Đề tài Những giải pháp phát triển nông nghiệp Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa

Lêi giíi thiÖu C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, nh»m thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho d©n c­ n«ng th«n t¹o tiÒn ®Ò ®Ó gi¶i quyÕt hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi cña ®Êt n­íc, ®­a n«ng th«n n­íc ta tiÕn lªn v¨n minh hiÖn ®¹i. §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· x¸c ®Þnh ph¶i "®Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n" Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhê cã "®æi míi" n«ng nghiÖp n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. Tuy vËy n«ng nghiÖp hiÖn nay vÉn ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín, cã nhiÒu vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña n«ng d©n ®ang næi lªn gay g¾t. Do vËy ®Èy nhanh tiÕn ®é thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy cña §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ nhu cÇu rÊt cÊp thiÕt. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸ch tuÇn tù, kh«ng nãng véi, kh«ng thÓ tuú tiÖn. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn kh«ng nh»m môc ®Ých tù th©n, mµ phôc vô c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña n«ng th«n còng nh­ cña c¶ n­íc. V× vËy nÕu ta kh«ng nh×n nhËn vµ ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vµ ph¸t triÓn cña nÒn n«ng nghiÖp hiÖn nay th× sÏ khã cã thÓ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p vi m« còng nh­ vÜ m« ®óng vµ ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn n«ng nghiÖp cña ®Êt n­íc. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ cÊp b¸ch ®ã, víi vèn kiÕn thøc ®· ®­îc truyÒn thô, cïng víi sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy, c« gi¸o. T«i m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi "Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh CNH - H§H" ®Ò tµi nghiªn cøu néi dung sau: PhÇn: I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ CNH - H§H n«ng nghiÖp. II. Thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. III. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh CNH - H§H. I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ CNH - H§H n«ng nghiÖp. 1. Nh÷ng néi dung chñ yÕu cña CNH - H§H n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp cã nghÜa lµ ®­a m¸y mãc, thiÕt bÞ, øng dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ c¸c ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt , c¸c h×nh thøc tæ chøc kiÓu c«ng nghiÖp. TiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ®· thóc ®Èy m¹nh mÏ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ còng lµ ®éng lùc c¬ b¶n, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp. Néi dung chñ yÕu cña tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp lµ c¸c ph­¬ng thøc tiÕn hµnh nh­ thuû lîi ho¸, c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, ho¸ häc ho¸ vµ sinh häc ho¸. Thuû lîi ho¸ lµ g×? nã chÝnh lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p sö dông c¸c nguån n­íc trªn mÆt ®Êt vµ d­íi mÆt ®Êt ®Ó phôc vô s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ång thêi h¹n chÕ c¸c t¸c h¹i cña n­íc g©y ra cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. C¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh thay thÕ c«ng cô th« s¬ b»ng c«ng cô c¬ giíi, lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng c¬ giíi, thay thÕ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt l¹c hËu b»ng ph­¬ng ph¸p khoa häc. §iÖn khÝ ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh sö dông n¨ng l­îng ®iÖn vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ mäi ho¹t ®éng phôc vô ®êi sèng n«ng th«n. Ho¸ häc ho¸ trong n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn ho¸ häc do c«ng nghiÖp ho¸ ch©ts s¶n xuÊt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ho¸ häc ho¸ cã t¸c dông rÊt quan träng trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång, n¨ng suÊt s¶n phÈm gia sóc vµ ®­a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Sinh häc ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh ¸p dông nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc sinh vËt vµ khoa häc sinh th¸i vµo n«ng nghiÖp, tiÕn hµnh c¸ch m¹ng vÒ gièng, c¸ch m¹ng vÒ c¬ cÊu c©y trång, c¬ cÊu vËt nu«i vµ c¸ch m¹ng vÒ quy tr×nh kü thuËt n«ng nghiÖp. Nh­ vËy c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp cßn bao hµm c¶ viÖc t¹o sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a ph­¬ng thøc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ cña n«ng nghiÖp n©ng cao hµm l­îng chÕ biÕn s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp ®Ó t¨ng gi¸ trÞ cña chóng, më réng thÞ tr­êng cho chóng. Cßn hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é khoa häc - kü thuËt - c«ng nghÖ, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §©y lµ qu¸ tr×nh cÇn ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch liªn tôc v× lu«n cã nh÷ng tiÕn bé kü thuËt míi xuÊt hiÖn vµ ®­îc øng dông trong s¶n xuÊt. 2.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i thùc hiÖn CNH - H§H n«ng nghiÖp. a. V× sao ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp? XuÊt ph¸t tõ nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp phæ biÕn s¶n xuÊt nhá, l¹c hËu vµ ®ang ë tr×nh ®é thÊp, ®ã lµ c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cßn l¹c hËu, lao ®éng x· héi ®¹i bé phËn tËp trung trong n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn mang nÆng tÝnh tù cÊp, tù tóc vµ thu nhËp cña n«ng d©n thÊ, ®êi sèng mäi mÆt cña hä cßn hÕt søc khã kh¨n. trong khi ®ã ®Õn nay nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®­îc c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, ho¸ häc ho¸. Nhê ®ã n¨ng suÊt ruéng ®Êt, n¨ng xuÊt lao ®éng cña hä ®¹t rÊt cao, t¹o sù ph©n c«ng lao ®éng s©u s¾c trong n«ng nghiÖp vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. MÆt kh¸c do yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, nhu cÇu vÒ n©ng cao ®êi sèng con ng­êi ®ã lµ x· héi cµng ph¸t triÓn, ®êi sèng con ng­êi cµng ®­îc n©ng cao th× nhu cÇu cña con ng­êi vÒ l­¬ng thùc vµ thùc phÈm còng ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i. Nh­ vËy chØ cã mét nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao míi hy väng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu t¨ng lªn th­êng xuyªn ®ã. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ, tr­íc hÕt lµ qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸, khu vùc ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt th­¬ng m¹i, trao ®æi th«ng tin khoa häc kü thuËt, chuyÓn giao c«ng nghÖ... buéc chóng ta ph¶i ®Èy nhanh viÖc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp ®Ó chóng ta cã thÓ tËn dông vèn, khoa häc, kü thuËt kinh nghiÖm qu¶n lý n­íc ngoµi vµo trong hoµn c¶nh thùc tiÔn vËn dông vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n­íc ta nh»m ®Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ, r¬i vµo t×nh tr¹ng "b·i r¸c c«ng nghiÖp" cña thÕ giíi, dÉn ®Õn cuéc sèng ®ãi nghÌo, lÖ thuéc kinh tÕ n­íc ngoµi...v.v. Nh­ vËy ®øng tr­íc nh÷ng yªu cÇu ®æi míi ®ang diÔn ra tr­íc m¾t ta cÇn kh¼ng ®Þnh trong bèi c¶nh quèc tÕ hiÖn nay, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ biÓu hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nãi chung vµ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp nãi riªng lµ con ®­êng ®óng ®¾n mµ ®¶ng ta ®· lùa chän trong qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghÜa x· héi cña m×nh, nã lµ "nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi", nã lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó ®­a n­íc ta tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu vµ "nguy c¬ tôt hËu" x· h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc. b. CÇn lµm g× ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp? C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸ch tuÇn tù, kh«ng thÓ nãng véi, kh«ng thÓ tuú tiÖn. §Ó thùc hiÖn ®­îc qu¸ tr×nh nµy cÇn cã vµ thùc hiÖn tèt nh÷ng ch­¬ng tr×nh môc tiªu, gi¶i quyÕt tõng vÊn ®Ò cã liªn quan sau: Tr­íc tiªn, ®ã lµ nh÷ng ch­¬ng tr×nh víi môc tiªu cô thÓ lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mét c¸ch cã träng ®iÓm ë mét sè vïng. Tinh thÇn chung lµ viÖc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë mçi vïng tr­íc hÕt ph¶i do d©n c­ c¸c vïng ®ã chñ ®éng thùc hiÖn theo h­íng cña nhµ n­íc. Nhµ n­íc cã thÓ hç trî nh­ng kh«ng lµm thay, vµ còng chØ hç trî trªn c¬ së n¨ng lùc néi sinh cña mçi vïng. C¸c ®Þa ph­¬ng, dï lµ vïng träng ®iÓm, còng kh«ng thÓ tr«ng chê vµo nguån tµi trî cña nhµ n­íc, kh«ng thÓ cè g¾ng "xin" cña nhµ n­íc cµng nhiÒu cµng tèt nh­ tr­íc kia. H¬n n÷a, c¸c kho¶n hç trî cña nhµ n­íc còng ph¶i ®­îc tÝnh to¸n, quyÕt ®Þnh trªn c¬ së hiÖu qu¶ cô thÓ, râ rµng cuèi cïng cña mçi dù ¸n. Nh­ vËy, c¸c dù ¸n thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ kh«ng thÓ kh«ng g¾n víi lîi Ých cña c¸c chñ thÓ cã liªn quan tíi viÖc thùc hiÖn nã. Tuy nhiªn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp kh«ng chØ lµ sù nghiÖp cña riªng d©n c­ n«ng th«n vµ nhµ n­íc, mµ mçi ngµnh ®Òu cã tr¸ch nhiÖm nhËn thøc râ sù cÇn thiÕt cña nã ®Ó cã c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ, thÝch hîp. Hä cÇn nhËn thøc râ r»ng tham gia thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp kh«ng ph¶i lµ ®Ó "gióp n«ng th«n ph¸t triÓn" mµ còng chÝnh lµ v× lîi Ých cña hä. Ch­¬ng tr×nh phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp cña mçi ngµnh, mçi ®¬n vÞ ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng cña ngµnh, ®¬n vÞ, ph¶i phôc vô nh÷ng nhu cÇu cô thÓ cña n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®ång thêi cè g¾ng cã nh÷ng ®Þa chØ ¸p dông thu h­ëng cô thÓ. Ch¼ng h¹n, c¸c viÖn nghiªn cøu, thiÕt kÕ vµ s¶n xuÊt ®­a ra c¸c thiÕt bÞ phôc vô n«ng nghiÖp (lµm ®Êt, ch¨m sãc hoa mµu, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn n«ng s¶n). C¸c c¬ quan nghiªn cøu, chuyÓn giao c«ng nghÖ cã thÓ nghiªn cøu, øng dông, giíi thiÖu, chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ míi, kÓ c¶ c«ng nghÖ sinh häc, c©y con, c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n n«ng s¶n... vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô kü thuËt - c«ng nghÖ phôc vô n«ng th«n. C¸c c¬ së ®µo t¹o c¸c cÊp còng cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy võa b»ng c¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc thÝch hîp cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp võa ho¹t ®éng nh­ mét c¬ së t­ vÊn, phæ biÕn kiÕn thøc vÒ c¸c lÜnh vùc cã liªn quan tíi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ thuéc chuyªn ngµnh cña m×nh... Nhµ n­íc, víi chøc n¨ng ®iÒu phèi c¸c ho¹t ®éng cña toµn x· héi, cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng riªng rÏ cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, biÕn c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu riªng rÏ thµnh ch­¬ng tr×nh môc tiªu liªn ngµnh, ®ång bé, h­íng tíi nh÷ng kÕt qu¶ thiÕt thùuc cuèi cïng, cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch bÒn v÷ng, tr¸nh sù mÊt c©n ®èi kh«ng cÇn thiÕt. Ch¼ng h¹n trong thêi gian qua, khi ®­a m¸y mãc vµo n«ng nghiÖp, vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm ch­a ®­îc gi¶i quyÕt tèt, dÉn ®Õn khã kh¨n trong viÖc duy tr× c¸c ho¹t ®éng ®ã. HoÆc khi ®· t¹m gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò viÖc lµm, c¸c lo¹i m¸y mãc l¹i ch­a ®­îc thiÕt kÕ mét c¸ch thÝch hîp; trong khi ruéng ®Êt bÞ chia ngµy cµng nhá, c¸c lo¹i m¸y n«ng nghiÖp (lµm ®Êt, b¬m n­íc) l¹i ch­a ®ù¬c thiÕt kÕ thÝch hîp. T­¬ng tù, khi vËn ®éng n«ng d©n trång c¸c lo¹i c©y chuyªn canh, c«ng nghiÖp chÕ biÕn l¹i ch­a ®ùoc x©y dùng kÞp thêi, dÉn ®Õn sù thua thiÖt hoÆc kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ (vÝ dô c¸c vïng trång d­a, v¶i, mËn... mµ chóng ta ®· thÊy ®Ò cËp nhiÒu trªn b¸o). Ng­îc l¹i, cã n¬i chñ ®éng x©y dùng tr­íc c¸c c¬ së chÕ biÕn th× hoÆc nguyªn liÖu kh«ng ®ñ, hoÆc nguyªn liÖu kh«ng ®ång nhÊt, hoÆc kh«ng ®¸p øng nhu cÇu vÒ chÊt l­îng... lµm chóng kh«ng ho¹t ®éng ®­îc. Nãi tãm l¹i, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ nhiÖm vô to lín, cÊp b¸ch l©u dµi vµ gian khã. ViÖc thùc hiÖn nã ®ßi hái nh÷ng nç lùc chung cña toµn x· héi. Sù nghiÖp nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i cã b­íc ®i, biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch hîp lý ®Ó thùc hiÖn. II. Thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh CNH- H§H n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay 1. Thùc tr¹ng vÒ c¬ giíi ho¸: Sau khi thùc hiÖn giao ®Êt cho hé n«ng d©n, hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. Hä tù bá vèn mua m¸y mãc, ph­¬ng tiÖn ®Ó phôc vô s¶n xuÊt cña gia ®×nh hoÆc lµm dÞch vô trong c¸c kh©u lµm ®Êt, t­íi n­íc, phun thuèc s©u, tuèt lóa. Hµng n¨m cã kho¶ng 1,8 triÖu ha ®Êt ®­îc c¬ giíi ho¸, cßn c¸c kh©u phun thuèc s©u, tuèt lóa ®· ®­îc c¬ giíi ho¸ phÇn lín. Trong lÜnh vùc vËn chuyÓn nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i c¬ giíi, nh­ xe c«ng n«ng, c¸c xe vËn t¶i cì nhá thÝch hîp víi hÖ thèng ®­êng x¸ cña ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ, nªn kh©u vËn chuyÓn n«ng s¶n phÈm phÇn lín ®­îc c¬ giíi ho¸. Riªng kh©u thu ho¹ch lµm c¬ chñ yÕu vÉn dïng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng. Theo b¸o c¸o sè liÖu thèng kª n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam 1995-1997. §Õn n¨m 1997 c¶ n­íc cã h¬n 115. 487 m¸y kÐo c¸c lo¹i sö dông trong n«ng nghiÖp víi tæng c«ng suÊt h¬n 2 triÖu CV, t¨ng gÊp 1,5 lÇn so víi n¨m 1985. ®Æc biÖt m¸y kÐo nhá thÝch hîp víi quy m« hé gia ®×nh t¨ng rÊt nhanh, tõ 17880 c¸i víi 19,60 ngh×n CV n¨m 1990 t¨ng lªn 71208 c¸i víi c«ng suÊt 810027 CV n¨m 1995 vµ 83.289 c¸i víi c«ng suÊt h¬n 863 ngh×n CV n¨m 1997, ®Æc biÖt lµ ë T©y nguyªn n¬i s¶n xuÊt tËp trung c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy nh­ cµ phª, cao su vµ lµ vïng cßn nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ ®Êt khai hoang phôc ho¸ nªn sè m¸y n«ng nghiÖp n¨m 1997 so víi n¨m 1992 t¨ng 6,2 lÇn. ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long ®Õn n¨m 1997 cã gÇn 38 ngh×n m¸y kÐo c¸c lo¹i, chñ yÕu lµ m¸y kÐo lín, gÊp gÇn 2 lÇn n¨m 1992. C¸c vïng kh¸c, c¸c lo¹i m¸y c«ng t¸c còng t¨ng nhanh, nhÊt lµ m¸y b¬m n­íc víi n¨m 1994 lµ 537809 c¸i, ®Õn n¨m 1997 t¨ng 583.159 c¸i. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1997 th× sè l­îng m¸y tuèt lóa lµ 190.680 c¸i, m¸y nghiÒn thøc ¨n gia sóc lµ 20.741 c¸i, xe reo 914 c¸i... Nhê cã sè l­îng m¸y mãc t¨ng nhanh nªn nhiÒu c«ng viÖc nÆng nhäc trong n«ng nghiÖp ®· ®­îc c¬ giíi ho¸. Tû lÖ c¬ giíi ho¸ lµm ®Êt trong n«ng nghiÖp tõ 21% n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 26% n¨m 1995 vµ kho¶ng 27% n¨m 1997, trong ®ã vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long 80%, nhiÒu tØnh trªn 80% nh­ An giang, §ång th¸p.v.v... C«ng viÖc c¬ giíi ho¸ vËn chuyÓn trong n«ng nghiÖp còng cã nhiÒu khëi s¾c. Trong n«ng th«n hiÖn nay cã 22.000 « t« c¸c lo¹i (kh«ng kÓ m¸y kÐo vµ c¸c lo¹i xe c«ng n«ng) trong ®ã cã h¬n 15.000 xe t¶i (90% lµ cña hé gia ®×nh n«ng d©n) t¨ng gÊp 2 lÇn n¨m 1990. C¸c kh©u c«ng viÖc kh¸c nh­ xay x¸t lóa g¹o, chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, c­a xÎ gç, còng ®­îc tõng b­íc c¬ giíi ho¸ cïng víi sù ph¸t triÓn cña nguån ®iÖn lùc quèc gia. Tuy nhiªn, khã kh¨n cña c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay lµ quy m« ruéng ®Êt vèn nhá bÐ (nhÊt lµ ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung) l¹i bÞ ph©n chia cho qu¸ nhiÒu chñ ruéng, nªn m¸y kÐo, xe vËn t¶i vµ m¸y n«ng nghiÖp khã ph¸t huy t¸c dông, chi phÝ cao, hiÖu qu¶ thÊp. Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu cña hiÖn ®¹i ho¸ víi lùc l­îng lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n. NÕu kh«ng sím gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn nµy th× dï chñ tr­¬ng ®óng còng khã ®i vµo cuéc sèng, chØ cã chõng nµo t¹o ®­îc nhiÒu viÖc lµm phi n«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn n«ng th«n, th× c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp míi ph¸t triÓn m¹nh. V× vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam lóc nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ c¬ giíi ho¸ mµ quan träng h¬n ph¶i ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao ®éng sang phi n«ng nghiÖp, cã nh­ vËy míi t¹o ®­îc m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®­a m¸y vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt. 2. Thùc tr¹ng vÒ thuû lîi ho¸: NhËn thøc tÇm quan träng cña c«ng t¸c thuû lîi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, trong nh÷ng n¨m qua, nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta ®· ®Çu t­ kh¸ lín cho viÖc x©y dùng míi, hoµn thiÖn vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi. TÝnh ®Õn 1/10/1996 c¶ n­íc ®· cã 20.644 c«ng tr×nh thuû lîi lín nhá trong ®ã cã 20.502 c«ng tr×nh thuû n«ng (6727 hå, ®Ëp chøa n­íc, 5899 cèng, 2363 tr¹m b¬m ®iÖn, 671 tr¹m b¬m dÇu, 4.842 c«ng tr×nh phô thuéc, 162 tr¹m thuû ®iÖn kÕt hîp thuû n«ng) c¸c c«ng tr×nh nµy ®· ®¶m b¶o t­íi tiªu cho 3 triÖu ha diÖn tÝch ®Êt canh t¸c (chiÕm 53% tæng sè) tiªu trªn 2 triÖu ha, ng¨n mÆn 0,7 triÖu ha vµ chèng lò cho 2 triÖu ha. So víi nh÷ng n¨m ®Çu 90 th× sè l­îng c«ng tr×nh vµ l­îng t­íi tiªu ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. So víi c¸c vïng trong c¶ n­íc th× ®ång b»ng s«ng cöu Long lµ vïng cã sè l­îng c«ng tr×nh vµ n¨ng lùc t­íi tiªu thuû lîi t¨ng nhanh nhÊt. KÓ tõ sau ngµy gi¶i phãng ®Õn nay. Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ trªn 1000 tû ®ång cho c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, ch­a kÓ hµng tr¨m tû ®ång cña n«ng d©n lµm kªnh m­¬ng néi ®ång. §Õn n¨m 1996, tonµ vïng ®· cã 1185 c«ng tr×nh thuû lîi trong ®ã cã 163 tr¹m b¬m ®iÖn vµ hÖ thèng kªnh dÉn n­íc ngät s«ng TiÒn, s«ng HËu ®Ó t­íi n­íc cho c¸c vïng lóa hµng ho¸, phôc vô khai hoang t¨ng vô, chuyÓn vô vµ th©m canh. Riªng vïng §ång Th¸p M­êi, chØ tÝnh tõ n¨m 1987 ®Õn 1996, vèn ®Çu t­ cho thuû lîi cña nhµ n­íc vµ nh©n d©n ®· lªn tíi 180,68 tû ®ång ®­a n­íc ngät vÒ ®Ó t¨ng diÖn tÝch 2 vô tõ 26806 ha n¨m lªn 86400 ha, dïng n­íc ngät ®Ó Ðm phÌn, ®­a gièng míi vµo, n¨m 1996 s¶n xuÊt ®­îc 1,3 triÖu tÊn lóa vµ trë thµnh vïng lóa hµng ho¸ lín nhÊt ®ång b»ng s«ng Cöu Long. ë §«ng Nam Bé vèn lµ vïng kh« c»n thiÕu n­íc ngät tr­íc ®©y, sau 22 n¨m gi¶i phãng, nhµ n­íc vµ nh©n d©n ®· x©y dùng ®­îc 103 c«ng tr×nh thuû lîi trong ®ã cã 486 c«ng tr×nh ®éc lËp c«ng xuÊt t­íi 200 ngµn ha, nhiÒu nhÊt lµ T©y Ninh, 175 ngµn ha nhê hå DÇu tiÕng. Víi diÖn tÝch mÆt hå 27000 ha. Chøa 1,6 tû m3 n­íc ngät, céng víi tuyÕn kªnh míi T©n H­ng cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ n­íc t­íi cho 172 ha ®Êt trång trät thuéc c¸c tØnh T©y Ninh, B×nh D­¬ng, B×nh Ph­íc, Long An, thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ cung cÊp hµng triÖu m3 n­íc ngät cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. C¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn b»ng viÖc ph¸t triÓn thuû ®iÖn nhá, chñ yÕu lµ x©y dùng c¸c hå, ®Ëp chøa n­íc kÕt hîp víi c¸c c«ng tr×nh tù ch¶y ®· gi¶m bít ®¸ng kÓ vÒ khã kh¨n trong viÖc cung cÊp n­íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ phôc vô ®êi sèng, ®ång bµo c¸c d©n téc miÒn nói trong mïa kh«. Tuy nhiªn sovíi yªu cÇu th©m canh, t¨ng vô vµ ®a d¹ng ho¸ c©y trång, vËt nu«i th× thùc tr¹ng thuû lîi ho¸ hiÖn nay ë n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp. ChÊt l­îng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi cßn thÊp, kh¶ n¨ng t­íi tiªu cña thuû lîi míi ®¸p øng ®­îc kho¶ng 50% yªu cÇu vÒ n­íc cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Mét sè c«ng tr×nh ®· xuèng cÊp nghiªm träng nh­ng thiÕu vèn ®Ó duy tr×, b¶o d­ìng, nªn c«ng xuÊt thùc tÕ t­íi tiªu chØ ®¹t kho¶ng 30% so víi thiÕt kÕ. Nh­ vËy ®iÒu ®Æt ra cho chóng ta hiÖn nay lµ cÇn tiÕp tôc t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®Çu t­, bæ sung, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi. 3. Thùc tr¹ng vÒ ho¸ häc ho¸: Cïng víi c¬ giíi ho¸, thuû lîi ho¸ trong nh÷ng n¨m qua ë n­íc ta qu¸ tr×nh ho¸ häc ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng cã nhiÒu khëi s¾c: l­îng ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u, diÖt cá t¨ng lªn, chñng lo¹i ®a d¹ng, c¬ cÊu ®­îc ®iÒu chØnh phï hîp víi nhu cÇu s¶n xuÊt. Tuy l­îng ph©n ho¸ häc b×nh qu©n trªn 1 ha cßn ë møc thÊp (100kg/ha) nh­ng c¬ cÊu c¸c lo¹i NPK ®· ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m tû lÖ ®¹m, t¨ng tû lÖ lªn vµ ka li ®Ó ®¸p øng tèt h¬n, nhu cÇu sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång. Ngoµi ph©n bãn, mét sè ho¸ chÊt kh¸c nh­ thuèc diÖt cá, thuèc trõ s©u, thuèc kÝch thÝch c©y trång vµ vËt nu«i còng kh¸ ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i. §iÒu ®¸ng mõng lµ quan hÖ gi÷a gi¸ lóa vµ gi¸ ph©n bãn ®· thay ®æi theo chiÒu h­íng cã lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng d©n, tr­íc ®©y gi¸ cña 1kg ph©n ®¹m th­êng øng víi gi¸ cña 2 kg lóa, nay gi¶m xuèng cßn tû lÖ 1 ®Õn 1,3. Nh×n chung gi¸ ph©n nhËp khÈu còng nh­ gi¸ ph©n s¶n xuÊt trong n­íc ®Òu cã xu h­íng gi¶m. Tuy nhiªn, khã kh¨n cña ho¸ häc n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay lµ s¶n phÈm ph©n bãn, ho¸ chÊt s¶n xuÊt trong n­íc cßn qu¸ nhá bÐ, chñng lo¹i ®¬n ®iÖu, gi¸ thµnh cao nªn ch­a ®­îc n«ng d©n ­a chuéng (ph©n ®¹m s¶n xuÊt trong n­íc chiÕm kho¶ng 10%, 90% cßn l¹i ph¶i nhËp khÈu). Nh×n chung c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn ë ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi nhu cÇu trong khi ®ã thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ nhËp khÈu kh«ng æn ®Þnh. Tæ chøc nhËp khÈu cßn ph©n t¸n nªn th­êng g©y ra t×nh tr¹ng tranh mua, tranh b¸n c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng, ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ g©y thiÖt h¹i cho n«ng d©n. N¨m 1996, chÝnh phñ ®· tæ chøc l¹i c¸c ®Çu mèi nhËp khÈu ph©n bãn vµ xuÊt khÈu g¹o, nªn t×nh tr¹ng lén xén trong nhËp khÈu ph©n bãn ®· b­íc ®Çu ®­îc h¹n chÕ. Song vÊn ®Ò hç trî gi¸ cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c lo¹i vËt t­ n«ng nghiÖp quan träng nµy l¹i ch­a ®­îc ®Æt ra. ViÖc sö dông c¸c lo¹i ho¸ chÊt trong n«ng nghiÖp n­íc ta còng ngµy cµng t¨ng lªn, nh­ng so víi thÕ giíi vÉn chØ thuéc c¸c nhãm n­íc trung b×nh. MÆc dï c¸c lo¹i ho¸ chÊt ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc gia t¨ng s¶n l­îng n«ng phÈm, nh­ng còng ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng, do vËy cÇn ®­îc qu¶n lý vµ h­íng dÉn chÆt chÏ ®Ó sö dông hîp lý. 4. VÒ sinh häc ho¸ n«ng nghiÖp: ViÖc øng dông thµnh tùu c¸ch m¹ng sinh häc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¹o ra nhiÒu gièng lóa, ng«, rau, c©y ¨n qu¶, c©y l©m nghiÖp, nhÊt lµ c¸c lo¹i gièng lai cã tÝnh chèng chÞu tèt vµ n¨ng suÊt cao. NhiÒu tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong lÜnh vùc ch¨n nu«i nh­ lîn cã tû lÖ n¹c cao, bß sinh hãa cã thÓ trßng lín vµ gµ c«ng nghiÖp cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh, tiªu tèn Ýt thøc ¨n...v.v còng ®· ®­îc ¸p dông réng r·i. Tuy nhiªn, tr×nh ®é ¸p dông thµnh c¸ch m¹ng sinh häc cña n­íc ta cßn thÊp so víi c¸c n­íc l¸ng giÒng. 5. Thùc tr¹ng vÒ c¬ cÊu nghµnh n«ng nghiÖp n­íc ta hiÖn nay: C¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp ®­îc xem xÐt qua c¬ cÊu gi÷a trång trät- ch¨n nu«i. B¶ng I: C¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp gi¸ trÞ s¶n l­îng Sè l­îng (tû ®ång) C¬ cÊu (%) 1985 1995 1985 1995 Tæng sè 11941,55 19029,92 100,00 100,00 1. Trång trät 9389,74 14785,56 78,63 77,70 2. Ch¨n nu«i 2551,81 4237,36 21,37 22,30 Nguån : Sè liÖu thèng kª n«ng- l©m- thuû s¶n ViÖt Nam 1985-1995 (NXB Thèng kª 1996) C¬ cÊu trång trät - ch¨n nu«i: Trong giai ®o¹n 1985 - 1995 cã xu h­íng chuyÓn dÞch tõ trång trät sang ch¨n nu«i nh­ng hÕt søc chËm ch¹p, thËm chÝ kh«ng cã biÕn ®æi ®¸ng kÓ. Thùc tÕ mÊy n¨m qua, s¶n xuÊt l­¬ng thùc ®· cã b­íc t¨ng tr­ëng kh¸, cã xuÊt khÈu vµ tÝch luü, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i, song vÉn ch­a ®ñ gióp ngµnh ch¨n nu«i v­¬n lªn thµnh ngµnh chÝnh vµ cã tû träng cao trong c¬ cÊu trång trät - ch¨n nu«i. Ngµnh trång trät: C©y l­¬ng thùc tËp trung t¹i hai ch©u thæ §ång b»ng s«ng Cöu long vµ §ång b»ng s«ng Hång. Trong c¬ cÊu c©y l­¬ng thùc, c©y lóa ph¸t triÓn chñ yÕu ë miÒn Nam, c©y mµu chñ yÕu ë miÒn B¾c. Xu h­íng chuyÓn dÞch chung lµ ph¸t huy thÕ m¹nh cña tõng vïng, MiÒn Nam t¨ng diÖn tÝch trång lóa trªn c¬ së khai hoang, thay ®æi c¬ cÊu mïa vô vµ øng dông c¸c gièng lóa cao s¬n (56,1% n¨m 1985 lªn 62,6% n¨m 1995) riªng ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm 47,1% diÖn tÝch lóa c¶ n­íc, miÒn B¾c t¨ng diÖn tÝch trång mµu tõ 60,7% n¨m 1985 lªn 66,4% n¨m 1995 trong ®ã trung du- miÒn nói t¨ng t­¬ng øng tõ 28,6% lªn 34,2% diÖn tÝch mµu c¶ n­íc. C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy cã sù ph©n bè kh«ng chªnh lÖch nhiÒu gi÷a c¸c vïng ë miÒn B¾c trong khi ë miÒn Nam tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng §ång b»ng Nam Bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Trong 10 n¨m qua c¬ cÊu c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy ë c¸c vïng kh«ng cã sù chuyÓn dÞch lín. C©y c«ng nghiÖp dµi ngµy cã sù chuyÓn dÞch râ dÖt ®Æc biÖt lµ hai vïng T©y nguyªn vµ §«ng Nam bé (DiÖn tÝch t¨ng tõ 12,8% n¨m 1985 lªn 26,4% n¨m 1995 ë T©y nguyªn vµ tõ 38% lªn 43,6 ë ®«ng Nam bé). C©y ¨n qu¶ tËp trung nhiÒu ë miÒn Nam, chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm h¬n phÇn nöa diÖn tÝch cña c¶ n­íc. Xu h­íng ph¸t triÓn cña vïng nµy lµ chuyÓn tõ v­ên t¹p sang chuyªn canh c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. C©y rau ®Ëu tËp trung chñ yÕu ë 2 vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Cöu Long, xu h­íng chuyÓn dÞch kh¸ râ nÐt qua viÖc t¨ng c¬ cÊu diÖn tÝch. Tõ 20% n¨m 1985 lªn 27,9% n¨m 1995 ë ®ång b»ng S«ng Hång vµ tõ 12% lªn 22,6% ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long. Ngµnh ch¨n nu«i tr©u, lîn vµ gia cÇm ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c vïng phÝa b¾c trong ®ã tr©u chñ yÕu ë miÒn nói trung du, lîn vµ gia cÇm ph¸t triÓn t­¬ng ®èi ®Òu gi÷a c¸c vïng. Bß tËp trung nhiÒu nhÊt ë khu bèn cò vµ Duyªn h¶i miÒn Trung, ch¨n nu«i gia sóc t¨ng nhanh ë miÒn nói trung du vµ Khu Bèn cò. (§µn tr©u t¨ng tõ 42% n¨m 1965 lªn 53,6% n¨m 1995 ë miÒn nói vµ trung du, ®µn bß tõ 11,7% lªn 30,6% ë khu bèn cò) xu h­íng chuyÓn dÞch nµy lµ phï hîp víi tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña c¸c vïng. Thùc tÕ c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong ngµnh n«ng nghiÖp qua c¸c n¨m nh­ sau: B¶ng 2: C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo gi¸ trÞ so s¸nh (%) N¨m 1995 1996 1997 1. Trång trät 80,4 80,5 80,5 Trong ®ã: - L­¬ng thùc 63,6 64,1 63,9 - Rau ®Ëu 7,5 7,3 7,1 - C©y c«ng nghiÖp 18,4 18,4 18,9 - C©y ¨n qu¶ 8,4 8,2 8,1 2. Ch¨n nu«i 16,6 16,6 16,7 3. DÞch vô n«ng nghiÖp 3,0 2,9 2,8 Nguån: Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 57, ngµy 18/7/1998. Theo thèng kª trªn, trång trät vÉn chiÕm tû träng cao nhÊt 80,4% - 80,5% trong ®ã, c©y l­¬ng thùc vÉn tiÕp tôc ®éc chiÕm nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ chØ chiÕm tû träng nhá. Ngµnh ch¨n nu«i ®¹t tû träng cßn khiªm tèn 16,6% - 16,7% ®Æc biÖt, dÞch vô n«ng nghiÖp chiÕm tû träng võa nhá bÐ l¹i võa cã xu h­íng gi¶m sót tõ 3,0% xuèng cßn 2,8%. Nh­ vËy, nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta hiÖn nay vÉn cßn mang ®Ëm nÐt cæ truyÒn, kÐm hiÖu qu¶. Do c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp chËm thay ®æi nªn c«ng nghiÖp chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng nghiÖp ra khã cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. DÞch vô n«ng nghiÖp cã xu h­íng gi¶m xÏ t¸c ®éng xÊu tíi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong c¬ chÕ më hiÖn nay. MÆt kh¸c hµng n«ng phÈm cña n­íc ta ®· kh«ng ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng l¹i ch­a ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ nªn khã chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. ThËm chÝ cã nh÷ng lo¹i n«ng phÈm thÞ tr­êng bÞ thu hÑp do chÊt l­îng, phÈm chÊt qu¸ thÊp, g©y thiÖt h¹i cho ng­êi s¶n xuÊt, ¶nh h­ëng tíi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp. 6. Thùc tr¹ng c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: §Õn nay ®· h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ chuyªn canh tËp trung nh­: lóa, cao su, cµ phª, ®iÒu, mÝa, rau qu¶, lîn , bß, t«m, c¸, nh­ng nh×n chung s¶n xuÊt cßn ph©n t¸n, manh món, quy m« s¶n xuÊt hé gia ®×nh nhá bÐ, tr­íc m¾t cã thÓ cã hiÖu qu¶, nh­ng vÒ l©u dµi lµ trë ng¹i lín cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. Trong khi c¸c vïng chuyªn canh cao su, cµ fª vµ chÌ ®· kh¸ æn ®Þnh th× c¸c vïng chuyªn canh kh¸c cßn ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, Ýt vÒ sè l­îng, nhá vÒ quy m«, l¹i ch­a æn ®Þnh, c¸c vïng c©y ¨n qu¶, ch¨n nu«i gia sóc chñ yÕu ph¸t triÓn dùa trªn c¬ së c¸c vïng truyÒn thèng, thiÕu sù t¸c ®éng tÝch cùc cña khoa häc c«ng nghÖ, ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu nguyªn liÖu cña c«ng nghiÖp. HiÖn nay c¶ n­íc cã gÇn 10 triÖu hé gia ®×nh n«ng d©n víi ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n 0,8ha/hé cã tíi hµng triÖu thöa ®Êt nhá vµ manh món, qu¶ thËt chØ phï hîp víi s¶n xuÊt b»ng lao ®éng thñ c«ng, nÕu kh«ng sö lý th× kh«ng thÓ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, nhÊt lµ ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn Trung. §Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng, tõng b­íc ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt míi cã kh¶ n¨ng, coi träng c¸c ngµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n quý hiÕm cã lîi thÕ ®Ó ph¸t huy tiÒm lùc ®a d¹ng cña nÒn n«ng nghiÖp, ®¶m b¶o søc c¹nh tranh bÒn v÷ng cña n«ng s¶n hµng ho¸ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, th× tr­íc hÕt cÇn tËp trung x©y c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt trªn quy m« lín vµ tõng b­íc ®­îc hiÖn ®¹i ho¸. C¸c vïng chuyªn canh trång lóa xuÊt khÈu ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ mét vµi tØnh cña ®ång b»ng S«ng Hång, víi tæng diÖn tÝch kho¶ng 0,8-1 triÖu ha ®Ó hµng n¨m lµm ra kho¶ng 70% l­îng g¹o xuÊt khÈu ®¹t chÊt l­îng cao. C¸c vïng chuyªn canh ng« ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, §«ng Nam Bé, T©y nguyªn, ®ång b»ng S«ng Hång vµ miÒn nói phÝa B¾c, víi tæng diÖn tÝch kho¶ng 1 triÖu ha ®Ó hµng n¨m s¶n xuÊt kho¶ng 4-5 triÖu tÊn ng« hµng ho¸. C¸c vïng cµ phª ë T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé vµ trung bé kho¶ng 300.000 ha. C¸c vïng chÌ xuÊt khÈu tËp trung ë miÒn nói phÝa B¾c, víi diÖn tÝch kho¶ng 100.000ha. Vïng chuyªn canh ®iÒu ë Duyªn h¶i miÒn Trung, §«ng Nam Bé vµ mét phÇn ë T©y Nguyªn víi diÖn tÝch kho¶ng 300.000ha. C¸c vïng c©y ¨n qu¶ tËp trung, gåm c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi ë Nam Bé vµ c©y ¨n qu¶ ¸ nhiÖt ®íi ë miÒn nói phÝa B¾c kho¶ng 500.000ha. C¸c vïng ch¨n nu«i lîn xuÊt khÈu ë c¸c tØnh ®ång b»ng S«ng Hång vµ §ång b»ng S«ng cöu Long..v.v. Trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng vÒ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, khÝ hËu vµ kinh nghiÖm truyÒn thèng, cïng víi viÖc ®Èy nhanh tiÕn ®é ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®Ó t¹o ra nhiÒu lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ ®a d¹ng ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Nh­ vËy ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn kh«ng thÓ kh«ng tiÕn hµnh quy ho¹ch vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®ång bé ®Ó t¹o ra c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt hµng ho¸ lín g¾n kÕt liªn hoµn gi÷a tr­íc s¶n xuÊt, trong s¶n xuÊt vµ sau s¶n xuÊt, gi÷a s¶n xuÊt - chÕ biÕn vµ tiªu thô, t¹o hµnh lang th«ng suèt tõ s¶n xuÊt cña n«ng d©n ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô. 7. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ n«ng s¶n cña n­íc ta: Nh×n chung, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n cña n­íc ta ®· b­íc ®Çu v­ît qua ®­îc nh÷ng khã kh¨n cña thêi kú ®Çu chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ®· cã mét sè tiÕn bé. N¨m n¨m võa qua, nhÊt lµ hai n¨m 1995- 1996, lµ thêi kú tËp trung ®Çu t­ cao cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®· ®i vµo ®Çu t­ x©y dùng vïng nguyªn liÖu, ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, t¨ng thªm c¬ së vµ c«ng suÊt, lµm cho n¨ng lùc chÕ biÕn n«ng s¶n t¨ng nhanh, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn mÝa ®­êng. C¸c doanh nghiÖp còng ®· xóc tiÕn nhanh viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, bè trÝ l¹i s¶n xuÊt, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ c¶i tiÕn mÉu m· phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng cña tõng thÞ tr­êng. S¶n phÈm chÌ chÕ biÕn tõ 7 mÆt hµng (3 lo¹i chÌ ®en vµ 4 lo¹i chÌ h­¬ng) nay ®· cã 45 mÆt hµng chÌ tham gia vµo thÞ tr­êng. VÒ cµ fª, ngoµi cµ fª nh©n ®· cã c¸c mÆt hµng cµ fª hoµ tan, cµ fª rang xay xuÊt khÈu, mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu còng ®a d¹ng h¬n... S¶n l­îng c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n còng ®· t¨ng ®¸ng kÓ. Trong n¨m 1995 s¶n l­îng g¹o, ng« qua chÕ biÕn: 12,5 triÖu tÊn, t¨ng 4,5 triÖu tÊn so víi n¨m 1990, ®­êng mËt c¸c lo¹i 393.000 tÊn, t¨ng 70.000 tÊn, chÌ bóp kh« chÕ biÕn c«ng nghiÖp 35.000 tÊn, t¨ng 11.000 tÊn; cao su mñ kh« 120.000 tÊn, t¨ng trªn 50.000 tÊn; cµ fª nh©n trªn 200.000 tÊn, t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1990.... §Æc biÖt lµ g¹o chÊt l­îng cao (tû lÖ tÊm 15 -5%) t¨ng lªn rÊt nhanh, tõ d­íi 1% n¨m 1990 lªn trªn 70% vµo n¨m 1995, lµm thay ®æi h¼n c¬ cÊu vµ gi¸ trÞ g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta. Nhê vËy gi¸ trÞ s¶n l­îng chÕ biÕn n«ng s¶n liªn tôc t¨ng víi tèc ®é cao, b×nh qu©n 5 n¨m 1991- 1995, gi¸ trÞ s¶n l­îng chÕ biÕn l­¬ng thùc t¨ng 17,4% n¨m, gi¸ trÞ s¶n l­îng chÕ biÕn thùc phÈm t¨ng 12,7% n¨m. Nh×n chung lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®· cã b­íc tiÕn bé ®¸ng kÓ nh­ng cßn nhá bÐ vµ ch­a ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi kh¶ n¨ng cña nguån nguyªn liÖu, næi bËt lµ: Tû träng n«ng s¶n ®­îc chÕ biÕn c«ng nghiÖp cßn qu¸ thÊp, míi chØ ®¹t 30% s¶n l­îng mÝa, gÇn 60% chÌ, d­íi 20% rau qu¶... PhÇn lín c¸c c¬ së chÕ biÕn lóa g¹o, chÌ rau qu¶, mÝa... ®­îc x©y dùng ®· l©u, thiÕt bÞ vµ quy tr×nh c«ng nghÖ l¹c hËu. Tuy nhiªn, hiÖn nay ®· cã mét sè nhµ m¸y xay x¸t, ®¸nh bãng, ph©n lo¹i g¹o, chÕ biÕn ®­êng, cao su, ­¬m t¬, chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i....míi ®­îc x©y dùng cã m¸y mãc thiÕt bÞ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, nhÊt lµ c¸c c¬ së liªn doanh hay ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi, nh­ng sè l­îng c¸c c¬ së nµy l¹i ch­a nhiÒu. ChÊt l­îng chÕ biÕn n«ng s¶n nh×n chung cßn thÊp, hiÖu qu¶ chÕ biÕn ch­a cao nªn søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ kÐm, lµm cho n«ng d©n n­íc ta ph¶i chÞu nhiÒu thua thiÖt. 