Đề tài Những vấn đề có tính quy luật của sự hình thành và phát triển kinh tế thị trường và sự vận dụng và thực tiễn kinh tế Việt Nam

Lời mở đầu Đất nước ta đang trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội, chặng đường phía trước của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ xã hội xã hội chủ nghĩa còn rất nhiều gian truân, nhiều thử thách, song dưới sự chèo lái của Đảng Cộng Sản và nhà nước XHCN, dân tộc ta đã đi hết thắng lợi này đến thắng lợi khác, điều đó lại càng minh chứng cho con đường mà chúng ta đã và đang đi là hoàn đúng đắn. Trong giai đoạn hiện nay, Đảng và nhà nước ta đang lãnh đạo nhân ta tiến hành công cuộc đổi mới, xóa bỏ cơ chế kinh tế chỉ huy, tập trung, quan liêu, bao cấp để xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường có vai trò hết sức quan trọng, nó giải phóng sức sản xuất của xã hội, tạo nền tảng cơ sở vật chất – kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Theo lý luận của chủ nghĩa Mac – xít, việc hình thành và phát triển kinh tế thị trường trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội là sự cần thiết khách quan không thể bỏ qua được. Và minh chứng cụ thể nhất cho điều này là những thành tựu hết sức có ý nghĩa trong hai mươi năm đổi mới đã đem lại cho đất nước ta. Trên cơ sở nhận thấy vai trò hết sức to lớn của kinh tế thị trường, em lựa chọn đề tài “Những vấn đề có tính quy luật của sự hình thành và phát triển kinh tế thị trường và sự vận dụng và thực tiễn kinh tế Việt Nam”. Theo em đây là một vấn đề hết sức có ý nghĩa không chỉ đối với sinh viên chúng em nói riêng mà còn với tất cả công dân của đất nước xã hội chủ nghĩa nói chung. Đề án của em chia làm ba phần: Phần I: Lý luận chung về kinh tế thị trường và sự cần thiết khách quan phải hình thành và phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam. Phần II: Đặc trưng và thực trạng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Phần III: Một số giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy sự hình thành và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Em xin chân thành cảm ơn cô giáo Đào Phương Liên đã giúp đỡ em hoàn thành đề tài này. Tuy đã rất cố gắng, nhưng trong bài viết của em vẫn còn nhiều thiếu xót, sai lầm, em kính mong thầy cô hướng dẫn và chỉ bảo thêm cho em, để em có nhận thức đúng đắn, đầy đủ hơn về vấn đề này và có thêm kiến thức, niềm tin cho công tác học tập và lao động sau này. Em chân thành cảm ơn thầy cô. Sinh viên: Lê Thái Nhuận Phần một: Lý luận chung về kinh tế thị trường và sự cần thiết khách quan phải hình thành và phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam. I. Quan niệm về kinh tế thị trường và những đặc trưng cơ bản của kinh tế thị trường. Trước hết ta xem xét khái niệm về kinh tế hàng hóa. Kinh tế hàng hóa là một kiểu tổ chức kinh tế – xã hội, mà trong đó sản phẩm sản xuất ra không phải nhằm mục đích tiêu dùng cho chủ thể sản xuất mà dùng để trao đổi, để bán trên thị trường nhằm thỏa mãn nhu cầu của người mua, của xã hội. Kinh tế thị trường là trình độ phát triển cao của kinh tế hàng hóa, trong đó toàn bộ các yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” của sản xuất đều thông qua thị trường. Trên phương diện đó, chủ thể sản xuất ra hàng hóa không chỉ dựa vào những nguồn lực sẵn có của mình như sức lao động, đất đai, tư liệu,... vốn có của bản thân mình để sản xuất hàng hóa rồi đơn thuần đem nó bán ra thị trường bên ngoài và họ cũng ít phải quan tâm xem tương lai sản phẩm của mình sẽ như thế nào. Chủ thể sản xuất trong kinh tế thị trường luôn phải căn cứ vào thị trường để trả lời cho mình những câu hỏi: sản xuất cái gì? sản xuất như thế nào? sản xuất cho ai? Từ đó họ xác định các yếu tố đầu