Đề tài Những giải pháp nhằm đẩy nhanh việc thực hiện các cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA

cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Giá thiết bị cao còn làm tăng giá thành sản phẩm và làm suy yếu khả năng cạnh tranh của hàng hoá. Vì lý do đó, việc nhập khẩu thiết bị tiên tiến cần được tính toán kỹ về mặt hiệu quả, tập trung cho một số ngành then chốt như năng lượng, tin học, điện tử, viễn thông, công nghệ sinh học và vật liệu mới nhằm kiến tạo một cơ sở hạ tầng vững chắc và góp phần đẩy nhanh quá trình tạo ra các mặt hàng mới cho xuất khẩu. Trong những ngành còn lại, cần biết tận dụng các loại công nghệ có trình độ vừa phải, sử dụng nhiều lao động, vừa phù hợp với trình độ phát triển của ta, vừa đáp ứng nhu cầu chế biến nguyên liệu thô. Nếu có khó khăn về vốn đầu tư trong khi việc nâng cấp thiết bị là cần thiết thì nên tập trung vào những khâu quyết định chất lượng sản phẩm. - Một phần vốn đầu tư cho khoa học công nghệ nên được dành để thành lập Ngân hàng dữ liệu nhằm cung cấp cho doanh nghiệp những thông tin cập nhật nhất về lĩnh vực công nghệ mà họ quan tâm. Việc này đã được làm nhưng quy mô còn rất nhỏ, lại thiếu quảng cáo nên rất ít doanh nghiệp biết về sự tồn tại của một trung tâm như vậy. Tới đây nên tiến hành đầu tư một cách bài bản hơn cho lĩnh vực này, đồng thời tăng cường phổ biến đến các doanh nhân để họ biết và có điều kiện tham khảo dữ liệu trước khi ra quyết định đầu tư. Tạo lập thị trường công nghệ để các sản phẩm khoa học công nghệ được trả giá đúng mức và lưu thông bình thường như một dạng hàng hoá đặc biệt. Đây là biện pháp có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy các nghiên cứu khoa học gắn bó hơn với tiến trình phát triển, đồng thời rút ngắn được khoảng thời gian giữa nghiên cứu và ứng dụng. Để tạo lập thị trường công nghệ, nên khuyến khích việc ký hợp đồng giữa các doanh nghiệp với các cơ sở nghiên cứu khoa học bằng cách thiết lập Quỹ hỗ trợ đầu tư phát triển công nghệ Quốc gia. Quỹ này sẽ cho các doanh nghiệp vay trong trường hợp họ có nhu cầu đặt hàng với các viện nghiên cứu. Làm như vậy vừa gắn được nghiên cứu với nhu cầu thực tiễn của sản xuất, vừa tạo điều kiện cho các nhà khoa học giỏi phát huy tài năng, vừa không phí phạm nguồn vốn ít ỏi của ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, cần thi hành nghiêm túc các quy định của luật pháp về bảo hộ quyền sở hữu công nghệ cũng là biện pháp quan trọng khuyến khích đầu tư nghiên cứu khoa học phục vụ cho công cuộc đổi mới và cải tiến công nghệ. Một vấn đề nữa mà chúng ta cần đề cập ở đây đó là, để đảm bảo được yêu cầu sản xuất xuất khẩu thì hàng hoá của Việt Nam cần được tuân thủ những tiêu chuẩn đã được quy ước có tính chất quốc tế, đó là phải có những tiêu chuẩn phù hợp với ISO. Là một nền kinh tế mới bước vào thời kỳ đang phát triển, Việt Nam cần nhiều thời gian hơn để công bố các tiêu chuẩn quốc tế và sửa đổi những tiêu chuẩn của mình cũng như chuẩn bị nền tảng cơ sở vật chất và kỹ thuật để áp dụng các biện pháp kỹ thuật liên quan đến thương mại. Một số mặt hàng của Việt Nam đã và đang gấp rút hoàn thành các thủ tục để nhận chứng chỉ chất lượng ISO. Có được những chứng chỉ chất lượng này, hàng hoá của Việt Nam sẽ dễ dàng thâm nhập vào thị trường khu vực và quốc tế hơn, một cách bài bản hơn theo những tiêu chuẩn mà đã được thế giới công nhận. 1.2. . Những ý kiến đóng góp lên các bô ngành chủ quản Uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế, Bộ Thương mại và các Bộ, ngành chủ quản là cơ quan có trách nhiệm cung cấp, hướng dẫn các doanh nghiệp phân tích, sử dụng các thông tin, tư liệu liên quan tới những giải pháp đẩy nhanh việc thực hiện các cam kết của Việt Nam khi tham gia AFTA. Các bộ ngành và đơn vị hữu quan cần tổ chức nghiên cứu cụ thể tác động của AFTA đối với từng ngành và khu vực kinh tế, đánh giá lượng hoá các tác động và đề xuất biện pháp cụ thể đối với ngành của mình. Xây dựng các đề án phát triển các sản phẩm của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực. Mặt khác, cần có kế hoạch đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên cơ sở lợi thế so sánh của ta về sức lao động, đất đai, tài nguyên, tận dụng các nguyên tắc của các tổ chức quốc tế về quyền tự về, về ưu đãi cho các nước đang phát triển và chậm phát triển. Đây chính là những lợi thế giúp ta tìm lời giải thích hợp cho những thách thức nói trên. Vấn đề quan trọng đặt ra là sự tính toán, vận dụng khéo léo các nguyên tắc của các tổ chức quốc tế đó vào hoàn cảnh Việt Nam, đảm bảo cho chính sách vừa phù hợp với quốc tế, vừa bảo hộ và kích thích sự phát triển của các ngành sản xuất và của từng doanh nghiệp. Trước hết là cần phát triển các ngành công nghiệp hướng ra xuất khẩu và thay thế nhập khẩu. Cơ cấu công nghiệp phải nhanh chóng chuyển dịch sao cho những nhóm mặt hàng ưu đãi thuế quan chỉ chiếm tỉ trọng không đáng kể trong khối lượng nhập khẩu. Có chính sách khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia xuất khẩu và làm công nghiệp hướng ra xuất khẩu. - Bộ Thương mại là cơ quan được Chính phủ giao trách nhiệm đầu mối trong quan hệ hợp tác kinh tế trong AFTA và ASEAN có nhiệm vụ phổ biến kiến thức về AFTA tới các doanh nghiệp. Bộ Công nghiệp sẽ dành một phần lực lượng tham gia vào nhiệm vụ trao đổi thông tin, nghiên cứu hội thảo khoa học, đào tạo bồi dưỡng thường xuyên cho cán bộ các loại trong ngành, kể cả ở trung ương và địa phương, đồng thời cũng đề nghị các cơ quan Nhà nước quan tâm nhiều hơn đến đào tạo và tuyển chọn cán bộ có chất lượng cao trong giai đoạn tới, cả năng lực và phẩm chất để có thể làm tròn nhiệm vụ được giao phó. Toàn ngành công nghiệp Việt Nam quyết tâm phấn đấu từ nay đến năm 2000 tăng giá trị tổng sản lượng hàng năm 15% và tăng kim ngạch xuất khẩu hàng năm 25%, góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Cơ quan Hải quan Việt Nam tham gia với các nước ASEAN khác, trong việc điều hoà thống nhất danh mục biểu thuế quan giữa các nước thành viên AFTA, thống nhất hệ thống xác định trị giá để tính thuế, thống nhất hệ thống xác định trị giá để tính thuế, thống nhất quy trình thủ tục Hải quan, nhanh chóng hoàn thành thủ tục Hải quan cho các sản phẩm của CEPT, lập mẫu tờ khai Hải quan chung. Vì sự khác biệt giữa Việt Nam và các nước khác về danh mục biểu thuế, quy trình thủ tục hải quan... sẽ gặp nhiều khó khăn khi tiến hành việc điều hoà thống nhất nói trên. Bởi vậy, cần phải có sự phối hợp đồng bộ giữa