Tác giả: Nguyễn Thị Lý Anh, Đinh Trường Sơn, Nguyễn Thị Thanh Phương, Nguyễn Thị Hoa
Tóm tắt:
Kỹ thuật chuyển gen được sử dụng để chọn tạo các giống cây trồng mang đặc tính mong muốn. Thông qua nghiên cứu nuôi cấy mô vảy củ in vitro và chuyển gen GFP (green fluorescent protein) vào callus hoa loa kèn trắng ( Lilium longiflorum) nhờ vi khuẩn Agrobacterium tumefaciens, đã xác định được môi trường tái sinh thích hợp cho mô nuôi cấy và làm rõ ảnh hưởng của một số khâu kỹ thuật đến quá trình chuyển gen.
Khẳ ng định được môi trường tốt nhất để t ạ o callus là MS +8% saccarose + 0,5mg/l BA + 0,5mg/l 2,4D và để tái sinh chồi từ callus nên sử d ụng môi trường MS + 2% saccarose + 0,25mg/l BA. Quá trình chuyển gen GFP đạt hiệu quả cao khi callus được nuôi cấy khởi động 5 ngày trước khi lây nhiễm vi khuẩn và để lây nhiễm vi khuẩn callus được cắt trên giấy thấm, ngâm trong dung dịch vi khuẩn trong 5 phút, sau đó đồng nuôi cấy trong 3 ngày. Gen GFP được biểu hiện với tỷ lệ cao ở callus (52,38 – 62,35%) và rễ của cây tái sinh (31,25 – 52,94% ) trong khi ở chồi tái sinh tỷ lệ này chỉ đạt 1,25%. Các kết quả này là cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong tạo giống hoa loa kèn chuyển gen.
9 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1918 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đề tài Nghiên cứu tái sinh in vitro và chuyển gen green fluorescent protein vào cây loa kèn, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tạp chí Khoa học và Phát triển 2009: Tập 7, số 2: 121- 129 TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
121
NGHI£N CøU T¸I SINH IN VITRO Vμ CHUYÓN GEN GREEN FLUORESCENT PROTEIN
VμO C¢Y HOA LOA KÌN (LILIUM LONGGIFLORUM) NHê VI KHUÈN AGROBACTERIUM
Study on In vitro Regeneration and GFP Gene Transfer in Lilium longiflorum
via Agrobacterium tumefaciens
Nguyễn Thị Lý Anh, Đinh Trường Sơn, Nguyễn Thị Thanh Phương, Nguyễn Thị Hoa
Viện Sinh học Nông nghiệp, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội
TÓM TẮT
Kỹ thuật chuyển gen được sử dụng để chọn tạo các giống cây trồng mang đặc tính mong muốn.
Thông qua nghiên cứu nuôi cấy mô vảy củ in vitro và chuyển gen GFP (green fluorescent protein) vào
callus hoa loa kèn trắng (Lilium longiflorum) nhờ vi khuẩn Agrobacterium tumefaciens, đã xác định
được môi trường tái sinh thích hợp cho mô nuôi cấy và làm rõ ảnh hưởng của một số khâu kỹ thuật
đến quá trình chuyển gen. Khẳng định được môi trường tốt nhất để tạo callus là MS +8% saccarose +
0,5mg/l BA + 0,5mg/l 2,4D và để tái sinh chồi từ callus nên sử dụng môi trường MS + 2% saccarose +
0,25mg/l BA. Quá trình chuyển gen GFP đạt hiệu quả cao khi callus được nuôi cấy khởi động 5 ngày
trước khi lây nhiễm vi khuẩn và để lây nhiễm vi khuẩn callus được cắt trên giấy thấm, ngâm trong
dung dịch vi khuẩn trong 5 phút, sau đó đồng nuôi cấy trong 3 ngày. Gen GFP được biểu hiện với tỷ
lệ cao ở callus (52,38 – 62,35%) và rễ của cây tái sinh (31,25 – 52,94% ) trong khi ở chồi tái sinh tỷ lệ
này chỉ đạt 1,25%. Các kết quả này là cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong tạo giống hoa loa kèn
chuyển gen.
Từ khoá: Chuyển gen, GFP, Lilium longiflorum, tái sinh.
SUMMARY
The in vitro regeneration and GFP gene transfer to Lilium longiflorum via Agrobacterium
tumefaciens were studied with the aim to determine optimal regeneration medium and influences of
technical stages on gene transformation. The combination of 2.4D and 6-benzyladenine (BA) in
Murashige and Skoog (1962) basic medium proved effective in inducing callus formation. The MS
medium containing BA at 0.5 mg/liter and 2.4D at 0.5 mg/liter was found suitable for callus induction,
while the MS basic medium supplemented with 0.25 mg BA/liter, 20 gram sucrose, with pH adjusted to
5.8 before autoclave appeared optimal for shoot induction from callus. To successfully transform GFP
gene the callus should be pre-cultured on regeneration medium before co-culture with A. tumefaciens.
The callus should then be cut on filter paper, dipped in A. tumefaciens solution for 5 minutes and co-
cultivated with A. tumefaciens for 3 days on regeneration medium. GFP gene expression was clear
with high expression rate (52.38 to 62.35% in calli, 31.25 to 52.94% in roots and 1.25% in shoots).
Key words: GFP gene transfer, Lilium longiflorum, regeneration.