vào và đầu ra cho sản phẩm của mình. Các yếu đầu vào: vốn, lao động, nguyên – nhiên vật liệu, công nghệ đều có thể được huy động từ thị trường. Sau đó khi sản phẩm được sản xuất ra, người chủ không nhất thiết phải đóng cả vai trò của nhà phân phối, mà trên thị trường có những nhà phân phối(thương gia) rất có chuyên môn trong việc này. Tức là đầu ra(sản phẩm) được thông qua thị trường để đến với người mua. Kinh tế thị trường và kinh tế hàng hóa không đồng nhất với nhau, chúng khác nhau về trình độ phát triển. Tuy nhiên về bản chất chúng có chung nguồn gốc, kinh tế hàng hóa là nền tảng của kinh tế thị trường. II. Sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là sự cần thiết khách quan. Dưới ánh sáng soi đường của lý luận Mác – xít, với minh chứng cụ thể là sự thành công trong chính sách kinh tế mới(NEP) của lãnh tụ Lênin, Đảng và nhà nước ta đã sáng suốt, kịp thời lãnh đạo nhân dân ta bước vào công cuộc đổi mới, xóa bỏ nền kinh tế tự cấp tự túc quan liêu bao cấp để xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đáp ứng những đòi hỏi mới trong bối cảnh quốc tế mới nhiều đổi thay của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ chủ nghĩa xã hội. Trong hai mươi năm đổi mới vừa qua, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu không nhỏ. Điều đó đã khẳng định vai trò của kinh tế thị trường đối với kinh tế – xã hội nước ta là rất lớn. Vậy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là gì? Và sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một tất yếu khách quan hay không? II.1. Khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa(ở Việt Nam) là mô hình kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, định hướng xã hội chủ nghĩa. II.2. Cơ sở khách quan của sự hình thành và phát triển của kinh tế thị trường ở Việt Nam. Phân công lao động xã hội không mất đi, mà trái lại được phát triển cả về chiều sâu và chiều rộng. Phân công lao động xã hội là cơ sở chung sản xuất hàng hóa. Sự phát triển của phân công lao động xã hội dẫn đến sự phong phú đa dạng, chất lượng ngày càng cao cảu sản phẩm đưa ra trao đổi trên thị trường. Nền kinh tế nước ta tồn tại nhiều loại hình sở hữu: toàn dân, tập thể, tư nhân(tiểu chủ, tư bản tư nhân ), hỗn hợp. Do đó tồn tại nhiều chủ thể kinh tế độc lập và quan hệ giữa các chủ thể này là quan hệ hàng hóa – tiền tệ. Xét riêng trong thành phần kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể, tuy hai thành phần này đều chung chế độ công hữu về tư liệu sản xuất nhưng giữ chúng cũng có sự khác biệt nhất định, có quyền tự chủ trong sản xuất doanh , có lợi ích riêng. Thêm vào đó là sự khác nhau về trình độ khoa học kĩ thuật, quản lý dẫn đến chi phí sản xuất và hiệu quả của quá trình sản xuất cũng khác nhau. Quan hệ hàng hóa – tiền tệ cũng rất cần thiết trong quan hệ kinh tế đối ngoại. Đặc biệt trong điều kiện phân công lao đông quốc tế ngày càng cao, mỗi nước là một người chủ sở hữu riêng biệt đối với các hàng hóa đưa ra trao đổi trên thị trường thế giới( sự trao đổi phải trên cơ sở ngang giá). Như vậy, hình thành và phát triển của kinh tế thị trường ở nước ta là sự cần thiết khách quan, chúng ta không thể lấy ý chí chủ quan mà xóa bỏ nó được. Kinh tế thị trường đã ra đời và phát triển ở các nước phương Tây từ sớm. Trong quá trình phát triển của mình, kinh tế thị trường đã trải qua nhiều hình thái từ kinh tế thị trường tự do, kinh tế thị trường độc quyền và đến kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Kinh tế thị trường tự do là hình thái đầu tiên của kinh tế thị trường. Trong kinh tế thị trường tự do, các chủ thể kinh tế được tự do sản xuất kinh doanh. Mỗi chủ thể đều độc lập, hoạt động sản xuất kinh doanh của họ chỉ chịu sự