Hải quan với các cơ quan chức năng và các cơ quan hữu quan khác trong công việc trên. Sớm thành lập bổ xung các thiết chế và ban hành bổ xung các chính sách hỗ trợ kinh doanh phù hợp với các định chế chung như xúc tiến thương mại, hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng (R &D) trong những lĩnh vực chọn lọc, hỗ trợ tạo việc làm mới, hỗ trợ đào tạo lại, hỗ trợ các hoạt động xúc tiến sản phẩm sản xuất tại Việt Nam Nghiên cứu thành lập và thúc đẩy sự hoạt động của các hệ thống quản lý chất lượng, vệ sinh và an toàn tiêu dùng cả với mọi loại hàng hoá tiêu dùng trong nước nói chung và hàng nhập khẩu nói riêng. Vai trò của Chính phủ trong quá trình này là đảm bảo rằng môi trường kinh tế tổng thể không bị bóp méo và rằng những hàng hoá công cộng (như hạ tầng cơ sở) luôn sẵn sàng để các doanh nghiệp khai thác, ở Việt Nam, gần một nửa doanh nghiệp - tính theo trên giá trị sản lượng công nghiệp - là các doanh nghiệp nhà nước (48,3%). Các doanh nghiệp phi quốc doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 23,2% và 28,5%. Để đối chọi với thách thức của một nền kinh tế mở đặc biệt là khi tham gia vào khu vực mậu dịch tự do AFTA, các doanh nghiệp không chỉ cần hoạt động có hiệu quả mà họ phải thích ứng và phản ứng nhanh nhạy với những biến động liên tục. Nói chung các doanh nghiệp Nhà nước hoạt động kém hiệu quả và thụ động, việc mở cửa thị trường theo các yêu cầu của AFTA sẽ đặt các doanh nghiệp Nhà nước Việt Nam vào tình thế khó khăn. Chính vì vậy, sau khi giảm số doanh nghiệp nhà nước khoảng 50% xuống còn 6.000 doanh nghiệp, Chính phủ bắt đầu chương trình cổ phần hoá và sẽ tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hoá trong thời gian tới. 1.3. . Những ý kiến đóng góp lên Bộ Tài chính Việc cần làm đầu tiên là phải sớm xây dựng và hoàn tất lộ trình tổng thể thực hiện CEPT - AFTA cả thuế và phi thuế đến 2006 để kịp thời công bố cho các ngành, các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, để họ chủ động xây dựng kế hoạch kinh doanh sản xuất và đầu tư, với mục tiêu nhằm nâng cao tính cạnh tranh trong bối cảnh nền kinh tế khu vực và quốc tế đang trong quá trình toàn cầu hoá. Công bố rõ lộ trình thực hiện, khuyến khích doanh nghiệp có tích luỹ trong thời gian còn được bảo hộ trực tiếp nên tập trung mở rộng và nâng cao năng lực cạnh tranh và thích hợp với mức bảo hộ giảm dần. Song song với việc đó, việc tăng cường phổ biến kiến thức về AFTA cả về chiều sâu và chiều rộng là vấn đề vô cùng quan trọng. Nâng cấp hệ thống chính sách và năng lực thực thi chính sách thuế sao cho mọi hoạt động kinh doanh, mọi khoản thu nhập của doanh nghiệp, của cá nhân dưới mọi hình thức đều chịu một mức thuế ngang nhau, hạn chế trốn thuế và đảm bảo nguồn thu Nhà nước. Về mặt đối ngoại, theo tinh thần CEPT năm 2001, tất cả các mặt hàng đã đưa vào cắt giảm của Việt Nam có thuế suất CEPT cao hơn 20% đều phải đưa xuống bằng hoặc thấp hơn 20%. Từ các năm sau đó, mức thuế suất thực hiện CEPT của những mặt hàng bắt đầu được chuyển vào thực hiện cắt giảm cũng không được cao hơn 20%. Theo đó, Việt Nam sẽ vấp phải không ít khó khăn, trở ngại. Vì vậy, Bộ Tài chính đã có dự kiến tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trên cơ sở phát triển kinh tế của các bộ, ngành đã được Thủ tướng Chính phủ thông qua, kết hợp với việc phân tích về chiến lược kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN để lựa chọn những mặt hàng thật sự cần thiết, duy trì những mặt hàng có thuế suất cao và không chịu quản lý bằng các biện pháp phi thuế quan vào thực hiện cắt giảm trước, đảm bảo thực hiện đúng cam kết mà vẫn giữ được thế chủ động cho các doanh nghiệp trong nước. Bộ Tài chính đã có kế hoạch tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Cụ thể là trên cơ sở nhiệm vụ phát triển kinh tế của các bộ, ngành sẽ được Thủ tướng Chính phủ thông qua, kết hợp với việc phân tích về kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN để lựa chọn những mặt hàng thực sự cần thiết duy trì mức thuế suất và đưa vào cắt 3/4 thuế giảm muộn. Xây dựng chiến lược tài chính quốc gia theo hướng tạo dựng một môi trường tài chính lành mạnh, ổn định và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Sẽ nghiên cứu giải pháp để thúc đẩy quá trình cải cách doanh nghiệp nhà nước (cơ cấu lại nợ, xắp xếp doanh nghiệp, xử lý vốn). Nghiên cứu cơ chế chính sách hỗ trợ doanh nghiệp theo hướng bảo hộ có điều kiện và có thời hạn, tạo môi trườngtài chính lành mạnh, bình đẳng (cả trong và ngoài quốc doanh). Sử dụng có hiệu quả một số công cụ hỗ trợ xuất khẩu, quỹ bảo lãnh tín dụngcác doanh nghiệp vừa và nhỏ, quỹ hỗ trợ phát triển, quỹ đầu tư địa phương, thị trường chứng khoán, quỹ xắp xếp cổ phần hoá doanh nghiệp. Hoàn thiện hệ thống tài chính: + Hoàn thiện hệ thống chính sách thuế (đặc biệt là thuế VAT) theo hướng đơn giản, rõ ràng, khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển. + Xây dựng Luật kế toán- kiểm toán + Hướng dẫn Luật kinh doanh bảo hiểm + Phối hợp với các bộ ngành liên quan xây dựng hệ thống luật pháp chống gian lận thương mại, chống bán phá giá, chống cạnh tranh không lành mạnh. Nâng cao năng lực hệ thống tài chính để hỗ trợ doanh nghiệp có hiệu quả hơn: + Cải cách công tác quản lý thuế theo hướng đơn giản thủ tục, thông thoáng. + Có giải pháp để phát triển các dịnh vụ tài chính như bảo hiểm, kế toán, kiểm toán và tư vấn thuế để môi trường tài chính lành mạnh, rõ ràng, thúc đẩy đầu tư và thương mại. - Đơn giản hơn nữa các mức thuế suất, nên cách nhau xa hơn, giảm số lượng mặt hàng được hưởng thuế suất 0% để đảm bảo nguồn thu ngân sách. Không nên căn cứ vào mục tiêu sử dụng để định thuế suất mà nên căn cứ vào tính chất của hàng hoá, để ngăn chặn hành vi trốn thuế cùng với việc điều hoà thống nhất hệ thống xác định giá trị tính thuế quan theo yêu cầu của CEPT, sẽ áp dụng giá tính thuế hàng nhập khẩu theo nguyên tắc của GATT. Theo bản thỏa thuận định giá của GATT, giá tính thuế nhập khẩu chủ yếu dựa vào giá kinh doanh của hàng hóa tương đương hoặc giống hệt. Do đó, cần có sự sửa đổi cơ bản về thuế nhập khẩu. Mức thuế nhập khẩu có thể hạ thấp phù hợp với yêu cầu của CEPT và có thể hạ đến mức thấp nhất để đáp ứng yêu cầu khuyến khích nhập khẩu nguyên liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu. Còn các mức thuế giá trị gia tăng và thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào hàng nhập khẩu không phải chịu cam kết giảm thuế sẽ được điều chỉnh phù