Đề tài Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh an giang từ năm 2001 đến nay phần mở đầu 1. lý do chọn thế kỷ xx đã đi qua, khép lại quá khứ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG KHOA MÁC – LÊNIN PHẠM THỊ HIỀN LỚP DH5CT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÀNH GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY Giảng viên hướng dẫn Ts. VÕ VĂN THẮNG An Giang, tháng 5/2008 Lời cảm ơn Trong thời gian tìm hiểu, nghiên cứu để hoàn thành khóa luận của mình, tôi đã nhận được sự động viên, quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của các đơn vị, cá nhân, trong đó phải kể đến: - Tập thể cán bộ, giảng viên Khoa Mác – Lênin, Trường Đại học An Giang. - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang. - Cục thống kê tỉnh An Giang. - Cán bộ Thư viện trường Đại học An Giang. - Gia đình, người thân, bạn bè trong và ngoài tập thể lớp DH5CT, Khoa Mác – Lênin, Trường Đại học An Giang. Tôi đặc biệt gởi lời biết ơn sâu sắc đến Thầy Võ Văn Thắng _ người đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận này. Trân trọng cảm ơn! Sinh viên Phạm Thị Hiền DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH, HĐH......................................... công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH................................................. chủ nghĩa xã hội GS, TS.................................................giáo sư, tiến sĩ KH, CN............................................... khoa học, công nghệ KH, KT, CN........................................khoa học, kỹ thuật, công nghệ LLSX.................................................. lực lượng sản xuất QHSX..................................................quan hệ sản xuất VAC.................................................... vườn, ao, chuồng MỤC LỤC -------------------- PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài.............................................................................Trang 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 3 4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 3 5. Đóng góp của khóa luận............................................................................ 3 6. Kết cấu khóa luận...................................................................................... 3 PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 1. Lý luận về mâu thuẫn theo quan điểm triết học mác-xít 1.1.1. Khái niệm và phân loại mâu thuẫn.................................................7 1.1.2. Vai trò của mâu thuẫn đối với sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng...................................................................................10 1.1.3. Biện pháp giải quyết mâu thuẫn...................................................11 1.1.4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn từ việc nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.......................................... 12 1.2. Lý luận về lực lượng sản xuất theo quan điểm triết học mác-xít 1.2.1. Lực lượng sản xuất, các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất......13 1.2.2. Vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội............ 14 1.3. Tính tất yếu của việc giải quyết mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay............................................................................ 16 CHƯƠNG 2 NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 2.1. Vài nét về tỉnh An Giang....................................................................21 2.2. Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay 2.2.1. Mâu thuẫn giữa thực trạng thấp về trình độ học vấn, hiểu biết với yêu cầu cao về trình độ hiểu biết, ứng dụng các thành tựu KH, KT, CN vào sản xuất của nông dân......................................................................25 2.2.2. Mâu thuẫn giữa thực trạng lạc hậu với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỹ thuật canh tác của nông dân................................ 29 2.2.3. Mâu thuẫn giữa thực trạng kết cấu hạ tầng nông thôn với yêu cầu mở rộng và nâng cao chất lượng hiệu quả sử dụng kết cấu ấy trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp..........................35 2.2.4. Mâu thuẫn giữa yêu cầu mở rộng thị trường hàng nông sản với hiện thực chất lượng hàng nông sản còn nhiều bất cập..................................39 2.3. Đề xuất một số giải pháp.................................................................... 43 PHẦN KẾT LUẬN..........................................................................................46 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế kỷ XX đã đi qua, khép lại quá khứ, giữ vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hướng tới tương lai, nhân dân Việt Nam cùng loài người bước sang thế kỷ XXI, thế kỷ của toàn cầu hóa kinh tế, trong đó tri thức ngày càng có vai trò nổi bật trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất – lực lượng quyết định mọi sự biến đổi xã hội. Chủ nghĩa Mác – Lênin đã khẳng định: Mọi sự biến đổi xã hội, suy cho cùng, đều bắt đầu từ sự biến đổi của lực lượng sản xuất. Do đó, để sớm “ra khỏi tình trạng kém phát triển; tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”[8; 76], tiến tới xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, trong điều kiện nước ta còn là một nước nông nghiệp lạc hậu, trình độ của lực lượng sản xuất còn nhiều hạn chế thì việc quan tâm thúc đẩy lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một tất yếu khách quan. Để thực hiện mục tiêu đề ra, Đảng ta chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt coi trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, phát huy tiềm năng, thế mạnh từng vùng, từng địa phương, đồng thời mở cửa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, tạo mọi điều kiện thuận lợi để giải phóng sức sản xuất. Là một tỉnh nằm ở phía Tây Nam của Tổ quốc, với thế mạnh về nông nghiệp, đặc biệt là thế mạnh về cây lúa, trong nhiều năm liền, An Giang luôn là tỉnh liên tục có giá trị và sản lượng lúa đứng đầu cả nước nhưng trình độ của lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của