chi phối của thị trường mà không phải chịu sự chi phối của chủ thể khác hay là nhà nước. Do đó với hình thái kinh tế này, tuy đảm bảo được tính công bằng trong mua – bán, trong sản xuất – kinh doanh nhưng có thể dẫn đến sự mất cân bằng kinh tế xã hội( do các chủ thể chỉ tập trung vào sản xuất các sản phẩm có lợi nhuận cao mà bỏ qua các hàng hóa đặc cần thiết cho sự phát triển kinh tế – xã hội do lợi nhuận thấp hoặc không có). Kinh tế thị trường độc quyền là giai đoạn phát triển tiếp theo của kinh tế thị trường. Giai đoạn này thị trường bị chi phối mạnh mẽ bởi các tập đoàn độc quyền. Các tập đoàn sản xuất cấu kết với nhau thành những tập đoàn lớn, sử dụng sức mạnh của mình để cạnh tranh không lành mạnh, bóp chết các chủ thể sản xuất nhỏ, từ đó khống chế thị trường để chiếm lợi nhuận siêu ngạch. Do đó không còn sự công bằng trong quan hệ mua – bán, trong hoạt động sản xuất – kinh doanh, mất cân bằng trong phát triển kinh tế – xã hội( đặc biệt là khoảng cách giầu – nghèo). Kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước là hình thức kinh tế hiện đại, trong đó nhà nước vừa đóng vai trò là một thành phần kinh tế, vừa đóng vai trò là người quản lý. Nhà nước sử dụng các công cụ, chính sách kinh tế của mình để bảo đảm cho kinh tế phát triển theo định hướng của mình. Tuy nhiên để dánh giá về hình thai kinh tế này thì phải xem xét vấn đề quan trọng nhất đó là định hướng của nhà nước đó là gì. Nhà nước Tư Bản quan tâm chủ yếu đến lợi ích của giai cấp tư bản, cho nên không thể nói khi có sự quản lý vĩ mô của nhà nước thì nền kinh tế – xã hội sẽ phát triển bền vững đảm bảo sự công bằng trong quan hệ mua – bán, trong xã hội. Với nhà nước xã hội chủ nghĩa, là nhà nước của dân – do dân – vì dân, theo đuổi mục tiêu công bằng dân chủ, sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế là nhằm đảm bảo cho nền kinh tế – xã hội phát triển bền vững, công bằng trong mọi hoạt động mua bán, đảm bảo lợi ích của các bên( cả người mua và người bán), từ đó từng bước xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật nền tảng cho chủ nghĩa xã hội. Vì vậy, sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là sự cần thiết khách quan. III. Những vấn đề có tính quy luật của sự hình thành và phát triển cảu kinh tế thị trường. Tác dụng của kinh tế hàng hóa, kinh tế thị trường là hết sức to lớn đối với một nước đang phát triển như Việt Nam. Kinh tế thị trường tạo ra khối lượng hàng hóa lớn bằng sự chuyên môn hóa phân công lao động sâu sắc, năng suất lao động cao. Nếu không xây dựng và phát triển kinh tế thị trường chúng ta sẽ không thể theo kịp sự phát triển của kinh tế thế giới, không có điều kiện để xây dựng và bảo vệ thành công chủ nghĩa xã hội. Do đó, xây dựng và phát triển kinh tế thị trường là một nhiệm vụ hết sức quan trọng quyết định đến thành bại của công cuộc quá độ lên CNXH. Điều này phù hợp với quy luật kinh tế – xã hội và với lý luận của chủ nghĩa Mác- xít. Để xây dựng thành công và phát triển kinh tế thị trường thì chúng ta phải nắm được những vấn đề có tính quy trong sự hình thành và phát triển của nó, đó là: Thứ nhất, phân công lao động phải được đẩy mạnh. Phân công lao động cao, chuyên môn hóa sâu sắc là cơ sở cho kinh tế hàng hóa phát triển. Khi kinh tế hàng hóa phát triển là điều kiện tiền đề cho sự hình thành và phát triển của kinh tế thị trường. Thứ hai, phải đa dạng hóa sở hữu tư liệu sản xuất. Đa dạng hóa sở hữu tức là đa dạng hóa các thành phần kinh tế, phát triển quan hệ trao đổi hàng hóa – tiền tệ. Khi có nhiều thành phần kinh tế, chúng ta có thể sử dụng thêm nhiều nguồn lực để phát triển kinh tế, tạo nhiều công ăn việc làm cho người lao động. Cụ thể của việc đa dạng hóa sở hữu là cho phép nhiều