Đề tài Nợ quá hạn trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường

Website: Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn dùa trªn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ ng­îc l¹i, víi sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c nghiÖp vô cña m×nh, Ng©n hµng l¹i t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau trong lÞch sö, ë tÊt c¶ c¸c quèc gia, Ng©n hµng ®Òu ®­îc coi lµ "bµ ®ì cña nÒn kinh tÕ". C¸c ng©n hµng lu«n lu«n ho¹t ®éng v× môc tiªu lîi nhuËn, t¨ng søc c¹nh tranh vµ an toµn trong kinh doanh. C¸c môc tiªu nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau nh­ng còng cã lóc m©u thuÉn víi nhau. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ ng©n hµng ®­îc phÐp sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay. V× vËy khi ng©n hµng cho vay tiÒn th× hä yªu cÇu ng­êi vay ph¶i hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i ®óng thêi gian quy ®Þnh hay ng©n hµng cho vay nh÷ng n¬i mµ rñi ro do kh«ng tr¶ ®­îc nî lµ thÊp nhÊt. Nh­ng ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng lu«n lu«n gÆp ph¶i rñi ro vµ cã t¸c ®éng lín tíi tõng c¸ nh©n, tõng ®¬n vÞ kinh tÕ vµ nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt c¸c rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng cã thÓ g©y nªn nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc. BÊt kú mét ng©n hµng nµo trªn thÕ giíi trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh còng ®Òu x¶y ra t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. §©y lµ vÊn ®Ò b×nh th­êng ®èi víi c¸c ng©n hµng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. Song ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò nµy ®· trë thµnh vÊn ®Ò kh«ng b×nh th­êng cña ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, ®ßi hái c¸c nhµ chøc n¨ng cã biÖn ph¸p phèi hîp xö lý ®Ó lµm lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ng©n hµng lµ kªnh chñ yÕu thùc hiÖn huy ®éng vèn vµ cho vay ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã vèn chñ së h÷u rÊt thÊp, chñ yÕu dùa vµo vèn vay ng©n hµng ®Ó ho¹t ®éng. Thu nhËp tõ ho¹t ®éng cho vay chiÕm 85%-95% tæng thu nhËp cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Mét bé phËn tµi s¶n bÞ ®«ng cøng trong tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng sinh lêi sÏ lµm cho vèn kh«ng lu©n chuyÓn ®­îc, ng©n hµng bÞ thua lç, huy ®éng vèn vµ cho vay bÞ thu hÑp, ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. §Ò tµi ®­îc lùa chän lµ “Nî qu¸ h¹n trong ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng”. PhÇn I Lý luËn chung vÒ nî qu¸ h¹n I. Ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1. §Þnh nghÜa ng©n hµng th­¬ng m¹i Theo LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ë ViÖt Nam: Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, lµm dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan. 2. §Æc tr­ng vµ vai trß cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. 2.1. §Æc tr­ng: So víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng cña ng©n hµng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt sau: - TiÒn tÖ lµ hµng ho¸ kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nã chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè mµ ng©n hµng kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc hÕt nh­ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi... - Ho¹t ®éng ng©n hµng cã nhiÒu mèi quan hÖ phøc t¹p víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ nh­ ng­êi göi tiÒn, ng­êi sö dông dÞch vô trung gian, ng­êi vay vèn (gåm Nhµ n­íc, tæ chøc x· héi, doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n) trong vµ ngoµi n­íc. Do ®ã ho¹t ®éng cña ng©n hµng cã ¶nh h­ëng tíi hÇu hÕt c¸c thµnh viªn trong x· héi, trong nÒn kinh tÕ vµ cã t¸c ®éng lín tíi nÒn kinh tÕ vµ t×nh h×nh x· héi cña ®Êt n­íc. - Nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng chñ yÕu lµ nguån tiÒn cña ng­êi kh¸c, nã lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng. TiÒn göi cña d©n c­ vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ víi c¸c kú h¹n kh¸c nhau chiÕm tû träng lín trong nguån vèn cña ng©n hµng vµ ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ v« ®iÒu kiÖn sè tiÒn nµy vµ c¶ l·i cho hä. H¬n n÷a, ng©n hµng lµ tæ chøc tµi chÝnh trung gian duy nhÊt ®­îc nhËn tiÒn göi d­íi 12 th¸ng. 2.2. Vai trß cña ho¹t ®éng tÝn dông. a. §èi víi ng©n hµng TÝn dông lµ nghiÖp vô sinh lêi chñ yÕu cña ng©n hµng vµ lµ nghiÖp vô mang l¹i lîi tøc cao nhÊt cho ng©n hµng nh­ng ®©y lµ nghiÖp vô cã tÝnh rñi ro cao. Nguån thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông chiÕm mét tû lÖ lín trong tæng thu cña ng©n hµng. ë ViÖt Nam tû lÖ nµy lµ 85% - 90%. Th«ng qua ho¹t ®éng cho vay, ng©n hµng sÏ kiÕm ®­îc lîi nhuËn cho b¶n th©n m×nh tõ kho¶n chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi. Lîi nhuËn nµy lµ c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng. Cho vay lµ mét trong ba nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng. NÕu ng©n hµng nhËn tiÒn göi mµ kh«ng sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay th× ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn ®­îc vai trß cÇu nèi cña m×nh, ng©n hµng sÏ bÞ thua lç do vÉn ph¶i tr¶ l·i cho tiÒn göi trong khi kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt thu nhËp. b. §èi víi doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp hÇu nh­ ®Òu nhá h¬n nhu cÇu sö dông vèn. Do ®ã nguån vèn ®i vay ng©n hµng cña doanh nghiÖp chiÕm tû träng lín vµ quan träng trong tæng nguån vèn cña doanh nghiÖp. §ã lµ do tÝn dông ng©n hµng tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu vèn cho thanh to¸n, kinh doanh, ®Çu t­ cña ng­êi ®i vay mµ kh«ng tèn nhiÒu c«ng søc, chi phÝ, thêi gian cho viÖc t×m kiÕm nguån vèn. Vèn vay ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån vèn s½n cã rÎ nhÊt vµ linh ho¹t nhÊt dÔ tiÕp cËn ë mäi lóc, mäi n¬i víi c¸c ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n phong phó, ®a d¹ng, mÆt kh¸c, cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vèn lín cã thêi h¹n dµi cho c¸c doanh nghiÖp. II. Nî qu¸ h¹n trong ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng 1. §Þnh nghÜa nî qu¸ h¹n Nî qu¸ h¹n lµ kho¶n nî ph¸t sinh khi kÕt thóc thêi h¹n mµ ng­êi vay kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô tr¶ nî vay ng©n hµng. C¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng ®­îc chia lµm nhiÒu lo¹i nh­ng ®Æc