Đề tài Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng

DHDTVĐ cũng có những nhƣợc điểm nhƣ: Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 71 - Khó vận dụng ở những môn học có tính trừu tƣợng cao: Phƣơng pháp này không cho kết quả nhƣ nhau đối với tất cả các môn học, mặc dù nó có thể đƣợc áp dụng một cách rộng rãi. Thực tế cho thấy những môn học gắn bó càng nhiều với thực tiễn thì càng dễ xây dựng vấn đề, và vì vậy khả năng ứng dụng của phƣơng pháp càng cao. Đối với môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam là một môn học nặng về lý thuyết, không có nhiều vấn đề thực tiễn để giáo viên phát hiện và lựa chọn. Song về mặt học thuật, đây lại là một môn học rất có đất để tìm hiểu, nghiên cứu. - Khó vận dụng cho lớp đông: Lớp càng đông thì càng có nhiều nhóm nhỏ vì vậy việc tổ chức, quản lý sẽ càng phức tạp, một giáo viên rất khó theo dõi và hƣớng dẫn thảo luận cho cả chục nhóm ngƣời học. Trong trƣờng hợp này, cần có những biện pháp để quản lý lớp tốt hơn. Đối với môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam, vấn đề có thể đƣợc giáo viên xây dựng theo hai dạng sau: + Dạng 1: Vấn đề đƣợc giáo viên và ngƣời học biết về nội dung. Về phƣơng pháp và giải pháp, giáo viên có thể biết đầy đủ hoặc một phần, còn ngƣời học thì chƣa biết và họ cần phải đƣa ra quan điểm riêng. - Ví dụ 1: Hãy đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục những nhược điểm trong tính cách của người Việt Nam? Đối với vấn đề này, sinh viên phải xác định đƣợc đâu là nhƣợc điểm của ngƣời Việt Nam (phải là những nhƣợc điểm đƣợc các nhà nghiên cứu công nhận từ trƣớc đến nay); nguyên nhân lịch sử của những nhƣợc điểm đó, để từ đó đƣa ra những biện pháp khắc phục cụ thể... - Ví dụ 2: Làm thế nào để giới thiệu văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế? Đối với vấn đề này, sinh viên cần lựa chọn những giá trị văn hóa đặc sắc nhất của dân tộc để tìm hiểu, nghiên cứu, trên cơ sở đó đƣa ra những nhận định và giải pháp của cá nhân hoặc nhóm. - Ví dụ 3: Làm thế nào để khai thác hiệu quả một giá trị văn hóa truyền Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 72 thống cho hoạt động du lịch? Đối với vấn đề này, sinh viên phải tìm hiểu rõ về một giá trị văn hóa cụ thể, xem xét nó dƣới góc độ liên quan đến lĩnh vực du lịch để đƣa ra giải pháp khai thác hiệu quả. + Dạng 2: Giáo viên và ngƣời học đều chƣa biết nội dung của vấn đề cũng nhƣ phƣơng pháp và giải pháp tiến hành. Ví dụ: Hãy đưa ra ba vấn đề quan trọng nhất đối với sự phát triển Văn hóa truyền thống của dân tộc trong thời đại ngày nay và cách thức giải quyết các vấn đề đó? Đối với vấn đề này, thƣờng đƣợc xem xét dƣới góc độ chính sách vĩ mô và mỗi ngƣời sẽ có một quan điểm, một sự định hƣớng khác nhau. Các ý kiến sẽ đƣợc trao đổi, thảo luận để tìm ra những nội dung xác đáng, đƣợc nhiều ngƣời đồng tình nhất. Trên đây chỉ là một số ví dụ minh họa có thể áp dụng đối với phƣơng pháp DHDTVĐ. Tùy theo hoàn cảnh học tập cụ thể, mỗi giáo viên có thể nghiên cứu, định hƣớng để đƣa ra những vấn đề mang tính thời sự nhất nhằm “kích não” cho sinh viên, giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng phát hiện, tìm kiếm và giải quyết vấn đề một cách khoa học nhất. 3.1.3. Sử dụng phim tƣ liệu trong giảng dạy (Teaching with videos) Bên cạnh những cách giảng dạy truyền thống, với sự hỗ trợ của các phƣơng tiện hiện đại nhƣ máy vi tính, máy chiếu, giáo viên hoàn toàn có thể sƣu tầm và biên soạn những đoạn/tập phim tƣ liệu có liên quan đến môn học để trình chiếu trên lớp cho sinh viên xem. Đây là một cách truyền thụ kiến thức dễ đƣợc sinh viên tiếp nhận hơn là giảng lý thuyết thuần túy bởi sự phong phú, hấp dẫn, sinh động của hình ảnh trực quan. Bên cạnh đó, giáo viên còn có thể sử dụng phim tƣ liệu nhƣ một công cụ hữu hiệu để kích thích kỹ năng tƣ duy, phân tích và nhìn nhận vấn đề của sinh viên. Theo chúng tôi, phƣơng pháp sử dụng phim tƣ liệu trong giảng dạy có thể đƣợc ứng dụng theo các mô hình bài giảng sau: Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 73 - Mô hình 1: Giáo viên chuẩn bị phim tƣ liệu liên quan đến môn học và hệ thống các câu hỏi; sinh viên xem phim, sau đó trả lời các câu hỏi trên cơ sở cá nhân hoặc nhóm. Đối với mô hình này, giáo viên phải chú ý biên soạn hệ thống các câu hỏi làm nổi bật nội dung của vấn đề cần trình bày. - Mô hình 2: Giáo viên cho sinh viên xem phim tƣ liệu trên lớp; yêu cầu sinh viên về nhà tổng kết nội dung bài giảng (có thể tham khảo thêm tài liệu ngoài) rồi nộp cho giáo viên. Trong buổi học sau, giáo viên sẽ xem xét, đánh giá, lựa chọn ra những ý kiến đúng, chính xác và chƣa chính xác để thông báo trƣớc cả lớp, sau đó hệ thống lại những nội dung chính trong phim kết hợp với phần lý thuyết để tạo thành một nội dung vấn đề hoàn chỉnh. Mô hình này có thể áp dụng với những phim tƣ liệu quá dài, chiếm nhiều thời gian của tiết học trên lớp, hơn nữa buộc sinh viên về nhà phải tiếp tục làm việc thêm để hoàn thành bài tập mà giáo viên giao. - Mô hình 3: Sinh viên xem phim tƣ liệu, sau đó tiến hành thảo luận trực tiếp trên lớp dƣới sự điều hành của giáo viên, cuối cùng giáo viên tổng kết những nội dung chính trong phim có liên quan đến tiết học. Tuy nhiên, khó khăn của phƣơng pháp này là khó sƣu tầm đƣợc những tập phim tƣ liệu có giá trị, có chất lƣợng cả về hình ảnh và âm thanh. Phần lớn tƣ liệu mà