các thành phần kinh tế khác được hoạt động. Nếu như trong cơ chế kinh tế cũ ở nước ta chỉ có sở hữu công cộng với hai thành phần kinh tế chính là kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể thì nay chúng ta cho phép các thành phần kinh tế khác như kinh tế tư bản tư nhân( cá thể, tiểu chủ, tư bản tư nhân), kinh tế hỗn hợp cùng tồn tại và phát triển. Thứ ba, tiến hành cách mạng khoa học – kỹ thuật. Khoa học – kỹ thuật phát triển là điều kiện tiên quyết để nâng cao năng suất lao động, nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm, tạo ra nhiều của cải vật chất cho xã hội. Thứ tư, hình thành và phát triển đồng bộ các thị trường. Kinh tế thị trường muốn phát triển mạnh thì cần phải có chính sách thúc đẩy sự hình thành và phát triển đồng bộ các thị trường( tạo khả năng hỗ trợ giữa các thị trường với nhau): thi trường hàng hóa, tiền tệ, sức lao động,... Thứ năm, phát triển kinh tế đối ngoại. Khi phân công lao động thế giới ngày càng sâu sắc thì vai trò của kinh tế đối ngoại càng lớn, lợi nhuận thu được từ hoạt động kinh tế đối ngoại ngày càng lớn. Đến lượt mình, lợi nhuận thu được từ kinh tế đối ngoại sẽ có vai trò to lớn thúc đẩy sản xuất trong nước phát triển. Thứ sáu, tăng cường vai trò quản lý và điều tiết vĩ mô của nhà nước đối với nền kinh tế. Thứ bẩy, phát triển nguồn nhân lực. Con người là yếu tố quyết định đến kết quả của sản xuất. Phải có nguồn nhân lực có trình độ cao, kỹ năng, kỷ luật tốt, không những thế phải thường xuyên đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho ngày một đáp ứng tốt hơn yêu cầu của sản xuất. Điều này là hệ quả tất yếu của quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ và tính chất của lực lượng sản xuất., không thể xây dựng và phát triển quan hệ sản xuất mới tiến bộ dựa trên nguồn nhân lực có trình độ thấp. Nắm được những quy luật trên là cơ sở để có những giải pháp hiệu quả nhằm xây dựng và phát triển kinh tế thị trường. Phần hai: Đặc trưng và thực trạng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. I. Đặc trưng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Theo chính sách đổi mới của Đảng xác định con đường đổi mới của kinh tế nước ta là xóa bỏ nền kinh tế chỉ huy quan liêu bao cấp để từng bước xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhưng kinh tế thị trường ở Việt Nam được xây dựng theo kiểu rút ngắn, tức là chúng ta sẽ bỏ qua một số giai đoạn không cần thiết để tiến thẳng lên kinh tế thị trường. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, một mặt vừa có tính chất chung của nền kinh tế thị trường: một là, các chủ thể có tính độc lập, có quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh. Hai là, giá cả do thị trường quyết định, hệ thống thị trường được phát triển đầy đủ và nó có tac dụng trong việc phân phối các nguồn lực cho nền kinh tế vào trong các ngàng, các lĩnh vực của nền kinh tế. Ba là, nền kinh tế vận động theo các quy luật vốn có của nề kinh tế thị trường và sự tác động của các quy luật đó hình thành nên cơ chế điều tiết của nền kinh tế. Bốn là, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam dựa trên sự dẫn dắt và chi phối bản chất của chủ nghĩa xã hội( tức là cũng có sự điều tiết của nhà nước). Do vậy, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có những đặc trưng cơ bản dưới đây: 1. Về mục tiêu phát triển kinh tế thị trường Mục tiêu hàng đầu cảu phát triển kinh tế thị trường ở nước ta là giải phóng sức sản xuất, động viên mọi nguồn lực trong và ngoài nước để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội, nâng cao hiệu quả kinh tế – xã hội, cải thiện từng bước đời sống nhân dân. Trên cơ sở tự lực tự cường, dựa vào sức mình là chính, trong đường lối đổi mới, Đảng ta xác định lấy sản xuất gắn liền với cải thiện đời sống nhân dân, tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội, khuyến khích làm giàu hợp pháp, gắn liền với xóa đói giảm nghèo. 