Tỉnh còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành, dẫn tới chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế của Tỉnh. Do vậy, việc phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa là khách quan và cần thiết. Đây cũng là mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay đang đòi hỏi phải được quan tâm giải quyết nhằm thúc đẩy kinh tế nông nghiệp An Giang phát triển, xứng đáng là đầu tàu nông nghiệp của cả nước, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 1 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Từ trước đến nay, vấn đề làm thế nào để nền nông nghiệp nước ta phát triển phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước là vấn đề đã và đang được nhiều tác giả, nhiều tập thể, nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở những góc độ, khía cạnh khác nhau. Tiêu biểu như “Để nông dân giàu lên” của Gs, Ts Võ Tòng Xuân, xuất bản năm 2005, “Công nghiệp hóa từ nông nghiệp, lý luận, thực tiễn và triển vọng áp dụng ở Việt Nam” của Đặng Kim Sơn, xuất bản 2001,… và trong các văn bản, các Nghị quyết của các tỉnh,… nhưng ở khía cạnh cụ thể là nghiên cứu những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay thì chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu. Với tất cả những lý do trên, là sinh viên chuyên ngành Giáo dục chính trị, trên cơ sở học tập và nghiên cứu những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về mâu thuẫn và biện pháp giải quyết mâu thuẫn, về lực lượng sản xuất và vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội, về tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, tác giả quyết định chọn “Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay” làm đề tài nghiên cứu cho khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu 2.1.1. Tìm ra những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang giai đoạn từ năm 2001 đến nay. 2.1.2. Đề xuất những biện pháp giải quyết mâu thuẫn, tìm ra những hướng đi phù hợp để góp phần thúc đẩy ngành nông nghiệp tỉnh An Giang phát triển. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 2.2.1. Chỉ ra những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. 2.2.2. Phân tích thực trạng của sự phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang giai đoạn từ năm 2001 đến nay và hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu NHD: Ts. Võ Văn Thắng 2 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Khóa luận chỉ nghiên cứu lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp, chủ yếu là vấn đề trồng lúa trồng lúa trên địa bàn tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp phương pháp lôgíc và lịch sử, phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh và hệ thống, phương pháp thống nhất giữa lý luận và thực tiễn,… 5. Đóng góp của khóa luận 5.1. Về lý luận Đi sâu nghiên cứu và chỉ ra những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay. Là một trong những cơ sở khoa học để Đảng bộ và các cấp quản lý về lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp ở An Giang có thể tham khảo trong quá trình nghiên cứu, tìm ra con đường giải quyết đúng đắn những mâu thuẫn trong phát triển nông nghiệp để đưa nền kinh tế tỉnh nhà phát triển. 5.2. Về thực tiễn Góp phần giải quyết những mâu thuẫn trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp ở An Giang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt là trong thời kỳ mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, góp phần cùng cả nước từng bước xây dựng thành công xã hội xã hội chủ nghĩa. 6. Kết cấu khóa luận Khóa luận bao gồm phần mở đầu, hai chương và kết luận. Ngoài ra, Khóa luận còn có mục lục, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 3 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền CHƯƠNG 1 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 1.1. Lý luận về mâu thuẫn theo quan điểm triết học mác-xít 1.1.1. Khái niệm và phân loại mâu thuẫn 1.1.1.1. Khái niệm mâu thuẫn 1.1.1.2. Phân loại mâu thuẫn 1.1.2. Vai trò của mâu thuẫn đối với sự phát triển của sự vật, hiện tượng 1.1.3. Biện pháp giải quyết mâu thuẫn 1.1.4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn từ việc nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập 1.2. Lý luận về lực lượng sản xuất theo quan điểm triết học mác-xít 1.2.1. Lực lượng sản xuất, các yếu tố cấu thành lực lượng sản xuất 1.2.2. Vai trò của lực lượng sản xuất trong sự phát triển xã hội 1.3. Tính tất yếu của việc giải quyết những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay 1.3.1. Về mặt lý luận 1.3.2. Về mặt thực tiễn CHƯƠNG 2 NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 2.1. Vài nét về tỉnh An Giang 2.1.1. Vị trí địa lý 2.1.2. Dân cư - Văn hoá - Xã hội - Chính trị NHD: Ts. Võ Văn Thắng 4 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 2.1.3. Kinh tế 2.2. Những mâu thuẫn cơ bản trong qúa trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay 2.2.1. Mâu thuẫn giữa thực trạng trình độ học vấn, hiểu biết thấp với yêu cầu cao về trình độ hiểu biết, ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất của nông dân 2.2.1.1. Thực trạng trình độ học vấn, hiểu biết thấp của nông dân 2.2.1.2. Yêu cầu cao về trình độ hiểu biết, ứng dụng các thành tựu khoa học, kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất của nông dân 2.2.1.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.2.2. Mâu thuẫn giữa thực trạng công cụ lao động thô sơ, trình độ tổ chức lao động xã hội thấp với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỹ thuật canh tác của nông dân 2.2.2.1. Thực trạng công cụ lao động thô sơ, trình độ tổ chức lao động xã hội thấp của nông dân 2.2.2.2. Yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kỹ thuật canh tác của nông dân 2.2.2.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.2.3. Mâu thuẫn giữa thực trạng kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật nông thôn thấp kém với yêu cầu mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng kết cấu ấy trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp 2.2.3.1. Thực trạng kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật nông thôn thấp kém 2.2.3.2. Yêu cầu mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng kết cấu hạ tầng kinh tế - kỹ thuật nông thôn trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất ngành nông nghiệp 2.2.3.