1. §ÆT VÊN §Ò
Hoa loa kÌn (Lilium longiflorum) lμ mét
trong nh÷ng loμi hoa ®Ñp, bÒn, rÊt ®−îc −a
thÝch vμ ®· ®−îc trång phæ biÕn ë n−íc ta tõ
rÊt l©u ®êi. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu nh»m c¶i
tiÕn c¸c ®Æc tÝnh n«ng sinh häc cña c©y hoa loa
kÌn tr¾ng Lilium longiflorum lμ rÊt cÇn thiÕt.
HiÖn nay, viÖc c¶i tiÕn vμ t¹o gièng c©y
trång míi b»ng kü thuËt chuyÓn gen ®· trë
nªn phæ biÕn trªn thÕ giíi (Clive, 2008) vμ ®·
cã nhiÒu nghiªn cøu chuyÓn gen nh»m t¹o
®−îc c©y hoa loa kÌn mang c¸c gen mong
muèn. Watad vμ cs. (1998) ®· tiÕn hμnh
nghiªn cøu chuyÓn gen thμnh c«ng cho
Lilium longiflorum b»ng c¸ch sö dông
Nghiên cứu tái sinh in vitro và chuyển gen green fluorescent protein vào cây hoa loa kèn...
122
H×nh 1. Lilium longiflorum
ph−¬ng ph¸p b¾n gen vμo callus t¸i sinh tõ
vÈy cñ. Mercuri vμ cs. (2003), Hoshi (2004,
2005) ®· sö dông thμnh c«ng ph−¬ng ph¸p
biÕn n¹p gen cho c©y hoa loa kÌn b»ng vi
khuÈn Agrobacterium tumefaciens. ë ViÖt
Nam, nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu nh©n gièng
in vitro trªn ®èi t−îng hoa loa kÌn ®· ®−îc
c«ng bè (Mai Xu©n L−¬ng, 1993; NguyÔn
Quang Th¹ch 1996, 1999; D−¬ng TÊn Nhùt,
2004). NguyÔn ThÞ Lý Anh (2007), NguyÔn
Quang Th¹ch (2006) vμ NguyÔn ThÞ Ph−¬ng
Th¶o (2008) còng ®· nghiªn cøu sù t¸i sinh in
vitro vμ thö nghiÖm chuyÓn gen cho c¸c gièng
hoa lily Lilium Oriental hybrid “Siberia”,
Lilium × formolongo. Tuy nhiªn, ®Õn nay viÖc
nghiªn cøu sù t¸i sinh vμ chuyÓn gen cho c©y
hoa loa kÌn ch−a ®−îc ®Ò cËp ë n−íc ta.
Môc ®Ých cña c«ng tr×nh nμy lμ x¸c ®Þnh
®−îc m«i tr−êng t¸i sinh thÝch hîp ®ång thêi
lμm râ ¶nh h−ëng cña mét sè b−íc kü thuËt
®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn gen GFP (green
fluorescent protein) vμo c©y hoa loa kÌn
tr¾ng Lilium longiflorum lμm c¬ së cho c¸c
nghiªn cøu tiÕp theo trong t¹o gièng hoa loa
kÌn chuyÓn gen.
2. NGUY£N LIÖU Vμ PH¦¥NG PH¸P
NGHI£N CøU
2.1. VËt liÖu
Sö dông v¶y cñ in vitro cña gièng hoa
loa kÌn Lilium longiflorum ®−îc trång phæ
biÕn ë B¾c ViÖt Nam lμm nguån mÉu cÊy
ban ®Çu.
C¸c ho¸ chÊt sö dông ®Ó t¹o m«i tr−êng
nu«i cÊy, c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng:
2,4D, BA
Vector chuyÓn gen: vi khuÈn
A.tumefaciens dßng AA16 chøa plasmid
pBINm-GFP5-ER mang gen m· ho¸ cho
protein cã kh¶ n¨ng ph¸t huúnh quang
(green fluorescent protein - GFP) do ViÖn Di
truyÒn cung cÊp (H×nh 2).
2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p nu«i
cÊy m« hiÖn hμnh vμ ph−¬ng ph¸p chuyÓn
gen nhê vi khuÈn Agrobacterium
tumefaciens.
C¸c thÝ nghiÖm ®−îc thiÕt kÕ hoμn toμn
ngÉu nhiªn, mçi c«ng thøc ®−îc bè trÝ 3 lÇn
nh¾c l¹i, mçi lÇn nh¾c l¹i 50 - 200 mÉu tuú
tõng thÝ nghiÖm.
M«i tr−êng nu«i cÊy m« lμ m«i tr−êng
MS (1962), pH 5,8 tr−íc khi khö trïng vμ cã
bæ sung ®−êng saccarose, c¸c chÊt ®iÒu tiÕt
sinh tr−ëng ë c¸c nång ®é kh¸c nhau tïy
tõng thÝ nghiÖm. §èi víi nghiªn cøu x¸c
®Þnh m«i tr−êng t¸i sinh t¹o callus tõ m«
v¶y cñ, tæ hîp c¸c chÊt kÝch thÝch sinh
tr−ëng BA vμ 2,4D ®−îc bæ sung vμo c¸c c«ng
thøc kh¸c víi c¸c nång ®é tõ 0,5 ®Õn 1,5 mg/l
(trõ c«ng thøc ®èi chøng). Callus t¹o ®−îc tõ
c«ng thøc tèi −u cña thÝ nghiÖm trªn ®· ®−îc
cÊy chuyÓn vμo m«i tr−êng cã bæ sung BA ë
c¸c nång ®é kh¸c nhau: 0,25; 0,5; 0,75;
1,0mg/l ®Ó x¸c ®Þnh m«i tr−êng t¸i sinh c©y
tõ callus.