2. Nền kinh tế thị trường gồm nhiều thành phần trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo Trong nền kinh tế thị trường nhiều thành phần ở nước ta, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Việc xác lập vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước là vấn đề có tính nguyên tắc và là sự khác biệt có tính bản chất giữ kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Kinh tế nhà nước dựa trên nền tảng công hữu về tư liệu sản xuất sẽ là nền tảng, là cơ sở cho kinh tế chủ nghĩa xã hội. 3. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện nhiều hình thức phân phối thu nhập, trong đó lấy phân phối theo thu nhập là chủ yếu Chế độ công hữu và phân phối theo lao động là sự khác biệt cơ bản giữa kinh tế tư bản chủ nghĩa và kinh tế xã hội chủ nghĩa. Phân phối theo lao động là đặc trưng cơ bản của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nó là hình thức thực hiện về mặt kinh tế của chế độ công hữu. Vì vậy, phân phối theo lao động được lựa chọn là hình thức phân phối chủ yếu trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hôi ở nước ta. 4. Cơ chế vận hành nền kinh tế là cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước xã hội chủ nghĩa Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng chịu sự tác động của các quy luật kinh tế( cung cầu, giá cả,...). Tuy nhiên để khắc phục những “thất bại của thị trường”, thực hiện các mục tiêu xã hội, nhân đạo, mà bản thân kinh tế thị trường không thể làm được, đảm bảo cho nền kinh tế thị trường phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì nhất thiết phải có sự quản lý, điều tiết vĩ mô nước xã hội chủ nghĩa. 5. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng là nền kinh tế mở, hội nhập Dưới tác động mạnh mẽ của cách mạng khoa hoc- công nghệ, đang diễn ra quá trình quốc tế hóa đời sống kinh tế, các quốc gia ngày một phụ thuộc nhau hơn trong sự phát triển. Vì vậy, mở cửa kinh tế, hội nhập vào kinh tế khu vực và thế giới là một tất yếu đối với nước ta. Chỉ có vậy một nước đang phát triển, còn rất nghèo làn và lạc hậu, muốn xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường theo kiểu rút ngắn như chúng ta mới thu hút được vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý của thế giới để phát triển kinh tế – xã hội. II. Thực trạng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Hiện nay, thực trạng kinh tế Việt Nam có những vấn đề chủ yếu là: 1. Trình độ phát triển nền kinh tế thị trường ở nước ta còn ở giai đoạn sơ khai. Đó là do các nguyên nhân: Nền tảng cơ sở vật chất – kỹ thuật còn ở trình độ thấp, tuy chúng ta cũng có một số cơ sở được trang bị công nghệ và kỹ thuật tương đối hiện đại song đại bộ phận các cơ sở sản xuất trong nước đều sử dụng công nghệ lạc hậu so với thế giới. Kết cấu hạ tầng còn lạc hậu, kém phát triển. Phân công lao động kém phát triển, cơ cấu kinh dịch chuyển chậm(tỷ trọng nông nghiệp cao). Khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường cả trong và ngoài nước còn yếu kém. 2. Thị trường dân tộc thống nhất đang trong quá trình hình thành nhưng chưa đồng bộ Do mạng lưới giao thông còn kém phát triển dẫn tới mạng lưới lưu thông hàng hóa khó thông suốt. Tất cả các thị trường: hàng hóa – dịch vụ, hàng hóa sức lao động, vốn, tiền tệ còn nhiều bất cập và hạn chế chưa thể khắc phục trong một sớm một chiều được. Nhiều thành phần kinh tế tham gia thị trường dẫn đến nền kinh tế có nhiều loại hình sản xuất hàng hóa đan xen, cùng tồn tại với thành phần chủ yếu là sản