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.2.4. Mâu thuẫn giữa một bên là yêu cầu mở rộng thị trường hàng nông sản với một bên là hiện thực hàng nông sản còn nhiều bất cập 2.2.4.1. Hàng nông sản An Giang – vấn đề còn nhiều bất cập NHD: Ts. Võ Văn Thắng 5 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 2.2.4.2. Nhu cầu mở rộng thị trường hàng nông sản 2.2.4.3. Hướng giải quyết của Đảng bộ tỉnh An Giang 2.3. Đề xuất giải pháp PHẦN KẾT LUẬN NHD: Ts. Võ Văn Thắng 6 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC GIẢI QUYẾT NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 1.1. Lý luận về mâu thuẫn theo quan điểm triết học mác-xít 1.1.1. Khái niệm và phân loại mâu thuẫn 1.1.1.1. Khái niệm mâu thuẫn Ngay từ thời cổ đại, cả ở phương Đông lẫn phương Tây đều có những phỏng đoán thiên tài về sự tác động qua lại của các mặt đối lập và xem sự tác động qua lại đó là cơ sở vận động, phát triển của thế giới. Tiêu biểu ở phương Đông có học thuyết Âm – Dương (Trung Quốc), quan điểm về “Đạo” của Lão Tử, tư tưởng về mâu thuẫn của trường phái Sàmkhya (Ấn Độ)…, Ở phương Tây có các triết gia tiêu biểu bàn về vấn đề này như: Heraclit, Aristote, Platon, Democrit, I.Kant, Hegels,… Mặc dù vậy, nhìn chung, hầu hết các nhà triết học trước C.Mác đều chưa có tư tưởng về sự vận động đi lên và chưa nâng chúng thành quy luật của sự phát triển, ngoại trừ Hegels_người đã phát triển quan điểm mâu thuẫn đến trình độ cao hơn so với trước đó, ông khẳng định: “Mâu thuẫn là nguồn gốc của tất cả mọi sự vận động và của tất cả mọi sức sống” [Dẫn theo 10; 319]. Song, do bị chi phối bởi quan niệm duy tâm và bởi lợi ích giai cấp mà ông đại diện, Hegels đã không thể phát triển học thuyết mâu thuẫn biện chứng đến độ triệt để. Ông cho rằng, mâu thuẫn chỉ xảy ra trong ý niệm tuyệt đối mà thôi, chứ ông chưa thấy rằng đấu tranh giữa các mặt đối lập ngay trong bản thân sự vật, hiện tượng chính là nguồn gốc của sự vận động và phát triển. Điều đó càng thấy rõ khi ông nghiên cứu các vấn đề xã hội. Bằng tư duy biện chứng của mình, ông đã chỉ ra tính mâu thuẫn không thể điều hòa được trong “xã hội công dân”, nhưng khi giải quyết mâu thuẫn của nó, ông lại đẩy việc giải quyết đó vào lĩnh vực tư tưởng thuần túy. Kế thừa một cách có phê phán tất cả những thành tựu có giá trị nhất trong toàn bộ lịch sử hơn 2.000 năm của triết học, dựa trên những thành quả mới nhất NHD: Ts. Võ Văn Thắng 7 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền của khoa học hiện đại (cả khoa học tự nhiên lẫn khoa học xã hội và nhân văn), khái quát thực tiễn thời đại mình, C.Mác và Ph.Ăngghen đã phát triển học thuyết mâu thuẫn biện chứng lên một tầm cao mới khác về chất so với các quan điểm về mâu thuẫn trước đó. Các ông đã tìm ra mâu thuẫn ngay trong nội tại sự vật, hiện tượng và chứng minh được rằng khi mâu thuẫn phát triển đến mức gay gắt không thể điều hòa, chúng sẽ đấu tranh, bài trừ và phủ định lẫn nhau. Mâu thuẫn được giải quyết, chỉnh thể cũ mất đi, chỉnh thể mới ra đời, thay thế. Các ông khẳng định: “Chúng ta phải tìm xung lực vận động và phát triển của sự vật trong chính sự vật đó, trong những mâu thuẫn của bản thân sự vật” [10; 320]. Quan điểm lý luận đó được thể hiện trong quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Nội dung cơ bản của quy luật này được làm sáng tỏ thông qua một loạt những phạm trù cơ bản: mặt đối lập, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Mặt đối lập là một phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau, tồn tại một cách khách quan cả trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Hai mặt đối lập tuy có thuộc tính bài trừ, phủ định nhau, nhưng chúng lại gắn bó chặt chẽ với nhau, đồng thời tồn tại trong một chỉnh thể thống nhất. Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau của các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề. Như vậy, cũng có thể xem xét sự thống nhất của hai mặt đối lập là tính không thể tách rời của hai mặt đó. Giữa các mặt đối lập bao giờ cũng có những nhân tố giống nhau, đồng nhất với nhau. Với ý nghĩa đó, sự thống nhất của các mặt đối lập còn bao hàm sự đồng nhất của các mặt đó. Do có sự đồng nhất của các mặt đối lập mà trong sự triển khai của mâu thuẫn đến một lúc nào đó, mặt đối lập này có thể chuyển hóa sang mặt đối lập kia – khi xét về một vài đặc trưng nào đó. Thí dụ, sự phát triển kinh tế trong chủ nghĩa tư bản phục vụ lợi ích của giai cấp tư sản, nhưng lại tạo ra tiền đề cho sự thay thế chủ nghĩa tư bản bằng CNXH. Sự thống nhất của các mặt đối lập còn biểu hiện ở sự tác động ngang nhau của chúng. Song, đó chỉ là trạng thái vận động của mâu thuẫn ở một giai đoạn phát triển, khi diễn ra sự cân bằng của các mặt đối lập. Tồn tại trong một thể thống nhất, hai mặt đối lập luôn tác động qua lại với nhau, đấu tranh với nhau. Đấu tranh giữa các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa các mặt đó. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 8 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Như vậy, không thể hiểu đấu tranh của các mặt đối lập chỉ là sự thủ tiêu lẫn nhau của các mặt đó. Sự thủ tiêu lẫn nhau của các mặt đối lập chỉ là một trong những hình thức đấu tranh của các mặt đối lập. Tính đa dạng của hình thức đấu tranh giữa các mặt đối lập tùy thuộc vào tính chất của các mặt đối lập cũng như của mối quan hệ tác động qua lại giữa chúng, phụ thuộc vào lĩnh vực tồn tại của các mặt đối lập, phụ thuộc vào điều kiện trong đó diễn ra cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập. Với tư cách là hai trạng thái đối lập trong mối quan hệ qua lại giữa hai mặt đối lập, sự thống nhất và đấu tranh của chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Sự thống nhất giữa các mặt đối lập có quan hệ hữu cơ với sự đứng im, sự ổn định tạm thời của sự vật. Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập có mối quan hệ gắn bó với tính tuyệt đối của sự vận động và sự phát triển. Điều đó có nghĩa là, sự thống nhất của các mặt đối lập là tương đối, sự đấu tranh giữa các mặt đối lập là tuyệt đối. Khi xem xét mối quan hệ như vậy, V.I.Lênin viết: “Sự thống nhất … của các mặt đối lập là có điều kiện, tạm thời, thoáng qua, tương đối. Sự đấu tranh của các mặt đối lập bài trừ lẫn nhau là tuyệt đối, cũng như sự phát triển, sự vận động là tuyệt đối” [Dẫn theo 10; 324]. Tóm lại, triết học Mác – Lênin quan niệm, mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan và phổ biến. Mâu thuẫn là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. 1.1.1.2. Phân loại mâu thuẫn Mâu thuẫn trong tự nhiên, trong xã hội, trong tư duy hết sức phong phú, đa dạng. Tính đa dạng của các mâu thuẫn được quy định một cách khách quan bởi đặc điểm của các mặt đối lập, bởi điều kiện mà trong đó sự tác động qua lại giữa các mặt đối lập được triển khai, bởi trình độ tổ chức của hệ thống (sự vật) mà trong đó mâu thuẫn tồn tại. Ở góc độ triết học: Căn cứ vào quan hệ giữa các mặt đối lập đối với một sự vật, người ta phân loại các mâu thuẫn thành những mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài. Căn cứ vào tính chất các lợi ích đối lập tạo thành mâu thuẫn xã hội, người ta chia các mâu thuẫn trong xã hội thành mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 9 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Dựa trên ý nghĩa đối với sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật, các mâu thuẫn được chia thành mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản. Trong đó, mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật, nó tồn tại trong suốt quá trình tồn tại của sự vật. Mâu thuẫn cơ bản được giải quyết thì sự vật sẽ thay đổi căn bản về chất. Sự phân chia này chỉ mang tính tương đối. Do vậy, khi phân tích mâu thuẫn, chúng ta cần phải xem xét toàn diện các mặt đối lập, theo dõi quá trình phát sinh, phát triển của các mặt đó; nghiên cứu sự đấu tranh của chúng qua từng giai đoạn; tìm hiểu những điều kiện làm cho những mặt đó biến đổi; đánh giá đúng tính chất và vai trò của từng mặt và của cả mâu thuẫn trong từng giai đoạn; xem những mặt đối lập đó có những yếu tố gì chung, giống với những mâu thuẫn khác và có những đặc điểm gì riêng, khác với những mâu thuẫn khác. 1.1.2. Vai trò của mâu thuẫn đối với sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng Những người theo chủ nghĩa duy tâm, siêu hình tìm nguồn gốc của sự vận động và sự phát triển không phải ở những mâu thuẫn nội tại của sự vật, mà ở những lực lượng siêu tự nhiên hay ở lý trí, ở ý muốn của con người, của cá nhân kiệt xuất. Thí dụ, Aristote cho rằng, thế giới này là do Thượng đế sinh ra. Hay như I.Newton cho rằng, sở dĩ có sự vận động và phát triển của thế giới là do có “cú hích đầu tiên” tức là do sự tác động từ bên ngoài thế giới vật chất,… Dựa trên những thành tựu khoa học và thực tiễn, chủ nghĩa duy vật biện chứng tìm thấy nguồn gốc của vận động và phát triển ở mâu thuẫn, ở sự đấu tranh giữa các khuynh hướng, các mặt đối lập tồn tại trong các sự vật và hiện tượng. Bằng những lập luận khoa học, các ông đã chứng minh được rằng, “mâu thuẫn chính là nguồn gốc của sự vận động và phát triển”, “là xung lực của sự sống” [Dẫn theo 10; 326]. V.I.Lênin viết: Sự phát triển là một cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập [10; 325]. Mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan và phổ biến, nó tồn tại trong tất cả các sự vật và hiện tượng, ở mọi giai đoạn tồn tại và phát triển của sự vật và hiện tượng. Nhưng ở các sự vật khác nhau, ở các giai đoạn phát triển khác nhau của một sự vật, ở mỗi lĩnh vực, mỗi yếu tố cấu thành một sự vật sẽ có những mâu thuẫn khác nhau. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 10 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 1.1.3. Biện pháp giải quyết mâu thuẫn Theo quan điểm của triết học Mác – xít, mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan và phổ biến. Do vậy, mọi sự vật, hiện tượng đều chứa đựng những mặt, những khuynh hướng đối lập tạo thành những mâu thuẫn trong bản thân mình; sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập tạo thành xung lực nội tại của sự vận động và phát triển. Mâu thuẫn được giải quyết bằng sự đấu tranh theo hướng phủ định lẫn nhau của các mặt đối lập. Mâu thuẫn được giải quyết, chỉnh thể cũ mất đi, chỉnh thể mới ra đời, thay thế. Mâu thuẫn chỉ được giải quyết khi có đủ điều kiện chín muồi, cho nên, chúng ta không được giải quyết mâu thuẫn một cách vội vàng khi chưa có đủ điều kiện; cũng không để cho việc giải quyết mâu thuẫn diễn ra một cách tự phát, phải cố gắng tạo điều kiện thúc đẩy sự chín muồi của mâu thuẫn và điều kiện giải quyết mâu thuẫn. Để giải quyết mâu thuẫn, trước hết cần nhận thức được mâu thuẫn. Để nhận thức mâu thuẫn, phải tìm ra trong thể thống nhất những mặt, khuynh hướng vận động trái ngược nhau. Phải nghiên cứu từng mặt, từng khuynh hướng ấy với tư cách như là một cái tồn tại độc lập, không phụ thuộc (tương đối) lẫn nhau, nghĩa là tách biệt chúng (tách biệt tương đối) để tiến hành nghiên cứu, phân tích từng mặt đối lập (một cách đối lập tương đối) sau đó phải đặt chúng vào những mối liên hệ, tương trợ lẫn nhau, chuyển hóa lẫn nhau. Phương pháp này được V.I.Lênin gọi là phương pháp phân đôi cái thống nhất. Để giải quyết đúng đắn mâu thuẫn, phải phân tích đúng mâu thuẫn. Khi phân tích mâu thuẫn, phải xem xét quá trình phát sinh, phát triển của từng mâu thuẫn, xem xét vai trò, vị trí và mối quan hệ lẫn nhau của các mâu thuẫn. Mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển. Do vậy, để thúc đẩy sự vật phát triển phải tìm mọi cách để giải quyết mâu thuẫn, không được điều hòa mâu thuẫn. Việc đấu tranh giải quyết mâu thuẫn phải phù hợp với trình độ phát triển của mâu thuẫn. Muốn vậy, phải tìm ra phương thức, phương tiện và lực lượng để giải quyết. Đối với mỗi mâu thuẫn khác nhau, có phương pháp giải quyết khác nhau, hình thức giải quyết phải linh hoạt, phù hợp với từng mâu thuẫn, phù hợp với điều kiện cụ thể. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 11 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 1.1.4. Ý nghĩa của việc nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập Việc nghiên cứu quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập có ý nghĩa phương pháp luận quan trọng đối với nhận thức và hoạt động thực tiễn. Trong quá trình nhận thức sự vật, việc nhận thức mâu thuẫn của nó là cực kỳ quan trọng. Bởi vì, trong tiến trình nhận thức mâu thuẫn, trước hết chúng ta nhận thức sự vật như một thực thể đồng nhất. Tiếp đó, khi phân tích sâu hơn ta phát hiện ra sự khác nhau, trong những khác nhau đó lại thấy những đối lập, nghiên cứu sự tác động qua lại giữa các mặt đối lập ta biết được mâu thuẫn của nó và biết được nguồn gốc của sự vận động và phát triển. Khi phân tích mâu thuẫn, phải xem xét toàn diện các mặt đối lập; theo dõi quá trình phát sinh, phát triển của các mặt đó; nghiên cứu sự đấu tranh của chúng qua từng giai đoạn; tìm hiểu những điều kiện làm cho những mặt đó biến đổi; đánh giá đúng tính chất và vai trò của từng mặt đối lập và của cả mâu thuẫn trong từng giai đoạn; xem những mặt đối lập đó có những yếu tố gì chung, giống với những mâu thuẫn khác và có những đặc điểm gì riêng, khác với những mâu thuẫn khác. Hoạt động thực tiễn nhằm biến đổi sự vật là quá trình giải quyết mâu thuẫn của nó. Muốn vậy, phải xác định đúng trạng thái chín muồi của mâu thuẫn; tìm ra phương thức, phương tiện, lực lượng có khả năng giải quyết mâu thuẫn và tổ chức thực tiễn để giải quyết mâu thuẫn một cách rõ ràng, cụ thể. Mâu thuẫn chỉ được giải quyết khi có đủ điều kiện chín muồi. Cho nên, chúng ta không được giải quyết mâu thuẫn một cách vội vàng khi chưa có đủ điều kiện; cũng không để cho việc giải quyết mâu thuẫn diễn ra một cách tự phát, phải cố gắng tạo điều kiện thúc đẩy sự chín muồi của mâu thuẫn và điều kiện giải quyết. Mâu thuẫn được giải quyết bằng con đường đấu tranh giữa các mặt đối lập (dưới những hình thức cụ thể rất khác nhau). Đối với các mâu thuẫn khác nhau phải có những phương pháp giải quyết khác nhau. Điều đó tùy thuộc vào bản chất của mâu thuẫn, vào những điều kiện cụ thể. Phải có biện pháp giải quyết thích hợp với từng mâu thuẫn. Có như thế mới đem lại hiệu quả tốt đẹp. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 12 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 1.2. Lý luận về LLSX theo quan điểm triết học Mác-xít 1.2.1. LLSX, các yếu tố cấu thành LLSX Trong hệ thống các khái niệm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, LLSX và QHSX là các khái niệm dùng để chỉ quan hệ mà C.Mác gọi là “quan hệ song trùng” của bản thân sự sản xuất xã hội: Quan hệ của con người với tự nhiên và quan hệ của con người với nhau. LLSX biểu hiện mối quan hệ giữa con người với tự nhiên. Nghĩa là, trong quá trình thực hiện sản xuất xã hội, con người chinh phục giới tự nhiên bằng tổng hợp các sức mạnh hiện thực của mình, sức mạnh đó được chủ nghĩa duy vật lịch sử khái quát trong khái niệm “lực lượng sản xuất”. LLSX nói lên năng lực thực tế của con người trong quá trình sản xuất tạo ra của cải xã hội. LLSX bao gồm người lao động với kỹ năng lao động của họ và tư liệu sản xuất, trước hết là công cụ lao động. Trong quá trình sản xuất, lao động của con người và tư liệu sản xuất, trước hết là công cụ lao động kết hợp với nhau tạo thành LLSX, trong đó, “lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn thể nhân loại là công nhân, là người lao động” [Dẫn theo 10; 435]. Cùng với con người – người lao động, công cụ lao động cũng là một thành tố cơ bản của LLSX. Công cụ lao động, theo Ph.Ăngghen là “khí quan của bộ óc con người”, là “sức mạnh của tri thức đã được vật thể hóa” có tác dụng “nối dài bàn tay” và nhân lên sức mạnh trí tuệ con người [Dẫn theo 10; 436]. Bởi vậy, khi công cụ lao động đã đạt tới trình độ được tin học hóa, được tự động hóa…thì vai trò “khí quan vật chất” của nó trở nên hết sức kỳ diệu. Trong mọi thời đại, công cụ sản xuất luôn là yếu tố động nhất của LLSX, biểu hiện năng lực thực tiễn của con người ngày một tăng thêm. Chính sự chuyển đổi, cải tiến và hoàn thiện không ngừng của nó đã gây ra những biến đổi sâu sắc trong toàn bộ tư liệu sản xuất. Xét cho cùng, đó chính là nguyên nhân sâu xa của mọi biến đổi xã hội. Trình độ phát triển của công cụ lao động là thước đo trình độ chinh phục tự nhiên của con người. Trong tác phẩm “Sự khốn cùng của triết học”, C.Mác đã nêu một tư tưởng quan trọng về vai trò của LLSX đối với việc thay đổi các quan hệ xã hội. Ông viết: “Những quan hệ xã hội đều gắn liền mật thiết với những lực lượng sản xuất. Do có được những LLSX mới, loài người thay đổi phương thức sản xuất của NHD: Ts. Võ Văn Thắng 13 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền mình, và do thay đổi phương thức sản xuất, cách kiếm sống của mình, loài người thay đổi tất cả những quan hệ xã hội của mình” [Dẫn theo 10; 436-437]. Trải qua các cuộc cách mạng khoa học, cùng với sự tiến triển của sản xuất, khoa học ngày càng có vai trò quan trọng trong sản xuất. Khoa học đã phát triển đến mức trở thành nguyên nhân trực tiếp của nhiều biến đổi to lớn trong sản xuất và trong đời sống. Ngày nay, cách thức mà khoa học xâm nhập và thể hiện trong hiện thực khác nhiều so với vài thập kỷ trước đây. C.Mác dự kiến rằng khoa học trở thành “lực lượng sản xuất trực tiếp”, trở thành LLSX độc lập. Tư tưởng ấy của C.Mác có ý nghĩa định hướng tích cực đối với cả hoạt động sản xuất lẫn hoạt động khoa học. Khoa học và công nghệ hiện đại chính là đặc điểm thời đại của sản xuất và do vậy, nó hoàn toàn có thể được coi là cái đặc trưng cho LLSX hiện đại. 1.2.2. Vai trò của LLSX trong sự phát triển xã hội Sự tác động lẫn nhau giữa LLSX với QHSX biểu hiện mối quan hệ mang tính chất biện chứng. QHSX là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất xã hội), bao gồm: a. Các quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất, b. Các quan hệ trong tổ chức và quản lý sản xuất, c. Các quan hệ trong phân phối sản phẩm lao động. Quan hệ này biểu hiện thành quy luật cơ bản nhất của sự vận động của đời sống xã hội – quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX. Khuynh