Sau khi cã ®−îc nguån mÉu thÝch hîp,
tiÕn hμnh chuÈn bÞ dÞch vi khuÈn tr−íc khi
l©y nhiÔm: vi khuÈn ®−îc nu«i trªn m«i
H×nh 2. S¬ ®å plasmid mang gen
ph¸t huúnh quang GFP
Nguyễn Thị Lý Anh, Đinh Trường Sơn, Nguyễn Thị Thanh Phương, Nguyễn Thị Hoa
123
H×nh 3. ¶nh h−ëng cña BA vμ 2.4D ®Õn kh¶
n¨ng ph¸t sinh h×nh th¸i cña m« v¶y cñ
tr−êng LB láng: Tripton 10 g/l + NaCl 10
mg/l + cao nÊm men 5g/l (200 vßng/phót,
240C, 24 giê). DÞch vi khuÈn ®−îc ly t©m lÊy
sinh khèi ë tèc ®é 5000 vßng/phót ë nhiÖt ®é
phßng vμ ®−îc pha trong m«i tr−êng ®ång
nu«i cÊy lo·ng.
M«i tr−êng ®ång nu«i cÊy (m«i tr−êng
nu«i cÊy mÉu sau l©y nhiÔm víi vi khuÈn):
MS (kh«ng cã NH4NO3) + 20 mg AS/l + 20 g
sucrose/l + 10 g gluco/l + 10 mM MES + 0,25
mgBA/l + 1g cassamino acid/l + 700 mg L-
asparagine monohydrat/l + 700 mg L-
glutamine/l + 7 g agar/l. §iÒu kiÖn ®ång nu«i
cÊy: 240C, tèi.
MÉu ®−îc ng©m trong dung dÞch vi
khuÈn trong 5 phót, thêi gian ®ång nu«i cÊy
lμ 3 ngμy. MÉu sau khi ®ång nu«i cÊy víi vi
khuÈn ®−îc röa khuÈn nhanh 3 - 5 lÇn trong
n−íc cÊt v« trïng hoÆc trong m«i tr−êng MS
v« trïng, sau ®ã chuyÓn mÉu sang nu«i cÊy
trªn m«i tr−êng diÖt khuÈn.M«i tr−êng diÖt
khuÈn gåm m«i tr−êng t¸i sinh chåi tèt nhÊt
tõ callus cã bæ sung 500 mg/l cefotaxime.
MÉu cÊy t¸i sinh ®−îc nu«i trong ®iÒu kiÖn
16 giê s¸ng/8 giê tèi, c−êng ®é chiÕu s¸ng
2500 lux, nhiÖt ®é nu«i cÊy 25 ± 20C. Tû lÖ
t¹o chåi, t¹o rÕ ®−îc tÝnh theo sè mÉu sèng
sau khi t¸i sinh.
Sù biÓu hiÖn cña gen GFP trªn callus,
chåi vμ rÔ ®−îc kiÓm tra t¹i ViÖn Di truyÒn
N«ng nghiÖp. Mçi c«ng thøc kiÓm tra 20
mÉu.
Sè liÖu ®−îc xö lý thèng kª theo ch−¬ng
tr×nh IRISTAT 4.0.
3. KÕT QU¶ NGHI£N CøU Vμ TH¶O
LUËN
3.1. Nghiªn cøu m«i tr−êng t¸i sinh
C¸c nghiªn cøu vÒ nh©n gièng in vitro
c©y hoa loa kÌn ®Òu kh¼ng ®Þnh m« v¶y cñ lμ
lo¹i m« cã kh¶ n¨ng t¸i sinh cao (NguyÔn
Quang Th¹ch, 1996, 1999; D−¬ng TÊn Nhùt,
2004). §Ó cã nguån mÉu thÝch hîp cho thÝ
nghiÖm chuyÓn gen, chóng t«i ®· tiÕn hμnh
x¸c ®Þnh m«i tr−êng t¹o callus tõ m« v¶y cñ
vμ m«i tr−êng t¸i sinh c©y tõ callus.
3.1.1. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña BA vμ
2,4D ®Õn sù h×nh thμnh callus cña
m« v¶y cñ
§Ó tÕ bμo v¶y cñ cã thÓ ph¶n ph©n ho¸
vμ h×nh thμnh callus, m«i tr−êng nu«i cÊy
®· ®−îc bæ sung tæ hîp BA vμ 2,4D víi c¸c
nång ®é kh¸c nhau. Sè liÖu thùc nghiÖm
trong b¶ng 1 cho thÊy, CT1 (§/C) cho tû lÖ
sèng, tû lÖ t¹o callus lμ cao nhÊt ®ång thêi
®©y lμ c«ng thøc duy nhÊt cã mÉu cÊy t¸i
sinh t¹o chåi víi tû lÖ kh¸ cao, ®¹t 46,67%.
§iÒu nμy kh¼ng ®Þnh kÕt luËn cña c¸c t¸c
gi¶ nªu trªn vÒ kh¶ n¨ng ph¸t sinh h×nh
th¸i cña m« v¶y cñ. Tuy nhiªn, callus t¸i
sinh ë c«ng thøc nμy l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng
t¹o chåi.