8. Nh÷ng thuËn lîi cña qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp ë n­íc ta: Trong nh÷ng n¨m qua §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh­: ViÖc giao quyÒn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp l©u dµi cho hé n«ng d©n, chuyÓn ®æi m« h×nh vµ c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng cña c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, c¸c n«ng, l©m tr­êng, tr¹m tr¹i; thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nh­ ch­¬ng tr×nh 120 (cho vay gi¶i quyÕt viÖc lµm) ch­¬ng tr×nh 327 (phñ xanh ®Êt chèng, ®åi träc), ch­¬ng tr×nh 773 (khai ph¸ vïng b·i båi ven biÓn)... KÕt qu¶ lµ ngµnh n«ng nghiÖp ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc. N«ng nghiÖp ®· ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc cho nhu cÇu an toµn l­¬ng thùc,trë thµnh mét trong nh÷ng thÕ m¹nh xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc; ®Êt ®· ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng khai th¸c; ®êi sèng n«ng d©n tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao... Chóng ta cã mét thuËn lîi n÷a cho qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp lµ hiÖn nay n­íc ta ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ quan hÖ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ngoµi thÕ giíi, nªn cã thÓ tiÕp thu ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm, nh÷ng tiÕn bé khoa häc míi vËn dông vµo trong n«ng nghiÖp cña m×nh. MÆt kh¸c hiÖn nay ë n­íc ta vai trß cña kinh tÕ hé ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh, nã lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, rÊt n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ míi vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 9. Nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp n­íc ta: * Khã kh¨n: Khã kh¨n tr­íc hÕt lµ hiÖn nay nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta vÉn mang mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn, viÖc c¬ giíi ho¸ th× chËm ph¸t triÓn, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp th× cßn manh món, ph©n t¸n, ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai canh t¸c b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi cßn thÊp vµ ®Æc biÖt ë n«ng th«n, tr×nh ®é vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, tr×nh ®é vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm vµ chuyÓn biÕn chËm. Vai trß cña kinh tÕ hé tuy ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh, nh­ng kh¶ n¨ng vÒ mÆt tµi chÝnh cña hä th× cßn rÊt eo hÑp vµ nhá bÐ. Trªn ®©y còng lµ nh÷ng khã kh¨n c¬ b¶n mµ nã ®· kh«ng g©y sù k×m h·m nhá ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp hiÖn nay. * Th¸ch thøc: Kh¸c víi nhiÒu n­íc trong khu vùc, sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt ë ViÖt Nam l¹i diÔn ra trong bèi c¶nh møc t¨ng d©n sè vµ tû lÖ ®ãi nghÌo cao. C«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, ®Æc biÖt ë nh÷ng vïng s©u, vïng xa, vïng miÒn nói cao cßn nhiÒu khã kh¨n, h¹n chÕ. HÖ thèng phóc lîi c«ng céng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c cßn mét kho¶ng c¸ch xa víi yªu cÇu. Tû lÖ ng­êi nghÌo, hé nghÌo tuy cã xu h­íng gi¶m nh­ng møc sèng cßn rÊt thÊp. Chªnh lÖch møc sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a c¸c vïng ngµy cµng t¨ng. C¨ng th¼ng x· héi vÒ nguån nh©n lùc d­ thõa ngµy cµng nãng báng. Bªn c¹nh ®ã, trong nhiÒu n¨m chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ch­a chó ý ®óng møc tíi b¶o vÖ m«i tr­êng, m«i tr­êng sèng trong lµnh ë n«ng th«n còng ®ang bÞ suy tho¸i nghiªm träng. Rõng nói nghÌo kiÖt, nguån n­íc ngµy cµng khan hiÕm vµ ®ang bÞ « nhiÔm, ®Êt ®ai bÞ bµo mßn vµ suy tho¸i, tµi nguyªn sinh vËt kh«ng ®­îc b¶o tån, thiªn tai th× dån dËp trªn diÖn réng....v.v. ThÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc th× lu«n biÕn ®éng yªu cÇu vÒ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, n©ng cao møc sèng th× ngµy cµng cao, trong khi kh¶ n¨ng ®¸p øng cña kinh tÕ hé cßn giíi h¹n. Qu¸ tr×nh më cöa nÒn kinh tÕ t¹o ra nhiÒu thuËn lîi nh­ng còng ®Æt rÊt nhiÒu nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ cho ®Êt n­íc. §iÓn h×nh lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ bïng næ ë §«ng Nam ¸ tõ gi÷a n¨m 1997 ngµy cµng nghiªm träng vµ lan réng, chuyÓn thµnh khñng ho¶ng kinh tÕ, ®­a tíi sù x¸o ®éng vÒ chÝnh trÞ - x· héi ë mét sè n­íc, thËm chÝ dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi nhÊt ®Þnh trong quan hÖ quèc tÕ... Nh­ vËy ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n vµ thö th¸ch nµy, yªu cÇu ®· ®Æt ra ®èi víi chóng ta lµ cÇn ph¶i s¸ng suèt ®Ò ra nh÷ng ®Þnh h­íng, nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n, kÞp thêi ®Ó kh¾c phôc vµ ®æi míi, tiÕp tôc ®­a sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n v÷ng b­íc tiÕn lªn, gi÷ v÷ng môc tiªu vµ quan ®iÓm cña §¶ng, nhµ n­íc ®Ò ra. III/ Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh CNH-H§H. 1. §Þnh h­íng vµ môc tiªu: §Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp trong ®iÒu kiÖn n­íc ta th× n«ng nghiÖp cÇn ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng vµ nh»m ®¹t c¸c môc tiªu sau: §Èy m¹nh th©m canh s¶n xuÊt l­¬ng thùc, ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc cho ®Êt n­íc tr­íc m¾t vµ l©u dµi, ®ång thêi ngµy cµng t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao phôc vô cho xuÊt khÈu, t¨ng thªm nguån ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn m¹nh ngµnh ch¨n nu«i, ®­a ch¨n nu«i trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt chÝnh trong n«ng nghiÖp. Ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, néi dung cña n«ng nghiÖp bÒn v÷ng cÇn ®­îc hiÓu lµ: Mét nÒn n«ng nghiÖp biÕt gi÷ g×n, ph¸t triÓn, båi d­ìng vµ sö dông hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®Êt ®ai vµ nguån n­íc. Mét nÒn n«ng nghiÖp cã tr×nh ®é th©m canh cao, biÕt kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ gi÷a viÖc sö dông c¸c kü thuËt vµ c«ng nghiÖp tiªn tiÕn. Mét nÒn n«ng nghiÖp s¹ch, biÕt h¹n chÕ tèi ®a viÖc sö dông c¸c chÊt ho¸ häc cã h¹i ®Õn m«i sinh, m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi. Mét nÒn n«ng nghiÖp cã c¬ cÊu c©y trång vµ con vËt nu«i hîp lý, phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña mçi vïng. C¬ cÊu nµy ph¶i ®¶m b¶o cho n«ng nghiÖp khai th¸c ®­îc tèi ®a lîi thÕ so s¸nh, ®¶m b¶o cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn víi tèc ®é nhanh. Môc tiªu tæng qu¸t vµ l©u dµi cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp lµ x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé vµ phï hîp, ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶i quyÕt viÖc lµm, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, nhanh chãng n©ng cao thu nhËp vµ ®êi sèng cña d©n c­ n«ng th«n, ®­a n«ng th«n n­íc ta tiÕn lªn v¨n minh hiÖn ®¹i. Nh÷ng môc tiªu cô thÓ ®­îc ®Æt ra cho nh÷ng n¨m tíi nh­ sau: Tèc ®é t¨ng tr­ëng n«ng nghiÖp tõ 4,5 - 5% n¨m 2000, 4 - 4,5% n¨m 2010 vµ 4 - 4,5% n¨m 2020. GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t 200 USD n¨m 2000, 500 USD n¨m 2010 vµ 1200 - 1400 USD n¨m 2020. L­¬ng thùc ®¹t 30-32 triÖu (tÊn) vµo n¨m 2000, 40 triÖu (tÊn) n¨m 2010 vµ 45 triÖu (tÊn) n¨m 2020. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 5 tû (USD) n¨m 2000, 15 tû (USD) n¨m 2010 vµ 20 tû, n¨m 2020. T¹o viÖc lµm hµng n¨m, 800 (ngh×n/ng­êi) n¨m 2000 vµ n¨m 2010 , 500 (ngh×n ng­êi) n¨m 2020. 2. NhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p: §Ó kh¾c phôc tõng b­íc nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c chñ yÕu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tiÕp tôc t¹o ®éng lùc thóc ®Èy cho tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp cÇn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, gi¶i ph¸p lín, then chèt sau: TiÕp tôc thùc hiÖn thuû lîi ho¸, c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, ho¸ häc ho¸, sinh häc ho¸...nh»m ph¸t triÓn n«ng, l©m, ng­ nghiÖp toµn diÖn theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng sinh th¸i, h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh cã khèi l­îng n«ng s¶n hµng ho¸ lín, chÊt l­îng cao, ®¸p øng nhu cÇu nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Ph¶i g¾n nghiªn cøu víi øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, c«ng nghiÖp víi n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng, më mang nghÒ míi h­íng vÒ xuÊt khÈu. T¨ng c­êng vai trß tù chñ cña kinh tÕ hé x· viªn, tiÕp tôc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c ®a d¹ng, tù nguyÖn, x©y dùng quan hÖ liªn kÕt æn ®Þnh gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, hé n«ng d©n tõ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n ®Õn tiªu thô s¶n phÈm, b¶o ®¶m lîi Ých cña n«ng d©n. §æi míi c¬ chÕ l­u th«ng, trong ®ã doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o, b¶o ®¶m cung øng vËt t­, tiªu thô n«ng s¶n æn ®Þnh cho n«ng d©n, thùc hiÖn b¶o hé gi¸ mét sè mÆt hµng n«ng, l©m, thuû lîi ®Ó duy tr× c¬ cÊu s¶n xuÊt ë c¸c vïng chuyªn canh. G¾n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi gi¶i quyÕt viÖc lµm, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn kinh tÕ víi n©ng cao d©n trÝ, b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi. Coi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ cña d©n, vµ do d©n quyÕt ®Þnh, bëi vËy ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, t¨ng c­êng néi sinh cña tõng hé gia ®×nh, tõng ®Þa ph­¬ng, c¬ së, tõng vïng ®Ó tiÕp nhËn cã hiÖu qu¶ sù ®Çu t­ cña nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c trong chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. CÇn tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nhÊt ®Ó ®¹t môc tiªu ®Ò ra. Nh÷ng chÝnh s¸ch chñ yÕu ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp lµ: - ChÝnh s¸ch vèn: Nguån vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc chñ yÕu ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ vµ c¬ së h¹ tÇng v¨n ho¸ lµ chñ yÕu. Kªu gäi ODA kh«ng hoµn l¹i, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi kÌm theo nh÷ng ­u ®·i nhÊt ®Þnh nh»m ph¸t triÓn n«ng nghiÖp kiÓu trang tr¹i quy m« lín lµ chñ yÕu vµ ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh nghÒ trªn ®¹i bµn n«ng th«n. KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp kiÓu trang tr¹i, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ trªn ®¹i bµn n«ng th«n víi c¸c quy m« võa, nhá vµ mét phÇn cã quy m« lín. Ph¸t triÓn tÝn dông n«ng th«n, c¸c ng©n hµng ng­êi nghÌo, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i cho n«ng d©n, h¹ møc l·i xuÊt cho vay vµ gi¶m bít tèi ®a thñ tôc hµnh chÝnh nh­ng vÉn ®¶m b¶o an toµn vèn. - ChÝnh s¸ch vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ: T¨ng c­êng ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho viÖc nghiªn cøu g¾n víi øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, c«ng nghÖ n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng cña c¸c lo¹i n«ng, l©m, thuû s¶n vµ hµng chÕ biÕn xuÊt khÈu. Hç trî vèn víi l·i suÊt ­u ®·i cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt m¸y mãc, thiÕt bÞ tiªn tiÕn cho c¸c doanh nghiÖp sö dông c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong n­íc. T¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ, ®Çu t­ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam: cung cÊp th«ng tin, sö dông m«i giíi, gi¶m bít thñ tôc xÐt duyÖt, gi¶m hoÆc miÔn thuÕ nhËp khÈu, b¶o l·nh cho vay vèn... Cã chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng ®èi víi nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vÒ kü thuËt vµ qu¶n lý trong n«ng nghiÖp ®èi víi c¸c c¸n bé khoa häc - c«ng nghÖ ho¹t ®éng trùc tiÕp ë ®Þa bµn n«ng th«n. - ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai: CÇn cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó chØ ®¹o qu¸ tr×nh tÝch tô tËp trung ®Êt ®ai ®Ó s¶n xuÊt, ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c n«ng tr¹i, xÝ nghiÖp, c«ng ty kinh doanh n«ng nghiÖp... Kh¾c phôc t×nh tr¹ng hé n«ng d©n kh«ng cã ®Êt b»ng më réng khai hoang, phôc ho¸, g¾n ngay tõ ®Çu viÖc cho vay vèn, h­íng dÉn, ¸p dông khoa häc kü thuËt víi viÖc h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c, cã chÝnh s¸ch hîp lý ®Ó hé n«ng d©n chuyÓn nh­îng ruéng ®Êt cã c¬ héi chuyÓn sang nghÒ kh¸c... Xo¸ bá chÕ ®é giao kho¸n b¶o vÖ, khoanh nu«i t¸i sinh rõng chuyÓn sang giao ®Êt cã rõng æn ®Þnh l©u dµi cho d©n. - ChÝnh s¸ch tiªu thô n«ng s¶n vµ cung øng vËt t­ ph©n bãn: Tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc g¾n víi ph¸t triÓn m¹nh c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c x· , g¾n chøc n¨ng tiªu thô n«ng s¶n vµ cung øng ph©n bãn lµm mét, kÓ c¶ viÖc xuÊt khÈu g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn. Bè trÝ l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc cho phï hîp víi lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng vµ ®¶m b¶o thÞ tr­êng thèng nhÊt, th«ng suèt c¶ n­íc. Thùc hiÖn ®Êu thÇu h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, nhËp khÈu ph©n bãn, cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t×m thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o nh­: x©y