Đề tài Những vướng mắc về bảo hiểm xã hội đối với người lao động trong công cuộc cải cách doanh nghiệp Nhà nước hiện nay

môc lôc lêi më ®Çu. 2 néi dung. 3 I. Kh¸i niÖm, ®Æc tr­ng, vai trß cña b¶o hiÓm x· héi (BHXH). 3 1. Kh¸i niÖm BHXH. 3 2. §Æc tr­ng cña BHXH. 3 3. Vai trß cña BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ ®èi víi x· héi. 3 II. Nh÷ng v­íng m¾c vÒ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay. 5 1. BHXH ®èi víi vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­. 6 2. BHXH víi viÖc s¾p xÕp lao ®éng doanh nghiÖp. 7 3. C¶i c¸ch doanh nghiÖp víi vÊn ®Ò nî BHXH. 7 III. Mét sè kiÕn nghÞ vÒ h­íng gi¶i quyÕt. 8 1. H­íng thø nhÊt. 8 2. H­íng thø hai. 9 KÕt luËn. 11 tµi liÖu tham kh¶o. 12 nh÷ng v­íng m¾c vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶i c¸ch dNNN hiÖn nay. lêi nãi ®Çu §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®Æt ra nhiÖm vô träng t©m trong thêi kú chiÕn l­îc 2001-2010 lµ ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, t¹o ®éng lùc ph¸t huy cao ®é mäi nguån lùc, x©y dùng nÒn t¶ng cho mét n­íc c«ng nghiÖp, x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng nhiÖm vô nµy, mét trong nh÷ng c«ng t¸c mµ ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn lµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc mµ c«ng cuéc c¶i c¸ch nµy ®em l¹i. Song ®i kÌm víi nã lµ v« sè c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p cÇn gi¶i quyÕt trong ®ã cã vÊn ®Ò lao ®éng, cô thÓ lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng. Cã thÓ nãi b¶o hiÓm x· héi lµ x­¬ng sèng cña hÖ thèng an sinh x· héi. B¶o hiÓm x· héi ra ®êi ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng nãi chung. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ng­êi lao ®éng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng rñi ro ®¸ng tiÕc lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp cña hä. B¶o hiÓm x· héi thùc chÊt lµ sù ®Òn bï hËu qu¶ cña nh÷ng “rñi ro x· héi”. Sù ®Òn bï nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh tæ chøc vµ sö dông quü tiÒn tÖ tËp trung h×nh thµnh do sù ®ãng gãp cu¶ c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi. Khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc, b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n trong gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh­: vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­, vÊn ®Ò s¾p xÕp l¹i lao ®éng, vÊn ®Ò nî b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp. N¾m b¾t ®­îc tÝnh thùc tiÔn cña vÊn ®Ò, em ®· lùa chän ®Ò tµi “Nh÷ng v­íng m¾c vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay” lµm néi dung nghiªn cøu vµ xin kiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. I. Kh¸I niÖm, ®Æc tr­ng vµ vai trß cña b¶o hiÓm x· héi. 1. Kh¸I niÖm b¶o hiÓm x· héi (BHXH). BHXH lµ qu¸ tr×nh tæ chøc, sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®­îc tån tÝch dÇn do sù ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng d­íi sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, nh»m b¶o ®¶m phÇn thu nhËp ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, khi hä gÆp nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp theo lao ®éng. 2. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña BHXH. - B¶o hiÓm cho ng­êi lao ®éng trong vµ sau qu¸ tr×nh lao ®éng. - C¸c rñi ro cña ng­êi lao ®éng liªn quan ®Õn thu nhËp cña hä nh­: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, mÊt viÖc lµm, giµ yÕu, chÕt… Do nh÷ng rñi ro nµy mµ ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt nguån thu nhËp. Hä cÇn ph¶i cã kho¶n thu nhËp kh¸c bï vµo ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng. §©y lµ ®Æc tr­ng rÊt c¬ b¶n cña BHXH. - Ng­êi lao ®éng muèn ®­îc quyÒn h­ëng trî cÊp BHXH ph¶i cã nghÜa vô ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Ng­êi chñ sö dông lao ®éng mµ m×nh thuª m­ín. Quü BHXH dïng ®Ó chi tr¶ c¸c trî cÊp khi cã c¸c nhu cÇu ph¸t sinh vÒ BHXH. - C¸c ho¹t ®éng BHXH ®­îc thùc hiÖn trong khu«n khæ ph¸p luËt, c¸c chÕ ®é BHXH còng do luËt ®Þnh. Nhµ n­íc b¶o hé c¸c ho¹t ®éng cña BHXH. TÊt c¶ nh÷ng khÝa c¹nh ®· nªu trªn cho thÊy BHXH ®­îc lËp ra lµ ®Ó t¸c ®éng vµo thu nhËp theo lao ®éng cña ng­êi lao ®éng tham gia BHXH. Nãi c¸ch kh¸c BHXH lµ hÖ thèng b¶o ®¶m kho¶n thu nhËp thay thÕ cho ng­êi lao ®éng trong tr­êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay mÊt viÖc lµm, do ®ã bÞ mÊt hoÆc gi¶m kho¶n thu nhËp ®­îc thay thÕ, nh»m b¶o ®¶m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña hä. 3. Vai trß cña BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ ®èi víi x· héi. a. §èi víi ng­êi lao ®éng. Trong cuéc sèng hµng ngµy cã nh÷ng lo¹i rñi ro nh­ èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, giµ yÕu råi chÕt… TÊt c¶ nh÷ng rñi ro nµy ®Òu cã thÓ x¶y ra ®èi víi bÊt cø ng­êi lao ®éng nµo, t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo trong cuéc sèng hµng ngµy cña con ng­êi. NhÊt lµ trong giai ®o¹n ngµy nay, khi mµ ®Êt n­íc ®ang ngµy cµng hoµn thiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× nh÷ng “rñi ro” nµy l¹i cµng diÔn ra mét c¸ch th­êng xuyªn vµ cã tÝnh chÊt ngµy cµng phæ biÕn h¬n v× sù biÕn ®éng vÒ thÞ tr­êng lao ®éng vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng h¬n, phøc t¹p h¬n. Khi nh÷ng rñi ro nµy x¶y ra ®èi víi ng­êi lao ®éng th× sÏ g©y cho hä nh÷ng khã kh¨n c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn, g©y ra mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp, tõ ®ã g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng tèt kh«ng chØ cho chÝnh anh ta, gia ®×nh anh ta, mµ cßn cho c¶ céng ®ång x· héi loµi ng­êi. Víi t­ c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi cña Nhµ n­íc, BHXH sÏ gãp phÇn trî gióp cho c¸ nh©n nh÷ng ng­êi lao ®éng gÆp ph¶i rñi ro, bÊt h¹nh kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n b»ng c¸ch t¹o ra cho hä nh÷ng thu nhËp thay thÕ, nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng thuËn lîi… gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng, yªn