Bæ sung nång ®é cao cña BA vμ 2,4D ®·
lμm gi¶m tû lÖ sèng cña v¶y cñ Lilium
longflorum mét c¸ch râ rÖt. Tû lÖ sèng ®·
gi¶m tõ 100% ë CT1 (§/C) vμ CT2 xuèng chØ
cßn 41,38% ë CT7. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ t¹o
callus gi¶m tõ 90% ë CT1 xuèng cßn 14,29%
ë CT7 (B¶ng 1).
Quan s¸t h×nh th¸i cña callus cho thÊy,
callus t¸i sinh tõ CT2 lμ nh÷ng callus ph¸t
triÓn tèt, mμu vμng xanh, kh«ng xèp vμ cã
kh¶ n¨ng t¸i sinh t¹o chåi trong khi callus
t¸i sinh tõ c¸c c«ng thøc kh¸c ®Òu cã chÊt
l−îng kh«ng tèt, kh¶ n¨ng t¸i sinh t¹o chåi
kÐm (H×nh 3).
Nh− vËy, cã thÓ sö dông m«i tr−êng MS
bæ sung 0,5 mg BA/lÝt + 0,5 mg 2,4D/lÝt ®Ó
lμm m«i tr−êng t¸i sinh t¹o callus tõ m«
v¶y cñ lμm nguån nguyªn liÖu cho c¸c thÝ
nghiÖm chuyÓn gen.
Nghiên cứu tái sinh in vitro và chuyển gen green fluorescent protein vào cây hoa loa kèn...
124
3.1.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña BA ®Õn
kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi tõ callus
Callus t¹o ®−îc tõ c«ng thøc tèi −u cña
thÝ nghiÖm trªn ®· ®−îc cÊy chuyÓn vμo m«i
tr−êng cã bæ sung BA ë c¸c nång ®é kh¸c
nhau. KÕt qu¶ tr×nh bμy ë b¶ng 2 chØ râ, tû lÖ
sèng vμ t¹o callus trªn tÊt c¶ c¸c c«ng thøc
®Òu ®¹t 100%. Nh− vËy, BA ®· kh«ng g©y
¶nh h−ëng tíi tû lÖ sèng cña callus. Tuy
nhiªn, bæ sung BA ë nång ®é tõ 0,5 mg/lÝt trë
lªn kh«ng nh÷ng g©y øc chÕ kh¶ n¨ng t¸i
sinh t¹o chåi ®ång thêi sè chåi t¸i sinh/mÉu
cÊy còng gi¶m ®i râ rÖt. C«ng thøc bæ sung
1,0 mgBA/lÝt chØ cho tû lÖ mÉu t¸i sinh t¹o
chåi cßn 63,33% (CT5), trong khi ®ã c«ng thøc
bæ sung 0,25 mgBA/lÝt (CT2) cho tû lÖ mÉu t¸i
sinh t¹o chåi cao nhÊt vμ ®¹t 94,4% (B¶ng 2).
Bªn c¹nh ®ã, chÊt l−îng chåi còng gi¶m ®i khi
t¨ng nång ®é BA trong m«i tr−êng t¸i sinh.
Nh− vËy, nång ®é cña BA ¶nh h−ëng rÊt
lín ®Õn kh¶ n¨ng t¹o chåi tõ callus cña hoa
loa kÌn. M«i tr−êng thÝch hîp cho t¸i sinh
chåi tõ callus hoa loa kÌn lμ MS + 2% ®−êng
sucrose + 0,25 mgBA/l.
B¶ng 1. ¶nh h−ëng cña BA vμ 2,4 D ®Õn sù t¸i sinh callus cña m« v¶y cñ (sau 8 tuÇn)
CT BA (mg/l)
2,4D
(mg/l)
Tỷ lệ sống
(%)
Tỷ lệ tạo callus
(%)
Tỷ lệ tạo chồi
(%) Đặc điểm hình thái mẫu cấy
1 0,0 0,0 100,0 90,00 46,67 Callus phát triển bình thường, màu vàng hơi thâm, chồi mập, khoẻ
2 0,5 0,5 100,0 76,67 0,00 Callus phát triển tốt, màu vàng xanh, không xốp
3 0,5 1,0 93,33 51,72 0,00 Callus phát triển bình thường, màu vàng hơi thâm
4 1,0 0,5 73,33 30,43 0,00 Callus phát triển chậm, màu vàng hơi thâm
5 1,0 1,0 93,33 67,86 0,00 Callus phát triển khá, chặt, màu vàng
6 1,5 0,5 81,25 34,78 0,00 Callus phát triển kém
7 1,5 1,0 41,38 14,29 0,00 Callus phát triển rất kém, rất ít, màu vàng hơi đen
Ghi chú: Nền môi trường: MS + 8% sucrose, pH: 5,8, CT: công thức
B¶ng 2. ¶nh h−ëng cña BA ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh chåi tõ callus (sau 6 tuÇn)
CT
BA
(mg/l)
Tỷ lệ
sống
(%)
Tỷ lệ
tạo callus
(%)