hợp, đáp ứng được yêu cầu bảo hộ gián tiếp và đảm bảo cho nguồn thu ngân sách. Hơn nữa, để đáp ứng được yêu cầu của nguyên tắc đối xử quốc gia (NT) mức thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng cho hàng nhập khẩu và sản xuất trong nước là như nhau, nếu có khác nhau về hỗ trợ sản xuất trong nước chỉ là khác về quy định giá tính thuế giữa sản phẩm nhập khẩu và sản xuất trong nước. Trong thời gian đầu, ích lợi cho việc tham gia AFTA đối với Việt Nam chưa nhiều vì kim ngạch ngoại thương giữa Việt Nam với các nước ASEAN chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ: tỷ lệ xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN-4 năm 1994 chỉ là 5% và nhập khẩu là 8% kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam. Nếu tính cả Singapore là nước trung chuyển mậu dịch thì chỉ tiêu trên cũng chỉ là 20,4% và 30%. Bởi vậy, để hội nhập vào AFTA, do tình hình đặc thù của Việt Nam, chúng ta sẽ không áp dụng tiến trình cắt giảm thuế nhanh để có thời gian rút kinh nghiệm thực hiện chương trình CEPT và cho các doanh nghiệp trong nước có thể thích ứng dần. Nhưng vì Việt Nam có tới 53,1% số mặt hàng có thuế suất dưới 5%, tức là đã thoả mãn mục tiêu của CEPT nên có thể coi như đã thực hiện tiến trình cắt giảm nhanh. 2. Giải pháp vi mô - Về phía doanh nghiệp Mỗi đơn vị, doanh nghiệp dù lớn dù nhỏ cần lập ngay bộ phận chuyên trách, thu thập nghiên cứu các tài liệu thông tin liên quan tới AFTA để vận dụng các cam kết quốc tế vào chương trình hành động sản xuất kinh doanh của đơn vị mình. Hội nhập là tất yếu để phát triển. Việc thực hiện lịch trình cắt giảm thuế quan trong ASEAN, hiệp định thương mại Việt Mỹ và trong tương lai khi gia nhập Tổ chức thương mại thế giới - WTO là một khâu quan trọng để thực hiện việc tự do hoá thương mại mở cửa hội nhập. Trong đó, doanh nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng, đảm bảo sự thành công của hội nhập. Vì vậy, các doanh nghiệp cần chủ động tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức để nâng cao vị thế cạnh tranh của hàng hoá và uy tín của mình trên thị trường trong nước và quốc tế. Tác động hai mặt của việc xoá bỏ hàng rào bảo hộ mậu dịch đối với các doanh nghiệp tuy dễ thấy về định tính, song khó dự báo định lượng. Xoá bỏ bảo hộ có thể buộc doanh nghiệp phải cải tổ toàn diện để đối đầu trực diện với sức ép cạnh tranh từ các nước AFTA. Cạnh tranh có thể thúc đẩy sản xuất phát triển, nhưng đồng thời cũng có thể làm phá sản hàng loạt doanh nghiệp, thậm chí hàng loạt ngành. Như vậy, xoá bỏ bảo hộ chắc chắn dẫn đến việc thay đổi cơ cấu kinh tế. . Cần có chiến lược dài hạn và cụ thể, thiết thực Trong quá trình hội nhập kinh tế vươn ra thị trường quốc tế và khu vực, Nhà nước chỉ hỗ trợ, tạo môi trường pháp lý thông thoáng và thuận lợi. Sự thành công tới đâu trong quá trình này là tuỳ thuộc vào sức cạnh tranh, tính năng động sáng tạo của các doanh nghiệp. Do vậy các doanh nghiệp phải thực sự vào cuộc, vì sự sống còn của mình. Tư tưởng bảo hộ trông chờ vào Nhà nước hỗ trợ tất yếu sẽ dẫn tới sự đào thải. Trong quá trình cạnh tranh vươn lên này Nhà nước sẽ hỗ trợ thích đáng cho các doanh nghiệp, nhưng sự hỗ trợ đó là có chọn lọc, có điều kiện, có thời gian. Như vậy con đường tất yếu cho các doanh nghiệp là: Kết hợp chặt chẽ sản xuất với kinh doanh. Mỗi đơn vị cần có chiến lược riêng cho đơn vị mình. Một mặt quy hoạch sản xuất, điều chỉnh cơ cấu, ưu tiên tập trung nỗ lực đầu tư cho sản xuất các mặt hàng chủ lực có thế mạnh, có khả năng cạnh tranh của đơn vị, của địa phương mình, lấy thị trường làm kim chỉ nam định hướng cho sản xuất. Không nên giàn trải, cần chuyên sâu theo thế mạnh. Một mặt cần đẩy mạnh các hoạt động kinh doanh hợp tác quốc tế, khai thác lợi thế từ các cam kết trong hội nhập kinh tế quốc tế, tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại khuyếch trương đầu tư. Hạch toán chặt chẽ giữa sản xuất và kinh doanh tiêu thụ trên thị trường trong và ngoài nước. Xem thị trường trong nước là hậu thuẫn, là thế mạnh cho việc thâm nhập thị trường nước ngoài. Chiến lược hai trọng điểm sản xuất và kinh doanh tiêu thụ là đòi hỏi rất thực tiễn đảm bảo thắng lợi cho mỗi doanh nghiệp trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực. Thị trường mà chúng ta cần xem xét là thị trường hướng ngoại, nhưng hiện tại chỉ khoảng hơn 20% giá trị sản phẩm công nghiệp được xuất ra thị trường nước ngoài. Hướng ngoại phải là chiến lược lâu dài, bởi sức mua trong nước thấp, tuy dân số là 80 triệu người. Nói vậy, không có nghĩa là chúng ta có thể quên thị trường trong nước, mà ở đây, đúng ra, có thứ chúng ta phải giành dật lấy, đặc biệt là những hàng hoá nước ngoài đang chiếm lĩnh: hàng dệt may, hoá mỹ phẩm, điện tử, điện dân dụng, cơ khí tiêu dùng, gốm sứ Những tồn tại trên, thực sự là những trở ngại phải vượt qua trên con đường phát triển ngành công nghiệp với tốc độ 14 -15%/năm từ nay đến năm 2000. Đặc biệt là vấn đề hội nhập ASEAN, và tham gia AFTA . Khẩn trương sắp xếp lại hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với cam kết hội nhập khu vực và quốc tế, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh Sắp xếp lại sản xuất và cơ cấu lại nền công nghiệp đi đôi với việc đổi mới doanh nghiệp trên các mặt công nghệ và quản lý. Thực hiện cổ phần hoá và đa dạng hoá sở hữu tại những doanh nghiệp có đủ điều kiện và theo sự chỉ đạo của Nhà nước. Cùng với cắt giảm bảo hộ mậu dịch trong khuôn khổ AFTA, còn cần phải tính toán xa hơn, đến phương hướng chuyên môn hoá sản xuất trong phạm vi ASEAN. Do cơ cấu giữa Việt Nam và các nước ASEAN có một số điểm tương đồng, nên càng sớm xác định được phương hướng chuyên môn hoá và liên kết quốc tế của các ngành sản xuất, nhất là sản xuất công nghiệp trong bối cảnh nền kinh tế hoàn toàn không còn hàng rào bảo hộ ngăn với các nước trong khu vực, thì sẽ có thể tránh được những cuộc cạnh tranh không cần thiết, khai thác những lợi ích của hợp tác và chuyên môn hoá sản xuất, rút ngắn được những khúc quanh co trong con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá sắp tới. Đối với những mặt hàng ưu tiên đưa vào những mặt hàng có thuế suất cao và không chịu quản lý bằng các biện pháp phi thuế quan vào thực hiện cắt giảm trước, bảo đảm thực hiện đúng cam kết mà vẫn giữ được thế chủ động cho doanh nghiệp trong nước. Song có lẽ giải pháp quan trọng nhất vẫn là từ chính các doanh nghiệp đòi hỏi doanh nghiệp phải tự sắp xếp, đổi mới công nghệ, trình độ quản lý và nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia hội nhập khu vực và quốc tế. 2.3. Có giải pháp xử lý nợ Việc huy động các nguồn vốn phải thực hiện bằng nhiều biện pháp, không những chỉ dưới dạng đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI), hay các nguồn viện trợ phát triển chinh thức (ODA) mà còn phải coi trọng việc huy động các nguồn vốn tiềm tàng trong nhân dân. Nguồn vốn này không phải là nhỏ, nhưng tâm lý ngần ngại trong việc bỏ vốn đầu tư phát triển công nghiệp còn khá phổ biến trong nhân dân, một phần là do kinh nghiệm hoạt động kinh doanh còn ít, phần khác là do môi trường kinh doanh chưa đủ hấp dẫn. 2.4. Chủ động trong việc tạo lập nguồn vốn, tìm kiếm thị trường Trước tiên, các doanh nghiệp sản xuất trong nước cần căn cứ theo hướng phát triển trong tình hình mới để có những định hướng đầu tư phù hợp. Trong từng ngành, với từng mặt hàng, các doanh nghiệp phải có dự kiến trước được các khả năng có thể ảnh hưởng hay tác động tới tình hình sản xuất kinh doanh khi Việt Nam đưa mặt hàng đó vào thực hiện chương trình CEPT. Qua đó, doanh nghiệp có thể tìm ra các sản phẩm mới hay phát triển các sản phẩm có tiềm năng xuất khẩu, tìm ra thị trường mới cho sản phẩm của mình; Các giải pháp để có thể làm chủ được thị trường nội địa và sau đó phải tìm kiếm khả năng xuất khaảu; Định hướng về sản phẩm chủ lực, thị trường trọng điểm để có phương án sản xuất kinh doanh đáp ứng các nhu cầu xuất khẩu sang ASEAN hoặc ngoài ASEAN. Cần phải có một bức tranh rõ ràng về vị trí hiện tại của doanh nghiệp để định hướng đầu tư phát triển hay chủ động liên doanh, liên kết để nâng cao năng lực thị trường của doanh nghiệp. ở tầm vi mô, các doanh nghiệp có trách nhiệm tổ chức tiếp cận và phân tích, khai thác thông tin, trực tiếp và thường xuyên tiếp xúc với thị trường thế giới thông qua các hội thảo khoa học, hội chợ triển lãm, đẩy mạnh tiếp thị để kịp thời nắm bắt thị trường, bám sát và tiếp cận được tiến bộ của thế giới trong sản xuất kinh doanh, tự mình lo tìm bạn hàng, thị trường, ký hợp đồng, tổ chức sản xuất và xuất khẩu theo nhu cầu và thị hiếu của thị trường, tránh tư tưởng ỷ lại vào các cơ quan quản lý Nhà nước hoặc trông chờ trợ cấp, trợ giá. 2.5. Kiên quyết không đầu tư vào những ngành hàng không có khả năng cạnh tranh Tham gia AFTA, các doanh nghiệp phải đối diện với môi trường cạnh tranh lớn hơn. Thực tế, trước khi tham gia CEPT thì những năm gần đây các doanh nghiệp trong nước đã phải chịu sức cạnh tranh mạnh từ khu vực các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đã và đang nhường từng phần thị trường cho khu vực này. Do đó, một vấn đề thực tế hiện nay là cần đánh giá hiện trạng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp về giá thành, về chất lượng hay mẫu mã - so sánh với các hàng hoá từ ASEAN trên thị trường trong nước hay cả trên thị trường khu vực. Từ đó có hướng khai thác, phát triển các khả năng cạnh tranh riêng biệt này. Trong việc thu hút đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI), cần quy định rõ việc ưu tiên cho những ngành công nghiệp kỹ thuật cao (hitech), công nghiệp chế biến, dần dần tạo nên những ngành công nghiệp mạnh, những khu công nghiệp mạnh của nước ta, đủ sức làm ăn bình đẳng với các nước ASEAN (công nghiệp điện tử, công nghiệp dệt may, da giày, công nghiệp luyện kim,) và góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo đường lối của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Doanh nghiệp cần xem xét, đánh giá cụ thể các yếu tố liên quan đến sản xuất, tiêu thụ của từng mặt hàng trong tương quan so sánh với các mặt hàng cùng loại từ ASEAN. Chúng ta có thể thấy, nền kinh tế Việt Nam đang đứng trước một thực trạng là có một lực lượng lao động dồi dào nhưng thiếu các lao động lành nghề. Một số ngành công nghiệp còn gặp phải khó khăn trong vấn đề nhập khẩu nguyên liệu thô và các máy móc chuyên dụng do các chính sách quá khắt khe. Song để có thể hội nhập một cách thành công, chúng ta phải phát huy, tận dụng được những lợi thế của mình mà một trong những cách thức để thực hiện điều đó là phải đẩy mạnh xuất khẩu những mặt hàng mà Việt Nam có lợi thế so sánh. Khi các hàng rào thuế quan và phi quan thuế được gỡ bỏ, hàng hoá của các nước ASEAN sẽ được cạnh tranh trong một môi trường lành mạnh và nếu hàng hoá của Việt Nam hiện đã chiếm được những thị phần tương đối sẽ dễ phát huy được tính ưu việt và thâm nhập vào các thị trường láng giềng như các sản phẩm da giày, dệt may, hay nông sản. Mở rộng hơn nữa thị trường xuất khẩu đồng thời tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường truyền thống đồng thời phải tìm hiểu kỹ thị hiếu của khách hàng và sở thích công nghiệp của các thị trường, đặc biệt là thị trường rộng lớn như Mỹ khi Hiệp định thương mại Việt - Mỹ được phê chuẩn. Loại bỏ các rào cản kỹ thuật với thương mại (TBT) bằng cách quản lý chất lượng sản phẩm chặt chẽ hơn. Cho phép nhập khẩu miễn thuế hàng tư liệu sản xuất và các đầu vào trực tiếp phục vụ cho việc sản xuất hàng xuất khẩu. Tạo được một chuyển biến bước ngoặt cũng như nghiên cứu thị trường để cố gắng tăng cường giá trị gia tăng nội địa cho sản phẩm. Xúc tiến đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước bằng cách loại bỏ thuế quan đánh vào hàng nhập khẩu hàng tư liệu sản xuất và các đầu vào trực tiếp dùng trong sản xuất hàng xuất khẩu. Tóm lại, tham gia vào AFTA là một thách thức không nhỏ đối với Việt Nam mà cần sự nỗ lực tổng thể, bổ sung lẫn nhau của tất cả các ngành giúp cho nền kinh tế Việt Nam thực sự được cất cánh. 2.6. Cải tiến công nghệ, cải tiến quản lý, tăng cường đào tạo Trong việc lựa chọn công nghệ và chuyển giao công nghệ, nhất thiết phải coi trọng việc chọn công nghệ cao, hiện đại, có sức cạnh tranh không tiếp nhận công nghệ cũ, lạc hậu, dù với bất kỳ hình thức nào (kể cả bằng nguồn vốn ODA hoặc viện trợ nhân đạo, viện trợ của các tổ chức phi Chính phủ). Coi trọng các hàm lượng công nghệ mới, thông tin, chất xám và trình độ tổ chức cao (T, I, H, O) trong quá trình chuyển giao công nghệ (Technoware, Inforware, Humanware, Organware) vào Việt Nam. Nghiên cứu đổi mới công nghệ, đổi mới quản lý tăng năng suất như thế nào để đảm bảo rằng với mức thuế Việt Nam cam kết như trong CEPT, dù mặt hàng của các nước ASEAN có nhập vào Việt Nam cũng không thể cạnh tranh được với mặt hàng của ta sản xuất. Theo hướng đó, các doanh nghiệp cần xây dựng chương trình hành động cụ thể của mình kết hợp giữa năng lực sản