giáo viên sƣu tầm đƣợc là các đoạn phim ngắn, nội dung, ý tƣởng chƣa hoàn chỉnh. Vì thế, để có đƣợc một giờ học hiệu quả với phim tƣ liệu, thiết nghĩ các giáo viên phải dày công biên soạn, lắp ghép các đoạn phim, xây dựng thêm thuyết minh phụ đề nếu cần để có thể đáp ứng đầy đủ mục tiêu, yêu cầu của tiết học. Không nên cho sinh viên xem những đoạn phim nửa vời, điều này sẽ làm giảm giá trị của phƣơng pháp và gây tâm lý thất vọng trong sinh viên. Dự kiến với phƣơng pháp này, chúng tôi có thể áp dụng trong những tiết học sau: Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 74 1. Chương 4 - Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân, Phần Tín ngưỡng, có thể cho sinh viên xem phim tƣ liệu về “Tín ngƣỡng phồn thực”. Trong tập phim này nêu rất rõ về nguồn gốc hình thành của tín ngƣỡng phồn thực trên thế giới và Việt Nam, các hình thức biểu hiện của tín ngƣỡng đó trong đời sống xã hội, trong văn hóa truyền thống của ngƣời Việt, ngƣời Chăm và dấu ấn còn lại ngày nay trong một lễ hội cổ truyền ở vùng đất Tổ - Phú Thọ Nếu còn thời gian, sinh viên có thể xem thêm một đoạn phim tƣ liệu về một lễ hầu đồng - tín ngƣỡng thờ Mẫu của dân tộc. 2. Chương 5 - Văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên, Phần Văn hóa ẩm thực, có thể xem 2 phim tƣ liệu có tên gọi “Hạt lúa quê tôi” (giới thiệu những món ăn truyền thống có xuất xứ từ hạt gạo - loại thực phẩm quan trọng nhất góp phần cơ cấu nên bữa ăn của ngƣời Việt nhƣ các món bánh, bún, phở, xôi, chè) và phim “Ẩm thực khẩn hoang” (giới thiệu các món ăn hoang dã của vùng sông nƣớc miền Nam, khi ông cha chúng ta từ miền Bắc vào khu vực đồng bằng sông Cửu Long lập nghiệp, đã tận dụng tất cả những gì mà thiên nhiên ban tặng, để từ đó thấy đƣợc sự khác biệt trong gia tài văn hóa ẩm thực của hai miền Bắc - Nam). Phần Văn hóa Ở, mặc dù nội dung bài giảng chủ yếu đề cập đến kiến trúc nhà truyền thống của ngƣời Việt miền Bắc, nhƣng để cung cấp cho sinh viên một cái nhìn đầy đủ về văn hóa kiến trúc của các dân tộc trên lãnh thổ Việt Nam, chúng tôi dự kiến giới thiệu phim tƣ liệu “Dấu ấn nhà truyền thống các dân tộc Việt Nam” với các hình thức nhà đất, nhà sàn, nhà rông, nhà dài, nhà rƣờng, nhà ngói sân gạch 3. Chương 6 - Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội, Phần Nho giáo với văn hóa Việt Nam, có thể cho sinh viên xem phim tƣ liệu “Nho giáo ở Việt Nam” giới thiệu về sự ra đời của Nho giáo, quá trình du nhập và phát triển ở Việt Nam, đặc điểm của Nho giáo Việt Nam, vai trò của Nho giáo đối với tổ Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 75 chức chính quyền của Nhà nƣớc phong kiến Việt Nam, ảnh hƣởng của Nho giáo trong đời sống văn hóa - xã hội của dân tộc Tuy nhiên, tất cả những nội dung của các tập phim mà chúng tôi giới thiệu ở trên, sinh viên phải xem phim và khái quát hóa thành các vấn đề, các ý chính. Phần việc này không hề đơn giản, bởi để có thể đi từ cụ thể tới khái quát, sinh viên phải rèn luyện cho mình óc phân tích và khả năng phát hiện vấn đề. Đó cũng là mục tiêu quan trọng mà phƣơng pháp giảng dạy này hƣớng tới. Song khó khăn lớn nhất vẫn là về mặt thời gian, thời lƣợng của chƣơng trình không cho phép, vì thế tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể, chúng tôi sẽ lựa chọn nên áp dụng phƣơng pháp này với những nội dung giảng dạy nào thật càn thiết. 3.2. Đề xuất một số mô hình bài giảng - bài tập thực tế theo đặc thù môn học 3.2.1. Mô hình bài giảng: 3.2.1.1. Giờ lý thuyết: Giờ lên lớp lý thuyết là giờ học chiếm nhiều thời lƣợng nhất trong một môn học (từ 50%-70% tùy theo cơ cấu của từng môn). Đây là giờ học chính để giáo viên truyền tải đến sinh viên lƣợng kiến thức chủ yếu, trong giờ học này, giáo viên đóng vai trò chủ động trong việc tổ chức lớp học, điều hành các hoạt động giảng dạy và học tập trên lớp dựa theo kịch bản lên lớp đã chuẩn bị sẵn. Trƣớc đây, giờ lên lớp lý thuyết thƣờng đƣợc biết đến chủ yếu dƣới hình ảnh thầy đọc trò ghi. Nhƣng trƣớc yêu cầu đổi mới của ngành giáo dục, đặc biệt là theo yêu cầu của phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ, từng giáo viên cũng phải nỗ lực để tìm ra một diện mạo mới cho giờ lên lớp lý thuyết của mình, sao cho những giờ học đó không đƣợc quá đơn điệu, nhàm chán hoặc gây cho sinh viên tâm lý làm việc căng thẳng, nặng nề. Vì thế, chúng tôi đã cố gắng Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 76 nghiên cứu và dự kiến áp dụng một số mô hình bài giảng với giờ lên lớp lý thuyết nhƣ sau: - Mô hình 1: Giảng viên giảng lý thuyết, kết hợp xây dựng những câu hỏi liên quan đến bài giảng và hỏi xen kẽ trong giờ học. Với hình thức này sẽ buộc sinh viên phải chú ý nghe giảng liên tục, đồng thời cũng buộc họ phải hoạt động trí óc thƣờng xuyên để có thể trả lời đƣợc những câu hỏi giáo viên đặt ra. Hơn thế nữa, khi tham gia suy nghĩ và trả lời câu hỏi, sẽ giúp ngƣời học nhìn rõ vấn đề và ghi nhớ vấn đề lâu hơn, sâu sắc hơn. - Mô hình 2: Giáo viên giảng lý thuyết trên lớp, cuối buổi yêu cầu một số sinh viên hệ thống lại những nội dung chính mà giáo viên đã trình bày trong giờ học. Mô hình này cũng buộc ngƣời học phải chăm chú nghe giảng, chăm chú ghi bài và điều quan trọng là giúp họ rèn luyện tƣ duy hệ thống hóa và khái quát hóa vấn đề. Điều này rất quan trọng bởi nó giúp sinh viên có đƣợc cái nhìn tổng quan sau mỗi bài giảng. Nếu bao quát đƣợc nội