Tỷ lệ
tạo chồi
(%)
Tỷ lệ tạo rễ
(%)
Số chồi/
mẫu cấy
(chồi)
Đặc điểm hình thái mẫu cấy
1 0,00 100 100 86,33 83,33 4,47 b Rễ khoẻ, nhiều lông hút, dài, chồi khoẻ, mập
2 0,25 100 100 94,44 94,44 5,36 a Rễ to, cứng, nhiều lông hút, dài, chồi rất mập, khoẻ,
3 0,50 100 100 80,56 77,78 3,72 c Rễ dài, mảnh, nhiều lông hút, chồi khoẻ,
4 0,75 100 100 72,22 91,67 2,89 d Rễ nhiều nhỏ, nhiều lông hút,hơi ngắn, chồi bé, ít,
5 1,00 100 100 63,33 86,67 1,86 e Rễ nhiều lông hút, ngắn, chồi ít, bé,
CV% 4,70
LSD0,05 0,196
Ghi chú: Nền môi trường MS + 2% sucrose, pH = 5,8
Nguyễn Thị Lý Anh, Đinh Trường Sơn, Nguyễn Thị Thanh Phương, Nguyễn Thị Hoa
125
3.2. Nghiªn cøu chuyÓn gen GFP
3.2.1. ¶nh h−ëng cña thêi gian nu«i cÊy
khëi ®éng ®Õn kh¶ n¨ng chuyÓn gen
nhê vi khuÈn A.tumefaciens
KÕt qu¶ chuyÓn gen nhê A.tumefaciens
phô thuéc chÆt chÏ vμo tr¹ng th¸i cña tÕ bμo
mÉu cÊy. TÕ bμo thùc vËt sinh tr−ëng tèt vμ
b−íc vμo qu¸ tr×nh ph©n chia th−êng cã kh¶
n¨ng tiÕp nhËn gen chuyÓn cao. §iÒu nμy
®−îc thÓ hiÖn râ trong thÝ nghiÖm: callus
®−îc cÊy chuyÓn trªn m«i tr−êng t¸i sinh
(MS + 2% ®−êng sucrose + 0,25 mg BA/l)
tr−íc khi l©y nhiÔm víi vi khuÈn (mÉu cÊy
®−îc nu«i cÊy khëi ®éng) tõ 2 ®Õn 5 ngμy cã
¶nh h−ëng tÝch cùc tíi kh¶ n¨ng sèng vμ t¸i
sinh cña chóng. Ngoμi ra, c¸c c©y t¸i sinh tõ
callus ®−îc tiÒn nu«i cÊy cã kh¶ n¨ng sinh
tr−ëng tèt h¬n h¼n so víi c©y t¸i sinh tõ
callus kh«ng qua giai ®o¹n nu«i cÊy khëi
®éng (B¶ng 3).
B¶ng 3. ¶nh h−ëng cña thêi gian nu«i cÊy khëi ®éng ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh mÉu
vμ chuyÓn gen (sau 8 tuÇn)
Tỷ lệ biểu hiện
gen GFP
CT
Thời gian
nuôi cấy
khởi động
(ngày)
Tỷ lệ
mẫu sống
sau tái sinh
(%)
Tỷ lệ
mẫu
tạo chồi
(%)
Tỷ lệ
mẫu
tạo rễ
(%)
Chiều
cao TB
cây
(cm)
Số lá
TB
(lá/cây)
Số chồi/
mẫu
cấy
(cây) Callus
(%)
Chồi
(%)
Rễ
(%)
1 (Đ/C) Không lây nhiễm 100 100 100 5,8 3,7 4,2 0,00 0,00 0,00
2 0 70,93 59,09 61,36 3,2 1,7 2,1 52,38 0,00 45,83
3 2 94,12 73,17 70,73 3,7 1,9 3,2 62,50 0,00 52,94
4 3 87,01 81,82 70,45 4,3 2,0 3,2 59,09 0,00 31,25
5 5 86,11 86,67 73,33 4,7 2,3 3,6 50,00 1,25 54,17
CV% 3,1 5,1 3,8
LSD0,05 0,158 0,139 0,144
.
H¬n thÕ, c¸c c«ng thøc cã mÉu cÊy ®−îc
tiÒn nu«i cÊy ®Òu cho tû lÖ vμ møc ®é biÓu
hiÖn gen GFP cao h¬n so víi c«ng thøc kh«ng
qua giai ®o¹n tiÒn nu«i cÊy. Sù biÓu hiÖn cña
gen GFP lμ t−¬ng ®èi râ, tû lÖ biÓu hiÖn tõ
52,38 - 62,5% ®èi víi callus vμ 31,25 - 52,94%
®èi víi rÔ. Riªng c«ng thøc 5 lμ c«ng thøc
duy nhÊt cã sù biÓu hiÖn cña gen GFP trªn
chåi t¸i sinh. Tuy nhiªn, tû lÖ chåi cã biÓu
hiÖn gen GFP chØ ®¹t 1,25% vμ gen GFP chØ
®−îc biÓu hiÖn ë mét vμi vÞ trÝ trªn mét sè l¸
cña chåi (B¶ng 3). Nh− vËy, ®Ó t¨ng kh¶
n¨ng chuyÓn gen mÉu cÊy lμ callus nªn ®−îc
nu«i cÊy khëi ®éng 5 ngμy tr−íc khi l©y
nhiÔm víi vi khuÈn A.tumefaciens nh»m
thÝch øng mÉu trong m«i tr−êng nu«i cÊy vμ
kÝch thÝch sù ph©n chia cña tÕ bμo callus.