xuất với năng lực kinh doanh để đảm bảo không ngừng nâng cao sức cạnh tranh, kết hợp với các lợi thế cam kết quốc tế, đưa được ngày càng nhiều hàng của mình ra thị trường nước ngoài, khẳng định được vị trí trên trường quốc tế đồng thời nhập khẩu được nhiều vật tư thiết bị tốt, thuế thấp, nhất là các vật tư phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu. Cần hết sức chú ý việc bảo vệ môi trường, tránh hậu quả của việc nhập không tính toán kỹ các công nghệ nặng nhọc, ô nhiễm và nguy hiểm, cũng như tốn năng lượng, làm mất khả năng cạnh tranh của công nghiệp Việt Nam và gây tác hại đến môi trường sau này. Nếu như nền kinh tế thế giới chủ yếu vẫn dựa vào những ngành công nghiệp truyền thống với nguyên liệu cơ bản là tài nguyên thiên nhiên chứ không phải dựa vào các ngành công nghệ cao và dịch vụ tri thức với tài nguyên thông tin và trí tuệ; và nếu như nền kinh tế thế giới không được toàn cầu hoá như đang diễn ra, thì tính cạnh tranh của nó chắc sẽ không khốc liệt như ta đang thấy và đồng thời cũng ít cơ hội để lựa chọn hơn: nước giàu sẽ giàu mãi, nước ngèo sẽ càng nghèo hơn. Nhưng từ nay tình hình đã khác: nước giàu vẫn có thể bị chững lại và nước nghèo vẫn có hy vọng vượt lên. Thịnh và suy bây giờ phụ thuộc rất nhiều vào khả năng tạo ra, duy trì và tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế. Sức cạnh tranh của nền kinh tế của mỗi nước phụ thuộc một loạt yếu tố, trong đó trình độ khoa học và công nghệ là yếu tố quyết đinh, bởi vì, như trên ta đã thấy, ngày nay khoa học và công nghệ đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, là động lực quan trọng nhất của phát triển kinh tế - xã hội. Không phải ngẫu nhiên mà vào đầu những năm 90 rất nhiều nước đặc biệt các nước phát triển cao, đã điều chỉnh lại những chính sách của mình đối với khoa học và công nghệ. Thấy rõ con đường duy nhất để tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế là dựa hẳn vào khoa học và công nghệ, tức là bằng khoa học và công nghệ, vì vậy Chính phủ nhiều nước đã làm hết mình cho khoa học và công nghệ. Nhu cầu nhân lực có tính quyết định. Các cán bộ quản lý, cán bộ nghiệp vụ, cán bộ chuyên môn đều phải giỏi, tinh thông nghề nghiệp, nắm bắt kịp thời thông tin mới nhất và đối phó được với các mánh khoé làm ăn trên thương trường. Vấn đề đào tạo cán bộ ở các doanh nghiệp là vấn đề được thường xuyên nhấn mạnh bởi con người là yếu tố quyết định. Nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực ở đây để khẳng định lại tầm quan trọng cần đặc biệt ưu tiên để đảm bảo thắng lợi cho quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Việc đào tạo cần được qui hoạch, phân loại, để đào tạo theo năng lực sở trường dựa trên yêu cầu công việc. Đào tạo lại và đào tạo mới cần kết hợp để đáp ứng được những nhu cầu mới phát sinh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trước mắt cần tới 3 loại cán bộ sau đây: - Đào tạo công nhân lành nghề ở từng lĩnh vực, dây chuyền sản xuất. Vấn đề này cần được nhấn mạnh ở thời điểm này bởi thời gian qua đào tạo ở cấp đại học đã được chú trọng nhiều, tuy cần thiết, nhưng sẽ thiếu tác dụng động lực nếu thiếu công nhân kỹ thuật lành nghề. - Đào tạo cán bộ có trình độ kinh doanh quốc tế giỏi. Đây là loại hình cán bộ rất tổng hợp cả am hiểu sản xuất, cả am hiểu thị trường, kỹ thuật đàm phán, giao dịch, ký kết hợp đồng, và thạo ngoại ngữ. Chúng ta rất thiếu, và rất cần loại cán bộ này. - Đào tạo cán bộ pháp lý, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế và thương mại quốc tế, để đủ trình độ tư vấn, trợ lý giúp giám đốc trong kinh doanh và hợp tác quốc tế. 2.7. Tham gia với Chính phủ và các cơ quan chức năng trong việc rà soát chính sách Các doanh nghiệp cần có cơ chế theo dõi sát chương trình CEPT, vì tuỳ mức độ sẽ trực tiếp hay gián tiếp, doanh nghiệp sẽ đối mặt với các cơ hội hoặc thách thức như: - Khả năng lựa chọn được nguồn cung cấp rẻ hơn từ ASEAN với lý do việc giảm thuế nhập khẩu trong nội bộ khu vực. - Dung lượng và cơ cấu tiêu dùng sẽ thay đổi, dẫn đến thay đổi cơ cấu thị trường cung và cầu. - Vị trí độc quyền của một số doanh nghiệp Nhà nước sẽ thay đổi. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ dễ bị tổn thương nhất Đa số các doanh nghiệp trong nước hiện nay đều có quy mô nhỏ, khó đủ sức làm chủ thị trường trong nước cũng như không đủ sức vươn ra thị trường nước ngoài. Vì vậy, các doanh nghiệp nhỏ lẻ, rời rạc hiện nay nên tập hợp thành các Hiệp hội ngành, hàng thì mới tạo thành sức mạnh để tham gia các hoạt động trên thị trường với quy mô lớn hơn như: thu nhập thông tin, khảo sát thị trường ngoài nước, phối hợp các khả năng sản xuất để có thể cung cấp hàng hoá có số lượng lớn, hợp sức cải tiến các vấn đề về chất lượng.. Như vậy, trong môi trường ngày càng đa dạng và phức tạp, doanh nghiệp cần phải năng động hơn, chú trọng hơn đến các vấn đề về thông tin, tư vấn. Cần thiết lập các mối liên hệ với các đầu mối thông tin như các cơ quan Nhà nước, các Hiệp hội ngành hàng, các cơ quan tư vấn trong và ngoài nước Trong quá trình đàm phán ký kết hợp ồng với bạn hàng ở các nước, các doanh nghiệp cần quan tâm tổng kết thực tiễn, so sánh đối chiếu với các cam kết quốc tế, xem chính sách của nước đó đối với hàng hoá của Việt Nam thế nào, mức thuế cao hay thấp. Các chế độ chính sách thủ tục phi quan thuế trong xuất nhập khẩu và đầu tư đối với ta có điều gì trở ngại bất hợp lý cần tháo gỡ kịp thời để phản ánh cho các cấp quản lý, phản ánh cho Uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế tổng hợp đưa ra đàm phán, đòi các nước này sửa đổi. Với việc nghiên cứu đúc rút thực tiễn trong quan hệ bạn hàng với các nước, kết hợp với năng lực sản xuất và kinh doanh của ta, các đơn vị doanh nghiệp cần thông qua các đơn vị chủ quản của mình, các Hiệp hội ngành hàng, phản ánh nguyện vọng, đóng góp vào việc xây dựng chiến lược và phương án đàm phán cụ thể với từng tổ chức kinh tế quốc tế và khu vực. Nói khác đi, mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan quản lý của Nhà nước và doanh nghiệp cần được tăng cường, duy trì thường xuyên và đều đặn. Đứng trước nhiệm vụ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra chủ trương khuyến khích mọi thành phân kinh tế (quốc doanh và ngoài quốc doanh) cùng phát triển. Vấn đề còn phải làm tiếp là tạo ra môi trường pháp lý, môi trường kinh doanh thuận lợi, cạnh tranh lành mạnh cho các nguồn đầu tư. Trên đây là một vài đề xuất, ý kiến đóng góp của luận văn đối với một vấn