t©m trong c«ng t¸c, t¹o cho hä mét niÒm tin vµo t­¬ng lai tõ ®ã gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng còng nh­ chÊt l­îng c«ng viÖc cho xÝ nghiÖp, c¬ quan hä ®ang lµm nãi riªng vµ toµn x· héi nãi chung. b. §èi víi x· héi. Tr­íc tiªn, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng ho¹t ®éng BHXH lµ mét ho¹t ®éng dÞch vô, BHXH lµ mét “doanh nghiÖp” s¶n xuÊt ra nh÷ng dÞch vô “b¶o hiÓm” cho ng­êi lao ®éng, mét lo¹i dÞch vô bÊt cø ai còng cÇn ®Õn. NÕu c¸c doanh nghiÖp nµy cµng s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i dÞch vô b¶o hiÓm (®¸p øng ®a d¹ng c¸c yªu cÇu) th× gi¸ trÞ cña nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô nµy còng ®­îc tÝnh trùc tiÕp vµo tæng s¶n phÈm x· héi. Thø hai, víi t­ c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc, BHXH sÏ “b¶o hiÓm” cho ng­êi lao ®éng, ho¹t ®éng BHXH sÏ gi¶i quyÕt nh÷ng “trôc trÆc, rñi ro” x¶y ra ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng, gãp phÇn tÝch cùc cña m×nh vµo viÖc phôc håi n¨ng lùc lµm viÖc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña søc lao ®éng. Sù gãp phÇn nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n, ®ång thêi gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Víi sù trî gióp cho ng­êi lao ®éng khi gÆp rñi ro b»ng c¸ch t¹o ra thu nhËp thay thÕ th× BHXH ®· gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch tiªu dïng quèc gia lµm t¨ng sù tiªu dïng cho x· héi. Thø ba, víi t­ c¸ch lµ mét quü tiÒn tÖ, BHXH t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi hÖ thèng tµi chÝnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc, tíi hÖ thèng tÝn dông tiÒn tÖ ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, ®Æt ra mét yªu cÇu cho quü BHXH ph¶i tù b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong ®ã cã h×nh thøc ®Çu t­ ph¸t triÓn phÇn “nhµn rçi” cña quü. PhÇn nµy cã t¸c ®éng kh«ng nhá tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, gãp phÇn t¹o ra nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh míi, viÖc lµm míi, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña ®Êt n­íc, cuèi cïng lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n nãi chung. Thø t­, BHXH gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, lµ c«ng cô ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Sù ph©n phèi l¹i thu nhËp nµy ®­îc tiÕn hµnh qua hai c¸ch: ph©n phèi l¹i theo chiÒu ngang gi÷a nh÷ng ng­êi khoÎ vµ ng­êi giµ, ng­êi ®ang lµm viÖc vµ ng­êi ®· vÒ h­u, ng­êi trÎ tuæi vµ ng­êi lín tuæi, gi÷a nam vµ n÷, ng­êi ®ang h­ëng trî cÊp vµ ng­êi ch­a ®­îc h­ëng trî cÊp; ph©n phèi l¹i theo chiÒu däc lµ môc tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, gi÷a ng­êi cã thu nhËp cao vµ ng­êi cã thu nhËp thÊp. BHXH kh«ng bao hµm ý ph©n phèi b×nh qu©n, còng kh«ng hµm ý lÊy cña ng­êi giµu chia cho ng­êi nghÌo mét c¸ch vâ ®o¸n. ý t­ëng cña BHXH lµ “nhiÔu ®iÒu phñ lÊy gi¸ g­¬ng; lµ ®oµn kÕt t­¬ng trî ph¸t huy tÝnh tù th©n, sèng hoµ nhËp cã t×nh cã nghÜa gi÷a c¸c nhãm, c¸c