3.2.2. Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña ph−¬ng ph¸p
l©y nhiÔm ®Õn kh¶ n¨ng chuyÓn gen nhê
vi khuÈn Agrobacterium tumerfaciens
Ph−¬ng ph¸p l©y nhiÔm vi khuÈn víi
mÉu cÊy kh«ng chØ b¶o ®¶m ®ñ l−îng vi
khuÈn tiÕp xóc vμ b¸m dÝnh trªn bÒ mÆt bÞ
th−¬ng cña m« thùc vËt mμ cßn ph¶i Ýt g©y
t¸c h¹i ®Õn kh¶ n¨ng sèng vμ t¸i sinh cña
mÉu. KÕt qu¶ trªn b¶ng 4 cho thÊy, tû lÖ
sèng cña callus ®· l©y nhiÔm víi vi khuÈn
sau khi chuyÓn qua m«i tr−êng t¸i sinh dao
®éng tõ 48,1% (CT5) ®Õn 70,23% (CT2).
Trong khi ®ã, CT1 (kh«ng l©y nhiÔm víi vi
khuÈn) cã tû lÖ mÉu sèng lμ 100%. Bªn c¹nh
®ã, kh¶ n¨ng t¸i sinh t¹o chåi, t¹o rÔ, còng
nh− c¸c chØ tiªu sinh tr−ëng vÒ chiÒu cao, sè
l¸ cña chåi t¸i sinh còng gi¶m ®i râ rÖt trªn
Nghiên cứu tái sinh in vitro và chuyển gen green fluorescent protein vào cây hoa loa kèn...
126
c¸c c«ng thøc cã l©y nhiÔm víi vi khuÈn
A.tumerfaciens. Trong c¸c c«ng thøc thÝ
nghiÖm, CT2 cho tû lÖ t¹o chåi vμ hÖ sè t¹o
chåi lμ cao nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, côm chåi t¸i
sinh ë CT2 cã chÊt l−îng tèt, chåi cã mμu
xanh, cao, sinh tr−ëng m¹nh.
ViÖc nhá trùc tiÕp dung dÞch vi khuÈn
A.tumefaciens lªn callus ®· lμm gi¶m râ rÖt tû
lÖ sèng, kh¶ n¨ng t¸i sinh cña callus còng
nh− sinh tr−ëng cña c¸c chåi t¸i sinh. ë CT3
vμ CT5 thÊy râ sù ph¸t triÓn rÊt m¹nh cña vi
khuÈn A.tumefaciens xung quanh callus sau 5
ngμy ®ång nu«i cÊy. Sù c¹nh tranh m«i
tr−êng vμ t¨ng sinh qu¸ møc cña vi khuÈn
khi ®ång nu«i cÊy lμ nguyªn nh©n cña kÕt
qu¶ nªu trªn. MÆc dï vËy, ë c¸c c«ng thøc thÝ
nghiÖm nμy l¹i cho sù biÓu hiÖn gen GFP lμ
kh¸ cao vμ ®¹t tû lÖ 83,33% mÉu sèng ë CT3.
Gen GFP chØ ®−îc biÓu hiÖn ë callus vμ
rÔ mμ kh«ng biÓu hiÖn ë chåi t¸i sinh. Cã thÓ
chåi t¸i sinh ®· kh«ng t¸i sinh tõ c¸c callus
®· ®−îc chuyÓn gen GFP hoÆc gen GFP ®·
kh«ng ®−îc biÓu hiÖn ë c¸c lo¹i m« kh¸c
ngoμi callus vμ rÔ.
B¶ng 4. ¶nh h−ëng cña ph−¬ng ph¸p l©y nhiÔm ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh mÉu
vμ chuyÓn gen (sau 8 tuÇn)
Biểu hiện gen GFP
(%)
Cây
CT
Tỷ lệ
mẫu sống
sau tái sinh
(%)
Tỷ lệ mẫu
tạo chồi
(%)
Tỷ lệ mẫu
tạo rễ
(%)
Chiều cao
TB cây
(cm)
Số lá TB
(lá/cây)
Số cây/
mẫu cấy
(cây) Callus
Chồi Rễ
1 (Đ/C) 100,00 100,0 100,0 7,8 3,2 6,5 0,00 0 0,00
2 70,23 93,3 100,0 4,7 2,9 4,5 66,67 0 75,00
3 63,53 90,3 74,2 3,5 2,3 3,8 83,33 0 47,37
4 58,33 75,9 72,4 3,5 2,2 2,8 33,33 0 31,58
5 48,10 80,0 43,3 2,5 2,1 1,7 36,84 0 41,67
6 53,33 86,7 73,3 3,2 2,0 2,3 30,00 0 30,77
CV% 4,8 4,5 5,5
LSD0,05 0,24 0,1 0,23
Ghi chú:
Tỷ lệ tạo chồi, tạo rễ được tính theo số mẫu sống sau khi tái sinh
CT1: Đối chứng (không lây nhiễm với vi khuẩn).
CT2: Mẫu được cắt trên giấy thấm, sau đó ngâm trong dung dịch vi khuẩn trong 5 phút.
CT3: Mẫu được cắt trên giấy thấm, sau đó nhỏ dung dịch vi khuẩn lên mẫu cấy.
CT4: Mẫu được cắt trong môi trường đồng nuôi cấy, sau đó ngâm trong dung dịch vi khuẩn trong 5 phút.
CT5: Mẫu được cắt trong môi trường đồng nuôi cấy, sau đó nhỏ dung dịch vi khuẩn lên mẫu cấy.