hướng của sản xuất xã hội là không ngừng biến đổi theo chiều tiến bộ. Sự biến đổi đó, xét cho cùng, bao giờ cũng bắt đầu từ sự biến đổi và phát triển của LLSX, trước hết là của công cụ lao động. Do vậy, LLSX là yếu tố có tác dụng quyết định đối với sự biến đổi của phương thức sản xuất (phương thức sản xuất là cách thức con người thực hiện quá trình sản xuất vật chất ở những giai đoạn lịch sử nhất định của xã hội loài người). QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX. Trình độ phát triển của LLSX nói lên khả năng của con người thông qua việc sử dụng công cụ lao động NHD: Ts. Võ Văn Thắng 14 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền thực hiện quá trình cải biến giới tự nhiên nhằm bảo đảm cho sự sinh tồn và phát triển của mình. Trình độ của LLSX thể hiện ở: 1. Trình độ của công cụ lao động 2. Trình độ tổ chức lao động xã hội 3. Trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất 4. Kinh nghiệm và kỹ năng lao động của con người 5. Trình độ phân công lao động Các yếu tố này sẽ tạo điều kiện cho LLSX phát triển. QHSX không phù hợp với trình độ phát triển của LLSX sẽ kìm hãm sự phát triển của LLSX. Sự phát triển khách quan của LLSX tất yếu dẫn đến việc xã hội phải xóa bỏ bằng cách này hay cách khác QHSX cũ và thay thế bằng QHSX mới phù hợp, tạo điều kiện cho LLSX phát triển. Điều đó cũng có nghĩa là phương thức sản xuất lỗi thời bị diệt vong và phương thức sản xuất mới, phù hợp ra đời, thay thế. C.Mác đã khẳng định: “Tới một giai đoạn phát triển nào đó của chúng, các lực lượng sản xuất vật chất của xã hội mâu thuẫn với những QHSX hiện có… trong đó từ trước đến nay, các lực lượng sản xuất vẫn phát triển. Từ chỗ là những hình thức phát triển của lực lượng sản xuất, những quan hệ ấy trở thành những xiềng xích của lực lượng sản xuất. Khi đó bắt đầu thời đại một cuộc cách mạng xã hội” [Dẫn theo 10; 446]. Chủ nghĩa duy vật lịch sử chứng minh vai trò quyết định của LLSX đối với QHSX, song cũng chỉ rõ rằng, QHSX bao giờ cũng thể hiện tính độc lập tương đối với LLSX. QHSX tác động trở lại LLSX, quy định mục đích xã hội của sản xuất, tác động đến khuynh hướng phát triển của công nghệ, từ đó hình thành một hệ thống những yếu tố hoặc thúc đẩy, hoặc kìm hãm sự phát triển của LLSX. Thực tiễn cho chúng ta thấy rằng, LLSX chỉ có thể phát triển khi có một QHSX phù hợp với nó. QHSX lạc hậu hơn hoặc “tiên tiến” hơn cũng sẽ kìm hãm sự phát triển của LLSX. Khi mâu thuẫn giữa LLSX và QHSX đã bộc lộ gay gắt, đòi hỏi phải giải quyết nhưng con người không phát hiện được, cũng như khi mâu thuẫn đã được phát hiện mà không được giải quyết hoặc giải quyết một cách sai lầm, chủ quan,... thì nó sẽ kìm hãm và sẽ trở thành nhân tố phá hoại đối với LLSX. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 15 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền 1.3. Tính tất yếu của việc giải quyết mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển LLSX ngành nông nghiệp ở tỉnh An Giang, giai đoạn từ năm 2001 đến nay 1.3.1. Về mặt lý luận Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, mọi sự phát triển đều là quá trình đi từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp; là quá trình giải quyết những mâu thuẫn làm cho cái cũ mất đi, cái mới ra đời, thay thế. Ở mỗi sự vật, hiện tượng lại có những mâu thuẫn khác nhau, trong đó có mâu thuẫn cơ bản, mâu thuẫn không cơ bản. Việc xác định và giải quyết mâu thuẫn cơ bản một cách đúng đắn, khoa học sẽ làm cho sự vật biến đổi căn bản về chất, thúc đẩy sự vật phát triển đi lên. Chiến tranh qua đi, hòa bình lập lại, cả nước ta ra sức bắt tay vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng ta xác định, nước ta tiến thẳng lên CNXH bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa để đạt được cơm no áo ấm cho nhân dân, xây dựng xã hội dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, nâng cao đời sống của nhân dân. Mà “Muốn nâng cao đời sống của nhân dân thì trước hết phải giải quyết vấn đề ăn (rồi mới đến vấn đề mặc và các vấn đề khác). Muốn giải quyết tốt vấn đề ăn thì phải làm thế nào cho có đầy đủ lương thực. Mà lương thực là do nông nghiệp sản xuất ra. Vì vậy, phát triển nông nghiệp là việc cực kỳ quan trọng” [9; 544]. Nói về tầm quan trọng của nông nghiệp, C.Mác cũng đã khẳng định: Con người trước hết phải có ăn rồi sau đó mới nói tới các hoạt động khác. Ông chỉ rõ, nông nghiệp là ngành cung cấp tư liệu sinh hoạt cho con người…và việc sản xuất ra tư liệu sinh hoạt là điều kiện đầu tiên cho sự sống của họ và của mọi lĩnh vực sản xuất nói chung. Điều này khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của nông nghiệp trong việc nâng cao mức sống dân cư, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia cũng như sự ổn định chính trị - xã hội của đất nước. Đặc biệt, đối với nước ta - nước quá độ đi lên CNXH từ xuất phát điểm là một nước nông nghiệp lạc hậu, trình độ của LLSX còn nhiều hạn chế. Ý thức được vai trò quan trọng của nông nghiệp trong điều kiện cụ thể của đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã xem CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn là nhiệm vụ trung tâm của thời kỳ quá độ lên CNXH nhằm đưa nước ta đến năm 2010 NHD: Ts. Võ Văn Thắng 16 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền thoát khỏi tình trạng kém phát triển và cơ bản đến năm 2020 nước ta sẽ trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng nhấn mạnh: “Chúng ta chủ trương đẩy mạnh hơn nữa CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn, giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông thôn và nông dân…thực hiện cơ khí hóa, điện khí hóa, thủy lợi hóa, đưa nhanh tiến bộ khoa học – kỹ thuật và công nghệ sinh học vào sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh, phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa phương” [8; 29]. Cũng tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, trong “Định hướng phát triển ngành, lĩnh vực và vùng”, Đảng ta nhấn mạnh: Về kinh tế, “Tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn và nâng cao đời sống nhân dân. Hiện nay và trong nhiều năm