giíi h¹n trong cïng céng ®ång víi nhau mµ vèn lµ tiÒm lùc cña d©n téc ta ®· ®­îc lÞch sö chøng minh”. II. Nh÷ng v­íng m¾c vÒ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶I c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay. §èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc (DNNN) ph¶i lµ lùc l­îng chñ ®¹o. DNNN ph¶i lµ lùc l­îng ®i tiªn phong trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. V× vËy, viÖc ®æi míi vµ s¾p xÕp doanh nghiÖp lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Qua c¸c ®ît s¾p xÕp theo QuyÕt ®Þnh 315/H§BT, 90/TTg, 91/TTg, chØ thÞ 20/TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ th× sè l­îng DNNN ®· gi¶m xuèng rÊt nhiÒu, tõ 12300 doanh nghiÖp (1990) cßn 5570 doanh nghiÖp (n¨m 2000). §Æc biÖt, gÇn ®©y chóng ta cã thªm c¸c biÖn ph¸p lµ cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp. Liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× mét trong nh÷ng vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p ph¶i gi¶i quyÕt ®ã lµ vÊn ®Ò lao ®éng cô thÓ lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng. 1. B¶o hiÓm x· héi víi vÊn ®Ò lao ®éng d«I d­. Lao ®éng kh«ng bè trÝ ®­îc viÖc lµm lµ mét vÊn ®Ò lín ph¶i gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp. HiÖn nay, doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ang ®øng tr­íc mét thùc tr¹ng nhiÒu vÒ sè l­îng nh­ng n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ kÐm hiÖu qu¶. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ quan träng cña sù kÐm hiÖu qu¶ vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng lµ lao ®éng ®ang qu¸ d­ thõa. Theo sè liÖu b¸o c¸o ch­a ®Çy ®ñ cña 42 tØnh, thµnh phè cho thÊy sè l­îng lao ®éng kh«ng bè trÝ ®­îc viÖc lµm chiÕm kho¶ng 6% so víi tæng sè lao ®éng hiÖn cã cña c¸c doanh nghiÖp cã b¸o c¸o. Trong sè lao ®éng d«i d­ th× sè lao ®éng d«i d­ tõ 40 tuæi trë xuèng chiÕm 59%, tõ 41-50 tuæi chiÕm 31%, tõ 51 tuæi trë lªn chiÕm 10%. Theo tÝnh to¸n s¬ bé, giai ®o¹n 2000-2003, n­íc ta cã kho¶ng 7,5 v¹n lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm do 357 doanh nghiÖp gi¶i thÓ ph¸ s¶n. Còng chõng Êy lao ®éng d«i d­ tõ c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn hoa, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª. Ch­a kÓ c¸c doanh nghiÖp cßn l¹i (100% vèn Nhµ n­íc) muèn v­¬n lªn ®Ó cã ®ñ søc c¹nh tranh vµ héi nhËp còng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt l­îng lao ®éng d«i d­ lµ kh«ng nhá. Tr­íc m¾t theo chñ tr­¬ng chung, cÇn gi¶i quyÕt chõng 25 v¹n lao ®éng (10 v¹n ®· nghØ viÖc tõ l©u nh­ng ch­a gi¶i quyÕt chÕ ®é theo luËt ®Þnh, vµ 15 v¹n do gi¶i thÓ, ph¸ s¶n vµ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n vµ cho thuª). Víi sè l­îng lao ®éng cÇn gi¶i quyÕt nh­ vËy, cïng víi hai yÕu tè quan träng lµ tuæi ®êi vµ thêi gian c«ng t¸c th× viÖc tÝnh to¸n ®Ó cã ®­îc c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Æc biÖt lµ hç trî ®Ó b¶o ®¶m vÒ quyÒn lîi BHXH lµ rÊt quan träng vµ khã kh¨n. 2. B¶o hiÓm x· héi víi viÖc s¾p xÕp lao ®éng doanh nghiÖp. Cã mét thùc tÕ lµ trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ã lµ ng­êi lao ®éng kh«ng muèn ®­îc ®µo t¹o l¹i ®Ó cã thÓ chuyÓn sang nghÒ kh¸c, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm. Cã hiÖn t­îng lµ do khi chuyÓn sang nghÒ míi, khi nghØ h­u ng­êi lao ®éng sÏ h­ëng l­¬ng h­u thÊp h¬n so víi khi vÒ h­u ë nghÒ cò. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng doanh nghiÖp kh«ng thÓ s¾p xÕp vµ sö dông hîp lý lao ®éng cña m×nh vµ xuÊt hiÖn ®Ò nghÞ gi¶m tuæi h­u xuèng thÊp h¬n quy ®Þnh hiÖn hµnh ngay c¶ ®èi víi nh÷ng nghÒ ®· gi¶m tuæi h­u. 3. C¶I c¸ch doanh nghiÖp víi vÊn ®Ò nî b¶o hiÓm x· héi. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cho thÊy khi thùc hiÖn s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp, dï theo bÊt cø h×nh thøc nµo, ®Òu gÆp ph¶i tr­êng hîp ph¶i xö lý vÊn ®Ò nî BHXH. Nguyªn nh©n nî BHXH còng cã rÊt nhiÒu vµ doanh nghiÖp lu«n t×m ®­îc lý do ®Ó biÖn minh cho m×nh, kÓ c¶ tr­êng hîp ®· trõ 5% l­¬ng cña ng­êi lao ®éng còng vÉn nî BHXH. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, giao doanh nghiÖp cho tËp thÓ ng­êi lao ®éng vµ b¸n doanh nghiÖp lµ chuyÓn ®æi tõ së h÷u Nhµ n­íc sang së h÷u cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. V× vËy vÊn ®Ò nî BHXH cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt ngay tõ tr­íc khi chuyÓn ®æi ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Trong cæ phÇn ho¸ mÆc dï kh«ng ®Ò cËp riªng vÊn ®Ò xö lý nî BHXH, mµ ®­îc ®Ò cËp trong xö lý nî nãi chung, tøc lµ ®­îc tÝnh to¸n ®Ó trõ vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Nh­ vËy lµ nî BHXH còng ch­a gi¶i quyÕt ®­îc v× nß lµ tµi s¶n, lµ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp, kh«ng ph¶i lµ tiÒn ®Ó tr¶ nî. VÊn ®Ò nµy sÏ nan gi¶i h¬n khi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã l·i nh­ nh÷ng doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸. VÊn ®Ò nî BHXH trong giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp còng ®· ®­îc xö lý mét b­íc b»ng viÖc cho phÐp lÊy tõ Quü hç trî s¾p xÕp vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 177/1999/Q§-TTg (gäi t¾t lµ quü 177) nh­ng còng vÉn cßn v­íng m¾c nh­ tr­êng hîp cæ phÇn ho¸ v× nguån quü 177 cßn qu¸ nhá bÐ, hoÆc ch­a cã. ThËm chÝ trong viÖc giao doanh nghiÖp cho tËp thÓ ng­êi lao ®éng, gi¸ trÞ doanh nghiÖp nhá h¬n c¶ sè nî ph¶i thõa kÕ, cã ®Þa ph­¬ng ph¶i hç trî thªm tõ nguån ng©n s¸ch cña ®Þa ph­¬ng ®Ó gi¶i quyÕt. III. Mét sè khuyÕn nghÞ vÒ h­íng gi¶I quyÕt. 1. H­íng thø nhÊt. CÇn cã chÝnh s¸ch hç trî nguån tµi chÝnh ®Ó tµi chÝnh ®Ó doanh nghiÖp gi¶i quyÕt døt ®IÓm nî BHXH, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp thùc sù khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. MÆt kh¸c còng cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ nguån tµi chÝnh ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi lao vÒ nghØ h­u sím. Cô thÓ nh­ sau: Mét lµ: ®èi víi sè lao ®éng ®· ®ãng ®ñ 30 n¨m BHXH trë lªn nh­ng ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ tuæi ®êi, thiÕu tõ 1 ®Õn 5 tuæi (con sè dù tÝnh) cô thÓ lµ nam tõ 55 ®Õn d­íi 60, n÷ tõ 50 ®Õn d­íi 55. §èi t­îng nµy theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 93/CP th× ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ h­u mµ kh«ng ph¶i trõ lïi tû lÖ % l­¬ng h­u ®­îc h­ëng nÕu tù nguyÖn xin nghØ h­u. Nh­ng thùc tÕ cho thÊy, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau nªn ®a sè ng­êi lao ®éng kh«ng tù nguyÖn vÒ h­u v× l­¬ng h­u qu¸ thÊp (chØ b»ng 75% møc l­¬ng ®ãng BHXH) so víi thu nhËp cña hä khi cßn ë doanh nghiÖp. V× vËy ®èi víi nhãm ®èi t­îng nµy cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng ®éng viªn hä vÒ h­u sím, ®ång thêi hç trî thªm mét phÇn thiÕu hôt do vÒ h­u tr­íc tuæi. Hai lµ: ®èi víi nhãm ®èi t­îng lµ nh÷ng ng­êi ®· ®ñ tuæi ®êi (nam ®ñ 60 tuæi, n÷ ®ñ 55 tuæi) nh­ng thêi gian ®ãng BHXH cßn thÊp, ch¼ng h¹n tõ 15 ®Õn d­íi 19 n¨m. Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 93/CP, nhãm ®èi t­îng nµy ®ñ ®IÒu kiÖn vÒ h­u víi møc l­¬ng thÊp h¬n. Thùc tÕ cho thÊy hä kh«ng muèn vÒ h­u mµ chê vµ ®ãng thªm BHXH ®Ó ®ñ ®IÒu kiÖn vÒ h­u vµ nhËn l­¬ng h­u víi møc b×nh th­êng. §èi víi nhãm ®èi t­îng nµy còng cÇn hç trî thªm ®Ó khuyÕn khÝch hä vÒ h­u. Møc khuyÕn khÝch vµ hç trî cã thÓ nh­ sau: - §èi víi ng­êi ch­a ®ñ tuæi, cã thÓ hç trî víi møc l­¬ng lµ 1 hoÆc 1,5 th¸ng l­¬ng c¬ b¶n cho mét n¨m vÒ h­u tr­íc tuæi. - §èi víi ng­êi ch­a ®ñ n¨m ®ãng BHXH hç trî ®Ó ng­êi lao ®éng ®ãng thªm mét sè n¨m BHXH, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Ó hä vÒ h­u sím. Møc khuyÕn khÝch cã thÓ thÊp h¬n so víi nhãm trªn v× sè nµy ®· ®­îc hç trî ®Ó ®ãng thªm BHXH. Ngoµi ra còng cÇn c©n ®èi thªm mét nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó bï chªnh lÖch gi÷a møc ®ãng vµ møc h­ëng l­¬ng h­u cho nh÷ng n¨m vÒ sím cña c¶ hai nhãm ®èi t­îng nµy. Cuèi cïng, bªn c¹nh viÖc hç trî vÒ tµi chÝnh vµ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng nghØ h­u sím còng cÇn më ra cho nh÷ng ng­êi muèn tiÕp tôc tham gia BHXH khi hä tù t×m kiÕm ®­îc nguån. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín cã liªn quan ®Õn c¶ chÝnh s¸ch chung vÒ BHXH. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy cÇn tÝnh to¸n cô thÓ vÝ dô: tû lÖ ®ãng gãp vµ tû lÖ thô h­ëng nh­ thÕ nµo? Cã tham gia hÕt c¸c chÕ ®é BHXH hay kh«ng hoÆc chØ tham gia mét, hai chÕ ®é trong 5 chÕ ®é hiÖn hµnh… ViÖc nèi kÕt gi÷a thêi gian tham gia BHXH tr­íc ®ã vµ tiÕp theo sÏ ®­îc gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo. 2. H­íng thø hai. ChÝnh s¸ch BHXH cÇn ®­îc ®iÒu chØnh mét sè vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt: ®èi t­îng BHXH b¾t buéc cÇn ®­îc më réng thªm Ýt ra lµ n¬i sö dông d­íi 10 lao ®éng vµ hîp t¸c x·. Thø hai: bæ sung thªm chÝnh s¸ch BHXH tù nguyÖn. Víi chÕ ®é cña chóng ta, ®­¬ng nhiªn mäi ng­êi lao ®éng ®Òu ®­îc b¶o hiÓm còng lµ môc tiªu x· héi quan träng cÇn ph¶i v­¬n tíi. XÐt theo gãc ®é c¶i c¸ch doanh nghiÖp, th× viÖc bæ sung thªm chÕ ®é