xuất hàng hóa nhỏ và phân tán. Sự hình thành thị trường trong nước gắn với mở rộng kinh tế đối ngoại, hội nhập vào thị trường khu vực và thế giới, trong hoàn cảnh trình độ phát triển kinh tế – kỹ thuật của nước ta thấp xa so với hầu hết các nước khác Quản lý nhà nước về kinh tế – xã hội còn yếu, chưa kể đến kinh nghiệm trong điều tiết và quản lý vĩ mô nền kinh tế thị trường còn yếu, thì ngay cả hệ thống luật pháp, cơ chế chính sách của nước ta còn chưa được phù hợp( chưa đồng bộ và nhất quán, thực hiện chưa nghiêm). Phần ba: Một số giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy quá trình hình thành và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Xuất phát từ yêu cầu và nhiệm vụ của thời kỳ đổi mới, việc thúc đẩy nhanh quá trình hình thành và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là yêu cầu hết sức cấp thiết. Căn cứ vào lý luận về những vấn đề có tính quy luật của sự hình thành và phát triển kinh tế thị trường kết hợp với hoàn cảnh thực tế của nước ta, chúng ta có thể thực hiện kết hợp các giải pháp sau để thực hiện yêu cầu này: Một là, phân công lại lao động xã hội đi đôi với chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Căn cứ vào đặc điểm cụ thể của từng địa phương, từng vùng lãnh thổ mà tiến hành phân công lại lao động xã hội cho phù hợp song song với việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế hiện đại. Giảm thiểu lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp mà chuyển dần vào hai khu vực công nghiệp và dịch vụ, tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ đồng thời giảm tỷ trọng nông nghiệp, phát triển lao động chất xám, tăng hàm lượng chất xám trong sản phẩm,...Xây dựng cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế hợp lý nhằm khai thác tốt nhất các nguồn lực của đất nước, tạo sự tăng trưởng nhanh, bền vững của toàn bộ nền kinh tế. Hai là, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần(đa dạng hóa sở hữu). Cơ chế kinh tế thị trường hình thành và phát triển là dựa trên sự đa dang hóa sở hữu tư liệu sản xuất. Do vậy muốn xây dựng kinh tế thị trường thì phải đa dạng hóa sở hữu, không chỉ dừng lại ở hai loại hình là sở hữu nhà nước và sở hữu tập thể như trong nền kinh tế kế hoạch mà phải cho phép nhiều loại hình sở hữu khác cùng tồn tại và phát triển như: sở hữu tư bản tư nhân, sở hữu nước ngoài, sở hữu hỗn hợp giữa các loại hình sở hữu. Tuy nhiên phải lấy sở hữu nhà nước làm cơ bản, thành phần kinh tế nhà nước là chủ đạo, then chốt nhằm thực hiện nhiệm vụ hướng nền kinh tế thị trường theo chủ nghĩa xã hội, phục vụ cách mạng xã hội chủ nghĩa. Ba là, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế nhằm xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại. Con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nước ta cần và có thể rút ngắn thời gian so với các nước đi trước, vừa có những bước tuần tự, vừa có những bước nhẩy vọt, gắn công nghiệp hóa với hiện đại hóa, tận dụng mọi khả năng để đạt trình độ tiên tiến, hiện đại về khoa học và công nghệ. Đồng thời ứng dụng nhanh chóng những thành tựu công nghệ hiện đại, tri thức mới, từng bước xây dựng nền kinh tế tri thức. Bốn là, phát triển đồng bộ và cân đối các thị trường. Thị trường là chiếc cầu để các nguồn lực có thể phân bổ tới các lĩnh vực khác nhau của kinh tế – xã hội. Với nhiệm vụ phát triển cân đối, đồng bộ các thị trường, giải pháp với mỗi thị trường có thể la: phát triển thị trường hàng hóa, dịch vụ thông qua đẩy mạnh sản xuất, thúc đẩy chuyển dịch kinh tế, phát triển giao thông và phương tiện đi lại để mở rộng thị trường; tổ chức phát triển thị trường sức lao động, tạo điều kiện khai thác có hiệu quả nguồn nhân lực; xây dựng thị trường vốn, từng