đề hiện đang còn nhiều tranh luận. Trong khuôn khổ của đề tài này, em xin nhấn mạnh một điều là các giải pháp và biện pháp này cần phải xây dựng trong khuôn khổ một chiến lược nhất quán của quốc gia là đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong một bối cảnh nền kinh tế quốc tế và khu vực đang diễn ra quá trình toàn cầu hoá một cách mạnh mẽ. Nhìn chung, vấn đề đẩy nhanh tiến trình thực hiện AFTA hiện nay đang đứng trước nhiều thách thức về cả các điều kiện khách quan và chủ quan. Những biến động về tình hình chính trị của một số quốc gia thành viên hiện nay đang đặt AFTA dưới một áp lực lớn cần sự phối hợp nỗ lực của từng thành viên trong ngôi nhà chung ASEAN. KếT LUậN Tham gia thực hiện AFTA sẽ là bước tập dượt đầu tiên trong quá trình hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới của Việt Nam để thực hiện đường lối phát triển kinh tế theo hướng mở cửa của Nhà nước. Mức độ ảnh hưởng do việc thực hiện những cam kết về tự do hoá thương mại trong khuôn khổ ASEAN đến nền kinh tế Việt Nam sẽ là nhỏ hơn rất nhiều so với những ảnh hưởng sau này khi chúng ta phải thực hiện các cam kết để tham gia APEC hay WTO. Do đó, việc tham gia thực hiện AFTA cũng cần được xem xét đánh giá trong một tổng thể các chính sách phát triển, định hướng cho cả quá trình hội nhập của nền kinh tế Việt Nam vào khu vực và thế giới. Để thích ứng với điều kiện mới, chúng ta phải chủ động nắm bắt các diễn biến tác động đến môi trường kinh tế quốc tế để có được các định hướng đúng đắn. Nếu không chủ động, tích cực chuẩn bị đầy đủ, không sẵn sàng điều chỉnh thì chúng ta sẽ bị thua thiệt và trở nên phụ thuộc khi nền kinh tế đã được mở cửa mà sức mạnh kinh tế không được cải thiện. Do đó, việc Việt Nam tham gia vào quá trình hội nhập và thực hiện AFTA đòi hỏi một sự chủ động không chỉ từ các Bộ, ngành quản lý Nhà nước, mà quan tọng hơn là sự củ động tự điều chỉnh của các doanh nghiệp sản xuất trong nước, để nâng cao khả năng cạnh tranh của mình và tham gia có hiệu quả vào quá trinhg thực hiện AFTA. Do phải đối diện với môi trường cạnh tranh lớn hơn, một vấn đề thực tế hiện nay là, cần đánh giá hiện trạng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp về giá thành, về chất lượng hay mẫu mã, so sánh với các hàng hoá từ ASEAN trên thị trường trong nước hay cả trên thị trường khu vực. Từ đó, có hướng khai thác, phát triển các khả năng cạnh tranh riêng biệt. Cần phải có một bứa tranh rõ rệt về vị trí hiện tại của doanh nghiệp, liên kết để nâng cao năng lực thị trường của doanh nghiệp. Đa số các doanh nghiệp trong nước hiện nay đều có quy mô nhỏ, khó đủ sức làm chủ thị trường trong nước cũng như vươn ra thị trường nước ngoài. Vì vậy, các doanh nghiệp nhỏ lẻ, rời rạc hiện nay nên tập hợp thành các hiệp hội ngành, thì mới tạo thành sức mạnh để tham gia các hoạt động trên thị trường với quy mô lớn hơn như thu thập thông tin, khảo sát thị trường ngoài nước, phối hợp các khả năng sản xuất để có thể cung cấp hàng hoá có số lượng lớn, hợp sức cải tiến các vấn đề về chất lượng Trong môi trường ngày càng đa dạng và phức tạp, doanh nghiệp cần phải năng động hơn, chú trọng hơn đến các vấn đề về thông tin, tư vấn. Cần thiết lập các mối liên hệ với các đầu mối thông tin như các cơ quan Nhà nước, các hiệp hội ngành hàng, các cơ quan tư vấn trong và ngoài nước. Hy vọng rằng, việc chúng ta tham gia AFTA cùng với những nỗ lực chủ động điều chỉnh ở cả cấp vĩ mô và vi mô, sẽ là một yếu tố góp phần kích thích nền kinh tế Việt Nam phát triển, nâng cao hiệu quả của toàn bộ nền kinh tế, từng bước đưa nền kinh tế Việt Nam hoà nhập với nền kinh tế thế giới và làm cho nền kinh tế Việt Nam thích nghi với môi trường cạnh tranh quốc tế.  Tài liệu tham khảo Tài liệu tham khảo (phòng Tổng hợp - Bộ Ngoại giao Việt Nam)năm 2000 Tài liệu tham khảo (phòng Xuất nhập khẩu - Sở Thương mại Hà Nội)năm 2000 Bản đánh giá kết quả thực hiện AFTA những năm đầu thực hiện (Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn quốc gia) năm 2000 Báo cáo đánh giá hoạt động hợp tác kinh tế ASEAN năm 1999, 2000 (Bộ Thương Mại - Tiểu ban Hợp tác kinh tế Việt Nam-ASEAN ) Từ điển ASEAN 2001 Lịch trình giảm thuế của Việt Nam theo CEPT/AFTA ( Nhà xuất bản Thống kê) năm 2001 Chiến lược phát triển công nghiệp của Việt Nam (Bộ Thương mại - năm 2001) Trang Web: Trang Web: Tạp chí nghiên cứu kinh tế – số 48 năm 2000- Nguyễn Phúc Khanh Tạp san thời báo kinh tế – số 64 năm 2001- Lê Thanh Huyền Tạp chí kinh tế phát triển – số 32 năm 2000 – Trần Nguyên Hạnh Những cơ hội và thách thức đối với Việt Nam khi gia nhập AFTA – Nguyễn Quang Thành – tạp chí ASEAN số 145 năm 2001.  Mục lục LờI NóI ĐầU Chương I: tổng quan về khu vực mậu dịch tự do asean (AFTA) I. MộT Số VấN Đề CHUNG Về LIÊN KếT KINH Tế KHU VựC 1.Khái niệm:..........................................................................................................1 2.Cấp độ liên kết ..................................................................................................2 3. tác động của khu vực mậu dịch tự do tới các nước........................................3 II. Tổng quan về AFTA 4 1. Sự hình thành và phát triển của AFTA 4 2. Những mục tiêu cơ bản của AFTA 6 2.1. Tăng cường trao đổi buôn bán trong nội bộ khối bằng việc loại bỏ các hàng rào thuế quan và phi thuế quan giữa các nước ASEAN. 6 2.2. Thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào khu vực bằng việc đưa ra một khối thị trường thống nhất – xây dựng khu vực đầu tư ASEAN (AIA) 7 2.3. Hướng ASEAN thích nghi với những điều kiện kinh tế quốc tế đặc biệt là xu thế tự do hoá thương mại thế giới 8 3. Nội dung cơ bản của AFTA 9 3.1. Chương trình thuế quan ưu đãi có hiệu lực chung CEPT 9 3.2. Huỷ bỏ hạn chế về định lượng hàng rào quan thuế 14 3.3. Sự phối hợp trong ngành hải quan 16 4. Triển vọng của AFTA 18 5. những tác động của AFTA đến các nước thành viên...........................................19 III. Những cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA 20 áp dụng quy chê tối huệ quốc - MFN 20 Cắt giảm thuế quan Việt Nam- AFTA theo CEPT 21 Huỷ bỏ hạn chế về định lượng và hàng rào phi quan thuế 25 Hợp tác trong ngành hải quan 28 Thiết lập khu vực đầu tư ASEAN-AIA 30 Chương II: Những kết quả bước đầu trong việc thực hiện những cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA 32 I. Những cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA 20 áp dụng quy chê tối huệ quốc - MFN 20 Cắt giảm thuế quan Việt