dung từng tiết học, sinh viên có thể thuộc bài ngay trên lớp mà không mất quá nhiều thời gian, công sức cho phần tự học ở nhà và ôn luyện cuối kỳ thi. - Mô hình 3: Giáo viên giảng lý thuyết trên lớp, cuối buổi phát phiếu cho sinh viên, sinh viên điền câu hỏi chất vấn hoặc đƣa ra những câu hỏi có liên quan đến nội dung môn học hay những vấn đề mà họ chƣa nắm rõ rồi nộp lại cho giáo viên, giáo viên sẽ giải đáp trong buổi học sau. Mục tiêu của cách làm này là nhằm tăng cƣờng khả năng tƣơng tác giữa ngƣời dạy và ngƣời học, bởi sự hạn chế của thời gian lên lớp thƣờng không đủ cho giáo viên giải đáp những thắc mắc của sinh viên. Bên cạnh đó, cách làm này cũng tạo cơ hội cho những sinh viên chƣa nắm vững vấn đề nhƣng lại e ngại không dám hỏi bài trên lớp đƣợc hỏi giáo viên một cách thoải mái mà không sợ bị các bạn hay giáo viên đánh giá, coi thƣờng (sinh viên không cần điền tên mình vào phiếu Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 77 hỏi). Mô hình này cũng buộc giáo viên phải không ngừng hoàn thiện bản thân, nâng cao kiến thức để có thể đáp ứng đƣợc những yêu cầu của sinh viên. 3.2.1.2. Giờ thảo luận: Giờ thảo luận là một trong những giờ học quan trọng nhất của phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ. Mục đích của giờ thảo luận là buộc tất cả sinh viên phải làm việc, phải trình bày ý kiến và thể hiện quan điểm của mình, qua đó cho thấy khả năng nắm bắt và giải quyết vấn đề của họ. Giờ thảo luận cũng giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng tranh luận để bảo vệ quan điểm cá nhân, kỹ năng biết lắng nghe ngƣời khác Ngoài những định hƣớng nội dung thảo luận lớn, giáo viên hoàn toàn có thể tiến hành xen kẽ các giờ thảo luận nhỏ trong các giờ lên lớp lý thuyết để thay đổi không khí của buổi học. Để các giờ thảo luận nhƣ vậy diễn ra sôi nổi, hấp dẫn và mới mẻ, thiết nghĩ có thể áp dụng 2 mô hình sau: - Mô hình 1: Yêu cầu sinh viên sƣu tầm hình ảnh, tƣ liệu theo chủ đề, sau đó trình bày bằng hình ảnh, bảng biểu, sơ đồ trƣớc lớp. Đây là cách học trực quan sinh động, với việc sinh viên phải tự mình tìm kiếm tƣ liệu thay vì thụ động đón nhận những hình ảnh tƣ liệu từ phía giáo viên sẽ giúp họ nắm vững vấn đề hơn, say mê với giờ học hơn đồng thời cũng giúp họ rèn luyện phƣơng pháp khoa học thu thập và xử lý tƣ liệu, phục vụ cho quá trình nghiên cứu khoa học hoặc làm khóa luận tốt nghiệp sau này. - Mô hình 2: Yêu cầu một nhóm sinh viên chuẩn bị tƣ liệu hình ảnh và mang đến lớp, sau đó chỉ định 1 nhóm sinh viên khác diễn giải, giải thích nội dung, ý nghĩa của những hình ảnh đó, cuối cùng nhóm sinh viên 1 (nhóm chuẩn bị tƣ liệu) sẽ đánh giá đúng, sai và trình bày thêm hoặc “chốt” lại vấn đề. Sinh viên thƣờng có tính cạnh tranh cao, vì thế họ sẽ nỗ lực học tập để không bị thua bạn bè, nhất là khi tinh thần học tập đó đƣợc kết hợp với tinh thần làm việc nhóm. Hơn nữa, với mô hình này sẽ cho phép sinh viên đƣợc tự Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 78 do bày tỏ quan điểm, nhận thức của mình, vì thế lớp học sẽ đón nhận đƣợc những thông tin đa dạng, đa chiều dƣới nhiều góc độ khác nhau. Ngay cả giáo viên cũng sẽ đƣợc lợi với phƣơng pháp này bởi với sự làm việc tập thể của sinh viên, họ có thể nêu và giải quyết những vấn đề mà giáo viên chƣa biết hoặc chƣa kịp tìm hiểu 3.2.1.3. Giờ tự học, tự nghiên cứu Với triết lý tăng tính chủ động, tích cực của ngƣời học trong đào tạo theo tín chỉ, việc tự học, tự nghiên cứu của sinh viên là một hoạt động bắt buộc nhằm đảm bảo sự cân đối hợp lý giữa tải trọng kiến thức và thời gian tiếp xúc trực tiếp giữa giảng viên và sinh viên, đƣợc coi là một hình thức dạy học bằng chính các hoạt động học tập của ngƣời học. Hoạt động tự học tự nghiên cứu của sinh viên bao hàm cả 2 công việc: chuẩn bị cho các giờ lên lớp (lý thuyết, seminar, làm việc nhóm...) và tự học có hƣớng dẫn (nghiên cứu, đọc tài liệu, hoàn thành các nhiệm vụ học tập, làm bài tập tuần, tháng, bài tập cuối kỳ...). Mục tiêu chính của việc tổ chức hình thức dạy học này là rèn luyện cho sinh viên khả năng tự nghiên cứu, học hỏi, khả năng độc lập phát hiện và giải quyết vấn đề với các nguồn tài liệu, kinh nghiệm và những kiến thức, kỹ năng đƣợc triển khai ở trên lớp. Thông thƣờng có 2 xu hƣớng lựa chọn nội dung dành cho phần tự học, tự nghiên cứu của sinh viên: phần nội dung không dạy trên lớp và phần nội dung có tính mở rộng, thách thức cao. Song không phải sinh viên nào cũng biết cách tự học có hiệu quả, vì thế nhiệm vụ của giáo viên là phải định hƣớng và giúp đỡ sinh viên. Với giờ tự học trên lớp, chúng tôi thƣờng tiến hành theo cách thức sau: - Mô hình tự học trên lớp - Dạy cách đọc tài liệu: Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 79 Trƣớc hết, giáo viên chọn trong chƣơng trình môn học những nội dung, vấn đề nhất định (ngoài những nội dung, vấn đề đã đƣợc giảng dạy, thảo luận tại lớp hoặc hoạt động theo nhóm) để cho sinh viên tự đọc tài liệu, giáo trình trên lớp, có chỉ rõ mục đích, yêu cầu và cách thức thực hiện. Sau đó, giáo viên qui định khoảng thời gian cụ thể cho sinh viên tự đọc. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, với giờ tự học trên lớp, nếu giáo viên không theo sát thì rất ít sinh viên dùng để đọc giáo trình mà thƣờng quay ra làm việc riêng. Họ thƣờng nghĩ đơn giản rằng, đọc sách thì về nhà đọc cũng đƣợc dù rằng trên thực tế sau khi về nhà họ lại bị cuốn vào một công việc khác. Vì thế để kiểm tra việc đọc của sinh viên cũng nhƣ nhằm mục đích hƣớng dẫn cho sinh viên cách đọc tài liệu, chúng tôi thƣờng áp dụng phƣơng pháp sau: Sau khi hết thời gian qui định, chúng tôi chỉ định ngẫu nhiên từ 2 - 3 sinh viên lên bảng ghi tóm tắt lại những nội dung vừa đọc đƣợc, yêu cầu ghi ý chính và phải đảm bảo đủ ý và có tính hệ thống. Kết quả cho thấy là không có một sinh viên nào trình bày đƣợc đủ ý cần thiết và mỗi một sinh viên lại ghi những ý khác nhau theo cách hiểu của mình và theo những gì mình nhớ đƣợc. Tiếp đến, chúng tôi gọi những sinh viên khác đánh giá về phần ghi bảng của bạn mình theo tiêu chí đúng hay sai, thừa hay thiếu? Nếu sai thì sửa nhƣ thế nào và nếu thiếu thì bổ sung ra sao?... Cuối cùng, giáo viên sẽ tổng kết lại tất cả những ý quan trọng nhất cần phải nhớ trong phần tự đọc đó và yêu cầu sinh viên sửa lại để có đƣợc một kiến thức hoàn chỉnh. Đối với phần nội dung có tính mở rộng, thông thƣờng nên dành cho việc tự học ở nhà của sinh viên. Khi đó, nhiệm vụ của giáo viên là phải cung cấp tài liệu và giới thiệu địa chỉ tìm tài liệu tối thiểu sinh viên cần đọc, nghiên cứu; hƣớng dẫn cách thức tìm kiếm, xử lý thông tin khi tự học, tự nghiên cứu (chỉ rõ cách tìm kiếm theo cấu trúc kiến thức của bài học, cụ thể đến từng chƣơng, mục, trang của các học liệu thông qua các phiếu học tập phát cho sinh viên trong giờ lên lớp của bài học đó). Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 80 3.2.2. Bài tập thực tế Kết hợp với nội dung giảng dạy, đối với môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam, mặc dù là một môn học lý thuyết nhƣng để nâng cao tính chủ động sáng tạo và tinh thần tự học, tự nghiên cứu của sinh viên, giáo viên có thể xây dựng những bài tập riêng phù hợp với đặc thù môn học và chuyên ngành đào tạo. Có thể chia thành hai dạng bài tập: bài tập nghiên cứu và bài tập thực hành. - Bài tập nghiên cứu: Kết thúc mỗi nội dung học tập, giáo viên có thể ra dạng bài tập này với sinh viên nhƣ một cách hệ thống hóa và nhắc lại kiến thức đã học trên lớp, đồng thời buộc sinh viên phải tƣ duy để nâng cao vốn hiểu biết của mình, đáp ứng yêu cầu đề ra của bài tập. Một số ví dụ cụ thể: 1. Trong Chương 1 - Văn hóa học và văn hóa Việt Nam, Phần Hoàn cảnh địa lý và Không gian văn hóa Việt Nam, có thể ra một bài tập nghiên cứu nhƣ: “Yếu tố nƣớc đƣợc thể hiện nhƣ thế nào trong các thành tố văn hóa Việt Nam?”. Để giải đáp vấn đề này, sinh viên phải nắm đƣợc điều kiện tự nhiên của Việt Nam là môi trƣờng sông nƣớc và yếu tố nƣớc có mặt sâu đậm trong văn hóa dân tộc từ lối sống, tổ chức xã hội đến phƣơng thức tƣ duy từ đó đƣa ra các ví dụ minh họa để chứng minh. 2. Cũng trong Chƣơng 1, Phần Mối quan hệ giữa văn hóa Việt Nam và khu vực, có thể đƣa ra bài tập “Tại sao nói Việt Nam nhƣ một Đông Nam Á thu nhỏ?”. Với đề tài này, sinh viên phải chứng minh văn hóa Việt Nam trong lịch sử có quan hệ gần gũi với văn hóa Đông Nam Á nhƣ thế nào, bao gồm cả phƣơng diện gần gũi về nguồn gốc chủng tộc, về ngôn ngữ, về lối tƣ duy, về phƣơng thức canh tác, tổ chức cộng đồng Hoặc một bài tập khác nhƣ “Hãy lấy một số bằng chứng để làm sang tỏ nhận xét về văn hóa Việt Nam - Vỏ Tàu mà Lõi Việt”. Sinh viên cần phải làm rõ mối quan hệ đặc biệt giữa văn hóa Việt Nam và văn hóa Trung Hoa, vừa giao lƣu vừa cƣỡng bức, phải hiểu đƣợc văn hóa Việt Nam đã chịu những ảnh hƣởng gì từ văn hóa Trung Quốc Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 81 nhƣng ông cha ta đã tiếp biến thành công để biến những giá trị văn hóa đó thành gia tài văn hóa của ngƣời Việt nhƣ thế nào 3. Trong Chương 3 - Văn hóa tổ chức đời sống tập thể, Phần Tổ chức nông thôn, có thể ra bài tập: “Bằng các thành tố văn hóa Việt Nam, hãy chứng minh văn hóa Việt Nam là văn hóa Làng xã?”. Với bài tập này, sinh viên phải nắm đƣợc cội nguồn sâu xa của văn hóa Việt Nam là văn minh nông nghiệp lúa nƣớc. Yếu tố nông nghiệp đã ăn sâu vào mọi phƣơng diện văn hóa truyền thống của dân tộc, tổ chức Làng xã là tổ chức xã hội quan trọng nhất của mỗi ngƣời dân Việt Nam, góp phần hình thành nên Văn hóa Làng xã trong đời sống và tâm thức của mỗi ngƣời, tạo nên các hằng số văn hóa Nông thôn - Nông nghiệp - Xóm làng. Cũng nằm trong phần Tổ chức nông thôn, có thể đƣa them một số bài tập nghiên cứu nhƣ: “Cơ sở văn hóa nào giải thích câu nói dân gian - Phép vua thua lệ làng?” hay “Hãy giải mã biểu tƣợng cây đa - bến nƣớc - sân đình trong văn hóa Việt Nam?” 4. Trong Chương 6 - Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội, chủ yếu tìm hiểu về các tôn giáo có ở Việt Nam nhƣ Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo, có thể đƣa ra một số bài tập nghiên cứu cho sinh viên nhƣ: - Tìm hiểu sự khác biệt trong việc tiếp nhận Nho giáo giữa Việt Nam và Nhật Bản? - Những khác biệt cơ bản của nền giáo dục xƣa và nay? - Giải mã biểu tƣợng bông sen trong Phật giáo Việt Nam? - Khái quát những điểm tƣơng đồng và khác biệt về bản chất của các tôn giáo? Và còn rất nhiều bài tập nghiên cứu nhƣ vậy có thể giao cho sinh viên nhƣ một phần tổng két và nâng cao kiến thức của từng ội dung học tập trong chƣơng trình. Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 82 - Bài tập thực hành: Dạng bài tập này đối với môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam không thể áp dụng nhƣ những môn học đòi hỏi sự liên hệ thực tế nhiều mà phải áp dụng một cách linh hoạt và tùy theo điều kiện khách quan của sinh viên cũng nhƣ thời gian học tập cụ thể của môn học. Chẳng hạn nhƣ nếu môn học đƣợc giảng dạy từ 10 tuần đến 15 tuần, quĩ thời gian sẽ rộng rãi hơn rất nhiều so với chỉ có 5 tuần học và sinh viên sẽ hào hứng tham gia thực hiện những bài tập do giáo viên đề ra. Dẫu sao, ở đây chúng tôi cũng xin đơn cử một số bài tập có thể ứng dụng đƣợc để nâng cao tính chủ động sáng tạo của ngƣời học, phù hợp với yêu cầu của đào tạo theo hệ thống tín chỉ: 1. Khảo tả một đến hai phong tục, tập quán của Việt Nam. 2. Viết một tiểu luận ngắn (3-5 trang) về một vấn đề văn hóa tự chọn. 3. Đi thực tế Làng nghề, Phố nghề. 4. Tham quan các công trình kiến trúc tôn giáo (Đình - nơi thờ thần Thành hoàng, Phủ - nơi thờ Mẫu, Đền - nơi thờ thần của Đạo giáo, Chùa - nơi thờ Phật, Văn Miếu - nơi thờ các bậc tiên hiền của Nho giáo, Nhà thờ - nơi thờ Chúa). 5. Đóng tiểu phẩm, múa hát, chơi nhạc cụ dân tộc (tùy thuộc vào khả năng của sinh viên). Trên đây chỉ là một số gợi ý để giúp cho việc biến một môn học nặng về lý thuyết nhƣ môn Cơ sở văn hóa Việt Nam trở thành một môn học gắn với thực tiễn nhiều hơn, hấp dẫn, sinh động hơn đồng thời đáp ứng những đòi hỏi của việc “Lấy ngƣời học làm trung tâm”. Việc ứng dụng nhƣ thế nào cần căn cứ vào tình hình giảng dạy cụ thể, khả năng của giáo viên và đặc thù của sinh viên Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 83 3.3. Một số kiến nghị và đề xuất : 3.3.1. Thời khóa biểu Trƣớc đây, lịch trình giảng dạy đối với môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam, cũng nhƣ nhiều môn học khác là 15 tuần, nhƣng từ năm học 2008-2009, nhà trƣờng bắt đầu áp dụng 3 học kỳ / niên học, vì vậy thời gian học tập trong mỗi học kỳ đƣợc rút ngắn xuống còn 10 tuần. Học kỳ 1 thƣờng đƣợc bắt đầu từ giữa tháng 8. Theo chƣơng trình đào tạo, môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam đƣợc giảng dạy ngay từ học kỳ đầu của năm học thứ nhất, nhƣng đối với khóa 12 và cao đẳng khóa 5 ngành Văn hóa du lịch năm vừa rồi, đến cuối tháng 9 các em mới chính thức nhập học (cụ thể là các em bắt đầu thời khóa biểu học tập từ 29/9/2008). Để đảm bảo thời gian thi cử của các em cùng kết thúc với các khóa trƣớc và thời gian bắt đầu học kỳ 2 trong toàn trƣờng là nhƣ nhau, nên phòng Đào tạo chủ trƣơng đối với khóa 12 và cao đẳng khóa 5, thời gian học chính thức trong học kỳ 1 là 5 tuần (kết thúc vào ngày 1/11/2008). Với 5 tuần học đó, để giảm tải cho các em, nên trong học kỳ 1 các em chỉ phải học tổng cộng 3 môn (Cơ sở văn hóa Việt Nam, Tiếng Việt thực hành, Kinh tế học đại cƣơng). Xét về mặt lý thuyết, thời gian 5 tuần là đủ để cho sinh viên kết thúc 3 môn học trên và bƣớc vào kỳ thi học kỳ, nhƣng theo thiển nghĩ của chúng tôi khoảng thời gian đó không đủ để các em dung nạp hết lƣợng kiến thức phong phú của 3 môn học, đặc biệt là môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam. Nói chính xác hơn, với việc áp dụng các phƣơng pháp giảng dạy mới, thì mục tiêu học tập đã đƣợc thay đổi, từ chỗ học thuộc, ghi nhớ kiến thức phục vụ cho việc thi cử là chính đã chuyển sang Học - Hiểu, học để tự mình làm chủ kiến thức, học để biết cách giải quyết vấn đề Nếu nhƣ trƣớc đây, các em chỉ cần tuân theo một cách học đơn giản là ghi lại những gì thầy cô giảng trên lớp, sau đó học thuộc lòng rồi đi thi thì với đề cƣơng giảng dạy theo tín chỉ, có những phần giáo viên không giảng mà yêu cầu sinh viên tự tìm tòi, tự nghiên cứu, tự Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 84 hệ thống dựa trên sự định hƣớng của thầy cô. Công việc đó đòi hỏi phải có thời gian mới đem lại hiệu quả tích cực, nếu không sinh viên lại tìm cách học gạo hoặc dựa vào thành quả của ngƣời khác (chẳng hạn nhƣ trong lớp chỉ có một vài sinh viên làm đề cƣơng, những sinh viên khác mƣợn đi foto rồi học thuộc). Những hạn chế này đã đƣợc chứng minh qua kết quả làm bài kiểm tra học kỳ vừa rồi của các em. Khi chấm bài thi, chúng tôi thấy rất thất vọng vì mặc dù đề thi phần lớn là các câu hỏi tự luận (vì là môn học thuộc lĩnh vực Khoa học xã hội) song chỉ có rất ít sinh viên làm bài thi theo cách hiểu của mình, bằng chính ngôn ngữ và tƣ duy của mình, tạo thành một bài viết hoàn chỉnh, có mở đầu, có nội dung, có kết luận. Còn lại hầu hết đều làm bài thi tự luận theo hƣớng gạch ra những đầu dòng hoặc những ý chính, giữa các ý này không hề có câu từ liên kết, có ý chuyển tiếp Nhƣng chúng tôi vẫn phải cho điểm các em (dù không cao) vì nội dung các em trình bày vẫn nằm trong đáp án của đề thi. Có thể vấn đề này đến từ việc đây là lần đầu tiên áp dụng bộ đề thi với ngân hàng câu hỏi gồm 60 câu nên lƣợng kiến thức các em phải học so với các khóa trƣớc lớn hơn gấp nhiều lần, song thiết nghĩ nếu có thời gian học nhiều hơn, nếu có sự hài hòa giữa thời gian học tập trên lớp với thời gian tự học ở nhà hơn, chắc chắn lƣợng kiến thức đƣợc truyền thụ từ từ sẽ đƣợc các em tiếp thu lâu hơn và hệ thống hơn, hay nói cách khác kiến thức sẽ ăn sâu và “ngấm” hơn. Vì vậy, chúng tôi kính chuyển đề nghị tới phòng Đào tạo xem xét lại việc sắp xếp thời khóa biểu cho các khóa học sau trong học kỳ đầu tiên của năm thứ nhất. Nếu có thể, nên kéo dãn thời gian của học kỳ này đối với khóa sinh viên mới tối thiểu là 7 tuần, nếu không thể, có thể sắp xếp các môn học khác có dung lƣợng