Đề tài Phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam

PHÇN Më §ÇU Sau chiÕn th¾ng mïa xu©n 1975, hiÖn tr¹ng kinh tÕ x· héi ®· thay ®æi, nh­ng chóng ta vÉn tiÕp tôc chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung (KHHTT)trong ph¹m vi c¶ n­íc. Do c¸c quan hÖ kinh tÕ ®· thay ®æi rÊt nhiÒu,viÖc ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cò vµo ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi lµm xuÊt hiÖn nhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc: tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ ph¸ ho¹i, m«i tr­êng bÞ « nhiÔm, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶, nhµ n­íc bao cÊp trµn lan, ng©n s¸ch bÞ th©m hôt nÆng nÒ, thu nhËp kh«ng ®ñ tiªu dïng, tÝch luü hµng n¨m hÇu nh­ kh«ng cã, vèn ®Çu t­ chñ yÕu vay tõ n­íc ngoµi. Do ®ã cuèi nh÷ng n¨m 80, gi¸ c¶ t¨ng, khñng ho¶ng kinh tÕ ®i kÌm víi l¹m ph¸t cao lµm cho ®êi sèng cña nh©n d©n xuèng thÊp... Tr­íc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ nhµ n­íc ta quyÕt ®Þnh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng (KTTT) ®Þnh h­íng XHCN.ViÖc chuyÓn ®æi nµy cã ®óng ®¾n vµ ®óng lóc hay kh«ng? th× qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng thµnh tùu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ cho chóng ta biÕt ®iÒu ®ã vµ liÖu nÒn KTTT cã nh÷ng khuyÕt ®iÓm kh«ng ? nÕu cã th× chóng ta cÇn ph¶i kh¾c phôc nã nh­ thÕ nµo ? §ã chÝnh lµ nh÷ng lý do khiÕn em thÊy viÖc nghiªn cøu, ph©n tÝch tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®inh h­íng XHCN ë ViÖt Nam vµ gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn nã ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt.  NéI DUNG CHÝNH II.1 Lý LuËn 1.1. T×m hiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng. KTTT ®­îc hiÓu lµ mét kiÓu kinh tÕ –x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi thÞ tr­êng, tøc lµ g¾n liÒn víi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung – cÇu.Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi lµ quan hÖ hµng ho¸: mäi ho¹t ®éng x· héi ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn qua hÖ hµng ho¸ hay Ýt nhÊt th× còng ph¶i sö dông c¸c quan hÖ hµng ho¸ nh­ lµ m¾t, kh©u trung gian. 1.2. Quan ®iÓm cña Mac- Lenin vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng Theo Mac c¬ chÕ thÞ tr­êng bao gåm c¸c bé phËn cÊu thµnh nh­: Thø nhÊt : Quan hÖ cung cÇu lµ quan hÖ trung t©m cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Thø hai : gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ cèt lâi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Thø ba : C¹nh tranh lµ søc sèng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i lu«n ph¸t triÓn phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Theo Lªnin, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH. “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ” cña Lª nin thùc chÊt lµ ph¸t triÓn KTTT ë Liªn X« nh»m: Kh«i phôc l¹i quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ. ChÊp nhËn vµ ph¸t triÓn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã coi träng thµnh phÇn kinh tª t­ b¶n nhµ n­íc. Thùc hiÖn ho¹ch to¸n kinh tÕ. Thùc hiªn c¬ cÊu kinh tÕ më. 1.3. Quan ®iÓm cña ®¶ng ta vÒ KTTT. §¹i héi VI §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh:”cÇn cã chÝnh s¸ch sö dông vµ c¶i t¹o ®óng ®¾n c¸c thµnh phÇn kinh tÕ...§ã lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa chiÕn l­îc... lµ sù vËn dông quan ®iÓm cña Lªnin coi lÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ mét ®Æc tr­ng cña thêi kú qu¸ ®é.” 1.4. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. Bøc tranh chung cña kinh tÕ ViÖt nam tr­íc khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ t¨ng tr­ëng thÊp 3,7%/n¨m, lµm kh«ng ®ñ ¨n vµ dùa vµo nguån bªn ngoµi ngµy cµng lín. Thu nhËp quèc d©n trong n­íc, s¶n xuÊt chØ ®¸p øng ®­îc 80-90% thu nhËp quèc d©n sö dông. §Õn n¨m 1985 tØ träng thu tõ bªn ngoµi chiÕm 10,2% thu nhËp quèc d©n sö dông, nî n­íc ngoµi lªn tíi 8,5 tû róp vµ 1,9 tû USD. Còng vµo c¸c n¨m ®ã nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghiªm träng: siªu l¹m ph¸t ë møc 774,7% vµo n¨m 1986 kÐo theo gi¸ c¶ t¨ng vµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t. Tr­íc t×nh tr¹ng kinh tÕ yÕu kÐm nh­ vËy ®ßi hái chóng ta ph¶i t×m ra mét h­íng ®i míi ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n n÷a quy luËt tù nhiªn chØ ra r»ng: lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n suÊt vµ ®êi sèng x· héi cua nh©n lo¹i ®· vµ ®ang tr¶i qua hai kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi, hai thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c h¼n nhau vÒ chÊt. §ã lµ thêi kinh tÕ tù nhiªn, tù cung tù cÊp;vµ têi ®¹i kinh tÕ hµng ho¸, mµ gi©i ®o¹n c©o cña nã ®­îc gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ tù nhiªn lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi ®Çu tiªn cña nh©n lo¹i. §ã lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ ë tr×nh ®é thÊp, ban ®µu lµ sö dông nh÷ng tÆng vËt cña thiªn nhiªn vµ sau ®ã ®­îc thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tù nhiªn ®Ó t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ sö dông trong viÖc duy tr× sù sinh tån cña con ng­êi. Nã thu«c bã hÑp trong mèi quan hÖ tuÇn hoµn khÐp kÝn gi­· con ng­êi vµ tù nhiªn. kinh tÕ tù nhiªn lÊy quan hÖ trôc tiÕp gi÷a con ng­êi vµ tù nhiªn, mµ tiªu biÓu lµ gi÷a lao ®éng vµ ®Êt ®ai lµm nÒn t¶ng. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®ã g¾n liÒn víi x· héi sinh tån, víi kinh tÕ n«ng nghiªp, tù cung, tù cÊp. Nã ®· tån t¹i vµ thèng trÞ trong c¸c x· héi céng s¶n nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ phong kiÕn vµ tuy kh«ng cßn gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ chung. VÉn cßn tån t¹i trong x· héi t­ b¶n cho ®Õn ngµy nay. Kinh tÕ tù nhiªn , hiÖn vËt, sinh tån, tù cung, tù cÊp g¾n liÒn víi kÐm ph¸t triÓn vµ l¹c hËu. Kinh tÕ hµng ho¸, b¾t ®Çu b»ng kinh tÕ hµng ho¸ ®¬n gi¶n, ra ®êi tõ khi chÕ ®é céng s¶n nguyªn thuû tan d·, dùa trªn hai tiÒn ®Ò c¬ b¶n lµ cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ cÝ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ do chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n suÊt. chuyÓn tõ kinh tÕ tù nhiªn, tù cung, tù cÊp sang kinh tÕ hµng ho¸ lµ ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn sang thêi ®¹i kinh tÕ cña sù ph¸t tiÓn, thêi ®¹i v¨n minh cña nh©n lo¹i. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh, vÞ thÕ cña kinh tÕ hµng ho¸ còng dÇn ®­îc ®æi thay: tõ chç nh­ lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ -x· héi kh«ng phæ biÕn, kh«ng hîp thêi trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ cña nh÷ng ng­êi thî thñ c«ng vµ n«ng d©n tù do, ®Õn chç ®­îc thõa nhËn trong x· héi phong kiÕn vµ ®Õn chñ nghÜa t­ b¶n th× kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n kh«ng nh÷ng ®­îc thõa nhËn mµ cßn ph¸t triÓn lªn giai ®o¹n cao h¬n, ®ã lµ KTTT. KTTT lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña hµng ho¸, còng ®· tr¶i qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn. Giai ®o¹n 1 : lµ giai ®o¹n chuyÓn tõ kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n sang KTTT (cßn gäi lµ giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng s¬ khai). Giai ®o¹n 2 : lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do. §Æc tr­ng quan träng cña giai ®o¹n nµy lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ diÔn ra theo tinh thÇn tù do nhµ nø¬c kh«ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. Giai ®o¹n 3 : Lµ giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. §Æc tr­ng cña giai ®o¹n nµy lµ nhµ n­íc can thiÖp vµoKTTT vµ më réng giao l­u kinh tÕ víi n­íc ngoµi. Sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµ nÒn KTTT th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc, c¸c tr­¬ng tr×nh khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ tiªu dïng, cïng víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô kinh tÕ nh­ tµi chÝnh, tÝn dông, tiÒn tÖ... ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«. Sù phèi hîp gi÷a chÝnh phñ vµ thÞ tr­êng trong mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cña nh÷ng n­íc cã møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh. KTTT lµ h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p vËn hµnh kinh tÕ. C¸c quy luËt cña thÞ tr­êng chi phèi viÖc ph©n bæ c¸c tµi nguyªn, quy ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g× s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai. §©y lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Nã lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ cña sù ph¸t triÓn. Sù c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng theo quy luËt gi¸ trÞ ®ßi hái c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt – kinh doanh kh«ng ngõng ®æi míi øng dông tiÕn bé khoa häc – kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm chi phÝ, më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh. Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTTT lµ qu¸ tr×nh më réng ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ míi vµ sö dông chóng vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh. Sù ph¸t triÓn cña KTTT g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, cña khoa häc kü thuËt, cña lùc l­îng s¶n xuÊt. NhiÒu häc gi¶ ®· kh¸i qu¸t r»ng: giai ®o¹n kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n g¾n liÒn víi nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp vµ kü thuËt thñ c«ng; giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng tù do g¾n liÒn víi v¨n minh c«ng nghiÖp vµ kü thuËt c¬ khÝ; giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi nÒn v¨n minh trÝ tuÖ vµ kü thuËt vi ®iÖn tö – tin häc. Kh«ng nh÷ng vËy viÖc tÊt yÕu ph¶i chuyÓn sang nÒn KTTT cßn xuÊt ph¸t tõ ­u ®iÓm cña KTTT. Thø nhÊt: KTTT kÝch thÝch viÖc ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt. §éng lùc lîi nhuËn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i gi¶m chi phÝ c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸. Muèn vËy, doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ¸p dông kü thuËt míi, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt; tõ ®ã n¨ng suÊt lao ®éng c¸ biÖt vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng lªn. ChÝnh ­u thÕ nµy lµm cho nÒn KTTT d­íi CNTB míi ra ®êi kho¶ng 5 thÕ kû®· t¹o ra mét lùc l­îng s¶n suÊt hµng ho¸ cao ch­a tõng cã trong lÞch ssö loµi ng­êi. Thø hai: KTTT cã tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng thÝch nghi nhanh chãng. ë ®©y tån t¹i nguyªn t¾c: ai ®­a s¶n phÈm hµng ho¸ ra thÞ tr­êng ®Çu tiªn sÏ thu ®­îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n. MÆt kh¸c nÕu nhËn ®­îc s¶n phÈm cña m×nh kh«ng cã ng­êi mua, hä sÏ th«i kh«ng s¶n suÊt n÷a. §iÒu ®ã dÉn ®Õn tiÕt kiÖm hao phÝ lao ®éng x· héi. v× thÕ, trong kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n diÔn ra sù ®æi míi. NhiÒu s¶n phÈm tr­íc ®©y vÉn b¸n trªn thÞ tr­êng, nay mÊt ®i v× kh«ng cã nhu cÇu vÒ s¶n phÈm ®ã n÷a. trªn thÞ tr­êng nhiÒu s¶n phÈm míi xuÊt hiÖn víi chÊt l­îng, quy c¸ch ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. Thø ba:Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n cã s½n hµng ho¸ vµ dÞch vô. §ã lµ nÒn kinh tÕ d­ thõa ch­ kh«ng ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thiÕu hôt, do ®ã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt, v¨n ho¸ vµ sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mçi thµnh viªn vµ toµn x· héi. Tr­íc thùc tr¹ng kinh tÕ yÕu kÐm cña ®Êt n­íc tr­íc n¨m 86 cïng víi xu thÕ kinh tÕ chung cu¶ toµn thÕ giíi, n­íc ta ®· m¹nh d¹n chuyÓn tõ nÒn kih tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung (KHHTT) quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc vµ theo ®Þnh h­íng XHCN vµ ®¸nh dÊu b»ng sù ®æi mêi cña §¶ng ta qua c¸c kú ®¹i héi: §¹i héi VI cña §¶ng n¨m 1986 ph©n tÝch thµnh phÇn kinh tÕ XHCN (khu vùc quãc doanh, khuvùc tËp thÓ vµ bé phËn kinh tÕ gia ®×nh g¾n liÒn víi thµnh phÇn ®ã)vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c (phi XHCN). Chñ ch­¬ng x©y dùng vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt XHCN, sö dông vµ c¶i t¹o ®óng ®¾n c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi XHCN. X¸c ®Þnh kinh tÕ XHCN ph¶i chiÕm tû träng lín trong c¶ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ kinh tÕ víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ XHCN (vÒ ®Çu t­, thuÕ, tÝn dông...)cho phÐp t­ s¶n nhá ho¹t ®éng trong mét sè ngµnh nghÒ s¶n xuÊt vµ ®Þch vô ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt; xo¸ bá th­¬ng nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n trong lÜnh vùc l­u th«ng. Héi nghÞ trung ­¬ng VI, kho¸ VI (1989) chñ tr­¬ng ph¸t triÓn ®an xen nh÷ng lo¹i h×nh hçn hîp, ®an kÕt c¸c h×nh thøc së h÷u. Kinh tÕ quèc doanh cã vai trß chñ ®¹o, cÇn cã lùc l­îng ®ñ søc chi phèi thÞ tr­êng, song kh«ng cÇn thiÕt chiÕm tû träng lín trong mäi ngµnh nghÒ; nh÷ng ngµnh nghÒ, ho¹t ®éng nµo mµ kinh tÕ hîp t¸c x·, kinh tÕ gia ®×nh, kinh tÕ t­ nh©n cã thÓ lµm tèt, cã lîi cho nÒn kinh tÕ th× nªn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c lo¹i h×nh Êy ph¸t triÓn. T­ nh©n ®­îc kinh doanh kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m«, ®Þa bµn ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i, dÞch vô mµ luËt ph¸p kh«ng cÊm. §¹i héi VIIcña §¶ng (1991)th«ng qua c­¬ng lÜnh x¸c ®Þnh:kinh tÕ quèc doanh cã vai trß chñ ®¹o; kinh tÕ tËp thÓ kh«ng ngõng ®­îc cñng cè vµ më réng; kinh tÕ c¸ thÓ cßn cã ph¹m vi t­¬ng ®èi lín, tõng b­íc ®i vµo hîp t¸c trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, d©n chñ vµ cïng cã lîi; t­ b¶n t­ nh©n ®­îc kinh doanh trong nh÷ng nghµnh cã lîi cho quèc tÕ d©n sinh do luËt ph¸p quy ®Þnh; ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc d­íi nhiÒu h×nh thøc. ChiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2000 x¸c ®Þnh: kinh tÕ t­ nh©n ®­îc ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng trong nh÷ng nghµnh nghÒ mµ luËt ph¸p kh«ng cÊm; nhµ n­íc cã thÓ liªn doanh víi t­ nh©n trong vµ ngoµi n­íc, h×nh thµnh lo¹i doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn t­ b¶n nhµ n­íc. KhÈn ch­¬ng s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi kinh tÕ quèc doanh ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ;,tËp chung lùc l­îng cñng cè vµ ph¸t triÓn nh÷ng c¬ së träng ®iÓm,nh÷ng c¬ së lµm ¨n cã hiÖu qu¶ mµ cã ý nghÜa lín ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n; cho thuª, chuyÓn h×nh thøc së h÷u hoÆc gi¶i thÓ c¸c c¬ së thua lç kÐo dµi vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng v­¬n lªn. Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII cña §¶ng (n¨m 1994) ®· bæ sung cô thÓ ho¸ thªm chñ tr­¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §èi víi khu vùc nhµ n­íc, héi nghÞ yªu cÇu ph¶i tiÕp tôc chÊn chØnh vµ x©y dùng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®¶m nhËn ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ; ph©n biÖt së h÷u nhµ n­íc víi h×nh thøc doanh nghiÖp nhµ n­íc; tËp trung x©y dùng doanh nghiÖp nhµ n­íc ë nh÷ng nghµnh, nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng kh©u nh­ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh – ng©n hµng,b¶o hiÓm mét sè c¬ së s¶n xuÊt vµ dÞch vô träng yÕu, b¶o ®¶m cho toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn víi hiÖu qu¶ cao; thùc hiÖn c¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ cã møc ®é phï hîp víi tÝnh chÊt vµlÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh, trong ®ã së h÷u nhµ n­íc chiÕm tû lÖ cæ phÇn chi phèi. §¹i héi VIII cña §¶ng n¨m 1996 d· x¸c ®Þnh nh÷ng chñ ch­¬ng chÝnh s¸ch lín ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó lµm tèt vai trß chñ ®¹o; tËp chung nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc trong nh÷ng nghµnh, nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu; triÓn khai tÝch cùc vµ v÷ng ch¾c viÖc cæ phÇnho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c (mµ lßng cèt lµ c¸c hîp t¸c x·) víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng tõ thÊp Ðn cao,tõ tæ nhãm®Õn hîp t¸c x· tu©n thñ nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, qu¶n lý d©n chñ. Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc cã vai trß quan träng, bao gåm c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi t­ b¶n t­ nh©n trong n­íc vµ hîp t¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi t­ b¶n n­íc ngoµi. Gióp ®ì kinh tÕ c¸ thÓ, tiªu chÝ gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n; h­íng dÉn tõng b­íc ®i vµo lµm ¨ hîp t¸c mét c¸ch tù nguyÖn hoÆc lµm vÖ sinh cho c¸cdoanh nghiÖp nhµ n­íc hay hîp t­ x·. KhuyÕn khÝch t­ b¶n t­ nh©n ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, yªn t©m lµm ¨n l©u dµi. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c chñ ch­¬ng, chÝnh s¸ch míi cña §¶ng vµ nhµ n­íc chóng ta ®· cã nh÷ng ®æi míi quan träng mang tÝnh ®ét ph¸ vÒ chÕ ®é së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ. Cô thÓ lµ: Thø nhÊt : tõ chç trong nhËn thøc còng nh­ trong hµnh ®éng khong thùc sù thõa nhËn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn; chia nÒn kinh tÕ thµnh hai bé phËn; XHCN (gåm quèc doanh vµ tËp thÓ) vµ khi XHCN (gåm c¸c thµnh phÇn cßn l¹i), chñ ch­¬ng sím x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ XHCN chiÕm tû träng lín trong c¶ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng, chñ ch­¬ng ph¶i c¶i t¹o vµ xo¸ bá, cã phÇn thu hÑp dÇn bé phËn kinh tÕ khi XHCN ®· chuyÓn sang thùc hiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn; tõ c¸c h×nh thøc c¬ b¶n (së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷ut­ nh©n),h×nh thµnh nh÷ng thµnh kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc tætrøc kinh doanh ®a d¹ng, ®an xen hçn hîp; mçi thµnh phÇn ®Òu cã vÞ chÝ quan träng trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ,c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íngXHCN;cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh; mçi doanh nghiÖp cïng ®an xen nhiÒu h×nh thøc së h÷u; hÖ thèng ph¸p luËt dÇn chuyÓn sang quy ®Þnh chung cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Thø hai: Tõ chç coi quèc doanh lµ chñ ®¹o theo nghÜa ph¶i chiÕm tû träng lín trong mäi nghµnh nghÒ, lÜnh vùc d­êng nh­ ®éc quyÒn, n¾m tiÒn n¾m hµng chi phèi thÞ tr­êng, lµ h×nh mÉu cao nhÊt cña bé phËn kinh tÕ XHCN , cã lóc chñ tr­¬ng sím chuyÓn c¶ c¸c HTX ë thµnh thÞ sang thµnh xÝ nghiÖp quèc doanh - ®· chuyÓn sang ph©n biÖt râ së h÷u nhµ n­íc vµ doanh nghiÑp nhµ n­íc, phÇn së h÷u nhµ n­íc cã thÓ ®­îc sö dông ë nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ; kinh tÕ nhµ n­íc cã vai trß chñ ®¹o víi néi dung lµ: tËp trung vaß mét sè nghµnh, lÜnh vùc ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o (lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh vai trß kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi; më ®­êng, h­íng dÉn, hç trî c¸c thµnh phËn kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«; t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi) c¬ cÊu c¸c nguån vèn vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña xÝ nghiÖp quèc doanh còng thay ®æi kh¾ c¨n b¶n (khong chØ tr«ng vµo nguån vèn nhµ n­íc cÊp mµ ph¶i huy ®éng nhiÒu nguån vèn kh¸c, thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét bé phËn, h¹n chÕ ®éc quyÒn kinh doanh, ph¶i c¹nh tranh kh¸ quyÕt liÖt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn ) Thø ba: Tõ chç coi hîp t¸c x· thuÇn tuý lµ kinh tÕ tËp thÓ, theo nghi· tËp thÓ ho¸ t­ liÖu s¶n xuÊt, tû träng së h÷u tËp thÓ cµng cao th× hîp t¸c x· cµng gÇn CNXH, gß Ðp vµo HTX, HTX còng ¸p dông m« h×nh gÇn nh­ xÝ nghiÖp quèc doanh theo kiÓu cò - ®· chuyÓn sang x¸c ®Þnh HTX lµ tæ trøc kinh tÕ ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së ng­êi lao ®éng tù nguyÖn gãp søc, gãp vèn vµ qu¶n lý d©n chñ, víi mäi quy