biÖt chó ý ®Õn 3 lo¹i nî: Nî kÐm tiªu chuÈn; Nî cã dÊu hiÖu nghi ngê; Nî khª ®äng kh«ng cßn kh¶ n¨ng thu håi. Ba lo¹i nî ®ã ®­îc xem lµ nî qu¸ h¹n. Nh­ vËy, nî qu¸ h¹n lµ c¸c kho¶n nî mµ ng­êi vay kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n cho ng©n hµng. Khi ®¸o h¹n ng­êi vay kh«ng tr¶ ®­îc nî cho ng©n hµng th× ng©n hµng sÏ chuyÓn kho¶n nî nµy tõ nî trong h¹n sang nî qu¸ h¹n. 2. Ph©n lo¹i nî qu¸ h¹n Th«ng th­êng nî qu¸ h¹n ®­îc ph©n lo¹i theo kh¶ n¨ng thu håi - Nî qu¸ h¹n th«ng th­êng: ®ã lµ c¸c kho¶n nî ®Õn ngµy ®¸o h¹n ng­êi vay ch­a tr¶ nî cho ng©n hµng nh­ng kh¶ n¨ng hoµn tr¶ lµ kh¸ cao. Sù chËm trÔ trong viÖc tr¶ nî lµ ng¾n. Nî qu¸ h¹n khã ®ßi (nî khã ®ßi): ®ã lµ nh÷ng kho¶n nî ®· qu¸ h¹n mét thêi gian dµi mµ con nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Çy ®ñ nî gèc vµ l·i cho ng©n hµng. Kh¶ n¨ng thu håi kho¶n nî nµy lµ thÊp vµ qu¸ tr×nh thu nî th­êng gÆp khã kh¨n vµ phøc t¹p. Nî qu¸ h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi (mÊt vèn): ®ã lµ nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n mµ ng©n hµng ®· sö dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó thu nî nh­ng kh«ng thÓ thu ®­îc toµn bé hoÆc mét phÇn nî gèc. Kh¶ n¨ng thu håi nî cña ng©n hµng lµ b»ng kh«ng vµ ng©n hµng x¸c ®Þnh kho¶n nî nµy lµ kh«ng thu håi ®­îc vµ ®· mÊt. Ngoµi c¸ch ph©n lo¹i trªn, nî qu¸ h¹n cßn ®­îc ph©n lo¹i theo thêi gian;theo biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay;... 3. C¸c nguyªn nh©n g©y ra nî qu¸ h¹n: Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra nî qu¸ h¹n b¾t nguån tõ ng©n hµng, tõ kh¸ch hµng vµ cã c¶ lý do tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan kh¸c. Trong b¶n ®Ò ¸n nµy chñ yÕu ®Ò cËp nguyªn nh©n ®Õn tõ kh¸ch hµng. Cã c¸c nguyªn nh©n sau: a. Do kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých: Kh¸ch hµng sö dông vèn vay ng©n hµng kh«ng ®óng víi môc ®Ých ®· ®­a ra trong ®¬n xin vay vèn vµ gÆp rñi ro tõ ®ã ¶nh h­ëng d©y chuyÒn ®Õn ng©n hµng. b. Do kh¶ n¨ng qu¶n lý kinh doanh cña kh¸ch hµng kÐm Do tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh cña Gi¸m ®èc doanh nghiÖp kÐm, thiÕu kinh nghiÖm kh«ng ®¸nh gi¸, ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®éng vµ xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng, bÞ ®éng tr­íc sù thay ®æi cña m«i tr­êng kinh tÕ, kh«ng t×m ra h­íng ®i cho doanh nghiÖp m×nh. Doanh nghiÖp bÞ thua lç, dù ¸n kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ nguån tr¶ nî ng©n hµng bÞ ®e do¹. c. Do kh¸ch hµng kÐm thÝch nghi víi m«i tr­êng c¹nh tranh Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c chñ thÓ kinh tÕ lu«n lu«n ph¶i c¹nh tranh víi nhau. Doanh nghiÖp kh«ng c¹nh tranh ®­îc dÉn ®Õn ph¸ s¶n, kh«ng cßn kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng. d. Do kh¸ch hµng cè t×nh lõa ®¶o Kh¸ch hµng dïng cïng mét tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó vay vèn nhiÒu ng©n hµng, dïng giÊy tê gi¶ m¹o ®Ó kinh doanh tr¸i phÐp vµ vay vèn ng©n hµng. Khi ®· ®­îc vay vèn th× sö dông cho c¸c môc ®Ých c¸ nh©n hoÆc bá trèn. HoÆc lóc ®Çu kh¸ch hµng vay vµ tr¶ nî nghiªm chØnh, khi t¹o ®­îc lßng tin cña ng©n hµng th× sö dông vµo môc ®Ých kh¸c. NÕu ng©n hµng kh«ng ph¸t hiÖn kÞp thêi th× ®©y sÏ lµ nguyªn nh©n ph¸t sinh c¸c kho¶n nî khã ®ßi hay mÊt vèn. III. ¶nh h­ëng cña nî qu¸ h¹n. 1. §èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Kinh nghiÖm cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n ®­a ®Õn sù thÊt b¹i cña ng©n hµng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng kho¶n tÝn dông gÆp khã kh¨n khi thu håi. Nî qu¸ h¹n lµm cho nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n còng nh­ ®æ vì ng©n hµng lµ rÊt lín. a. Gi¶m vßng quay vèn cña ng©n hµng Nî qu¸ h¹n ph¸t sinh tøc lµ mét phÇn nguån vèn kinh doanh cña ng©n hµng bÞ tån ®äng trong c¸c kho¶n nî nµy. ¶nh h­ëng tr­íc m¾t cña nã ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng lµ sù ø ®äng vèn, lµm gi¶m vßng quay vèn cña ng©n hµng. b. Gi¶m lîi nhuËn Víi tû lÖ nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, mÊt vèn cao, ng©n hµng sÏ ph¶i trÝch Quü phßng ngõa rñi ro tõ chi phÝ hoÆc lîi nhuËn lín. Do ®ã lîi nhuËn cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót. c. Gi¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n Ng©n hµng th­êng lËp kÕ ho¹ch c©n ®èi dßng tiÒn ra (tr¶ l·i vµ gèc tiÒn göi, cho vay ®Çu t­ míi..) vµ dßng tiÒn vµo (tiÒn göi nhËn ®­îc, tiÒn thu nî gèc vµ l·i cho vay...) t¹i c¸c thêi ®iÓm trong t­¬ng lai. Khi mãn nî kh«ng ®­îc thanh to¸n ®óng h¹n sÏ dÉn ®Õn sù kh«ng ¨n khíp (hay t¹o ra kho¶ng trèng) gi÷a dßng tiÒn ra vµ dßng tiÒn vµo cña ng©n hµng. Lóc nµy ng©n hµng buéc ph¶i ®i vay, b¸n c¸c tµi s¶n cña m×nh ®Ó xo¸ bá kho¶ng trèng ®ã. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy ng©n hµng bá lì c¬ héi tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. NÕu gÆp khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ®ã th× kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng bÞ suy yÕu vµ h¹n chÕ. d. Gi¶m uy tÝn Tû lÖ nî qu¸ h¹n cao cho thÊy t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ cña ng©n hµng vµ uy tÝn cña ng©n hµng bÞ ®e do¹. HËu qu¶ lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng trªn thÞ tr­êng sÏ yÕu ®i, ng©n hµng gÆp ph¶i khã kh¨n trong viÖc huy ®éng tiÒn göi cña d©n c­ vµ thiÕt lËp giao dÞch víi c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng kh¸c. ViÖc kh«i phôc uy tÝn l¹i lµ rÊt khã kh¨n. e. Ph¸ s¶n ng©n hµng Víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n lín, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n mÊt vèn lín, quü phßng ngõa rñi ro cña ng©n hµng kh«ng ®ñ bï ®¾p th× ng©n hµng ph¶i lÊy vèn chñ së h÷u ra ®Ó bï ®¾p. Tõ ®ã rñi ro ph¸ s¶n lµ rÊt lín. 2. §èi víi ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng a. T¨ng chi phÝ Khi doanh nghiÖp ®Ó ph¸t sinh nî qu¸ h¹n víi l·i suÊt lín h¬n l·i suÊt trong h¹n th× chi phÝ cña hä t¨ng lªn. T×nh h×nh tµi chÝnh cña hä ®· khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n. Nguy c¬ kh«ng cã ®ñ tiÒn ®Ó tr¶ nî cho ng©n hµng lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. b. Gi¶m uy tÝn cña kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng vµ víi ng©n hµng Kh¸ch hµng ®Ó ph¸t sinh nî qu¸ h¹n lµ dÊu hiÖu nãi lªn sù ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña kh¸ch hµng vµ uy tÝn cña kh¸ch hµng sÏ bÞ gi¶m sót. Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc hä sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n khi muèn tiÕp tôc vay vèn t¹i ng©n hµng ®ã. MÆt kh¸c, do hÖ thèng th«ng tin vÒ kh¸ch hµng gi÷a c¸c ng©n hµng nªn hä còng sÏ khã tiÕp cËn ®­îc víi nguån vèn vay ng©n hµng tõ c¸c ng©n hµng kh¸c. §ång thêi c¸c b¹n hµng cña doanh nghiÖp còng sÏ do dù khi thiÕt lËp quan hÖ kinh tÕ víi doanh nghiÖp. 3. §èi víi nÒn kinh tÕ. HÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh lµ mét lÜnh vùc hÕt søc nh¹y c¶m vµ chøa ®ùng nhiÒu rñi ro. ChØ cÇn mét tæn th­¬ng nhá còng cã thÓ g©y nªn nh÷ng x¸o ®éng lín trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ. Khi mét ng©n hµng bÞ thua lç, ph¸ s¶n sÏ g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn trong x· héi. T©m lý hoang mang mÊt tin t­ëng vµo hÖ thèng ng©n hµng sÏ lan truyÒn nhanh chãng vµ lµm nhiÒu ng­êi göi tiÒn kÐo ®Õn c¸c ng©n hµng kh¸c rót tiÒn. §iÒu nµy khiÕn hµng lo¹t ng©n hµng l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n. Trong tr­êng hîp xÊu nhÊt cã thÓ lµ sù ®æ vì hµng lo¹t cña c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. HËu qu¶ cña nã lµ sù khñng ho¶ng x· héi, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. D©n chóng sÏ kh«ng cßn tin t­ëng vµo ng©n hµng trong nhiÒu n¨m. Dï sau ®ã khi hÖ thèng ng©n hµng håi phôc th× còng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n khi huy ®éng vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §Ó kh«i phôc niÒm tin cña d©n chóng kh«ng ph¶i lµ mét sím, mét chiÒu. PhÇn II. C¸c biÖn ph¸p xö lý nî qu¸ h¹n vµ mét sè kiÕn nghÞ. 1.C¸c biÖn ph¸p xö lý nî qu¸ h¹n. Tuú theo møc ®é kh¸c nhau cña nî qu¸ h¹n mµ ng©n hµng th­¬ng m¹i cã nh÷ng c¸ch xö lý kh¸c nhau, ë ®©y chØ ®Ò cËp ®Õn xö lý nî khã ®ßi vµ mÊt vèn. §Ó tiÕn hµnh xö lý c¸c kho¶n nî khã ®ßi c¸c ng©n hµng cã thÓ tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p sau tuú thuéc vµo tõng lo¹i nî khã ®ßi ph¸t sinh. a. B¸n nî §©y lµ mét biÖn ph¸p ®­îc ¸p dông kh¸ nhiÒu ë c¸c quèc gia cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn. C¸c kho¶n nî qu¸ h¹n sÏ ®­îc ng©n hµng chµo b¸n. TÊt nhiªn viÖc chµo b¸n chñ yÕu lµ c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cã kh¶ n¨ng thu håi thÊp. Ng©n hµng kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tiÕp tôc theo dâi vµ thu nî. ViÖc b¸n nî sÏ gióp ng©n hµng thu håi ®­îc vèn trong thêi gian ng¾n mÆc dï sè nî thu ®­îc sÏ gi¶m ®i. §ã lµ c¸i gi¸ cña viÖc chuyÓn nh­îng rñi ro sang ®èi t­îng kh¸c. Ngoµi ra, ng©n hµng còng cã thÓ b¸n c¸c kho¶n nî kh¸c khi cã nhu cÇu cÇn thiÕt vÒ tiÒn mÆt. b. Thanh lý Thanh lý lµ Ðp ng­êi vay tu©n theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång tÝn dông mµ hai bªn ®· tho¶ thuËn, ¸p dông vµ sö dông tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p ph¸p lý ®Ó thu nî. ViÖc thanh lý cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh b»ng mét sè biÖn ph¸p sau: + Ng©n hµng cè g¾ng thuyÕt phôc kh¸ch hµng tù b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cña m×nh. ViÖc c¸c kh¸ch hµng tù nguyÖn b¸n tµi s¶n thÕ chÊp th­êng ®­îc gi¸ cao h¬n lµ bÞ buéc ph¶i ph¸t m¹i. Khi ®ã kh¸ch hµng còng ®ì bÞ mÊt uy tÝn cña m×nh trªn th­¬ng tr­êng, vµ ng©n hµng còng tr¸nh ®­îc c¸c chi phÝ vµ thñ tôc ph¸p lý g¾n liÒn víi viÖc së h÷u vµ ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè. Trong sè c¸c biÖn ph¸p thanh lý th× viÖc kh¸ch hµng tù b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cã lÏ lµ cã lîi nhÊt ®èi víi c¶ kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. + G¸n nî cho ng©n hµng vµ ng©n hµng tù b¸n tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu nî theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång tÝn dông. H­íng gi¶i quyÕt nµy lµ kh«ng mÊy dÔ dµng v× ®©y kh«ng ph¶i lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô cña ng©n hµng. Trong tr­êng hîp nµy, ng©n hµng th­êng mua l¹i tµi s¶n thÕ chÊp ®ã ®Ó lµm v¨n phßng lµm viÖc, trô së giao dÞch, cho thuª, gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt. + Ng©n hµng ®Ò nghÞ c¬ quan cã thÈm quyÒn b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè. Trong tr­êng hîp tµi s¶n thÕ chÊp b¸n ®i kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p nî th× ng©n hµng cã thÓ nhËn ph¸p quyÕt cña toµ ¸n vÒ phÇn chªnh lÖch ch¼ng h¹n ng©n hµng ®­îc phÐp thu thªm nÕu ng­êi vay cßn cã c¸c tµi s¶n kh¸c. Ng©n hµng chØ h¹ch to¸n gi¶m nî cho bªn vay sau khi ®· xö lý xong tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ thùc sù thu ®­îc tiÒn hoÆc sau khi ®· lµm thñ tôc sang tªn tr­íc b¹ cho ng©n hµng nÕu ng©n hµng nhËn g¸n nî. TiÒn thu ®­îc tõ b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè sau khi trõ c¸c chi phÝ xö lý tµi s¶n ­u tiªn toµn bé ®Ó tr¶ nî ng©n hµng theo thø tù tr¶ nî gèc tr­íc. NÕu tiÒn thu ®­îc tõ viÖc b¸n tµi s¶n dïng ®Ó thanh to¸n nî cßn thiÕu th× ph¶i tiÕp tôc theo dâi ®Ó tiÕp tôc xö lý thu håi nî. c. Yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp cã ph¸t sinh c¸c kho¶n nî khã ®ßi, ng©n hµng ®· tiÕn hµnh mäi biÖn ph¸p ®Ó thu håi nî mµ doanh nghiÖp vÉn kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî ®èi víi ng©n hµng th× ng©n hµng cã quyÒn yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. Ng©n hµng sau khi b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cña doanh nghiÖp mµ kh«ng thu ®­îc ®ñ tiÒn ®· cho vay sÏ trë thµnh chñ nî kh«ng cã b¶o ®¶m vµ cã quyÒn yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp ®Ó thu nèt phÇn nî cßn l¹i. d. TrÝch lËp vµ sö dông quü dù phßng rñi ro Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ lµ lÜnh vùc kinh doanh cã nhiÒu rñi ro nhÊt. Do ®ã viÖc trÝch lËp vµ sö dông Quü dù phßng rñi ro nh»m b¶o vÖ ng­êi göi tiÒn, gióp ng©n hµng b¶o toµn vèn kinh doanh, t¹o nÒn t¶ng v÷ng m¹nh cho ng©n hµng trong ho¹t ®éng cña m×nh. Do cã kho¶n mÊt vèn nªn ng©n hµng ph¶i t×m kiÕm nguån bï ®¾p. Nguån nµy ®­îc tËp hîp vµo quü phßng ngõa rñi ro. Môc ®Ých sö dông Quü dù phßng rñi ro lµ bï ®¾p c¸c rñi ro trong kinh doanh tiÒn tÖ. Quy m« cña Quü phßng ngõa rñi ro ®­îc quyÕt ®Þnh bëi møc rñi ro cña c¸c kho¶n nî vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro cña Ban gi¸m ®èc ng©n hµng Theo th«ng lÖ, ®©y lµ mét kho¶n ®­îc tÝnh trong chi phÝ ho¹t ®éng hµng n¨m cña ng©n hµng. C¬ së ®Ó x¸c ®Þnh lµ tû lÖ % c¸c kho¶n tÝn dông bÞ mÊt (kh«ng thu håi ®­îc) so víi tæng c¸c kho¶n cho vay cña n¨m tr­íc. Tû lÖ ®ã ®­îc dïng ®Ó trÝch cho n¨m hiÖn t¹i. NÕu cuèi n¨m sè tiÒn cho vay bÞ mÊt nhá h¬n phÇn ®· trÝch th× phÇn kh«ng sö