tới, vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng. Phải luôn luôn coi trọng đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hàng hóa lớn, đa dạng, phát triển nhanh và bền vững” [8; 190-191]. Mặc dù cho đến nay, trên con đường phát triển đất nước, chúng ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, ngày càng nâng cao thế và lực của nước ta trên trường quốc tế, song, nhìn chung, nước ta vẫn là một nước nông nghiệp lạc hậu. Thực tế này mâu thuẫn với yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay. Đây là mâu thuẫn cơ bản tồn tại suốt trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta. Giải quyết mâu thuẫn này sẽ giúp nước ta thoát khỏi tình trạng lạc hậu, kém phát triển, trở thành một nước công nghiệp hiện đại. Muốn làm được điều đó thì cần phải có biện pháp thích hợp để giải quyết mâu thuẫn nói trên. Chừng nào mâu thuẫn này còn tồn tại, chừng đó nước ta còn là một nước nông nghiệp lạc hậu. Do vậy, việc xác định và giải quyết những mâu thuẫn cơ bản của nhiệm vụ CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn hiện nay là vô cùng quan trọng và cần thiết. Mâu thuẫn cơ bản trong quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn thì có nhiều. Song, như chủ nghĩa duy vật biện chứng đã khẳng định, suy cho cùng, mọi sự biến đổi xã hội đều bắt nguồn từ sự biến đổi của LLSX. Do vậy, trong giai đoạn hiện nay, để tiến hành CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn thành công thì NHD: Ts. Võ Văn Thắng 17 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền cần phải bắt đầu từ sự phát triển của LLSX ngành nông nghiệp. Cụ thể trong bài này, tác giả đề cập LLSX ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang giai đoạn từ năm 2001 đến nay. 1.3.2. Về mặt thực tiễn Là một tỉnh nông nghiệp nằm ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, với 560.637 ha tổng diện tích đất nông nghiệp, trong đó 503.464 ha là diện tích trồng lúa với năng suất bình quân gần 6 tấn/ha (sản lượng lúa năm 2005 của tỉnh đạt 3.141.5 nghìn tấn với năng suất bình quân là 5.806 tấn/1ha) [11; 267], hằng năm có đóng góp lớn vào việc xuất khẩu gạo và việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, An Giang được coi là vựa lúa lớn nhất của cả nước. Mặc dù có những đóng góp quan trọng như thế, song nhìn chung, trình độ của LLSX ngành nông nghiệp ở An Giang còn nhiều hạn chế, năng suất và chất lượng sản phẩm làm ra còn thấp và chưa tương xứng với tiềm năng [4; 5]. “Xét về tổng thể, An Giang là một tỉnh nông nghiệp, tốc độ phát triển chưa cao và chưa ổn định, thiếu tính bền vững; thu chưa đủ chi; thu nhập bình quân đầu người thấp” [4; 27]. Chẳng hạn như: Nhóm có thu nhập cao nhất (20% tổng số nhân khẩu toàn tỉnh) là 1.188.400 đồng/1 người/1 tháng; Nhóm có thu nhập thấp nhất là 182.300 đồng/1 người/1 tháng (số liệu tính cho năm 2004) [11; 251]. Trong khi đó, tổng chi tiêu bình quân 1 người/1 tháng là 376.100 đồng. Riêng tính về chi tiêu cho đời sống bình quân 1 người/1 tháng của nhóm có thu nhập thấp nhất là 181.300 đồng. Để khắc phục những hạn chế này, điều cần chú ý trước hết đối với Đảng bộ và các cấp quản lý, lãnh đạo tỉnh An Giang là phải quan tâm hơn nữa trong việc phát triển LLSX, bởi vì trong “sự biến đổi…xét cho cùng, bao giờ cũng bắt đầu từ sự biến đổi và phát triển của LLSX” [8; 443-444]. Mà An Giang là một tỉnh nông nghiệp, hầu hết dân cư sống ở các vùng nông thôn (71,7%) và sống chủ yếu bằng nghề nông, trình độ của LLSX ngành nông nghiệp còn nhiều hạn chế. Do vậy, vấn đề quan tâm hơn nữa trong việc phát triển LLSX ngành nông nghiệp của tỉnh nhà là một tất yếu. Nhận thức được tầm quan trọng của LLSX, từ lâu, Đảng bộ và nhân dân An Giang đã ra sức đầu tư phát triển LLSX ngành nông nghiệp, bước đầu đem lại hiệu quả khả quan. LLSX ngành nông nghiệp đang từng bước được đổi mới và phát triển. Song, để không xa vào dàn trải, không rơi vào giải quyết cục bộ thì NHD: Ts. Võ Văn Thắng 18 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền việc xác định và giải quyết những mâu thuẫn cơ bản trong qúa trình phát triển LLSX ngành nông nghiệp của tỉnh, đặc biệt là từ năm 2001 đến nay là khách quan và cần thiết. Tóm lại, trong lịch sử Triết học phương Đông và phương Tây từng tồn tại khá nhiều quan điểm khác nhau về mâu thuẫn, về nguồn gốc của sự vận động và phát triển. Từ giữa thế kỷ XIX, dựa trên những thành tựu khoa học hiện đại, thông qua sự kiểm nghiệm của thực tiễn, Triết học Mác – Lênin ra đời đã đem lại cho con người thế giới quan, nhân sinh quan và phương pháp luận khoa học. Triết học Mác – Lênin khẳng định mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan và phổ biến; là nguồn gốc, động lực của mọi sự vận động, phát triển. Đứng trên mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, mâu thuẫn được chia ra thành các loại khác nhau, trong đó có mâu thuẫn cơ bản_mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật, tồn tại trong suốt quá trình tồn tại của sự vật. Giải quyết mâu thuẫn này một cách đúng đắn, khoa học sẽ làm thay đổi sự vật về chất, thúc đẩy sự vật phát triển đi lên. Vận dụng quan điểm mâu thuẫn đó vào việc giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội, chúng ta thấy rằng, muốn thay đổi một phương thức sản suất lỗi thời, lạc hậu cần phải xác định đúng xem mâu thuẫn cơ bản của nó là gì, nguyên nhân sâu xa là từ đâu, từ đó mới đề ra những biện pháp giải quyết phù hợp. Lấy thí dụ như ở nước ta trong giai đoạn hiện nay - giai đoạn mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế đồng thời tiến hành CNH, HĐH đất nước nhằm đưa nước ta về cơ bản đến năm 2020 trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Song, nhìn chung hiện nay, nước ta vẫn còn là một nước nông nghiệp lạc hậu, sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún; trình độ của người lao động trong nông nghiệp còn nhiều hạn chế; canh tác chủ yếu theo thói quen, kinh nhiệm lâu năm, ít ứng dụng công nghệ hiện đại. Như vậy, ta thấy mâu thuẫn cơ bản ở đây chính là mâu thuẫn giữa thực trạng lạc hậu của LLSX của nước ta với yêu cầu phát triển đất nước. Nguyên nhân sâu xa của mâu thuẫn chính là do trình độ của LLSX của ta còn nhiều hạn chế. Theo xu thế phát triển chung, nhu cầu nâng cao chất lượng cuộc sống là nhu cầu ngày càng cao. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 19 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Trên thế giới hiện nay, xu thế hợp tác toàn cầu là xu thế chủ đạo. Vì vậy, để tồn tại và phát triển buộc các nước phải mở cửa, hội nhập, phải tự vươn lên. Đóng cửa, không giao lưu, không hội nhập là tự giết mình. Đặc biệt, trong thời đại ngày nay, khoa học ngày càng trở thành LLSX trực tiếp, quan trọng của xã hội. Do vậy, nước nào làm chủ được khoa học, nước đó sẽ nhanh chóng giàu mạnh và làm chủ được chính mình. Nước nào càng không nắm bắt được KH, CN bao nhiêu, càng tụt hậu xa về kinh tế, xã hội bấy nhiêu, càng nghèo nàn bấy nhiêu. Mà nghèo thì sớm muộn gì cũng phải phụ thuộc vào nước giàu. Lệ thuộc về kinh tế sẽ lệ thuộc về chính trị. Lúc ấy, tự do khó được đảm bảo. Theo quy luật phát triển tự nhiên, khi sự vật, hiện tượng không thích nghi được với điều kiện xung quanh thì tất yếu nó sẽ tự diệt vong. Hòa nhập với sự phát triển chung đó, Việt Nam cũng đang ra sức tìm mọi biện pháp để có thể tiếp cận và nắm bắt những thành tựu khoa học – công nghệ của thời đại. Ngoài việc tranh thủ sức mạnh từ bên ngoài, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn ra sức phát huy cao độ sức mạnh nội lực, quyết tâm phấn đấu đưa nước ta đến năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Để thực hiện mục tiêu đó, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra biện pháp đổi mới toàn diện có trọng điểm phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Trong đó, Đảng ta xác định CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của CNH, HĐH đất nước (Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX). Là một tỉnh nông nghiệp có nhiều đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội, song, LLSX ngành nông nghiệp của tỉnh An Giang còn có nhiều hạn chế mà nếu được quan tâm giải quyết hợp lý sẽ tạo ra thế và lực vững chắc cho sự phát triển của tỉnh An Giang nói riêng, của cả nước nói chung. Vì vậy, việc tìm ra và giải quyết những mâu thuẫn cơ bản trong quá trình phát triển LLSX ngành nông nghiệp ở tỉnh An Giang từ năm 2001 đến nay là vấn đề quan trọng và cần thiết. NHD: Ts. Võ Văn Thắng 20 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền CHƯƠNG 2 NHỮNG MÂU THUẪN CƠ BẢN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH AN GIANG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NAY 2.1. Vài nét về tỉnh An Giang 2.1.1. Vị trí địa lý An Giang là tỉnh ở miền Tây Nam bộ, thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, một phần nằm trong Tứ giác Long Xuyên (Châu Đốc, Long Xuyên, Hà Tiên, Đồng Tháp Mười). Toàn tỉnh có 1 thành phố trực thuộc, 1 thị xã và 9 huyện (thành phố Long Xuyên - trung tâm kinh tế - văn hóa của tỉnh, thị xã Châu Đốc, huyện An Phú, huyện Châu Thành, huyện Chợ Mới, huyện Thoại Sơn, huyện Tân Châu, huyện Tri Tôn, huyện Tịnh Biên, huyện Phú Tân và huyện Châu Phú). An Giang có diện tích đất tự nhiên là 3.536,76 km2, dân số năm 2006 là 2.210.271 người, mật độ dân số là 625 người/km2. Dân số trong độ tuổi lao động năm 2006 là 1.387.275 người, chiếm gần 62,8%. Lao động trong nông nghiệp giai đoạn 2001 – 2005 là 63.6%. Phía Tây Bắc giáp Campuchia, dài 104 km (theo “Hiệp ước hoạch định biên giới Việt Nam – Campuchia ký ngày 27/12/1985); phía Tây Nam giáp tỉnh Kiên Giang, dài 69,789 km; phía Nam giáp tỉnh Cần Thơ, dài 44,734 km; phía Đông giáp tỉnh Đồng Tháp, dài 107,628 km. Điểm cực Bắc trên vĩ độ 10o 57 (xã Khánh An, huyện An Phú); Điểm cực Nam trên vĩ độ 10o 12 (xã Thoại Giang, huyện Thoại Sơn); Điểm cực Tây trên kinh độ 104o 46 (xã Vĩnh Gia, huyện Tri Tôn); Điểm cực Đông trên kinh độ 105o 35 (xã Bình Phước Xuân, huyện Chợ Mới). Về khí hậu: An Giang nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình năm là 27oC, cao nhất là 35oC đến 36oC vào tháng 4 – 5, thấp nhất từ 20oC đến 21oC vào tháng 12 và tháng 1. Lượng mưa trung bình là 1.400mm – 1.500mm. Khí hậu chia thành hai mùa rõ rệt: mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 11), mùa khô (từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau). NHD: Ts. Võ Văn Thắng 21 Khóa luận tốt nghiệp ĐHSP Phạm Thị Hiền Nhiệt độ trung bình của An Giang không cao lắm và tương đối ổn định. Khí hậu của An Giang là khí hậu nhiệt đới gió mùa nên rất thuận lợi cho việc sản xuất nông – lâm nghiệp. Tuy nhiên, do mùa khô tương đối dài nên hạn chế khả năng tăng vụ. Do đó, muốn phát triển sản xuất cần đẩy mạnh công tác thủy lợi và trồng màu. Về địa hình: Toàn tỉnh có hai dạng địa hình lớn là đồng bằng và đồi núi thấp. Địa hình đồi núi thấp chủ yếu tập trung ở hai huyện Tri Tôn và Tịnh Biên. Địa hình đồng bằng tương đối bằng phẳng, chủ yếu do phù sa sông Tiền và sông Hậu tạo nên. Do vậy, phần lớn đất đai của An Giang là màu mỡ vì 72% diện tích là đất phù sa hoặc có phù sa. Thêm vào đó, An Giang có hệ thống sông ngòi, kênh rạch dày đặc và rải đều khắp tỉnh, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển giao thông vận tải thủy, bộ và giao lưu buôn bán với các nước và các khu vực khác trong nước, đồng thời là điều kiện thuận lợi cho phát triển nông – lâm nghiệp và nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là ngành nông nghiệp trồng lúa. 2.1.2. Dân cư - Văn hóa - Xã hội - Chính trị 2.1.2.1. Về dân cư An Giang là tỉnh có dân số khá đông, cung cấp nguồn nhân lực dồi dào. Năm 2006 dân số của Tỉnh là 2.210.271 người, mật độ dân số là 625 người/km2, với mật độ này, dân số An Giang đứng hàng thứ 4 trong khu vực, hàng thứ 16 trong cả nước, trong đó tập trung phần lớn ở nông thôn (1.585.818 người, chiếm 71,7% dân số của Tỉnh), số dân trong độ tuổi lao động là 1.387.275 người (chiếm gần 62,8%). Giai đoạn năm 2001 – 2005, bình quân tỷ lệ lao động trong nông nghiệp chiếm 63,6%. 2.1.2.2. Về văn hóa - xã hội - chính trị Lĩnh vực văn hóa – xã hội có nhiều chuyển biến tích cực. Quy mô, chất lượng giáo dục được nâng lên. Công tác phòng, chống dịch bệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân được tăng cườn