m« vµ møc dé tËp thÓ ho¸ t­ liÖu s¶n xuÊt; thùc hiÖn kho¸n hé, råi ph¸t huy vai trß tù chñ cña hé x· viªn, HTX chñ yÕu lµm dÞch vô, hç trî vµ h­íng dÉn gióp x· viªn; ®ång thêi ph¸t triÓn nhiÒu h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c ®a d¹ng (cã thÓ thµnh hoÆc kh«ng thµnh ph¸p nh©n kinh tÕ). Thø t­: Tõ chç x¸c ®Þnh kinh tÕ c¸ thÓ ph¶i ®­îc hîp t¸c ho¸; chØ ho¹t ®éng ë nh÷ng n¬i kinh tÕ HTX ch­a ph¸t triÓn - ®· chuyÓn sang x¸c ®Þnh nhiÒu con ®­êng ®i lªn, cã thÓ tiÕp tôc ph¸t triÓn lín h¬n, cã thÓ tù nguyÖn hîp t¸c lµm ¨n, cã thÓ lµm vÖ tinh cho xÝ nghiÖp quèc doanh vµ HTX. Thø n¨m: Tõ chç coi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n lµ lùc l­îng ph¶i c¶i t¹o, sö dông còng lµ ®Ó c¶i t¹o, c¶i t¹o lµ ®Ó sö dông tèt h¬n døt kho¸t xo¸ bá t­ s¶n th­¬ng nghiÖp - ®· chuyÓn sang coi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n lµ mét bé phËn trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n; cã kh¼ n¨ng gãp phÇn x©y dùng ®Êt n­íc; ®­îc ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ trong nh÷ng nghµnh, nh÷ng lÜnh vùc mµ luËt ph¸p kh«ng ng¨n cÊm; ®­îc khuyÕn khÝch ®Çu t­ mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c; ®­îc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi theo quy ®Þnh chung; thùc hiÖn hîp t¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®Ó t¹o thÕ, t¹o lËp cho ph¸t triÓn. Thø s¸u : §i liÒn víi chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vÒ quan hÖ ph©n phèi, tõ chç x¸c ®Þnh chØ cã mét nguyªn t¾c lµ ph©n phèi theo lao ®éng - ®· chuyÓn sang hÖ thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phãi theo kÕt qu¶ lao ®äng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp cña c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi, ®i liÒn víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp, thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Nh×n l¹i nh÷ng n¨m qua chóng ta cã thÎ thÊy nh÷ng ®æi míi cã tÝnh ®ét ph¸ cña §¶ng vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh­ sau: Tõ chç c¨n b¶n kh«ng sö dông quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, chñ yÕu theo c¬ chÕ xin- cho,giao nép vµ cÊp ph¸tcã tÝnh hiÖn vËt ®· chuyÓn sang chñ tr­¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÐ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn; kh¼ng ®Þnh s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ®èi lËp víi chñ nghÜa x· héi, mµ lµ nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan, cÇn thiÕt cho c«ng cuçc©y dùng CNXH ®· ®­îc x©y dùng. + Tõ chç cho r»ng chØ cã kÕ ho¹ch lµ quy luËt riªng CNXH,kh«ng chÊp nhËn c¸c quan hÖ thÞ tr­êng®· chuyÓn xang coi thÞ tr­êng lµ c¨n cø, võa lµ ®èi t­îng cña kÕ ho¹ch, kÕ ho¹ch chñ yÕu mang tÝnh ®Þnh h­íng vµ ®Æc biÖt quan träng trªn b×nh diÖn vÜ m«,thÞ tr­êng cã vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng vµph­¬ng ¸n tæ trøc s¶n xuÊt kinh doanh; trªn c¬ së ®ã ®· kh«ng ngõng t¹o lËp ®ång bé dÇn c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng (hµng ho¸ vµ dÞch vô, c«ng nghÖ dÞch vô th«ng tin,t­ vÊn tiÕp thÞ, ph¸p lý,t× chÝnh,ng©n hµng, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm,b¶o l·nh, tiÒn vèn, søc lao ®éng...);c«ng t¸c kÕ ho¹ch nhµ n­íc tËp trung vµo viÖc x©y dùng chiÕn l­îc, c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n lín, chuyÓn xang kÕ ho¹ch 5 n¨m lµ chÝnh cã ph©n ra tõng n¨m, bao qu¸t c¸c nghµnh, c¸c vïng, c¸c lÜnh vùc vµ thµnh phÇn kinh tÕ. Tõ chç c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chñ yÕu lµm theo lÖnh trªn vµ ®­îc bao cÊp, nhµ n­íc quy ®Þnh cho tõng ®¬n vÞ ®­îc s¶n xuÊt g×, s¶n xuÊt bao nhiªu, b¸n cho ai, b¸n víi gi¸ nµo,l·i nép nhµ n­íc,lç nhµ n­íc bï, hµng ho¸ ø ®äng th× cho b¸n ho¸ gi¸, mäi viÖc tõ tæ trøc phßng ban ph©n xuèng, klÊy thªm lao ®éng, ®æi míi c«ng nghÖ...®Òu ph¶i b¸o c¸o xin lÖnh ë trªn ®· chuyÓn sangtõng b­íc xo¸ bao cÊp triÖt ®Ó, ®i ®«i víi x¸c lËp quyÒn tù chñ cña c¸c doang nghiÖp, ®ånh thêi t¨ng c­êng vµ thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng qu¶n lý cña nhµ n­íc, ph©n ®Þnh quyÒncña chñ së h÷u vµ chñ sö dông c¸c tµi s¶n vµ vèn cña nhµ n­íc, trªn c¬ së ®ã hÖ thèng c¬ chÕ,c¸c s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc®· ®­îc bæ sung, thùc hiÖn dÇn. Tõ chç thÞ tr­êng trong n­íc®­îc chia c¾t gi÷a c¸c khu vùc, l­u th«ng hµng ho¸ ¸ch t¾c; nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, kh«ng g¾n víi thÞ tr­êng khu vùcvµ thÕ giíi ®· chuyÓn sang më réng thÞ tr­êng, giao l­u hµng ho¸ th«ng suèt trong c¶ n­íc; m¬roongj quan hÖ vµ tõng b­íc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tõ chç gi¸ c¶ ®¹i bé phËn c¸c hµng ho¸ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i do nhµ n­íc ®Þnh, kh«ng tu©n thñ quy luËt gi¸ trÞ, t¸ch rêi quan hÖ cung – cÇu ®· chuyÓn sang gi¸ c¶, tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt tÝn dông hinh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhµ n­íc dïng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ lµ chñ yÕu ®Ó t¸c ®éng ®Õn cung, cÇu trªn thÞ tr­êng, thùc hiÖn chñ tr­¬ng xo¸ bá bao cÊp qua tÝn dông. Tõ chç nÒn kinh tÕ mang nÆng tÝnh ®éc quyÒn cña doanh nghiÖp, kh«ng chÊp nhËn c¹nh tranh vµ ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp ®· chuyÓn sang t¹o m«i tr­êng thuËn loùi cho hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh; thùc hiÖn ®éc quyÒn nhµ n­íc trong mét sè nghµnh, mét s«s lÜnh vùc nhÊt ®Þnh v× lîi Ých cña ®Êt n­íc, h¹n chÕ ®éc quyÒn kinh doanh, kh«ng ®Ó lîi dông ®Þa vÞ ®äc quyÒn ®Ó duy tr× ®Æc quyÒn, ®Æc lîi, lòng ®o¹n thÞ tr­êng. Tõ chç ®Êt ®ai kh«ng ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶, ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc, kh«ng râ rµng vÒ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông ®· chuyÓn sang kh¼ng ®Þnh râ ®Êt ®ai thuéc sö h÷u toµn d©n, cÇn qu¶n lý thèng nhÊt vµ chÆt chÏ; c¸c hé n«ng d©n ®­îc nhµ n­íc giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi vµ ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quy ®Þnh viÖc thõa kÕ vµ chuyÓn quyÒn sö dông ruéng ®Êt; c¸c c¬ së s¶n xuÊt kh¸c nãi chung ®­îc nhµ n­íc cho thuª ®Êt; thùc hiÖn thu tiÒn thuÕ ®Êt hoÆc tiÒn thuª ®Êt, tïy theo môc ®Ých sö dông vµ ®Þa bµn . Tõ chç qu¶n lý nhµ n­íc chñ yÕu b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh th«ng qua giao kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh vµ c¸c chØ ®¹o t¸c nghiÖp cô thÓ ®· chuyÓn sang sù ho¹t ®éng ®éc lËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. II.2 - VËn dông ë n­íc ta. 2.