dông t¹o thµnh nguån vèn cña ng©n hµng. NÕu kho¶n tÝn dông bÞ mÊt lín h¬n phÇn ®· trÝch dù phßng th× phÇn thiÕu hôt sÏ ®­îc lÊy tõ nguån vèn cña ng©n hµng. Gi¶i ph¸p nµy nh»m ®¶m b¶o nguyªn t¾c: ng©n hµng ph¶i chÞu nh÷ng rñi ro trong kinh doanh, ng©n hµng kh«ng ®­îc phÐp lÊy nguån tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó bï ®¾p tæn thÊt. §iÒu nµy gióp t×nh h×nh tµi chÝnh cña ng©n hµng ®­îc lµnh m¹nh h¬n ®ång thêi ng©n hµng ph¶i thËn träng trong khi cÊp tÝn dông. Sau khi x¸c ®Þnh kho¶n nî lµ mÊt vèn ng©n hµng tiÕn hµnh xo¸ nî b»ng c¸ch ®­a kho¶n nî ®ã ra khái d­ nî cho vay ®ång thêi ghi gi¶m Quü phßng ngõa rñi ro. Nh­ vËy sÏ ®­a d­ nî vÒ t×nh tr¹ng thùc tÕ, tµi s¶n vµ nguån vèn cña ng©n hµng bÞ gi¶m xuèng. Sau khi lo¹i bá c¸c kho¶n mÊt vèn ra khái tµi s¶n, ng©n hµng ph¶i tiÕp tôc theo dâi ë phÇn ngo¹i b¶ng. NÕu sau nµy thu håi l¹i ®­îc kho¶n nî ®· mÊt th× phÇn thu nµy ®­îc tÝnh lµ thu nhËp bÊt th­êng cña ng©n hµng. Theo LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông cña ViÖt Nam, tæ chøc tÝn dông ph¶i dù phßng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng. Kho¶n dù phßng rñi ro nµy ph¶i ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ ho¹t ®éng. Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p tù xö lý nî qu¸ h¹n, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng cã thÓ chÞu sù chØ ®¹o cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. VÒ nguyªn t¾c, ng©n hµng ho¹t ®éng theo c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh tÕ lêi ¨n lç chÞu, tuy nhiªn do tÇm quan träng cña viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi nªn khi nî qu¸ h¹n v­ît qua mét giíi h¹n hîp lý th× viÖc xö lý nî qu¸ h¹n còng lµ mét träng tr¸ch cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. Mét sè biÖn ph¸p xö lý cña c¬ quan Nhµ n­íc: a. KiÓm so¸t ®Æc biÖt ng©n hµng Ng©n hµng Nhµ n­íc ¸p dông biÖn ph¸p kiÓm so¸t ®Æc biÖt ®èi víi mét ng©n hµng khi nã cã nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn t×nh tr¹ng nµy lµ c¸c kho¶n cho vay kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi lín hay tû lÖ nî qu¸ h¹n qu¸ cao. Lóc nµy Ban l·nh ®¹o ng©n hµng ph¶i x©y dùng ph­¬ng ¸n cñng cè tæ chøc vµ ho¹t ®éng, triÓn khai c¸c gi¶i ph¸p ®­îc nªu trong ph­¬ng ¸n cñng cè ®· ®­îc Ban kiÓm so¸t ®Æc biÖt th«ng qua. Mäi ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®Òu chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Ban kiÓm so¸t ®Æc biÖt. Khi bÞ kiÓm so¸t ®Æc biÖt, Ban l·nh ®¹o ng©n hµng vµ Ban kiÓm so¸t ®Æc biÖt sÏ ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó thu håi nî qu¸ h¹n. Trong tr­êng hî cÊp b¸ch, Ng©n hµng Nhµ n­íc cã thÓ cho ng©n hµng vay ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, duy tr× sù tån t¹i cña ng©n hµng. V× vËy, sau thêi gian kiÓm so¸t ®Æc biÖt nÕu ho¹t ®éng cña ng©n hµng trë l¹i b×nh th­êng th× tÊt yÕu sè d­ nî qu¸ h¹n vµ tû lÖ nî qu¸ h¹n gi¶m xuèng mét c¸ch nhanh chãng. b. Buéc ng©n hµng t¨ng vèn chñ së h÷u Ng©n hµng Nhµ n­íc cã thÓ yªu cÇu c¸c ng©n hµng t¨ng vèn tù cã cña m×nh b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, ®Ò nghÞ c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp thªm vèn, c¾t gi¶m tû lÖ chia cæ tøc ®Ó t¨ng phÇn lîi nhuËn ®Ó l¹i. T¨ng vèn tù cã sÏ gi¶m ®­îc tû lÖ nî qu¸ h¹n/vèn tù cã. NÕu tû lÖ nµy thÊp sÏ chøng tá ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng cã hiÖu qu¶. Vèn cña së h÷u cña ng©n hµng ®­îc coi lµ mét c¸i ®Öm phßng ngõa sù sôt gi¶m gi¸ trÞ cña tµi s¶n. NÕu kh«ng cã c¸i ®Öm Êy th× ng©n hµng cã thÓ vì nî vµ kh«ng thÓ kinh doanh ®­îc n÷a. Mét ng©n hµng cã vèn chñ së h÷u lín sÏ lµm yªn lßng nh÷ng kh¸ch hµng vay tiÒn vµ nh÷ng ng­êi göi tiÒn r»ng nã khã cã thÓ vì nî. Ng©n hµng sÏ thu ®­îc nhiÒu tiÒn göi cña d©n c­ h¬n vµ thùc hiÖn ®­îc nhiÒu mãn cho vay h¬n. §iÒu nµy gi¸n tiÕp lµm gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng xuèng sau mét thêi gian. H¬n n÷a, víi vèn chñ së h÷u lín, ng©n hµng sÏ cã nhiÒu tiÒn ®Ó tr¶ ng­êi mÊt nÕu ®Ó xÈy ra ph¸ s¶n. Nh­ vËy, v« h×nh chung ng©n hµng nµy cã ý muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m r»ng nã lµm ¨n cã lîi nhuËn, an toµn vµ thanh to¸n ®ñ cho nh÷ng ai cung cÊp vèn cho nã. c. Thµnh lËp c«ng ty mua b¸n nî hay c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n (AMC - Asset Manegement Company) Sù chuyÓn c¸c kho¶n nî khã ®ßi tõ b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng©n hµng sang c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch lµ mét c¸ch hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî khã ®ßi cña ng©n hµng. Lo¹i bá ®­îc c¸c kho¶n nî nµy, ng©n hµng cã thÓ tËp trung vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. AMC nh»m gióp ®ì c¸c ng©n hµng qu¶n lý c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò, gióp ®ì mét sè khu vùc t­ nh©n ®­îc lùa chän trong viÖc qu¶n lý tµi s¶n. AMC mua l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé c¸c kho¶n nî khã ®ßi nh»m gióp c¸c tæ chøc tµi chÝnh lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh b»ng c¸ch cung cÊp c¸c dÞch vô: chuyÓn tµi s¶n cã vÊn ®Ò tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ra trao ®æi, xem xÐt; tµi trî vµ xö lý nî hoÆc c¸c tµi s¶n cã vÊn ®Ò; qu¶n lý c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò b»ng c¸ch c¬ cÊu hay kh«i phôc l¹i, qu¶n lý c¸c tµi s¶n thÕ chÊp. AMC th­êng lµ thuéc së h÷u cña ChÝnh phñ vµ do ChÝnh phñ tµi trî, tuy vËy còng cã thÓ cã vèn t­ nh©n trong ®ã. AMC th­êng cã thêi gian tån t¹i giíi h¹n, sau ®ã nã ®­îc thanh lý ®Ó tr¶ tiÒn l¹i cho c¸c nhµ ®Çu t­ ban ®Çu vµ c¸c nhµ ®Çu t­ tiÕp theo. C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña AMC: mua tµi s¶n, c¬ cÊu l¹i tµi s¶n (kh«i phôc l¹i), b¸n hoÆc xö lý tµi s¶n. AMC mua nî tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Mäi tµi s¶n ®¶m b¶o (thÕ chÊp, cÇm cè ...) g¾n liÒn víi kho¶n nî còng ®­îc chuyÓn giao cho AMC. Tæng gi¸ trÞ vµ thêi h¹n kho¶n vay cña con nî sÏ kh«ng thay ®æi, chØ cã chñ nî cña hä lµ thay ®æi. AMC sau khi ®· mua kho¶n nî, sÏ t×m c¸ch th­¬ng l­îng víi con nî nh»m tèi ®a ho¸ kh¶ n¨ng thu håi nî. AMC cã thÓ chän mét sè chiÕn l­îc: - B¸n ngay lËp tøc mét phÇn hoÆc toµn bé kho¶n vay cho mét bªn thø ba. - Cho con nî thªm thêi h¹n ®ñ ®Ó bï ®¾p ®­îc kho¶n vay. - Cung cÊp nguån tµi chÝnh bæ sung cho con nî ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng kinh doanh vµ ph¸t triÓn cña hä. - C¬ cÊu l¹i ph­¬ng thøc tr¶ nî gèc hoÆc l·i phï hîp víi luång tiÒn dù kiÕn. - Gi¶m nî cho con nî khi hä ®­a ra c¸c tµi s¶n bæ sung cã thÓ xem xÐt. - Sö dông tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt; cho thuª, söa ch÷a, ®Çu t­ lµm t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n tr­íc khi b¸n. - ChuyÓn nî thµnh vèn cæ phÇn ®Ó tham gia vµo c«ng viÖc ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp nh»m lµm cho c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. Môc tiªu cao nhÊt cña AMC lµ tèi ®a ho¸ sè tiÒn thu ®­îc tõ xö lý nî khã ®ßi. c. Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ c¬ cÊu l¹i vµ cÊp thªm vèn cho ng©n hµng. Trªn ph­¬ng diÖn qu¶n lý Nhµ n­íc, Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¶i lµ c¬ quan nhµ n­íc ®Çu tiªn cã tr¸ch nhiÖm xö lý c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n khi v­ît qu¸ møc giíi h¹n hîp lý bëi Ng©n hµng Nhµ n­íc lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc trùc tiÕp vÒ lÜnh vùc tiÒn tÖ ng©n hµng. ViÖc xö lý nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng Nhµ n­íc th­êng ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc c¬ cÊu vµ t¸i cÊp vèn cho ng©n hµng d­íi d¹ng mua l¹i c¸c tµi s¶n cã vÊn ®Ò. Ng©n hµng Nhµ n­íc mua l¹i c¸c tµi s¶n cã vÊn ®Ò kh«ng thÓ ®¸p øng nhu cÇu xo¸ nî khã ®ßi cña ng©n hµng. ViÖc nµy sÏ gãp phÇn lµm t¨ng møc cung tiÒn vµo nÒn kinh tÕ vµ sÏ g©y ra l¹m ph¸t. Nªn ph­¬ng thøc nµy th­êng chØ ¸p dông trong tr­êng hîp nÒn kinh tÕ æn ®Þnh, t×nh h×nh tµi chÝnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc lµnh m¹nh, viÖc më réng tiÒn tÖ kh«ng dÉn tíi nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc qu¸ lín ®èi víi nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, ChÝnh phñ cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vay nî trong n­íc vµ cÊp l¹i cho c¸c ng©n hµng ®Ó xo¸ hoÆc mua l¹i c¸c kho¶n nî khã ®ßi. B»ng nguån vèn nµy, vèn ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®­îc t¸i t¹o bëi chÝnh l­îng tiÒn thu vÒ tõ l­u th«ng nªn kh«ng g©y ra l¹m ph¸t. Nhµ n­íc cã thÓ gi¶m thuÕ cho ng©n hµng trong mét thêi gian ®Ó gióp ng©n hµng phôc håi vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh, tËp trung gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî khã ®ßi. Chi phÝ nµy lµ kh¸ lín nh­ng ®ã lµ c¸i gi¸ ®Ó thiÕt lËp hÖ thèng ng©n hµng v÷ng ch¾c, lµnh m¹nh vµ ch¾c r»ng chi phÝ nµy nhá h¬n c¸i gi¸ ph¶i tr¶ khi tæn thÊt xÈy ra. d. S¸p nhËp ng©n hµng yÕu vµo c¸c ng©n hµng m¹nh, cho ph¸ s¶n ng©n hµng C¸c ng©n hµng nhá th­êng cã nguån vèn thÊp, n¨ng lùc qu¶n lý còng nh­ kh¶ n¨ng thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n cho vay cßn h¹n chÕ nªn th­êng g©y ra c¸c kho¶n nî khã ®ßi. ViÖc s¸p nhËp c¸c ng©n hµng nhá yÕu vµo c¸c ng©n hµng lín tr­íc hÕt lµm gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n taÞ ng©n hµng. Sau ®ã víi nguån vèn lín, n¨ng lùc qu¶n lý, kinh nghiÖm vµ uy tÝn cña m×nh ng©n hµng sÏ cã ®iÒu kiÖn ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p xö lý vµ phßng ngõa nî khã ®ßi. Sù h×nh thµnh ng©n hµng lín sÏ h¹n chÕ rñi ro hÖ thèng. S¸p nhËp ng©n hµng nh»m t¹o ra nh÷ng ng©n hµng lín víi sè vèn ®iÒu lÖ lín h¬n, m¹ng l­íi réng h¬n, cã søc c¹nh tranh h¬n, lµm lµnh m¹nh t×nh h×nh tµi chÝnh cña ng©n hµng. C¸c ng©n hµng cã quy m« lín cã kh¶ n¨ng chèng ®ì rñi ro lín h¬n, x¸c suÊt gÆp rñi ro Ýt h¬n. §èi víi mét sè ng©n hµng mµ sau khi ¸p dông biÖn ph¸p kiÓm so¸t ®Æc biÖt ng©n hµng Nhµ n­íc cho phÐp ph¸ s¶n ng©n hµng ®ång thêi thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro hÖ thèng. ViÖc lùa chän biÖn ph¸p nµo ®Ó xö lý nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Sù thµnh thËt cña ng­êi vay, th¸i ®é cña hä ®èi víi kho¶n nî vµ ý muèn tr¶ nî lµ c¸c yÕu tè quan träng nhÊt. NÕu ng­êi vay kh«ng thËt thµ, cã b»ng chøng vÒ sù lõa ®¶o hoÆc kh«ng cã ý thøc tr¶ nî th× ng©n hµng tiÕn hµnh thu nî b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Tuy nhiªn nÕu ng­êi vay cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nh­ng cã ý thøc tr¶ nî th× ng©n hµng cã nh÷ng biÖn ph¸p mÒm dÎo ®Ó thu håi nî. §iÒu quan träng trong viÖc xö lý nî qu¸ h¹n lµ t¹o kh«ng khÝ tin t­ëng lÉn nhau gi÷a ng©n hµng vµ ng­êi vay ®Ó kh¸ch hµng cã thiÖn ý tr¶ nî vµ s½n sµng cïng hîp t¸c víi ng©n hµng ®Ó t×m ra c¸c biÖn ph¸p tõng b­íc kh¾c phôc khã kh¨n vµ ng©n hµng vÉn thu ®­îc nî. Nh­ vËy viÖc xö lý nî qu¸ h¹n lµ mét qu¸ tr×nh võa mang tÝnh khoa häc võa mang kh¸ nhiÒu tÝnh nghÖ thuËt. 2. Mét sè kiÕn nghÞ. 2.1. KiÕn nghÞ víi Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ a. Thµnh lËp C«ng ty mua b¸n nî Quy chÕ mua b¸n nî ®· ®­îc Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 104/1999/Q§ - NHNN 14, ngµy 19/04/1999. Nh­ng ®Õn nay vÉn ch­a thÓ ¸p dông ®­îc, trong khi ®ã c¸c ng©n hµng ®ang cã nhu cÇu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét c¸ch bøc b¸ch. Do vËy sím h×nh thµnh c«ng ty mua b¸n nî lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt. C«ng ty mua b¸n nî cã ®ñ n¨nglùc ph¸p lý vµ tµi chÝnh ®Ó xö lý døt ®iÓm nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, tõng b­íc lµnh m¹nh ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng. Nhê c«ng ty nµy mµ c¸c ng©n hµng cã thÓ thu håi nî cò, gi¶m nî qu¸ h¹n xuèng giíi h¹n cho phÐp, phÇn vèn bÞ ®äng trong tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè ®­îc gi¶i phãng. C«ng ty nµy cã môc tiªu lµ gi¶i phãng vèn tån ®äng n»m trong c¸c kho¶n nî khã ®ßi vµ c¸c tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè t¹i c¸c ng©n hµng. Sau ®ã c«ng ty nµy tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó cã thÓ thu håi ®­îc nî. §Ó ®¶m b¶o cho C«ng ty ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, th«ng suèt, ChÝnh phñ cïng Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn phèi hîp víi nhau ®Ó ®­a ra mét NghÞ ®Þnh vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng mua vµ b¸n nî cña nã. Trong NghÞ ®Þnh nµy cÇn ph¶i lµm râ mét sè vÊn ®Ò sau: * X¸c ®Þnh ®­îc nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ mua b¸n c¸c kho¶n nî. C«ng ty cã thÓ ph¶i chÊp nhËn chÞu thiÖt khi mua c¸c kho¶n nî khã ®ßi. NÕu gi¸ mua chØ c¨n cø vµo tho¶ thuËn gi÷a ng©n hµng vµ tæ chøc nµy th× rÊt khã cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc phÇn lín c¸c kho¶n nî khã ®ßi do Ng©n hµng muèn b¸n víi gi¸ cao cßn tæ chøc muèn mua víi gi¸ thÊp. Gi¸ mua c¸c kho¶n nî ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng dùa dÉm, û l¹i vµo c«ng ty vµ Ýt chó ý ®Õn hiÖu qu¶ cña kho¶n cho