kiến thức ít hơn thay thế (chẳng hạn nhƣ các môn học nghiêng về thực hành) và chuyển những môn học nặng về lý thuyết nhƣ môn Cơ sở văn hóa Việt Nam sang học kỳ sau để cả giáo viên và sinh viên có nhiều thời gian hơn để áp dụng những phƣơng pháp giảng dạy và học tập mới một Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 85 cách thật sự hiệu quả. Một vấn đề nữa cũng liên quan đến việc sắp xếp thời khóa biểu của môn học. Trong học kỳ 1 năm học vừa rồi, chúng tôi đƣợc phân công giảng dạy vào các khoảng thời gian cụ thể trong tuần nhƣ sau: 3 tiết đầu sáng thứ 2, 3 tiết đầu sáng thứ 4 và 3 tiết cuối sáng thứ 5. Thông thƣờng kết thúc mỗi buổi học, giáo viên sẽ tổng kết giờ học và giao vấn đề để sinh viên về nhà chuẩn bị cho buổi học sau. Nhƣng với hai buổi học đƣợc sắp xếp liền nhau (thứ 4, thứ 5), đôi khi thời gian không đủ để các em tiến hành chuẩn bị nội dung học tập trƣớc hoặc làm bài tập giáo viên giao một cách chu đáo, nhất là những bài tập có liên quan đến hoạt động Làm việc nhóm. Một ví dụ cụ thể là vào một buổi học hôm thứ 4, để chuẩn bị cho buổi học sau (vào thứ 5) với nội dung Tìm hiểu về đặc điểm của Phật giáo Việt Nam, chúng tôi có yêu cầu các nhóm làm một bài tập là cùng nhau đến tham quan một ngôi chùa trong địa bàn thành phố, viết báo cáo trình bày về lịch sử hình thành, giá trị và đặc trƣng kiến trúc của ngôi chùa đó, qua đó khái quát những đặc điểm riêng biệt của đạo Phật Việt Nam thể hiện trong kiến trúc. Với thời gian đƣợc nghỉ buổi chiều thứ 4, các nhóm đều đã thực hiện yêu cầu giáo viên đề ra, nhƣng có lẽ do thời gian gấp nên bài báo cáo của các em không thật sự tốt. Sở dĩ chúng tôi không thể giao vấn đề cho các em sớm hơn vì buổi học thứ 2 cùng tuần đó, các em cũng phải hoàn thành một bài tập khác để báo cáo vào hôm thứ 4 là Tìm hiểu và giới thiệu về một loại hình nghệ thuật truyền thống. Xuất phát từ kinh nghiệm thực tế nhƣ vậy, nên chúng tôi cũng mong phòng Đào tạo khi sắp xếp thời khóa biểu cho các giáo viên cơ hữu nếu có thể nên dàn đều các tiết học trong một tuần, chẳng hạn nhƣ có thể chuyển thời gian học cho mỗi môn học cụ thể theo một khoảng cách biệt chung là 1 ngày, ví dụ từng môn học sẽ đƣợc sắp xếp vào các ngày trong tuần lần lƣợt nhƣ thứ 2, 4, 6 hoặc thứ 3, 5, 7. Lý tƣởng nhất là mỗi tuần chỉ nên có 2 buổi học dành cho mỗi môn để sinh viên có them nhiều thời gian tự học ở nhà và thực hiện tốt các yêu cầu, bài tập mà giáo viên Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 86 giao. 3.3.2. Sĩ số lớp học Để thực hiện tốt việc đổi mới giảng dạy phù hợp với yêu cầu của hệ thống đào tạo theo tín chỉ, sĩ số mỗi lớp học không nên sắp xếp quá đông. Thực tế cho thấy là dạy học ở các lớp học đông ngƣời dễ gây ra những tác động bất lợi đến tinh thần, sự năng động và tự tin của giảng viên. Mặc dù rất nhiều giảng viên có thể quản lý một cách thành công lớp học với số ngƣời bất kỳ, nhƣng điều này thƣờng tiêu phí nhiều sức lực của giảng viên và hạn chế sự tiếp nhận kiến thức của sinh viên. Nhiều giảng viên của các lớp học đông ngƣời cảm thấy họ tiêu phí nhiều thời gian vào việc tổ chức và quản lý các hoạt động của lớp học và họ không có đủ thời gian đáp ứng các nhu cầu của mỗi một em riêng biệt. Đối với giáo viên, vấn đề lớn nhất khi vừa phải dạy học ở lớp học đông ngƣời vừa phải tiến hành đổi mới các phƣơng pháp giảng dạy là khó gần gũi đƣợc sinh viên để hiểu biết họ, khó đƣa ra lời khuyên hay hƣớng dẫn riêng cho sinh viên, vấn đề tổ chức trở nên phức tạp, gây khó khăn trong việc lập kế hoạch giảng dạy và thực hành. Ngoài ra cũng có thể phát sinh một số vấn đề kỹ thuật trong khi làm việc với lớp học đông ngƣời nhƣ những khó khăn trong việc chiếu hình để tất cả sinh viên nhìn thấy một cách rõ ràng, việc copy một số lƣợng lớn bài tập và tờ giấy thi cũng là một nguyên nhân của sự khó khăn, đồng thời chất lƣợng nhận xét sinh viên có thể bị giảm nhiều trong các lớp học đông ngƣời Bên cạnh đó, các lớp học đông ngƣời và các phòng học chật chội cũng có ảnh hƣởng không nhỏ đến hành vi và việc học tập của sinh viên (mất trật tự, nảy sinh tâm lý chán chƣờng, lơ là học tập). Vì thế, để đảm bảo việc triển khai đổi mới phƣơng pháp giảng dạy đáp ứng yêu cầu của học chế tín chỉ đạt hiệu quả tốt, thiết nghĩ nhà trƣờng nên có những định mức chung đối với sĩ số của từng lớp học phù hợp với từng Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 87 chuyên ngành đào tạo. Hiện nay, nhà trƣờng đã có qui định về sĩ số lớp ít với các lớp Ngoại ngữ, có thể áp dụng tƣơng tự với các ngành học khác nhƣng với một định mức khác, có thể là cao hơn một chút nhƣng không quá đông. Chẳng hạn nhƣ đối với ngành Văn hóa du lịch, chỉ nên dao động từ 50 - 60 sinh viên/lớp. Hiện nay, việc thực hiện đào tạo theo tín chỉ cho phép sinh viên nhiều ngành học chung một môn trong một lớp học, thiết nghĩ cũng chỉ nên qui định một con số phù hợp để thuận lợi cho việc giảng dạy, học tập của cả giáo viên và sinh viên. 3.3.3. Cải tiến kỹ năng học tập cho sinh viên Có thể nói rằng kỹ năng học tập và nghiên cứu góp phần quan trọng vào sự thành công của sinh viên. Nói một cách chính xác, kỹ năng học tập sẽ theo sinh viên suốt đời, không chỉ giới hạn trong sự thành công ở mỗi kỳ thi cuối khóa. Những kỹ năng học tập suốt đời này có thể đƣợc phát triển trong các khóa học và bao gồm kỹ năng tự tổ chức, các kỹ năng chuyên sâu hơn, nhƣ là