CT6: Cắt và ngâm mẫu trong dung dịch vi khuẩn trong 5 phút.
§¸nh gi¸ tæng hîp vÒ kh¶ n¨ng sèng, t¸i
sinh vμ sù biÓu hiÖn gen GFP cña m« callus
sau khi l©y nhiÔm víi vi khuÈn A.tumefaciens,
chóng t«i nhËn thÊy CT2 lμ c«ng thøc cho hiÖu
qu¶ cao nhÊt. Nh− vËy, ë giai ®o¹n l©y nhiÔm,
cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p c¾t mÉu trªn giÊy
thÊm sau ®ã ng©m mÉu cÊy trong dung dÞch vi
khuÈn A.tumefaciens trong 5 phót.
Nguyễn Thị Lý Anh, Đinh Trường Sơn, Nguyễn Thị Thanh Phương, Nguyễn Thị Hoa
127
B¶ng 5. ¶nh h−ëng cña thêi gian l©y nhiÔm ®Õn kh¶ n¨ng t¸i sinh mÉu
vμ chuyÓn gen (sau 8 tuÇn)
Tỷ lệ biểu hiện gen
GFP
Công
thức
Thời gian
lây nhiễm
(ngày)
Tỷ lệ
mẫu sống
sau tái sinh
(%)
Tỷ lệ
mẫu
tạo chồi
(%)
Tỷ lệ
mẫu
tạo rễ
(%)
Chiều
cao
TB cây
(cm)
Số lá
TB
(lá/cây)
Số chồi/
mẫu
cấy
(cây) Callus
(%)
Chồi
(%)
Rễ
(%)
1 (Đ/C) Không lây nhiễm 100 100 100 4,5 3,0 5,5 0 0 0
2 3 70,32 90,00 80,0 2,2 2,1 3,2 68,42 7,50 60,00
3 5 54,02 83,33 63,3 2,0 2,0 2,4 63,16 5,13 61,54
4 7 48,10 70,00 46,7 1,4 1,7 2,2 57,14 5,00 52,50
CV% 4,5 5,0 5,1
LSD0,05 0,14 0,13 0,2
.
A B C
A B C
H×nh 4. Sù biÓu hiÖn gen GFP
(A) kh«ng biÓu hiÖn, (B) biÓu hiÖn trªn callus, (C) biÓu hiÖn trªn rÔ
H×nh 5. Sù biÓu hiÖn cña gen GFP trªn: A - callus, B - rÔ, C - l¸
Nghiên cứu tái sinh in vitro và chuyển gen green fluorescent protein vào cây hoa loa kèn...
128
Thêi gian l©y nhiÔm chÝnh lμ thêi gian
®ång nu«i cÊy gi÷a vi khuÈn vμ callus ®Ó vi
khuÈn A.tumefaciens thùc hiÖn qu¸ tr×nh
chuyÓn gen vμo tÕ bμo thùc vËt. Qua b¶ng 5
nhËn thÊy: thêi gian ®ång nu«i cÊy víi vi
khuÈn A.tumefaciens cμng dμi th× tû lÖ mÉu
sèng, kh¶ n¨ng t¸i sinh t¹o chåi, t¹o rÔ cña
callus cμng gi¶m. Tû lÖ sèng cña callus ®·
gi¶m tõ 100% ë c«ng thøc ®èi chøng xuèng
cßn 70,32% ë c«ng thøc ®ån nu«i cÊy trong
thêi gian 3 ngμy (CT2) vμ chØ cßn 48,1% ë
c«ng thøc cã thêi gian ®ång nu«i cÊy lμ 7
ngμy (CT4). Tû lÖ t¸i sinh t¹o chåi ®¹t 90% ë
CT2 vμ gi¶m xuèng cßn 70% ë CT4. Bªn
c¹nh ®ã, c¸c chØ tiªu vÒ sè chåi t¸i sinh,
chiÒu cao c©y, sè l¸ trung b×nh ®Òu gi¶m khi
t¨ng thêi gian ®ång nu«i cÊy.
Theo dâi thÝ nghiÖm cho thÊy, c¸c c«ng
thøc CT3 vμ CT4 cã sù ph¸t triÓn m¹nh cña
vi khuÈn A.tumefaciens (vßng khuÈn nh×n
râ, sinh khèi vi khuÈn nhiÒu) l¹i cho tû lÖ
mÉu cã biÓu hiÖn gen GFP Ýt h¬n so víi CT2
(vßng khuÈn mê, sinh khèi vi khuÈn Ýt). Tû
lÖ mÉu cã biÓu hiÖn gen ë CT2 lμ cao nhÊt
vμ ®¹t 68,42% ë callus, 7,5% ë chåi vμ 60% ë
rÔ. §©y lμ c«ng thøc cã tû lÖ mÉu biÓu hiÖn
gen kh¸ cao vμ ®Æc biÖt lμ ®· thu ®−îc c¸c
chåi t¸i sinh cã biÓu hiÖn cña gen GFP trªn
l¸ (mét vμi l¸ hoÆc mét phÇn l¸ c©y) ®Ó h×nh
thμnh thÓ kh¶m. Râ rμng thêi gian ®ång
nu«i cÊy ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng chuyÓn
gen cña vi khuÈn A.tumefaciens vμo callus
cña hoa loa kÌn. Thêi gian ®ång nu«i cÊy
gi÷a callus vμ vi khuÈn A.tumefaciens thÝch
hîp lμ 3 ngμy.