vay míi. * ViÖc nguyªn t¾c h¹ch to¸n cña C«ng ty lµ c©n b»ng thu chi, kh«ng qu¸ coi träng môc tiªu lîi nhuËn dÉn ®Õn ho¹t ®éng kh«ng tiÕn triÓn mµ còng kh«ng qu¸ coi träng nguyªn t¾c chÊp nhËn lç v× ChÝnh phñ sÏ ph¶i bï lç qu¸ nhiÒu. Víi nguyªn t¾c nµy th× c¶ ng©n hµng vµ ChÝnh phñ ®Òu g¸nh chÞu rñi ro tÝn dông. Trong nh÷ng n¨m ®Çu C«ng ty chÊp nhËn bÞ thua lç nhiÒu v× tiÒn thu ®­îc tõ c¸c kho¶n nî lµ rÊt Ýt trong khi vÉn mua nî. V× tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña C«ng ty lµ mua l¹i nî kh«ng ph¶i ®Ó b¸o ngay mµ cßn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khai th¸c cã thÓ ®­îc nªn sau nhiÒu n¨m míi cã nguån thu. * VÒ c¬ cÊu tæ chøc: C¸c mãn nî ®­îc mua b¸n cã liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c ®Þa ph­¬ng. §Ó thu ®­îc tiÒn tõ c¸c kho¶n nî mua ®­îc, c«ng ty nµy ph¶i cã sù tham gia cña c¸c c¸n bé thuéc c¸c chuyªn ngµnh cã liªn quan, cã ®¹i diÖn ë c¸c ®Þa ph­¬ng hoÆc liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. §Ó cã thÓ xö lý ®­îc c¸c kho¶n nî ®· mua, C«ng ty kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì, hîp t¸c ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan, c¸c ngµnh tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng. C«ng ty cÇn ®­îc trao mét sè ®Æc quyÒn, ­u ®·i khi xö lý nî nh­ kh«ng ph¶i ®ãng thuÕ khi b¸n c¸c tµi s¶n, gi¶m thiÓu c¸c thñ tôc ph¸p lý. b. §iÒu chØnh thêi hiÖu khëi kiÖn vi ph¹m hîp ®ång tÝn dông Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 31 kho¶n 1 Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ th× thêi hiÖu khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ lµ 6 th¸ng kÓ tõ ngµy ph¸t sinh tranh chÊp. Trong c¸c quan hÖ tÝn dông, khi ®· hÕt thêi gian vay vèn kh¸ch hµng ch­a tr¶ ®­îc nî th× th­êng ng©n hµng kh«ng khëi kiÖn ngay mµ t×m mäi c¸ch thu nî ®Õn khi cã ®ñ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh lµ kh¸ch hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. Kho¶ng thêi gian nµy th­êng kÐo dµi Ýt nhÊt lµ 6 th¸ng. Lóc nµy ng©n hµng míi khëi kiÖn ra toµ ¸n kinh tÕ th× ®· qu¸ thêi hiÖu khëi kiÖn vµ bÞ Toµ ¸n bacs ®¬n. V× vËy ®èi víi c¸c quan hÖ tÝn dông cÇn x¸c ®Þnh l¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh tranh chÊp lµ thêi ®iÓm mµ ng©n hµng x¸c ®Þnh lµ kh¸ch hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî hoÆc thêi hiÖu khëi kiÖn vô ¸n nªn kÐo dµi tíi 12 th¸ng. c. Sù kÕt hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÒ xö lý tµi s¶n thÕ chÊp NghÞ ®Þnh sè 178/1999/N§ - CP cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m rÊt míi vµ rÊt thiÕt thùc ®èi víi c¸c ng©n hµng, t¹o c¬ së ph¸p lý cho ng©n hµng chñ ®éng xö lý tµi s¶n ®¶m b¶o. Khi nî ®Õn h¹n mµ kh¸ch hµng vay, bªn b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng nghÜa vô ®èi víi ng©n hµng th× tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay ®­îc xö lý ®Ó thu håi nî. Tr­íc tiªn, tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay ®­îc xö lý theo ph­¬ng thøc ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång. Tr­êng hîp c¸c bªn kh«ng xö lý ®­îc tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay theo c¸c ph­¬ng thøc ®· tho¶ thuËn, th× ng©n hµng cã quyÒn b¸n, chuyÓn nh­îng tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp ®Ó thu håi nî hoÆc chuyÓn giao quyÒn thu håi nî vµ uû quyÒn cho bªn thø ba xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay. NÕu tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay kh«ng xö lý ®­îc do kh«ng tho¶ thuËn ®­îc gi¸ b¸n th× ng©n hµng cã quyÒn quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n ®Ó thu håi nî. TiÒn thu ®­îc tõ xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay sau khi trõ ®i chi phÝ xö lý, th× ng©n hµng thu nî theo thø tù: nî gèc, l·i vay, l·i qu¸ h¹n, c¸c chi phÝ kh¸c (nÕu cã). Trong thùc tÕ, viÖc ng©n hµng lÊy ®­îc tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó b¸n thu håi nî gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vµ trë ng¹i. V× vËy viÖc ng©n hµng thùc hiÖn quyÒn ph¸t m¹i tµi s¶n b¶o ®¶m theo NghÞ ®Þnh 178 cÇn cã sù gióp ®ì, hç trî cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. Thùc tiÔn hiÖn nay, viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè kh«ng chØ liªn quan ®Õn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ kh¸ch hµng mµ cßn liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp vµ ch­a cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt h­íng dÉn cô thÓ vÒ tr×nh tù, thñ tôc, tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n vµ kh©u nèi tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸c bªn liªn quan vÒ vÊn ®Ò nµy. VÊn ®Ò quan träng nhÊt hiÖn nay lµ cÇn cã Th«ng t­ liªn bé: Ng©n hµng Nhµ n­íc - Bé Tµi chÝnh - Bé T­ ph¸p - ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao - Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao - Bé C«ng an - Tæng côc §Þa chÝnh h­íng dÉn vµ thèng nhÊt c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt, xö lý tµi s¶n thÕ chÊp. ChÝnh phñ cÇn yªu cÇu c¸c c¬ quan Nhµ n­íc h÷u quan cÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thuéc thÈm quyÒn cña m×nh ®Ó ng©n hµng, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã c¨n cø ®Ó thùc hiÖn. CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ xÐt xö v¾ng mÆt v× nÕu kh«ng sÏ rÊt khã cho ng©n hµng khi ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, ng©n hµng hoµn toµn ®­îc quyÒn b¸n tµi s¶n ®ã mµ kh«ng cÇn hái ý kiÕn kh¸ch hµng, ®ång thêi b¶n hîp ®ång tÝn dông ®­îc coi lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó b¾t buéc, c­ìng chÕ ng­êi vay ph¶i hîp t¸c víi ng©n hµng trong viÖc lµm thñ tôc chuyÓn nh­îng quyÒn së h÷u tµi s¶n. d. ChÝnh phñ nªn cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng cho doanh nghiÖp vµ ng©n hµng Trung t©m th«ng tin tÝn dông (CIC) lµ mét kªnh th«ng tin gióp c¸c ng©n hµng ®èi phÝ víi vÊn ®Òn th«ng tin kh«ng c©n xøng, tõ ®ã gãp phÇn vµo viÖc ng¨n ngõa, h¹n chÕ rñi ro tÝn dông. CIC cã nhiÖm vô thu thËp th«ng tin vÒ doanh nghiÖp, c¸c th«ng tin kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng tõ c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c c¬ quan h÷u quan, c¸c c¬ quan th«ng tin trong vµ ngoµi n­íc, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña nhµ n­íc cña ngµnh. Trªn c¬ së ®ã cung cÊp th«ng tin ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Tuy nhiªn th«ng tin tÝn dông mµ trung t©m cung cÊp trong nh÷ng n¨m qua vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, thiÕu tin cËy. §ã lµ mét nguyªn nh©n quan träng ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông cña hÖ ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, CIC cÇn n©ng cao chÊt l­îng th«ng tin cung cÊp cho ng©n hµng. CIC cÇn phèi hîp vµ thu thËp th«ng tin tõ c¸c tæ chøc ng©n hµng, tõ c¸c trung t©m th«ng tin cña c¸c Bé, ngµnh, tõ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc qu¶n lý doanh nghiÖp, tõ doanh nghiÖp, tiÕp cËn víi c¸c nguån th«ng tin n­íc ngoµi (s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, c¬ quan chuyªn cung cÊp th«ng tin quèc tÕ, c¸c tæ chøc n­íc ngoµi ...) CIC cÇn thu thËp c¸c th«ng tin vÒ toµn bé c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam (kÓ c¶ doanh nghiÖp ch­a cã quan hÖ tÝn dông t¹i c¸c ng©n hµng), vÒ c¸c c¸ nh©n kinh doanh cã quan hÖ tÝn dông (vÒ hå s¬ ph¸p lý, t×nh h×nh tµi chÝnh, thÞ tr­êng vµ s¶n phÈm cña hä). Trªn c¬ së c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc, CIC cÇn s¾p xÕp, ph©n lo¹i c¸c th«ng tin ®Ó cã thÓ cung cÊp cho c¸c ng©n hµng mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt, nhanh nhÊt. C¸c ng©n hµng còng cÇn ®­îc cung cÊp c¸c th«ng tin dù b¸o vÜ m« dµi h¹n vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ theo ngµnh, vïng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi. Ng­îc l¹i, c¸c ng©n hµng thµnh viªn cÇn thùc hiÖn ®óng vai trß, tr¸ch nhiÖm cña m×nh khi tham gia cung cÊp vµ khai th¸c th«ng tin tõ CIC. Ng©n hµng cung cÊp ®Çy ®ñ sè liÖu vÒ sè d­ tiÒn göi, tiÒn vay cña kh¸ch hµng vµ sù biÕn ®éng cña chóng, cung cÊp hå s¬ kinh tÕ cña kh¸ch hµng cho CIC. Ngoµi ra c¸c ng©n hµng cÇn gióp ®ì, hç trî nhau trong qu¸ tr×nh xö lý nî qu¸ h¹n: cung cÊp th«ng tin vÒ kh¸ch hµng, vÒ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè; vÒ kinh nghiÖm xö lý nî qu¸ h¹n; kÕt nèi hai kh¸ch hµng cã quan hÖ víi hai ng©n hµng kh¸c nhau nh­ng l¹i cã thÓ bæ sung cho nhau ®Ó cïng gi¶i quyÕt khã kh¨n. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do c¸c th«ng tin nhËn ®­îc tõ ChÝnh phñ kh«ng nhiÒu, chÊt l­îng kÐm, kh«ng cËp nhËt. ChÝnh v× vËy. ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cÇn ph¶i cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, vÒ c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, vÒ luËt ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ cÇn c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mµ cßn cÇn c¸c th«ng tin liªn quan ®Õ c¸c b¹n hµng cña m×nh. ChÝnh phñ cã thÓ thµnh lËp mét trung t©m chuyªn cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ®Ó cã thÓ cung cÊp th«ng tin nhanh nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt cho doanh nghiÖp. Trung t©m nµy phèi hîp víi c¸c ®¹i diÖn th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vµ cña n­íc ngoµi ë ViÖt Nam, c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Ó trao ®æi c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®èi ngo¹i, c«ng nghÖ cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trung t©m nµy thu thËp c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch chÕ ®é tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. Qua trung t©m nµy, c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh, c¸c th«ng tin dù b¸o cña ChÝnh phñ ®Õn víi doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh nhÊt. Trung t©m cã thÓ t­ vÊn vÒ thÞ tr­êng, vÒ c«ng nghÖ ... cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng­îc l¹i sÏ thu thËp th«ng tin vÒ doanh nghiÖp. Trung t©m cã thÓ thu mét møc phÝ hîp lý khi c¸c doanh nghiÖp ®Õn tra cøu, t×m kiÕm th«ng tin. Trung t©m kh«ng chØ phôc vô c¸c doanh nghiÖp ë thµnh phè lín mµ cßn cho c¶ c¸c doanh nghiÖp ë ®Þa ph­¬ng. ChÝnh phñ yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp c«ng khai ho¸ tµi chÝnh. Doanh nghiÖp nµo kh«ng c«ng khai ho¸ tµi chÝnh sÏ bÞ coi lµ kinh doanh kh«ng ®µng hoµng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ sÏ ngo¹i cã quan hÖ kinh tÕ víi doanh nghiÖp. ChÝnh phñ tiÕn dÇn tíi x¸c ®Þnh vµ cung cÊp c¸c chØ tiªu tµi chÝnh trung b×nh cña ngµnh. Cã nh­ thÕ sÏ ph©n tÝch chÝnh x¸c t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp vµ ng©n hµng sÏ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. e. ChÝnh phñ cÇn ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hîp lý vµ æn ®Þnh: Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cã liªn quan chÆt chÏ víi chÊt l­îng quy ho¹ch tæng thÓ vµ c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ, víi ®iÒu hµnh vÜ m« còng nh­ vi m«. NÕu c¸c chÝnh s¸ch nµy kh«ng th«ng suèt vµ m¹ng tÝnh kh¶ thi cao th× c¶ doanh nghiÖp vµ ng©n hµng ®Òu gÆp khã kh¨n trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ rèt cuéc lµ g©y ®äng vèn t¹i ng©n hµng. ChÝnh phñ cÇn x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan x©y dùng ch­¬ng tr×nh, thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n, dù b¸o nhu cÇu thÞ tr­êng vµ c¬ quan kiÓm ®Þnh chÊt l­îng m¸y mãc thiÕt bÞ nhËp khÈu kh«ng nªn ®Ó khi xÈy ra hËu qu¶ th× chØ c¸c ng©n hµng lµ ph¶i g¸nh chÞu tr¸ch nhiÖm, cßn c¸c c¬ quan kh¸c th× kh«ng cã can dù g×. ChÝnh phñ cÇn chÊn chØnh ho¹t ®éng cña c¸c cÊp cã thÈm quyÒn duyÖt dù ¸n theo h­íng n©ng cao tr¸ch nhiÖm h¬n n÷a ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr¸nh t×nh tr¹ng nh­ võa qua c¸c dù ¸n duyÖt thiÕu c¨n cø khoa häc, kh«ng cã tÝnh thùc tiÔn nªn kh«ng ph¸t huy hiÖu qu¶, ho¹t ®éng bÞ ®×nh ®èn, l·ng phÝ hµng ngµn tû ®ång, g©y ra nî khã thu håi. §iÓn h×nh lµ hµng lo¹t dù ¸n xi m¨ng lß ®øng, mÝa ®­êng ... ®Õn nay ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do s¶n phÈm s¶n xuÊt ra khã tiªu thô. §ång thêi cÇn qu¶n lý chÆt chÏ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng, ®Ó gi¶m bít t­ t­ëng chñ quan duy ý chÝ, nghÜ ra dù ¸n hay ch¹y theo phong trµo, cè ch¹y xin phª duyÖt dù ¸n, duyÖt kÕ ho¹ch ®Çu t­ vèn tÝn dông, sau nµy l¹i lÊy tiÒn ng©n s¸ch ra tr¶ nî ng©n hµng hoÆc ch¹y xin gi·n nî, khoanh nî, xo¸ nî g©y ®äng vèn ng©n hµng. Khi x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh, chiÕn l­îc vµ dù b¸o nhu cÇu s¶n phÈm, nhu cÇu thÞ tr­êng ®Ó lªn kÕ ho¹ch ®Çu t­ cÇn dùa trªn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã ®iÒu chØnh thay ®æi, nhu cÇu b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam, tÝnh ®Õn nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, søc mua b»ng tiÒn, tr¸nh chñ quan duy ý chÝ. Song song víi viÖc ®ã, cÇn tÝnh to¸n ®Çu t­ x©y dùng vïng