phân tích, phán xét, tổng hợp, ứng dụng, định vị, truy cập, phiên dịch, đánh giá và quản lý thông tin, có tầm nhìn sâu, rộng và khả năng tổng hợp kiến thức Chính vì nhận thức đƣợc vai trò của việc rèn luyện cho sinh viên kỹ năng học tập và giao tiếp nên nhà trƣờng đã thành lập Trung tâm phát triển kỹ năng con ngƣời (Ngôi sao tƣơng lai). Thiết nghĩ trên cơ sở này, nhà trƣờng nên đƣa vào chƣơng trình giảng dạy đại cƣơng của tất cả các ngành một/một số môn học phát triển kỹ năng để tạo tiền đề cho việc đổi mới phƣơng pháp học tập của sinh viên bởi nếu bản thân sinh viên không đƣợc trang bị các kỹ năng và không nhận thức đƣợc về việc học của mình thì việc đổi mới phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên không thể tiến hành một cách hiệu quả đƣợc. Một trong những hoạt động quan trọng khác góp phần cải tiến kỹ năng học tập cho sinh viên là phải phát triển kỹ năng khai thác thông tin cho sinh Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 88 viên. Chúng ta đều biết với những phát triển của công nghệ máy tính trong những năm gần đây, ngƣời dân có thể truy cập tốt hơn vào mạng máy tính thế giới, với cƣớc phí giảm thấp nhiều so với trƣớc kia đã tạo ra một làn sóng giao tiếp mới - giáo dục dựa trên máy tính - ở mọi cấp độ. Những chuyên ngành và những môn học khác nhau có thể khai thác những kỹ năng khác nhau cũng nhƣ những cấp độ khác nhau của máy tính. Nhƣng phần lớn sinh viên hiện nay đang dùng máy tính nhƣ một trong những phƣơng tiện giải trí hiệu quả là chính, dùng để đọc báo, xem phim, nghe nhạc, chơi game, viết blog, chat với bạn bè Chính vì vậy, nhà trƣờng nên có những chính sách khuyến khích việc sử dụng máy tính của sinh viên vào mục đích học tập nhƣ cho phép sinh viên truy cập Internet miễn phí, bố trí máy tính ở những vị trí tiện lợi nhƣ gần khu vực học, những trung tâm đƣợc sử dụng nhiều nhất. Máy tính sẽ đóng vai trò hỗ trợ nhƣ một công cụ trực tuyến giúp sinh viên tự định hƣớng học tập: tra cứu tài liệu, liên lạc thƣ điện tử, tự đánh giá quá trình học. Đồng thời, ngoài những phần mềm tài liệu điện tử mua về, nhà trƣờng nên xây dựng một kho tài liệu điện tử riêng, phù hợp với chƣơng trình đào tạo của trƣờng Đại học Dân lập Hải Phòng và đặc điểm của sinh viên trong trƣờng. Một đề nghị nữa là: xuất phát từ kinh nghiệm giảng dạy thực tế, chúng tôi nhận thấy sinh viên rất lƣời đọc tài liệu tham khảo, ngay cả giáo trình chính cũng ít sinh viên chịu nghiên cứu ngoài những nội dung đƣợc giáo viên chỉ định yêu cầu rõ. Vì thế, để khuyến khích sinh viên tích lũy kiến thức và hình thành văn hóa đọc, ngoài việc hằng năm Trung tâm Thƣ viện trƣờng trang bị thêm các cuốn sách giáo khoa, giáo trình và tài liệu tham khảo, nhà trƣờng có thể tiến hành chính sách không thu tiền thuê sách với sinh viên (vẫn áp dụng việc trả tiền đọc với loại hình truyện) mà cho phép sinh viên mƣợn miễn phí, tăng số lƣợng đƣợc mƣợn trong một kỳ. Dù trên thực tế, số tiền nhà trƣờng thu trên một đầu sách từ trƣớc đến nay không đáng bao nhiêu nhƣng việc này vẫn gây tâm lý e ngại với sinh viên. Rất nhiều sinh viên cho rằng họ Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 89 đã đóng học phí thì đƣơng nhiên phải đƣợc hƣởng quyền mƣợn tài liệu miễn phí từ Thƣ viện trƣờng. Nếu để đảm bảo việc cân bằng cán cân thu chi, nhà trƣờng có thể thu riêng một khoản phí tƣơng đƣơng với việc làm thẻ thƣ viện và sử dụng thƣ viện trong mỗi năm học, mức phí đề xuất là từ 10.000 - 20.000đ/năm học. Làm nhƣ vậy có thể xóa bỏ đi những hiểu lầm về việc “cho thuê sách” của nhà trƣờng trong sinh viên, đồng thời khuyến khích sinh viên sử dụng quyền lợi chính đáng của họ để hoàn thiện tri thức, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của phƣơng thức học tập theo tín chỉ. Bên cạnh đó, nhà trƣờng nên quan tâm hơn đến thời gian mƣợn trả sách nhƣ có qui định cụ thể về mặt thời gian, định lƣợng đối với từng lớp, từng ngành. Nhất là đối với sinh viên năm thứ nhất, việc mƣợn sách của các em còn chƣa kịp thời, nhiều khi vào học chính thức hơn một, hai tuần, các em mới mƣợn đƣợc giáo trình, lý do là vì các em chƣa có thẻ sinh viên. Điều này gây ảnh hƣởng rất nhiều đến việc áp dụng đổi mới phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên và chất lƣợng học tập chung của sinh viên, nhất là đối với những giờ tự học trên lớp. Biện pháp đề xuất là cho các em biết trƣớc thời khóa biểu ít nhất là 2 ngày, biết trƣớc đề cƣơng của những môn học sẽ học trong học kỳ đó để các em biết đƣợc cần phải mƣợn những tài liệu và giáo trình gì? Nếu việc làm thẻ sinh viên vẫn chƣa tiến hành kịp, có thể áp dụng nhƣ năm học 2008-2009 vừa qua, cho phép các em mƣợn theo mã sinh viên, nhƣng phải sắp xếp thời gian cho mƣợn trƣớc khi lịch học chính thức bắt đầu để trong buổi học đầu tiên của mỗi môn học, các em đều đã sẵn sàng về mặt tài liệu, giáo trình. Trên đây là một vài ý kiến cá nhân của chúng tôi đúc kết đƣợc từ trong quá trình áp dụng đổi mới phƣơng pháp giảng dạy năm học 2008-2009. Rất mong nhà trƣờng và các phòng ban có liên quan xem xét để nếu có thể giải quyết đƣợc thì sớm thay đổi để hỗ trợ chúng tôi trong việc áp dụng đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ. Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 90 3.4. Tiểu kết: Trong chƣơng này, tác giả đề tài đã mạnh dạn bổ sung thêm một số phƣơng pháp giảng dạy mới cũng nhƣ một số mô hình bài giảng và bài tập thực tế có thể áp dụng trong học chế tín chỉ nhằm tích cực hóa vai trò của cả ngƣời dạy và đặc biệt là ngƣời học. Bên cạnh đó, ngƣời viết cũng đƣa ra một số kiến nghị và đề xuất với các cấp lãnh đạo trƣờng để mong nhận đƣợc sự hỗ trợ nhiều hơn, nhằm giúp ổn định tâm lý sinh viên, tạo điều kiện cho quá trình giảng dạy của giáo viên Tuy nhiên việc có áp dụng hay không những phƣơng pháp và mô hình bài giảng kể trên, áp dụng nhƣ thế nào còn tùy thuộc vào bản thân mỗi giáo viên, vào điều kiện cụ thể của lớp học cũng nhƣ những điều kiện khách quan bên ngoài. Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 91 KẾT LUẬN Chuyển đổi phƣơng thức đào tạo từ niên chế sang tín chỉ cũng nhƣ chuyển đổi từ xu hƣớng giáo dục “Ngƣời dạy là trung tâm” sang “Lấy ngƣời học làm trung tâm” là một yêu cầu tất yếu của nền giáo dục Việt Nam hiện nay, đặc biệt là trong môi trƣờng giáo dục đại học. Bởi vì, tình trạng bùng nổ kiến thức, sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ giáo dục, áp lực xã hội về đòi hỏi sự bình đẳng trong giáo dục, tất cả khiến cho các phƣơng pháp dạy và học xƣa cũ không còn thích hợp với thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Ngƣời ta đòi hỏi những phƣơng thức mới, những hoạt động giảng dạy và học tập mới nhằm phát huy tối đa các tiềm năng của ngƣời học. Tất cả các phƣơng thức và hoạt động ấy không thể phát xuất từ trí tƣởng tƣợng hay hình dung của bất kỳ nhân vật xuất chúng nào mà phải đƣợc đặt căn bản trên những công trình nghiên cứu khoa học cụ thể, là nỗ lực của ngƣời giảng viên. Những công trình nghiên cứu chung của các học giả trong và ngoài nƣớc về hệ thống đào tạo theo tín chỉ có thể giúp chúng ta định hƣớng nhƣng không thể giúp chúng ta giải quyết những vấn đề nội tại phát sinh từ chính bản thân chúng ta. Hay nói cách khác, mọi sự đổi mới phƣơng pháp giảng dạy cần phải đƣợc đặt trên những nền tảng cụ thể, đó là mục tiêu và chƣơng trình đào tạo của từng trƣờng, đặc thù của sinh viên trƣờng đó Đó cũng chính là mục tiêu và ý nghĩa thực tiễn của đề tài khoa học này. Tuy nhiên, nghiên cứu xong đề tài này, với chúng tôi không có nghĩa là tròn nhiệm vụ. Sự học là không bờ bến, do đó bản thân chúng tôi sẽ nỗ lực không ngừng để ngày càng hoàn thiện cả về tri thức cũng nhƣ nhân cách để ngày càng mang lại nhiều phƣơng pháp giảng dạy tích cực, nhiều bài giảng hay, nhiều kiến thức bổ ích hơn cho sinh viên cũng nhƣ cho chính bản thân mình./. Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO I. Tiếng Anh: 1. Barry Dart and Gillian Boulton - Lewis, Teaching and Learning in Higher Education, Hội đồng nghiên cứu giáo dục Úc, Melbourne, 1998. 2. James Hartley, Learning and Studying: A research perspective, Routledge, London, 1998. II. Tiếng Việt: 1. Quyết định số 31/2001/QĐ-BGD&ĐT ngày 30 tháng 7 năm 2001 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Về việc thí điểm tổ chức đào tạo, kiểm tra, thi và công nhận tốt nghiệp đại học, cao đẳng hệ chính qui theo học chế tín chỉ. 2. Các văn bản hƣớng dẫn số 771, 775/ĐT ngày 11 tháng 8 năm 2006 của Đại học Quốc gia Hà Nội về chuyển đổi chƣơng trình và xây dựng đề cƣơng môn học theo tín chỉ trong Đại học Quốc gia Hà Nội. 3. TS. Tôn Quang Cƣờng, Các hình thức tổ chức dạy học trong mối quan hệ với phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá trong đào tạo theo tín chỉ, Khoa Sƣ phạm, Đại học Quốc gia Hà Nội. 4. TS. Ngô Thu Dung, Phương pháp dạy học nhóm, một phương pháp thích hợp cần sử dụng trong giảng dạy và tổ chức một số moonhocj và hoạt động giáo dục theo học chế tín chỉ, Khoa Sƣ phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội. 5. TS. Lê Văn Hảo, Nâng cao chất lượng đào tạo thông qua phương pháp dạy học dựa trên vấn đề, Trƣờng Đại học Nha Trang. 6. Koichiro Matsura, Một vài ý tưởng cho mô hình dạy và học thế kỷ 21, Tổng giám đốc UNESCO - Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa Liên Hiệp Quốc. 7. TS. Eli Mazur và TS. Phạm Thị Ly, Mục tiêu sư phạm của hệ thống đào tạo Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 93 theo tín chỉ Mỹ và những gợi ý cho cải cách giáo dục đại học Việt Nam. 8. Lê Đức Ngọc, Phương pháp dạy và học Đại học áp dụng trong học chế tín chỉ, Trƣờng Đại học Đà Lạt. 9. Lê Đức Ngọc và Cao Xuân Liễu, Phương pháp sư phạm tương tác và hình thức đào tạo theo học chế tín chỉ, Khoa Sƣ phạm - Trƣờng đại học Đà Lạt. 10. Trần Ngọc Thêm, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo dục, 1998. 11. GS.TS. Dƣơng Thiệu Tống, Giảng dạy và học tập ở đại học trong thời kỳ hiện đại hóa. 12. Trần Quốc Vƣợng, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo dục, 1998. III. Website: 1. Higher_ Education_in_ Vietnam.pdf. 2. 3. 4. Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp giảng dạy mới môn học Cơ sở Văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu dạy - học theo học chế tín chỉ tại trường Đại học Dân lập Hải Phòng ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ThS. Phạm Thị Hoàng Điệp & ThS. Vũ Thị Thanh Hương - Bộ môn Văn hóa Du lịch 94 PHỤ LỤC 1. Đề cƣơng chi tiết tín chỉ môn học Cơ sở văn hóa Việt Nam - Trƣờng Đại học Dân lập Hải Phòng. 2. Phiếu khảo sát ý kiến sinh viên về việc đổi mới phƣơng pháp giảng dạy. 3. Ví dụ minh họa đề thi kiểm tra trắc nghiệm giữa kỳ. 4. Ví dụ minh họa một bài giảng điện tử: Các vùng văn hóa Việt Nam