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. KTTT ®Þnh h­íng XHCN theo quan ®iÓm cña §¶ng ta lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. VÒ b¶n chÊt kh¸c víi nÒn KTTT TBCN nÒn KTTT®Þnh h­íng XHCNlµ mét nÒn KTTT v× h©n d©n, phôc vô nh©n d©n, lÊy ®êi sèng nh©n d©n, c«ng b»ng x· héi lµm môc tiªu ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ. NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN còng cã nh÷ng tÝnh chÊt chung cña nÒn kinh tÕ: nÌn kinh tÕ vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vèn cã cña KTTT nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung – cÇu, quy luËt c¹nh tranh; cã chñ thÓ kinh tÕ cã tÝnh ®éc lËp, tù chñ ®Ó cos quyÒn ®Ó gia nh÷ng quyÕt ®Þnh phi tËp trung ho¸; thÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ; gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh; nhµ n­íc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ®Ó gi¶m bít nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng. Nh­ng bÊt cø nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nµo còng cã ho¹t ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö – x· héi cña mçi n­íc nhÊt ®Þnh nªn nã bÞ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn lÞch sö vµ ®Æc biÖt lµ chÕ ®é x· héi cña n­íc ®ã vµ do ®ã cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng ph©n biÖt víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc kh¸c. Víi ®iÓm xuÊt ph¸t kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kinh tÕ, kÕt cÊu x· héi, phong tôc tËp qu¸n, nÒn KTHH cña mçi d©n téc kh«ng chØ chøa ®ùng tÝnh quy luËt chung cña kinh tÕ hµng ho¸ (c¸c ph¹m trï, quy luËt kinh tÕ) mµ cßn cã nh÷ng quan hÖ,®Æc thï riªng cã cña mçi quèc gia, d©n téc. Thùc tÕ kh«ng cã nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nµo hoµn toµn gièng nhau c¶ ngay khi chóng cïng mét chÕ ®é kinh tÕ x· héi. B¶n n¨ng c¸c m« h×nh kinh tÕ tiªu dïng cña Mü, KTTT x· héi cña céng hoµ LB§øc, KTTT th­¬ng l­îng kiÓu T huþ §iÓn, KTTT kiÓu ph­¬ng §«ng cña NhËt,cña c¸c n­íc Nics Ch©u ¸ ®Òu cã nh÷ng ®iÓm rÊt kh¸c nhau. V× lÏ ®ã, KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN còng mang nh÷ng ®Æc tr­ng so víi CNTB: Thø nhÊt : KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN ®­îc xem lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t môc tiªu “ d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh “ ®ã lµ nÒn KTTT lÊy môc tiªu phôc vô lµ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng. víi môc tiªu ®ã kh«ng ph¶i cø vin vµo KTTT ®Ó lµm tÊt c¶ vµ t¸t c¶ c¸i g× còng thÞ tr­êng. CNTB ®· cã kinh nghiÖm hµng tr¨m n¨m trong lµn KTTT mµ ta cã thÓ nghiªn cøu vËn dông, song quyÕt kh«ng ®Ó r¬i vµo thø gi¸o ®iÒu míi, bÞt tai, nh¾m m¾t bª tÊt c¶ c¸c lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm trong m« h×nh cña hä vµo n­íc ta mµ kh«ng cã sù ph©n tÝch , phª ph¸n. Chóng ta “häc tËp vµ vËn dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý nÒn KTTT cña c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa lµ cèt dÓ sö dông mÆt tÝch cùc cña nã phôc vô cho môc ®Ých x©y dùng CNXH, chø kh«ng ®Ó ®Êt n­íc ®i theo con ®­êng TBCN”. Råi ®©y chungs ta sÏ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, x©y dùng thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng søc lao ®éng..., song chóng ®Òu mang nh÷ng ®iÓm riªng, ph¶n ¸nh nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña x· héi míi, nh»m môc tiªu x©y dùng CNXH, chø kh«ng gièng nh­ trong x· héi t­ b¶n. Thø hai : ChÕ ®é së h÷u ®a d¹ng, nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ cïng víi kinh tÕ hîp t¸c x· dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §©y lµ ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt rÊt c¬ b¶n . Thø ba :C¶ hai m« h×nh kinh tÕ hµng ho¸ theo tÝnh chÊt TBCN vµ XHCN ngµy nay ®Òu cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc víi c¸c møc ®é, h×nh thøc kh¸c nhau. Song môc ®Ýnh xuyªn suèt cuèi cïng vÒ mÆt kinh tÕ – x· héi cña viÖc ®ã l¹i phô thuéc vµo b¶n chÊt giai cÊp cña mçi n­íc. Trong x· héi t­ b¶n, sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo thÞ tr­êng lu«n mang tÝnh chÊt t­ s¶n vµ trong khu«n khæ cña chÕ ®oä t­ s¶n, nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp t­ s¶n. Cßn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN th× ®ã lµ sù can thiÖp bëi nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n, mang b¶n chÊt XHCN ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n, nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña toµn thÓ nh©n d©n lao ®éng. Thó bèn:C¸c n­íc ph¸t triÓn KTHH ®Òu ph¶i gi¶i quyÕt quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi, song mçi chÕ ®é x· héi l¹i kh¸c nhau vÒ nguyªn t¾c trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. ë CNTB, vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi ®­îc nªu ra chØ khi mÆt trais cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· lµm gay g¾t c¸c v¸an ®Ò x· héi, t¹o nguy c¬ bïng næ x· héi, c¶n trë sù t¨ng tr­ëng, ®e do¹ sù tån vong cña chÕ ®é t­ b¶n. ë ®©y, c«ng b»ng x· héi kh«ng bao giê vµ còng kh«ng cã c¬ së ®Ó thùc hiÖn triÖt ®Ó. ViÖc gi¶i quyÕt ®ã lu«n giíi h¹n trong khu«n khæ TBCN vµ chØ ®­îc xem lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó duy tr× chÕ ®é TBCN. Tr¸i l¹i, trong nÒn KTHH theo ®Þnh h­íng XHCN, nhµ n­íc XHCN chñ ®éng gi¶i quyÕt mèi quan hÖ ®ã trong mäi giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi kh«ng chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn mµ cßn lµ mét ®Æc tr­ng, mét môc tiªu cÇn ph¶i h­íng tíi, ph¶i hiÖn thùc ho¸ cña x· héi míi sù thµnh c«ng cña nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN kh«ng chØ biÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng tr­ëng cao mµ cßn ë chç ng­êi lao ®éng cã ®ñ viÖc lµm; møc sèng thùc tÕ cña nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, kho¶ng c¸ch giµu nghÌo ®­îc thu hÑp; y tÕ, gi¸o dôc ®Òu ph¸t triÓn, ®¹o ®øc, truyÒn thèng, b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ®­îc gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn. Trong khi thõa nhËn ®i vµo KTTT ph¶i x©y dùng ®ång bé c¸c thÞ tr­êng: hµng ho¸, dÞch vô, søc lao ®éng, nhµ cöa..., §¶ng ta vÉn chñ tr­¬ng “b¶o ®¶m viÖc lµm cho d©n lµ mét môc tiªu x· héi hµng ®Çu, kh«ng ®Ó thÊt nghiÖp trë thµnh c¨n bÖnh kinh niªn ” Trong ph¸t triÓn KTTT nhÒu thµnh phÇn, thùc tÕ cho thÊy nh÷ng ®Æc ®iÓm quy ®Þnh tÝnh ®Þnh h­íng XHCN lµ: Thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn KTHH nhiÒu thµnh phÇn; lÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi trªn c¬ së nguån lùc trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh, nguån lùc bªn ngoµi lµ quan träng cho cong nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n lµm môc tiªu hµng ®Çu trong khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phµan kinh tÕ vµ h×nh thøc tæ chøc kinh doanh. Cã chÝnh s¸ch t«n vinh nh÷ng ng­êi tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh theo luËt ph¸p, t¹o ®­îc nhiÒu viÖc lµm cho x· héi, dï ë thµnh phÇn kinh tÕ nµo. Kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß quan träng, cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n yªn t©m lµm ¨n l©u dµi. Má réng c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c c¶ trong vµ ngoµi n­íc. X¸c lËp, cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong nÒn s¶n xuÊt x· héi; thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi ngµy cµng tèt h¬n ®¶m b¶o c«ng b»ng vÒ c¬ héi cho mäi ng­êi d©n tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – xax héi. T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi b¶o ®¶m tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. Thôc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, kÕt hîp víi ph©n phèi theo møc ®é ®ãng gãp c¸c nguån lùc vÒ trÝ tuÖ , vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi. C¸c nguån tµi nguyªn, tµi chÝnh cña quèc gia ®­îc ph©n phèi, sö dông theo nguyªn t¾t c«ngb»ng vµ hiÖu qu¶. KÕt hîp chÆt chÏ thÞ tr­êng vµ kÕ ho¹ch, cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc XHCN do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o. Vai trß qu¶n lý, ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ cña nhµ n­íc XHCN lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn ®óng ®¾n vµ v÷ng ch¾c nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN cña ®Êt n­íc. Tån t¹i næi lªn hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch­a v÷ng ch¾c, søc c¹nh tranh thÊp; mét sè vÊn ®Ò x· héi gay g¾t vµ bøc xóc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt tèt; c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn thiÕu, ch­a ®ång bé vµ ch­a t¹o ®­îc ®éng lùc m¹nh ®Ó ph¸t triÓn. §¶ng tavµ nhµ n­íc chñ tr­¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, nãi gän lµ nÒn KTTT®Þnh h­íng XHCN. Môch ®Ých cña nÒn KTTT®Þnh h­íng XHCN lµ ph¸t huy mäi nguån lùc vµo ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña CNXH, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n; sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o c¶ ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy CNH –H§H; l·n ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ®Ó nph¸t triÓn ®óng h­íng ®i lªn CNXH. §èi vèi ViÖt Nam KTTT ®Þnh h­íng XHCN cã nh÷ng ®Æc tr­ng sau: Mét lµ:nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së c¬ cÊu ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u, trong ®ã së h÷u nhµ n­íc lµm chñ ®¹o. Do ®ã nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Trong nÒn KTTT ë n­íc ta tån t¹i ba loËi h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n,, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn KTTT réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng víi t­ c¸ch chñ thÓ thÞ tr­êng b×nh ®¼ng. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. ViÖc x¸c ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a KTTT ®Þnh h­íng XHCNvíi KTTT cña c¸c n­íc kh¸c. TÝnh ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn KTTT ë n­íc ta ®· quy ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®aä trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Bëi lÏ mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t­¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ n­íc nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm kinh tÐ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c, t¹o c¬ së kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa. viÖc vin vµo t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ cña kinh tÕ nhµ n­íc trong thêi gian võa qua cña kinh tÕ nhµ n­íc trong thêi gian võa qua ®Ó phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn. VÊn ®Ò chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc, mµ c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ ®ái míi c¬ b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¶i thiÖn c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nhµ n­íc th«ng qua chÕ ®é tham dù cæ phÇn ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. Thø hai :trong nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh, vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng gi÷ vai trß nßng cèt, ®i ®«i nví chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch h¬p lý. Chóng ta kh«ng coi nbÊt b×nh ®¼ng x· héi nh­ lµ mét chËt tù tù nhiªn, lµ ®iÒu kiÖn cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ mµ thùc hiÖn mçi b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi.Nh­ ®· biÕt mçi chÕ ®é x· héi cã mét chÕ ®é ph©n phèi t­¬ng øng víi nã. ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, tr­íc hÕt lµ quan hÖ së h÷u quyÕt ®iÞnh. Ph©n phèi cã liªn quan ®Õn chÕ ®é x· héi, ®Õn chÝnh trÞ. D­íi chñ nghÜa t­ b¶n, ph©n phèi theo nguyªn t¾c gi¸ trÞ: ®èi víi ng­êi lao ®éng theo gi¸ trÞ søc lao ®éng, cßn ®èi ví nhµ t­ b¶n theo gi¸ trÞ cña t­ b¶n. Nh­ vËy, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ th«i. CNXH cã ®Æc tr­ng riªng vÒ së h÷u, do ®ã chÕ ®é ph©n phèi còng cã ®Æc tr­ng riªng:ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®Æc tr­ng cña CNHX. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng kh«ng ph¶i chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng, mµ cßn ph¶i v­ît qua ®¹i l­îng ®ã, nã phô thuéc chñ yÕ vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tuy nhiªn, viÖc ®o l­êng trùc tiÕp lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò qu¸ phøc t¹p vµ khã kh¨n, nh­ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã thÓ th«ng qua thÞ tr­êng ®Î ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng, sù cèng hiÕn thùc tÕ vµ dùa vµo ®ã ®Ó ph©n phèi.NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy, cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp. ChØ cã nh­ vËy míi khai th¸c ®­îc kh¶ n¨ng cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. Thø ba:c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÒn KTTT®Þnh h­íng XHCN, n­íc ta còng vËn ®éng theo nenÌ kinh tÕ néi t¹i cña nÒn KTTT nãi chung, thÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc nh»m h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng “ thÊt b¹i cña thÞ tr­êng ”, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng lµm ®­îc. NÌn KTTT TBCN ®· dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ mÆt x· héi. Ngay tõ n¨m 1848, trong “tuyªn ng«n cña §¶ng Céng S¶n ”, C.M¸c vµ PH.Ang nghen ®· chØ ra r»ng: x· héi t­ b¶n “ khong ®Ó l¹i gi­a ng­êi víi ng­êi mét mèi quan hÖ nµo kh¸c ngoµi mçi sù l¹nh lïng vµ lèi tr¶ tiªnf ngay ”. Ngµy nay chÝnh mét nhµ nghiªn cøu ph­¬ng t©y lµ Mo –ring ®· ®­a ra nhËn ®Þnh chua ch¸t; “trong c¸c nÒn v¨n minh ®­îc gäi lµ ph¸t triÓn cña chóng ta, tån t¹i mét t×nh tr¹ng ph¸t triÓn th©m h¹i vÒ v¨n ho¸, ®¹o ®øc, t×nh ng­êi ”. V× vËy, nÒn KTTT n­íc ta kh«ng ph¶i lµ KTTT tù do mµ lµ nÒn kinh tÕ cã ®Þnh h­íng XHCN. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc xem lµ ph­¬ng thøc, con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu cña CNXH: d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh.Vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc trong nÒn KTTT lµ hÕt søc quan träng. Sù qu¶n lý cña nhµ n­íc b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, æn ®Þnh, ®¹t hiÖu qu¶, ®Æc biÖt lµ b¶o ®¶m sù c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi. Khong cã ai ngoµi nhµ n­íc l¹i cã thÓ g¶m bít ®­îc sù chªnh lÖc gi÷a giµu vµ nghÌo, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, gi÷a c¸c vïng ®Êt n­íc. Tuy vËy, cÇn nhÊn m¹nh r»ng, sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo kinh tÕ ph¶i sao cho t­¬ng hîp víi thÞ tr­êng. V× vËy, Nhµ n­íc sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ lµ chÝnh ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Thø t­:nÌn KTTTë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, thÞ tr­êng trong n­íc g¾n liÒn víi thÞ tr­êng thÕ giíi, thùc hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, nh­ng vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i lµ ®Æc tr­ng riªng cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng, mµ lµ xu h­íng chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. Trong diÒu kiÖn hiÖn nay chØ cã më cöa kinh tÕ, héi nhËp vµÕo th giíi vµ khu vùc míi thu hót ®­îc vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña n­íc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu rót g¾n. Thùc hiÖn më cöa kinh tÕ theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. 2.2. Thùc tr¹ng vµ c«ng t¸c cña §¶ng. 2.2.1 . Thµnh tùu khi ¸p dông kinh tÕ thÞ tr­êng. M­êi l¨m n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi do §¶ng ta ®Ò x­íng vµ l·nh ®¹o, ®Êt n­íc ta, d©n téc ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi; kinh tÕ tho¸t khái khñng ho¶ng triÒn miªn hµng chôc n¨m vµ b­íc ®Çu thêi kú ph¸t triÓn toµn diÖn vµ t¨ng tr­ëng liªn tôc. Tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n 1 n¨m cña thêi khú 1996 – 2000 ®¹t 7%so víi 3,9%thêi kú 1986 – 1990, l¹m ph¸t gi¶m tõ 774,6% n¨m 1986 xuèng cßn 67,4% n¨m1990;12,7% n¨m 1995; 0,1%vµ n¨m 1999 vµ 0% n¨m 2000. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng tr­ëng liªn tôc víi tèc ®é trªn hai con sè. B×nh qu©n thêi kú 1991 – 1995 t¨ng 13,7%, thêi kú 1996 – 2000 trªn 13,2%. Møc b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña nhiÒu s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh­ ®iÖn, than, v¶i, thÐp, xi m¨ng..., t¨ng nhanh chãng nh÷ng n¨m ®æi míi, ®¸p øng tèt nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n vµ xuÊt khÈu. Riªng nghµnh c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu khÝ, xuÊt hiÖn trong thêi kú ®æi míi víi s¶n l­îng 40 ngµn tÊn dÇu th« n¨m 1986 ®· t¨ng lªn 15 triÖu tÊn n¨m 2000víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu 3,3 tû USD. kh«ng chØ t¨ng tr­ëng cao mµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX®· xuÊt hiÖn xu h­íng ®a nghµnh, ®a s¶n phÈm vµ ®a thµnh phÇn, trong ®ã c«ng nghiÖp quèc doanh vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o. N«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn c¶ trång trät, ch¨n nu«i, nghÒ rõng vµ thuû s¶n. Thµnh tùu næi bËt nhÊt lµ ®· gi¶i quyÕt v÷ng ch¾c an toµn l­¬ng thùc quèc gia, biÕn ViÖt Nam tõ n­íc thiÕu l­¬ng thùc tr­íc n¨m 1989 thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o thø 2 thÕ gièi. TÝnh chung 12 n¨m qua n­íc ta ®· xuÊt khÈu 30,5 triÖu tÊn g¹o, b×nh qu©n 2,54 triÖu tÊn /n¨m nh­ng thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ trong n­íc vÉn æn ®Þnh, kÓ c¶ nh÷ng n¨m thiªn tai lín nh­ 1999, 2000. Tèc ®é t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc b×nh qu©n 5% /n¨m, cao h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè (1,8%) nªn l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi tõ 280 Kg n¨m 1987 t¨ng lªn 455 kg n¨m 2000. C¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam võa t¨ng nhanh vÒ sè l­îng võa n©ng cao vÒ chÊt l­îng nªn ngµy cµng cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. N¨m 2000, s¶n l­îng cµ phª xuÊt khÈu ®· ®¹t 660 ngµn tÊn, gÊp 2,7 lÇn n¨m 1995 vµ ®­íng vÞ trÝ thø hai thÕ giíi sau Bra-xin. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 1,4 tû USD, gÊp 2,5 lÇn n¨m 1995. Hµng thuû s¶n ViÖt Nam hiÖn nay ®· ®­îc c«ng nhËn trong danh s¸ch nhãm I cña c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU sau khi ®· v­ît qua cuéc kiÓm tra chÊt l­îng cña c¬ quan thùc phÈm Mü. Tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu n«ng s¶n ®· chiÕm kho¶ng 40% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¶ n­íc. Mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ®· h×nh thµnh g¾n víi thÞ tr­êng quèc tÕ. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ dÞch vô cã nhiÒu khëi s¾c. C¬ chÕ cung cÊp theo tem phiÕu vµ thu mua theo nghÜa vô bÞ b·i bá, thay vµo ®ã lµ l­u th«ng tù do, thèng nhÊt mét gi¸. ThÞ tr­êng ®Çy ¾p hµng ho¸ vµ dÞch vô, gi¸ c¶ æn ®Þnh, chÊt l­îng ngµy cµng cao, ph­¬ng thøc mua b¸n thuËn tiÖn. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu s«i ®éng, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng tõ 570 triÖu USD thêi kú 1981 – 1985 lªn 1370 triÖu USD thêi kú 1986 – 1990, 3401 triÖu USD thêi kú 1991 – 1995 vµ 5646 triÖu / n¨m thêi kú 1996 – 2000, riªng n¨m 2000 ®¹t 14 tû USD. NhËp siªu gi¶m tõ 3,8 tû USD n¨m 1996 xuèng cßn 800 triÖu USD n¨m 2000. §Õn nay ViÖt Nam ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi h¬n 150 n­íc vµ vïng l·nh thæ. Ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi b¾t ®Çu tõ n¨m 1988 víi 37 dù ¸n vµ 371 triÖu USD ®Õn nay c¶ n­ãc cã h¬n 3000 dù ¸n víi h¬n 700 doanh nghiÖp thuéc 62 n­íc vµ vïnh l·nh thæ víi tæng vèn ®¨ng kÝ trªn 36 tû USD, vèn thùc hiÖn kho¶ng 17 tû USD. khu vùc nµy ®· nép ng©n s¸ch h¬n 1,52 tû USD, t¹o ra h¬n 21,6 tû USD hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 32 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ h¬n 1 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp. Sù h×nh thµnh cña 3 vïnh kinh tÕ träng ®iÓm ë 3 miÒn B¾c, Trung, Nam vµ 68 KCN, KCX ®· lµ nh÷ng m« h×nh míi, ®iÓm s¸ng trong bøc tranh kinh tÕ n­íc ta thêi ®æi míi vµ më cöa. Bé mÆt ®Êt n­íc ®æi thay theo h­íng ngµy cµng v¨n minh, hiÖn ®¹i. Hµng lo¹t c«ng tr×nh thÕ kû ®· mäc lªn ®· t« ®Ñp thªm bøc tranh thuû mÆc thªn nhiªn vèn cã cña ®¸at n­íc ta: thuû ®iÖn Hoµ B×nh, TrÞ An, Th¸c M¬, Yaly, ®­êng d©y 500 kV B¾c - Nam... nhiÒu bÖnh viÖn, tr­êng häc ®· ®­îc mäc lªn... Thu nhËp vµ ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Thu nhËp cña d©n c­ t¨ng b×nh qu©n 10% trong 15 n¨m ®æi míi vµ n¨m 1999 ®¹t 295 ngh×n ®ång / ng­êi / th¸ng, t¨ng 30% so víi n¨m 1996. Sè hé giµu t¨ng lªn vµ ®Õn nay ®· ®¹t trªn 10%, sè hé nghÌo gi¶m xuèng, tõ trªn 51% trong thËp niªn 80 xuèng cßn 13,3% n¨m 1999 vµ 11% n¨m 2000. V¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc ®­îc nhµ n­íc quan t©m vµ ®Çu t­ tháa ®¸ng. kÕt thóc n¨m 2000, tÊt c¶ c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996 – 2000 vµ chiÕn l­îc 10 n¨m 1991 – 2000 ®Òu ®¹t vµ v­ît kÕ ho¹ch; GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®¹t gÇn 400 USD/ n¨m, t¨ng gÊp ®«i n¨m 1990. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 2000 t¨ng 6,7%. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 15,5%, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng 4,7%, s¶n l­îng l­¬ng thùc ®¹t 35,7 triÖu tÊn, s¶n l­îng thuû s¶n ®¹t 2,1 triÖu tÊn, xuÊt khÈu ®¹t 14 tû USD, thu ng©n s¸ch v­ît dù to¸n, c¸n c©n thanh to¸n ®­îc c¶i thiÖn, quèc phßng – an ninh ®­îc gi÷ v÷ng, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, thu nhËp t¨ng b×nh qu©n 10% so víi n¨m 1999, h¬n 1,4 triÖu lao ®éng cã viÖc lµm míi..., lò lôt lÞch sö ë §BSCL vµ c¸c tØnh miÒn Trung bÞ thiÖt h¹i to lín lµ vËy, nh­ng kh«ng n¬i nµo x¶y ra thiÕu ®ãi, dÞch bÖnh hoÆc thÊt häc, thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ æn ®Þnh c¶ trong vµ sau lò. Cuéc chiÕn chèng lò lôt n¨m 1999 vµ n¨m 2000 cµng cñng cè v÷ng tr¾c h¬n mèi quan hÖ keo s¬n gi÷a d©n víi §¶ng, víi chÝnh quyÒn, víi c¸c lùc l­îng vò trang vµ thÓ hiÖn râ tÝnh ­u viÖt cña chÕ ®é XHCN cña chóng ta, ngay c¶ trong KTTT. Nhòng thµnh tùu vÒ kinh tÕ cña 15 n¨m ®æi míi vµ cña n¨m 2000 lµ to lín vµ cã ý nghÜa nhiÒu mÆt: kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng ta lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ hîp lßng d©n, t¨ng niÒm tin cña d©n ®èi víi §¶ng vµ nhµ n­íc, n©ng cao vÞ trÝ vµ tÇm vãc cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ vµ t¹o ra thÕ vµ lùc míi, lµm bÖ phãng ®­a n­íc ta tiÕn nhanh h¬n vµo thÕ kû XXI. 2.2.2. Nh÷ng thiÕu sãt cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm kh«ng thÓ phñ nhËn cña m×nh th× nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh­: khñng ho¶ng, l¹m ph¸t,thÊt nghiÖp, mµ b¶n th©n c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«nh thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. NhiÒu tiªu cùc b¾t nguån tõ KTTT t¹o ra nh÷ng bÊt lîi cho sù ph¸t triÓn cña nã. 2.3. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Th­êng xuyªn ch¨m lo x©y dùng, ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ n­íc lµm cho nã cã kh¼ n¨ng t¹o ra søc m¹nh vËt ch©ts cÇn thiÕt ®Ó nhµ n­íc cã thÓ thùc hiÖn h÷u hiÖu chøc n¨ng ®Þnh h­íng vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Kinh tÕ nhµ n­íc thùc sù lµ chç dùa, lµ ®ßn bÈy ®Ó më ®­êng, hç trî vµ h­íng dÉn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn ®ãng gãp b¶o ®¶m vai trß can thiÑp, qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc. muèn vËy ph¶i tËp trung nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c trong nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi ch¨m lo gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. T¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó x©y dùng thµnh c«ng CNXH. kh«ng ®Þnh kiÕn, k× thÞ, t­íc ®o¹t quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n, gß Ðp tËp thÓ ho¸ t­ liÖu s¶n xuÊt; kh«ng ¸p ®Æt h×nh thøc tæ chøc kinh doanh vµ c¬ chÕ qu¶n lý néi bé. Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc hîp t¸c trªn nguyªn t¾c tù nguþªn, cïng cã lîi, qu¶n lý d©n chñ. Kh«ng ngõng nªu cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong nÒn s¶n xuÊt x· héi, t¹o c¬ héi cho mäi tanhf viªn x· héi trong m­u cÇu h¹nh phóc c¸ nh©n, tham gia ®ãng gãp vµ h­ëng c¸c thµnh qu¶ cña sù ph¸t triÓn. Thùc hiÖn ngµy cµng tèt h¬n c«ng b»ng x· héi. Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi. T¨ng c­êng vai trß vµ hiÖu lùc qu¶n lývÜ m« cña nhµ n­íc, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Gi÷ v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ b¶o vÖ lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. §æi míi vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña tæ chøc §¶ng, C«ng ®oµn vµ c¸c ®oµn thÓ x· héi trong mäi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Cã c¬ chÕ vµ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, h÷u hiÖu ®Ó gi÷ ®­îc vai trß l·nh ®¹o trªn thùc tÕ cña c¸c tæ chøc §¶ng trong mäi lo¹i h×nh xÝ nghiÖp, ®¬n vÞ s¶n xuÊt, b¶o vÖ quyÒn lîi, nh©n phÈm cña ng­êi lao ®éng. sao cho tæ chøc c«ng ®oµn ph¶i thùc sù lµ ng­êi b¶o vÖ trung thµnh lîi Ých chÝnh ®¸ng, hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng trong mäi lo¹i h×nh xÝ nghiÖp thuéc c¸c thµnh ph©n kinh. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta kh«ng ngoµi môc tiªu gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn tíi møc cao nhÊt mäi nguån lùc bªn trong vµ ngoµi n­íc phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa; trªn c¬ së ®ã mµ n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi nh»m môc tiªu tèi th­îng lµ c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®ßi sèng cña nh©n d©n, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh. Thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã chÝnh lµ gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. kÕt luËn ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ cÊn thiÕt cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta, nã phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ vµ yªu cÇu kh¸ch quan tõ thùc tÕ cña n­íc ta trªn con ®­êng ®i lªn CNXH. Qua nh÷ng thµnh tùu cña nh÷ng n¨m tiÕn hµnh ®æi míi chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh sù lùa chän cña §¶ng vµ nhµ n­íc lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ s¸ng suèt. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. T­ b¶n cña M¸c 2. T¸c phÈm kinh tÕ chÝnh trÞ trong thêi kú chuyªn chÝnh v« s¶n cña Lªnin. 3. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng tõ VI – IX 4. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ 5. T¹p chÝ Céng s¶n: 21-1-2000 18-9-1998 20-20-1997 6. T¹p chÝ TriÕt häc:8-2000 Môc lôc Trang