Nam- AFTA theo CEPT 21 Huỷ bỏ hạn chế về định lượng và hàng rào phi quan thuế 25 Hợp tác trong ngành hải quan 28 Thiết lập khu vực đầu tư ASEAN-AIA 30 Kết quả bước đầu trong việc thực hiện những cam kết của Việt Nam 32 Số lượng mặt hàng của Việt Nam trong lộ trình giảm thuế tăng nhanh 32 Nỗ lực trong việc huỷ bỏ hàng rào phi quan thuế 35 Thực hiện tốt các cam kết trong nghành hải quan 36 Tích cực tham gia vào việc thiết lập khu vực đầu tư ASEAN - Biến các nước ASEAN thành khu vực kinh tế thông qua việc thực hiện các chương trình hợp tác kinh tế. 38 II. Những cơ hội và thách thức đối với của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết của AFTA 40 Về cơ hội. 40 Bắt kịp với xu hướng phát triển chung của nền kinh tế thế giới 40 Có điều kiện thâm nhập một thị trường rộng lớn hơn 500 triệu dân 41 Tham gia vào phân công lao động quốc tế và khu vực 42 Thu hút đầu tư nước ngoài 43 Những thách thức 44 2.1. Thách thức chung...................................................................................... 44 2.2. Về sức cạnh tranh của hàng hoá và dịch vụ 46 2.3. Về khả năng của doanh nghiệp 47 2.4. Về hệ thống chính sách kinh tế thương mại 48 Chương III: Những giải pháp nhằm đẩy nhanh việc thực hiện các cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA 52 Sự cần thiết phải đẩy nhanh tiến trình thực hiện cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA 52 Nâng cao hơn nữa khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam 52 Lộ trình mới của việc thực hiện cam kết 53 2.1. Lịch trình cắt giảm thuế quan tổng thể giai đoạn 2001-2006 để thực hiện AFTA 53 2.2. Các nhóm mặt hàng chính chuyển từ TEL vào IL để thực hiện CEPt/ AFTA trong 3 năm 2001-2003 55 Giải pháp để đẩy nhanh việc thực hiện các cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ AFTA 56 Giải pháp vĩ mô 56 Những ý kiến đóng góp lên Chính phủ 56 Những ý kiến đóng góp lên Các bộ ngành chủ quản 60 Những ý kiến lên Bộ Tài chính 63 Giải pháp vi mô - Về phía doanh nghiệp 66 Cần có chiến lược dài hạn và cụ thể, thiết thực 66 Khẩn trương sắp xếp lại hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với cam kết hội nhập khu vực và quốc tế, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh 67 Có giải pháp xử lý nợ 68 Chủ động trong việc tạo lập nguồn vốn, tìm kiếm thị trường 68 Kiên quyết không đầu tư vào những ngành hàng không có khả năng cạnh tranh 69 Cải tiến công nghệ, cải tiến quản lý, tăng cường đào tạo 71 Tham gia với Chính phủ và các cơ quan chức năng trong việc ra soát chính sách 73 KếT LUậN 75 TàI LIệU THAM KHảO PHụ LụC PHụ LụC A. Theo lịch trình này, từ năm 2001 đến 2006, Việt Nam sẽ thực hiện giảm thuế quan cho 6210 dòng thuế nhập khẩu trong tổng số 6400 dòng thuế hiện hành, cụ thể như sau: + Tiếp tục thực hiện cắt giảm thuế cho 4200 dòng thuế đã đưa vào thực hiện CEPT từ năm 2000 trở về truớc. + Khoảng 1940 dòng thuế còn lại sẽ thực hiện cắt giảm trong 3 năm 2001-2003 theo lộ trình như sau: ã Năm 2001: khoảng 720 dòng thuế ã năm 2002: khoảng 510 dòng thuế ã Năm 2003: khoảng 710 dòng thuế Lộ trình cắt giảm từ nay đến 2006 được xây dựng trên cơ sở tuân thủ các quy định của Hiệp định về chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung cho khu vực mậu dịch tự do ASEAN, cụ thể: Trước mắt là lịch trình giảm thuế hai nhóm sản phẩm chính gồm những mặt hàng đã đưa vào thực hiện chương trình CEPT từ năm 2000 trở về trước, và những mặt hàng chuyển từ danh mục loại trừ tạm thời vào thực hiện chương trình CEPT của các năm 2000 - 2003. Năm 2003 sẽ là năm hoàn thành việc chuyển toàn bộ các mặt hàng thuộc danh mục loại trừ tạm thời vào danh mục cắt giảm để thực hiện chương trình CEPT và đến năm 2006, thuế suất thực hiện CEPT của tất cả các mặt hàng có trong danh mục cắt giảm sẽ được giảm xuống mức 0 - 5%. Việc giảm thuế sẽ được thực hiện theo các nguyên tắc sau: + Toàn bộ các mặt hàng còn lại trong Danh mục loại trừ tạm thời (TEL) sẽ phải thực hiện giảm thuế trong 3 năm 2001, 2002 và 2003. + Mức thuế xuất nhập khẩu của toàn bộ mặt hàng trong danh mục giảm thuế không được cao hơn 20% kể từ thời điểm 1/1 /2001 trở đi + Tất cả các biện pháp hạn chế định lượng sẽ phải bỏ ngay khi mặt hàng được chuyển vào cắt giảm để thực hiện AFTA Như vậy, có nghĩa là cuối năm 2006 có khoảng 95% mặt hàng nhập khẩu từ ASEAN vào Việt Nam sẽ chỉ còn ở mức thuế xuất 0-5% và không bị áp dụng các biện pháp phi quan thuế. Các nhóm mặt hàng chính chuyển từ TEL vào IL để thực hiện CEPT/AFTA trong 3 năm 2001 - 2003 Dự kiến các nhóm mặt hàng chuyển từ TEL vào IL từ năm 2001 Một số mặt hàng nông sảm như nho tươi hoặc khô; một số loại hạt có dầu (hạt bông, hạt thầu dầu và hạt rum); một số dạng mỡ và dầu động vật; sản phẩm chế biến từ ngũ cốc, bột, tinh bột hoặc sữa và các loại bánh,... Nước khoáng và nước có ga đã pha thêm đường hoặc hương liệu Sơn, véc ni Một số đồ trang điểm, mỹ phẩm và vệ sinh như dầu gội đầu, thuốc nhuộm tóc,... Một số sản phẩm nhựa như tấm trải sàn bằng nhựa, phụ kiện sứ về sinh, (trừ những loại đưa vào cắt giảm từ năm 2002 và 2003) Kính dùng làm tường nhiều lớp ngăn; gương thuỷ tinh, gồm cả gương chiếu hậu, kính trước cửa ô tô Một số dạng thép xây dựng: thép tấm, thanh, thép dạng góc, khuôn, hình, thép dây Các dạng cấu kiện bằng sắt hoặc thép: cửa ra vào, cửa sổ, khung cửa và ngưỡng cửa; tấm lợp; thùng chứa ga nén hoặc ga lỏng Một số dạng động cơ đốt trong, động cơ diesel hoặc diesel: động cơ đẩy thuỷ đốt trong công suất đến 30 CV, động cơ cho xe kéo có công suất đến 80 CV Động cơ điện và máy phát điện Một số dạng dụng cụ cơ điện dùng trong gia đình, có lắp động cơ điện: máy hút bụi, máy đánh bóng sàn nhà, máy huỷ rác trong nhà bếp, máy nghiền và trộn thức ăn, máy chiết suất nước rau và nước hoa quả Dụng cụ điện đun nước nóng Một số mặt hàng điện tử, viễn thông: micro và giá micro; máy hát, máy chạy băng, máy ghi băng từ và các dạng máy ghi âm, ăng ten, dạng linh kiện của máy thu hình,... Bộ linh kiện lắp ráp các dạng xe chở khách Một số dạng xe đặc chủng như xe cứu thương, xe cứu hoả và xe chở tù,... Một số dạng máy móc thiết bị đặc chủng khác b. Dự kiến các nhóm mặt hàng chuyển từ TEL vào IL từ năm 2002 Tấm, gạo đã xát Một số dạng đường như đường củ cải, đường glucô Nước khoáng và nước có ga, chưa pha thêm đường hoặc hương liệu Một số loại rượu vang Một số loại hoá chất hữu cơ Chất hoá dẻo DOP Nước hoa thơm Một số sản phẩm nhựa như phế thải, phế liệu, mẩu vụn của plastic; hộp, hòm, thùng, bao túi