nguyªn liÖu, ®Çu t­ ®ång bé vÒ m¸y mãc, thiÕt bÞ, s¶n phÈm chÝnh, s¶n phÈm phô, x¸ ®Þnh vïng chuyªn m«n ho¸. Tr¸nh t×nh tr¹ng hµng ho¸ s¶n xuÊt ra cung v­ît qu¸ cÇu, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao h¬n gi¸ b¸n mÆt hµng cïng lo¹i nhËp khÈu. ChÝnh phñ cÇn ®­a ra c¸c dù b¸o t­¬ng ®èi chÝnh x¸c vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ ®Ó ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cho c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh phñ vµ c¸c Bé, ngµnh cÇn cã nh÷ng quy ho¹ch cô thÓ, æn ®Þnh l©u dµi ë tÇm vÜ m« vµ sù chØ ®¹o thùc hiÖn thèng nhÊt gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh. f. VÒ sö dông quü dù phßng rñi ro Theo NghÞ ®Þnh sè 166/199/N§ - CP vÒ chÕ ®é tµi chÝnh ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông th× sau khi sö dông Quü dù phßng rñi ro nÕu thiÕu th× tµi s¶n bÞ tæn thÊt ®­îc bï ®¾p b»ng quü dù phßng tµi chÝnh ®­îc trÝch tõ lîi nhuËn. NÕu quü dù phßng tµi chÝnh kh«ng ®ñ bï ®¾p th× phÇn thiÕu hôt ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ bÊt th­êng trong kú. Theo QuyÕt ®Þnh sè 48/1999/Q§ - NHNN 5 vÒ viÖc ban hµnh Quy ®Þnh vÒ viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n Cã, trÝch lËp vµ sö dông dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng cña tæ chøc tÝn dông th× trong tr­êng hîp sè tiÒn dù phßng trÝch ®Çu n¨m kh«ng ®ñ ®Ó xö lý rñi ro, tæ chøc tÝn dông b¸o c¸o Bé Tµi chÝnh vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc xem xÐt. Nh­ vËy gi÷a NghÞ ®Þnh sè 166/199/N§ - CP vµ QuyÕt ®Þnh sè 48/1999/Q§ - NHNN 5 cã sù kh«ng ®ång bé. Theo NghÞ ®Þnh th× tæ chøc tÝn dông ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm víi c¸c tµi s¶n bÞ tæn thÊt cña m×nh, trong khi theo QuyÕt ®Þnh th× tæ chøc tÝn dông vÉn cã sù gióp ®ì cña ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc. ViÖc trÝch lËp Quü dù phßng rñi ro trong vßng 25 ngµy lµm viÖc ®Çu tiªn cña n¨m sÏ lµm cho c¸c ng©n hµng bÞ lç trong Quý I vµ II. Sè tiÒn trÝch vµo Quü nµy, ng©n hµng kh«ng ®­îc sö dông vµo kinh doanh trong khi cã khi ®Õn gÇn cuèi n¨m míi sö dông ®Ó xo¸ nî. Nh­ vËy sÏ cã mét kho¶n tiÒn kh«ng tham gia sinh lêi. V× vËy thay v× trÝch lËp ®óng vµ ®ñ ngay tõ ®Çu n¨m, Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn cho phÐp c¸c ng©n hµng x¸c ®Þnh møc trÝch lËp tõ ®Çu n¨m vµ thùc hiÖn trichs lËp tõng phÇn vµo ®Çu mçi Quý sao cho tæng sè tiÒn trÝch lËp Quü trong n¨m b»ng sè tiÒn ®­îc x¸c ®Þnh ph¶i trÝch lËp tõ ®Çu n¨m. Møc trÝch lËp cña mçi Quý do ng©n hµng tù x¸c ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn xo¸ nî, ng©n hµng cÇn ph¶i c©n ®èi sè nî ®­îc xo¸ vµ sè tiÒn cßn l¹i thùc tÕ cña Quü. 2.2. Mét sè kiÕn nghÞ kh¸c. Ng©n hµng Nhµ n­íc tæ chøc nghiªn cøu sù h×nh thµnh Tæ chøc B¶o hiÓm tÝn dông ®Ó thùc hiÖn b¶o hiÓm ®èi víi c¸c kho¶n cÊp tÝn dông trung dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng. Tæ chøc nµy cã cã nhiÖm vô båi th­êng cho ng©n hµng khi cã rñi ro xÈy ra theo quy ®Þnh. Ngoµi ra, nã cßn cã nhiÖm vô phèi hîp víi c¸c ngµnh h÷u quan tæ chøc c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Ò phßng, ng¨n chÆn, h¹n chÕ c¸c tæn thÊt xÈy ra ®¶m b¶o an toµn cho b¶n th©n còng nh­ an toµn cho c¸c ng©n hµng. Tæ chøc nµy sÏ kÞp thêi bï ®¾p khi cã tæn thÊt xÈy ra, ph¸t huy ®­îc tÝnh céng ®ång, t­¬ng trî gi÷a c¸c ng©n hµng. Tæ chøc nµy kh«ng båi th­êng hoµn toµn gi¸ trÞ tæn thÊt thùc tÕ mµ viÖc båi th­êng sÏ theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña tõng lo¹i rñi ro vµ møc b¶o hiÓm ®ãng gãp. C¸c chi nh¸nh Ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ ph¸p nh©n nªn ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng chÊt l­îng ho¹t ®éng cña chi nh¸nh còng nh­ c¶ ng©n hµng ®ã cÇn cã sù phèi hîp gi÷a thanh tra ë Ng©n hµng Nhµ n­íc c¸c tØnh, thµnh phè vµ ë Ng©n hµng Nhµ n­íc. Cã nh­ vËy míi x¸c ®Þnh ®­îc c¸c tû lÖ an toµn cña ng©n hµng ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc quy m« ho¹t ®éng cña ng©n hµng, ph¸t hiÖn ®­îc c¸c kh¸ch hµng vay t¹i nhiÒu chi nh¸nh vµ rñi ro tÝn dông cã thÓ xÈy ra. Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc chÊn chØnh l¹i ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. §ång thêi cÊp ®ñ vèn l­u ®éng cÇn thiÕt ®¶m b¶o s¶n xuÊt kinh doanh cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §Ò nghÞ cho phÐp ng©n hµng ®­îc miÔn thuÕ ®èi víi viÖc b¸n tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu håi vèn v× ho¹t ®éng nµy kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. KÕt luËn Khi ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng, chóng ta kh«ng chØ c¨n cø vµo møc vèn huy ®éng, d­ nî, lîi nhuËn vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña chóng mµ quan träng h¬n lµ ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. §iÒu ®ã mét phÇn ®­îc thÓ hiÖn ë chÊt l­îng tÝn dông hay ë tû lÖ nî qu¸ h¹n. Trong nh÷ng n¨m võa qua, hÖ thèng ng©n hµng ®· trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng, t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn m¹nh mÏ toµn bé nÒn kinh quèc d©n. Sù lµnh m¹nh cña hÖ thèng ng©n hµng ë mäi quèc gia lu«n lu«n lµ c¬ së cña sù æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, ®ång thêi lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ. T×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n kÐo dµi vµ gia t¨ng lµ vÊn ®Ò thêi sù nãng báng kh«ng chØ cña riªng ngµnh ng©n hµng mµ cßn lµ cña toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi. NÕu t×nh tr¹ng nµy kh«ng sím ®­îc ng¨n chÆn vµ gi¶i quyÕt th× nã g©y nh÷ng thiÖt h¹i vËt chÊt vµ tinh thÇn cho con ng­êi, x©m ph¹m ®Õn quan hÖ x· héi mµ ph¸p luËt b¶o vÖ. §Ó phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p ®ång bé h÷u hiÖu c¶ vÒ m«i tr­êng kinh tÕ, ph¸p luËt, c¬ chÕ nghiÖp vô, c«ng t¸c tæ chøc ®µo t¹o c¸n bé ... vµ c¸c nguyªn t¾c thùc thi c¸c gi¶i ph¸p ®ã. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ xö lý nî qu¸ h¹n lµ v« cïng cÇn thiÕt. Tµi liÖu tham kh¶o TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - Frederic S.Mishkin Ng©n hµng th­¬ng m¹i - Edward W.Reed and Edward K.Gill Lý thuyÕt tiÒn tÖ ng©n hµng - NguyÔn Ngäc Hïng LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông T¹p chÝ Ng©n hµng T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh - TiÒn tÖ. T¹p chÝ Tµi chÝnh. Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi C¸c v¨n b¶n cña ChÝnh phñ, Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ xö lý nî qu¸ h¹n.