BHXH tù nguyÖn mang mét ý nghÜa rÊt quan träng. Nã gióp cho ng­êi lao ®éng yªn t©m, tin t­ëng h¬n khi cïng chia sÎ khã kh¨n víi doanh nghiÖp, víi Nhµ n­íc. Ng­êi lao ®éng cã thÓ tiÕp nèi viÖc tham gia BHXH khi hä cã thÓ t¹o ra nguån thu nhËp tõ viÖc lµm míi. Cßn ®èi víi ng­êi lao ®éng thuéc ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc còng cã thÓ lùa chän thªm cho b¶n th©n mét chÕ ®é b¶o hiÓm tù nguyÖn n÷a khi hä cã ®iÒu kiÖn (vÝ dô nghØ viÖc víi hai l­¬ng h­u…) Thø ba: cÇn bæ sung thªm chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp. XÐt tõ gãc ®é c¶i c¸ch doanh nghiÖp th× ®­¬ng nhiªn cã mét bé phËn lao ®éng kh«ng tr¸nh khái bÞ mÊt viÖc lµm (t¹m thêi hay l©u dµi). Hä cÇn cã ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi tiÕp tôc tham gia vµo thÞ tr­êng lao ®éng. XÐt tõ gãc ®é x· héi nãi chung còng cßn mét bé phËn ng­êi lao ®éng r¬i vµo t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Thø t­: cÇn tÝnh to¸n l¹i møc h­ëng vµ ®èi t­îng h­ëng ®èi víi ng­êi lao ®éng chuyÓn nghÒ. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng ng­êi chuyÓn tõ nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i nguy hiÓm cã møc l­¬ng cao h¬n nghÒ cò, khi nghØ h­u sÏ cã sù chªnh lÖch gi÷a ng­êi nghØ h­u ë nghÒ cã l­¬ng cao víi ng­êi nghØ ë nghÒ cã l­¬ng thÊp nh­ trªn ph©n tÝch. Cuèi cïng, vÒ tæ chøc bé m¸y vµ h×nh thµnh c¸c quü. Xu thÕ chung lµ quü BHXH kh«ng gép cïng mét quü mµ ®­îc t¸ch riªng thµnh c¸c quü kh¸c nhau. H­íng lµ nh­ vËy nh­ng vÊn ®Ò xö lý kü thuËt còng kh«ng ®¬n gi¶n nhÊt lµ khi mét sè chÕ ®é BHXH míi xuÊt hiÖn (BHXH tù nguyÖn, b¶o hiÓm x· héi thÊt nghiÖp) l¹i ch­a cã nguån trong thêi gian dµi. Theo ®ã lµ vÊn ®Ò tæ chøc bé m¸y ®Ó qu¶n lý quü. Còng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m nhÊt lµ trong giai ®o¹n chóng ta ®ang thùc hiÖn tinh gi¶n bé m¸y, c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ kh«ng Ýt c¸c ý kiÕn ch­a hµi lßng vÒ bé m¸y qu¶n lý hiÖn nay. kÕt luËn Trong thêi ®¹i ngµy nay, khi mµ khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn th× yÕu tè con ng­êi ngµy cµng ®­îc coi träng. Trong c¸c ®oµn thÓ, c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, ®©u ®©u còng ®Ò ra khÈu hiÖu con ng­êi lµ môc tiªu tr­íc hÕt. Bëi vËy, h¬n bao giê hÕt, ng­êi lao ®éng ®­îc quan t©m, ch¨m sãc vÒ mäi mÆt, tõ vËt chÊt ®Õn tinh thÇn. Chung tay gãp søc trong hµnh ®éng ®ã, BHXH ®· vµ ®ang cã nh÷ng chÝnh s¸ch trî cÊp tho¶ ®¸ng cho ng­êi lao ®éng. Ng­êi lao ®éng yªn t©m s¶n xuÊt h¬n, n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n t¨ng cao dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng x· héi chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ n­íc. Cïng víi ®µ ph¸t triÓn cña x· héi, BHXH còng sÏ cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a vai trß cña m×nh, xøng ®¸ng lµ tæ chøc mµ mäi c«ng d©n ai còng muèn tham gia. tµi liÖu tham kh¶o 1. Hái ®¸p vÒ bhxh – nxb lao ®éng kü thuËt. 2. bhxh – Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ bhxh – nxb thèng kª.