bước xây dựng thị trường chứng khoán để huy đông mọi nguồn vốn vào sản xuất; quản lý chặt chẽ thi trường đất đai, nhà ở; xây dựng thị trường thông tin, thị trường khoa học công nghệ. Năm là, đổi mới quản lý nhà nước về kinh tế, xóa bỏ triệt để cơ chế, tập trung, quan liêu, bao cấp, có hệ thống chính sách nhất quán để tạo môi trường ổn định và thuận lợi cho các hoạt động kinh tế, hạn chế tiêu cực của nền kinh tế thị trường. Nhà nước thực hiện đúng chức năng quản lý nhà nước về kinh tế và chức năng chủ sở hữu tài sản công, không can thiệp vào chức năng quản trị kinh doanh của các doanh nghiệp, nhà nước thực hiện các biện pháp kinh tế để điều tiết chứ không phải là mệnh lệnh. Do đó cần tiếp tục cải tiến chính sách tiền lương, tài chính, tiền tệ và giá cả. Sáu là, mở cửa nền kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại. Mở cửa và hội nhập là cơ hội để thu hút vốn, công nghệ hiện đại của nước ngoài. Trong bối cảnh toàn cầu hóa nền kinh tế như hiện nay thì mở cửa và hội nhập đang là yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên có hai vấn đề quan trọng là: một là, phải dựa trên nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi, không can thiệp vào nội bộ của nhau; hai là, đẩy mạnh xuất khẩu, coi xuất khẩu là trọng điểm của kinh tế đối ngoại. Bẩy là, phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là cơ sở để xây dựng nền kinh tế tri thức. Ngày nay những sản phẩm có hàm lượng chất xám cao luôn có lợi nhuận lớn. Chúng ta phải có đội ngũ lao động có trình độ, tay nghề cao để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hiện đại và để cho quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất được thỏa mãn. Tám là, giữ vững ổn định chính trị, hoàn thiện hệ thống luật pháp. An ninh, chính trị ổn định là điều kiện tiên quyết khiến các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài yên tâm đầu tư. Do vậy chúng ta cần tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng Sản, nâng cao hiệu lực của quản lý nhà nước và tăng cường quyền làm chủ của nhân dân. Bên cạnh đó hệ thống pháp luật cũng có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Chúng ta cần có hệ thống pháp luật nhất quán, giảm thiểu tối đa những thủ tục phiền hà, chồng chéo gây cản trở tới sản xuất – kinh doanh. Trên đây là một số giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy sự hình thành và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Tuy nhiên trên thực tế, nhà nước sẽ thực hiện rất nhiều các biện pháp khác nhau đồng thời tác động và để thực hiện mỗi biện pháp này cũng không phải là điều đơn giản. Kết luận chung Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có vai trò hết sức to lớn trong nhiệm vụ của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nhận thức sâu sắc điều đó Đảng và nhà nước ta đã sáng suốt lãnh đạo nhân dân ta xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đã đạt được những thành công đáng tự hào. Là một công dân của chủ nghĩa xã hội, chúng ta phải nhận thức rõ vấn đề này, nắm được những quy luật cũng như những giải pháp nhằm thúc đẩy sự hình thành và phát triển nền kinh tế thị trường, từ đó có thể góp một phần nhỏ bé sức lực của mình trong khối đại đoàn kết dân tộc cùng xây dựng và bảo vệ chủ nghĩa xã hội. Danh mục tài liệu tham khảo: Giáo trình kinh tế chính trị Mac- Lenin – NXB chính trị quốc gia. Thời báo kinh tế Việt Nam 3) Văn kiện Đại hội Đảng VI, VII, VIII 4) Cơ chế thị trường và vai trò kinh tế của Nhà nước ở Việt Nam, Nhà Xuất bản Thống kê - 1994 5) Phạm Ngọc Tôn - Đổi mới các chính sách kinh tế Nhà Xuất bản Nông nghiệp 1996 6) Vũ Tuấn Anh - Vai trò của Nhà nước trong phát triển kinh tế Nhà Xuất bản Khoa học xã hội - 1994 Mục lục Trang