÝnh - §H Kinh tÕ Quèc d©n T¹p chÝ kÕ to¸n T¹p chÝ kiÓm to¸n T¹p chÝ thÞ tr­êng chøng kho¸n T¹p chÝ tµi chÝnh Quèc tÕ Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 PhÇn I: Lý luËn chung 2 Kh¸i qu¸t chung vÒ BCKT 2 Kh¸i niÖm 2 Vai trß, ý nghÜa cña BCKT vÒ BCTC 2 Néi dung BCKT vÒ BCTC 3 2.1.C¸c yÕu tè c¬ b¶n vµ néi dung c¸c yÕu tè trªn BCKT 3 2.1.1.Tªn vµ ®Þa chØ cña c«ng ty kiÓm to¸n 3 2.1.2.Sè hiÖu BCKT vÒ BCTC. 4 2.1.3.Tiªu ®Ò BCKT vÒ BCTC. 4 2.1.4.Ng­êi nhËn BCKT vÒ BCTC 4 2.1.5.Më ®Çu cña BCKT vÒ BCTC 4 2.1.6.Ph¹m vi vµ c¨n cø thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n BCTC 5 2.1.7.ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n 6 2.1.8.§Þa ®iÓm vµ thêi gian lËp BCKT vÒ BCTC 7 2.1.9.Ch÷ ký vµ ®ãng dÊu 8 2.1.10.Ng«n ng÷ tr×nh bµy trªn BCKT 8 2.1.11.BCKT vÒ BCTC hîp nhÊt 8 2.2.ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn tr×nh bµy trªn BCKT 9 2.2.1.ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn 9 2.2.2.ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn 10 2.2.3.ý kiÕn tõ chèi 11 2.2.4.ý kiÕn kh«ng chÊp nhËn 11 3.Yªu cÇu lËp, tr×nh bµy vµ göi BCKT 12 3.1.Yªu cÇu lËp, tr×nh bµy vµ göi BCKT 12 3.2.§iÒu kiÖn thay ®æi ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn trªn BCKT 12 3.2.1.Ph¹m vi c«ng viÖc kiÓm to¸n bÞ giíi h¹n 12 3.2.2.Kh«ng nhÊt trÝ víi Ban Gi¸m ®èc ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n 13 Phô lôc: MÉu BCKT cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp 15 PhÇn II: Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng 16 ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi BCKT ph¸t hµnh Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp 16 Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn ®éc lËp 16 PhÇn III: Thùc tr¹ng viÖc lËp BCKT t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp 19 LËp BCKT vÒ BCTC 19 Sai ph¹m träng yÕu trªn BCKT vÒ BCTC g©y hËu qu¶ tíi c¸c ®èi 22 t­îng sö dông th«ng tin Sù mÊt uy tÝn cña ngµnh kiÓm to¸n trong n­íc vµ Quèc tÕ 24 HÖ thèng ph¸p luËt ch­a hoµn chØnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n 25 viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi BCKT ph¸t hµnh N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n 25 ®éc lËp ®èi víi BCKT ph¸t hµnh KÕt luËn 27 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 28 Môc lôc 29