4. KÕT LUËN
§· x¸c ®Þnh ®−îc m«i tr−êng t¸i sinh
thÝch hîp, ®ång thêi b−íc ®Çu nghiªn cøu
chuyÓn gen GFP (green fluorescent protein)
vμo c©y hoa loa kÌn tr¾ng Llium longiflorum
v¬i c¸c kÕt qu¶ sau:
Cã thÓ sö dông m«i tr−êng MS bæ sung
8% ®−êng sucrose vμ 0,5 mg BA/lÝt + 0,5 mg
2,4D/lÝt lμm m«i tr−êng t¸i sinh t¹o callus tõ
v¶y cñ lμm nguån m« cho chuyÓn gen.
M«i tr−êng thÝch hîp cho t¸i sinh t¹o
chåi tõ callus hoa loa kÌn lμ: MS + 2% ®−êng
sucrose + 0,25 mgBA/l.
Callus nªn ®−îc nu«i cÊy khëi ®éng 5
ngμy tr−íc khi cho l©y nhiÔm víi vi khuÈn
A.tumefaciens.
ë giai ®o¹n l©y nhiÔm, callus ®−îc c¾t
trªn giÊy thÊm sau ®ã ng©m trong dung dÞch
vi khuÈn A.tumefaciens trong 5 phót. Thêi
gian l©y nhiÔm (®ång nu«i cÊy) gi÷a callus vμ
vi khuÈn A.tumefaciens thÝch hîp lμ 3 ngμy.
Gen GFP ®· biÓu hiÖn trªn callus còng
nh− ë rÔ vμ chåi cña c©y t¸i sinh tõ callus.
Sù biÓu hiÖn cña gen GFP lμ t−¬ng ®èi râ, tû
lÖ biÓu hiÖn tõ 52,38 - 62,5% ë callus, 31,25 -
52,94% ë rÔ vμ 1,25% trªn chåi.
TμI LIÖU THAM KH¶O
NguyÔn ThÞ Lý Anh, §inh Tr−êng S¬n, Bïi
ThÞ Mü H¹nh, NguyÔn ThÞ H−¬ng (2007).
Nghiªn cøu chuyÓn gen GFP vμo c©y
Lilium Oriental hybrid “Siberia”. C«ng
nghÖ sinh häc thùc vËt trong c«ng t¸c
nh©n gièng vμ chän t¹o gièng hoa. NXB.
N«ng nghiÖp, 2007, tr.195-202.
D−¬ng TÊn Nhùt (1994). Nh©n gièng HuÖ
T©y b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy v¶y cñ.
T¹p chÝ Sinh häc 3/1994, tr.29 - 30.
NguyÔn Quang Th¹ch, NguyÔn ThÞ Ph−¬ng
Th¶o, NguyÔn ThÞ Lý Anh (2006). C¶m
øng t¹o callus vμ t¸i sinh chåi tõ callus ë
c©y hoa loa kÌn Lilium formolongo lμm c¬
së cho c«ng t¸c chän t¹o gièng b»ng kü
thuËt chuyÓn gen. T¹p chÝ C«ng nghÖ sinh
häc 3(4),tr.495-502.
Nguyen Thi Phuong Thao, Nguyen Quang
Thach (2008). Developing an
Agrobacterium - mediated transformation
system for lilium × formolongo thin cell
layer of bulb scales. T¹p chÝ Khoa häc vμ
Nguyễn Thị Lý Anh, Đinh Trường Sơn, Nguyễn Thị Thanh Phương, Nguyễn Thị Hoa
129
ph¸t triÓn - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp
Hμ Néi, sè ®Æc biÖt, 4/2008, tr.123- 128.
Clive J.(2008). Reporte on global status of
biotech/GM crops. Brief 39. International
service for the acquisition of Agri-Biotech
applications.
Hoshi Y., M.Kondo, S.Mori, Y.Adachi,
M.Nakano, H.Kobayashi (2004).
Production of transgenic lily plants by
Agrobacterium - mediated transformation,
Plant Cell Rep. 22:359-364.
Hoshi Y., Kondo M., Kobayashi H., Mori S.,
Nakano M. (2005). Agrobacterium-
mediated transformation of Lilium
longiflorum. Acta Hort 673, vol 2: 543-547.
Mercuri A., L.De Benedtti, S.Bruna,
R.Begliano, C.Bianchini, G.Foglia,
T.Schiva. Agrobacterium - mediated
transformation with rol genes of Lilium
longiflorum Thumb. ISHS Acta
Horticluturae 612.
Ogaki M., Furuichi Y., Kuroda K., Chin D.
P.; Ogawa Y., Mil M. (2008). Importance
of co-cultivation medium pH for successful
Agrobacterium - mediated transformation
of Lilium × formolongo. Plant cell reports
2008, vol. 27, no4, pp. 699-705.
Watada A. , Yun D. J., Matsumoto T.,
Niu X., Wu Y., Kononowicz A. K.,
Bressan R. A. , Hasegawa P. M. (1998).
Microprojectile bombardment - mediated
transformation of Lilium longiflorum.
Plant cell reports , vol. 17, no4, pp. 262-
267 (37 ef.).
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- nghien_cuu_tai_sinh_in_vitro_va_chuyen_gen_green_fluorescent_protein_vao_cay_loa_ken.pdf