dùng chÕ ®é m«i giíi, tæ chøc hîp t¸c xuÊt khÈu víi c¸c n­íc trong khu vùc, t¨ng c­êng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i cña ta ë n­íc ngoµi ®Ó kh«ng ngõng më réng thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸. - ChÝnh s¸ch ®Çu t­: CÇn cô thÓ ho¸ luËt ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi b»ng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i cña nhµ n­íc vµ hç trî cña d©n, nh»m khuyÕn khÝch ®éng viªn c¸c nhµ ®Çu t­ bá vèn vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, kinh tÕ n«ng th«n, ®Æc biÖt vµo vïng cao, vïng d©n téc Ýt ng­êi, vïng s©u xa trung t©m. Gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, ph©n cÊp m¹nh h¬n cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng xÐt duyÖt c¸c dù ¸n, t¨ng c­êng phèi hîp chÆt chÏ, thèng nhÊt h¬n gi÷a c¸c ngµnh ®Ó nhanh chãng tiÕp cËn vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¨ng tû lÖ ®Çu t­ cña nhµ n­íc cho khu vùc n«ng th«n lªn 25% tæng ng©n s¸ch nhµ n­íc hµng n¨m b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cã môc tiªu vµ ®­îc ph©n bæ, giao ngay tõ ®Çu n¨m cho c¸c ®Þa ph­¬ng. - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: Kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu gi¸o viªn, tr­êng líp häc tËp, nhÊt lµ trong viÖc phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. Duy tr× vµ më réng tr­êng phæ th«ng d©n téc néi tró, c¸c tr­êng b¸n tró ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho con em ®ång bµo d©n téc, vïng xa trung t©m c¬ héi ®Õn tr­êng. TiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi häc sinh nghÌo häc giái, cã quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d­ìng sö dông nh©n tµi. Cïng víi viÖc nhµ n­íc t¨ng c­êng më réng c¸c tr­êng d¹y nghÒ ë c¸c khu vùc n«ng th«n, cÇn khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n, tæ chøc trong n­íc vµ n­íc ngoµi më tr­êng líp d¹y nghÒ, h­íng dÉn phæ biÕn khoa häc kü thuËt, qu¶n lý, kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kinh doanh cho n«ng d©n. Xo¸ x· "tr¾ng" vÒ tr¹m y tÕ, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cña m¹ng l­íi y tÕ, v¨n ho¸ c¬ së, thùc hiÖn x· héi ho¸ c¸c ho¹t ®éng y tÕ, v¨n ho¸, thÓ dôc thÓ thao, gi¶m tû lÖ suy dinh d­ìng ë trÎ em, t¨ng tuæi thä b×nh qu©n, ®éng viªn toµn d©n h¨ng h¸i tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, t¨ng tÝch luü cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸... KÕt luËn Qua ph©n tÝch toµn diÖn c¶ néi dung, biÖn ph¸p vµ thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÑp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh: c«ng nghiÖp hoa, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ mét qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ph­¬ng thøc tæ chøc, qu¶n lý vµ øng dông nh÷ng thµnh tùu tiÕn bé khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n phï hîp víi môc tiªu, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong tõng thêi kú vµ lu«n gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ nhµ n­íc ®· ®Æt ra. Rót kinh nghiÖm tõ bµi häc kh«ng thµnh c«ng cña thêi bao cÊp, trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua vÊn ®Ò CNH - H§H n«ng nghiÖp, ®· ®­îc ®iÒu chØnh c¶ vÒ môc tiªu, néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ b­íc ®a cho phï hîp víi yªu cÇu cña thùc tiÔn. Tuy vËy, t×nh h×nh CNH - H§H trong n«ng nghiÖp n­íc ta hiÖn nay cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò, ch­a hoµn thiÖn hÕt. §iÒu ®ã còng dÔ hiÓu, v× CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n vèn lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, cã nhiÒu néi dung liªn quan ®Õn hµng chôc triÖu hé n«ng d©n trªn ®Þa bµn n«ng th«n réng lín víi 80% d©n sè c¶ n­íc, sinh sèng. V× vËy qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra ph¶i tõ thÊp ®Õn cao, tõ thÝ ®iÓm ®Õn më réng c¸c m« h×nh kh¸c nhau vµ mçi m« h×nh ®Òu dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ kü thuËt nhÊt ®Þnh cña ngµnh, ®Þa ph­¬ng hoÆc vïng l·nh thæ, ®ång thêi tham kh¶o kinh nghiÖm cña thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc trong khu vùc ®· tiÕn hµnh CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n... Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20 nµy, CNH-H§H n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng tiÕn bé, t¨ng tû träng c«ng nghiÖp dÞch vô, gi¶m tû träng n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. V× vËy vÊn ®Ò rÊt quan träng mµ CNH - H§H n«ng nghiÖp kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¸t triÓn m¹nh ngµnh nghÒ dÞch vô phi n«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn n«ng th«n, tõng b­íc ®« thÞ ho¸ n«ng th«n, ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p c«ng nghiÖp vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chuyÓn ®æi c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña lao ®éng n«ng th«n, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm ®Ó t¨ng thªm thu nhËp cho n«ng d©n. Tõng b­íc ®­a nÒn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n ViÖt Nam tho¸t ra khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu. Nh­ vËy CNH-H§H n«ng nghiÖp kh«ng chØ lµ mét bé phËn, mµ cßn lµ gi¶i ph¸p quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp CNH-H§H nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ ®©y còng lµ chiÕn l­îc l©u dµi cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta nh»m ®¹t tíi môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o - S¸ch gi¸o tr×nh kinh tÕ n«ng nghiÖp - S¸ch vÒ thùc tr¹ng CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam "NXB thèng kª Hµ Néi - 1998" - CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn "NXB chÝnh trÞ quèc gia". - T¹p chÝ céng s¶n "Sè ra th¸ng 1/1999". - T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ "Sè 95, th¸ng 9/1998". Môc lôc Trang Lêi giíi thiÖu 1 I/ Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ CNH - H§H n«ng nghiÖp 2 1. Nh÷ng néi dung chñ yÕu cña CNH - H§H n«ng nghiÖp 2 2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i thùc hiÖn CNH - H§H n«ng nghiÖp 3 II/ Thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay 5 1. Thùc tr¹ng vÒ c¬ giíi ho¸ 5 2. Thùc tr¹ng vÒ thñy lîi ho¸ 6 3. Thùc tr¹ng vÒ ho¸ häc ho¸ 7 4. VÒ sinh häc ho¸ n«ng nghiÖp 8 5. Thùc tr¹ng vÒ c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp n­íc ta hiÖn nay 8 6. Thùc tr¹ng c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 10 7. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ n«ng s¶n cña n­íc ta 12 8. Nh÷ng thuËn lîi cña qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp ë n­íc ta 13 9. Nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh CNH - H§H n«ng nghiÖp n­íc ta 13 III/ Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh CNH - H§H 14 1. §Þnh h­íng vµ môc tiªu 14 2. NhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p 15 KÕt luËn 19 Tµi liÖu tham kh¶o 20