và các dạng dùng để chứa hàng hoá trong vận chuyển bằng plastic Giấy và bìa giấy không tráng (nhóm 4802) Giầy dép các loại, có mũ không phải bằng nguyên liệu da Một số sản phẩm bằng sát thép: đinh ghim dùng cho đường ray tầu, các dạng kim, bếp lò, lò sưởi Tủ lạnh, máy làm lạnh Máy giặt Một số dạng pin, ắc quy Đĩa hát, băng, các loại đĩa, băng Khung gầm đã lắp động cơ cho xe có động cơ Đồng hồ và các dạng phụ tùng của đồng hồ c. Dự kiến nhóm mặt hàng chuyển từ TEL vào IL từ năm 2003 Sữa và các sản phẩm từ sữa Các dạng dầu thực vật đã tinh chế Sảm phẩm tinh chiết và nước ép từ cá, động vật giáp xác hoặc các động vật sống dưới nước; cá được chế biến hay bảo quản, trứng cá muối và sản phẩm thay thế trứng cá muối chế biến từ trứng cá Các dạng chế biến của rau quả, gồm cả nước quả ép Chất chiết suất, tinh chiết hoặc cô đặc từ cà phê, gồm cả cà phê tan Bia, đồ uốn có men và cồn ê ti lích Clinker và xi măng Khí đốt từ dầu mỏ và các loại khi hydrocarbon hoá lỏng A mô ni ắc, dạng khan hoặc dạng dung dịch Phân bón hoá học Một số sản phẩm bằng plastic như bộ xí bệt, bình xỗi nước và các đồ vệ sinh tương tự bằng nhựa Lốp săm làm bằng cao su, dùng cho xe máy và xe đạp Gỗ ván, dán, ép nhân tạo Các loại giấy (trừ loại đã đưa vào cắt giảm từ năm 2000 trở về trước và loại đưa vào cắt giảm từ năm 2002) Vải dệt từ các loại sợi xơ khác nhau Giầy dép các loại, có mũ làm bằng nhuyên liệu da, giầy da, sản phẩm bằng da thuộc Gạch lát bằng gốm sứ; sứ về sinh; kính xây dựng (trừ loại đã đưa vào từ năm 2001) Ruột phích và ruột bình chân không khác Một số dạng động cơ piston đốt trong, dùng cho xe máy và ô tô Quạt điện, gồm quạt dùng trong gia đình và quạt công nghiệp có công suất trên 125kw Máy điều hoà Động cơ điện xoay chiều, đa pha, có công suất không quá 750W Máy thu dùng cho điện thoại, vô tuyến, điện báo,... Thành phần máy thu hình Một số phương tiện vận tải: máy kéo, xe chở khách từ 16 chỗ ngồi trở lên, xe đạp, xe máy có phân khối trên 250cc, phụ tùng và các bộ phận phụ trợ, Phương tiện bay, tàu vũ trụ và các bộ phận của chúng Tàu, thuyền và các kết cấu nổi Máy photocopy và máy sao chụp B. Bộ Tài chính đã dự thảo Nghị định ban hành danh mục thực hiện AFTA năm 2001 với lộ trình cắt giảm thuế quan của khoảng trên 5000 dòng thuế trong đó có: + Khoảng 64% số dòng thuế đạt thuế xuất 0-5%. + 35% số dòng thuế đạt thuê suất 0%. Các nhóm mặt hàng có thuế suất MFN cao hơn 20% bắt đầu chuyển vào thực hiện CEPT 2001: Một số hàng nông sản như nho tươi hoặc khô, rau quả đã chế biến và một số sản phẩm chế biến ăn được khác (40%, 50%) Ca cao và một số sản phẩm chế biến từ ca cao (20%, 50%) Nước khoáng và nước có ga đã pha thêm đường hoặc hương liệu (50%) Sơn, véc ni (30%) Một số đồ trang điểm, mỹ phẩm và vệ sinh (50%) Chất đánh bóng và các loại kem phục vụ mục đích đánh bóng, nến (20%, 30%) Diêm (40%) Một số sản phẩm nhựa (40%) Một số dạng giấy dán tường, tấm phủ sàn, bưu thiếp, lịch in (40%) Một số dạng sản phẩm liên quan đến dệt may (20%, 30%, 40%, 50%) Sản phẩm gốm phục vụ xây dựng như gạch, ngói và một số dạng ống dẫn, máng dẫn nước(40%, 50%) Một số dạng kính: Kính bảo hiểm, kính dùng làm tường nhiều lớp ngăn, gương kính; thuỷ tinh dạng khối và đồ thuỷ tinh nhỏ khác (20%, 30%, 40%) Đồ kim hoàn, đồ kỹ nghệ vàng bạc và các sản phẩm khác(40%) Một số dạng sản phẩm bằng sắt hoặc thép như đường ống dẫn thuỷ điện cao áp, neo, móc, đinh vít ốc, lò sưởi, đồ trang bị vệ sinh(20%, 30%) Động cơ đẩy thuỷ đốt trong có công suất đến 30CV, động cơ cho xe kéo có công suất đến 80CV(30%, 40%) Động cơ điện và máy phát điện (30%) Một số dụng cụ cơ điện dùng trong gia đình có lắp động cơ điện (40%) Dụng cụ điện đun nước (40%) Một số mặt hàng điện tử viễn thông: micro và giá micro, máy hát và máy chạy băng, máy ghi băng từ và các dạng máy ghi âm, ăng ten, dạng linh kiện của máy thu hình (20%, 30%, 40%, 50%) Bộ linh kiện lắp ráp các dạng xe chở khách(30%, 35%, 40%) Một số loại máy móc, dụng cụ phục vụ y học; máy đo đếm, điều chỉnh (40%) Đồng hồ thời gian và phụ tùng đồng hồ (40%) Giường tủ bàn ghế và một số loại đồ đạc khác (40%) b. Các nhóm mặt hàng đã đưa vào thực hiện AFTA từ năm 2000 trở về trước với mức thuế suất thực hiện AFTA cao hơn 20% Hoa cắt rời và nụ hoa; tán lá cành và các phần khác của cây dùng làm hoa bó hay trang trí (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 30%, 40%) Một số loại hoa quả ăn được như chà là, sung, dứa, ổi, dư, mơ, mận, dâu tây, vải nhãn, mâm xôi... (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 40%) Chè paragoay - mate (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 30%) Một số sản phẩm chế biến từ rau quả hạt và các bộ phận thực vật khác, bao gồm dư chuột và dưa chuột ri, hành, anh đào và dâu tây (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 40%) Một số sản phẩm chế biến ăn được, gồm chất chiết suất từ chè, cà phê và các chất thay thế cà phê khác; mì chính, nước mắm, bột canh; và kem lạnh (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 40%) Các chế phẩm dùng cho răng miệng (T/s MFN: 30%; T/s CEPT 2000: 25%) Các loại xà phòng và chất tẩy rửa hữu cơ hoạt động bề mặt (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 40%) Bồn tắm, vòi tắm hoa sen và chậu rửa bằng plastic (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 40%) Khung tranh, khung ảnh, khung gương bằng gỗ và các mặt hàng tương tự (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 30%) Bộ đồ ăn, đồ bếp bằng gỗ; Gỗ khảm dát và các sản phẩm tương tự; Móc treo quần áo bằng gỗ và thanh gỗ nhỏ làm diêm là (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 25%, 30%) Các loại vải Dệt từ lông cừu hoặc lông động vật (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 40%) Các sản phẩm bằng Dệt may khác như chăn, khăn trải giường, khăn vệ sinh, màn, đồ bao phủ (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 35%) Giày dép cao su, plastic: loại cao cổ hoặc mũi có gắn kim loại (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 40%, 50%) Một số dạng mũ đội đầu và bộ phận của các sản phẩm khác (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 35%) Sắt thép không hợp kim ở dạng thỏi, thanh, hình (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 40%) Động cơ piston đốt trong dùng cho ô tô (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 40%) Máy khâu dùng cho gia đình (T/s MFN: 50%; T/s CEPT 2000: 30%) Ghế được sử dụng cho máy bay (T/s MFN: 40%; T/s CEPT 2000: 30%)