Đề tài Phương hướng hoàn thiện công tác kiểm toán nội bộ trong các ngân hàng thương mại

bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c KTNB còng ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp nh­ nh÷ng sai ph¹m trong qui tr×nh KTNB, qui t¾c cña KTNB, tæ chøc... XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®· n¶y sinh trong t«i ý t­ëng nghiªn cøu ®Ò tµi “Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i”. Néi dung ®Ò tµi bao gåm nh÷ng phÇn sau: PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ KTNB trong c¸c NHTM ViÖt Nam I. B¶n chÊt, chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña KTNB II. Néi dung, h×nh thøc cña KTNB III. Sù cÇn thiÕt ph¶i KTNB trong c¸c NHTM PhÇn II: Thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng KTNB trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ c¸c ý kiÕn ®Ò xuÊt I. Thùc tr¹ng khã kh¨n II. ý kiÕn ®Ò xuÊt PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ KTNB trong c¸c NHTM ViÖt Nam I. B¶n chÊt chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n néi bé Trªn thÕ giíi thuËt ng÷ kiÓm to¸n (KT) ®· cã tõ l©u, tõ khi xuÊt hiÖn nhu cÇu x¸c ®Þnh tÝnh trung thùc ®é tin cËy cña th«ng tin trong BCTC, kÕ to¸n vµ thùc tr¹ng tµi s¶n cña mét chñ thÓ trong quan hÖ kinh tÕ. ë ViÖt Nam thuËt ng÷ kinh tÕ míi chØ xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 nh­ng nã ®· nhanh chãng trë nªn rÊt quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ vµ ®Æc biÖt kÓ tõ khi ViÖt Nam b­íc sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. NÕu nh­ kÕ to¸n cã nhiÖm vô tæ chøc hÖ thèng th«ng tin phôc vô cho c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ cña c¸c ®èi t­îng cã liªn quan th× kinh tÕ cã tr¸ch nhiÖm thÈm tra ®¸nh gi¸, ®¶m b¶o vµ n©ng cao ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin kinh tÕ. Nh­ vËy cã thÓ hiÓu mét c¸ch tæng qu¸t: kiÓm to¸n lµ viÖc kiÓm tra, thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ nh»m xem xÐt chÊt l­îng ho¹t ®éng cña mét tæ chøc, chÊt l­îng cña c¸c hå s¬ tµi chÝnh, kÕ to¸n. KiÓm to¸n ®­îc ®Þnh nghÜa theo c¸ch chung nhÊt, nh­ sau: KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh c¸c chuyªn gia ®éc lËp vµ cã thÈm quyÒn thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin cã thÓ ®Þnh l­îng ®­îc cña mét ®¬n vÞ cô thÓ nh»m môc ®Ých x¸c nhËn vµ b¸o c¸o vÒ møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin nµy víi c¸c chuÈn mùc ®· ®­îc thiÕt lËp tõ tr­íc. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kiÓm to¸n kh¸c nhau. NÕu ph©n lo¹i theo chñ thÓ kiÓm to¸n th× kiÓm to¸n cã thÓ gåm 3 lo¹i lµ kiÓm to¸n ®éc lËp vµ kiÓm to¸n néi bé. KTNN lµ c«ng viÖc lµ kiÓm to¸n do c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n­íc tiÕn hµnh ®Ó xem xÐt viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ, chÕ ®é cña nhµ n­íc vµ sù ®¸nh gi¸ sù h÷u hiÖu, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng t¹i c¸c ®¬n vÞ sö dông vèn vµ kinh phÝ cña nhµ n­íc. KiÓm to¸n nhµ n­íc cã nhiÖm vô kiÓm tra, x¸c nhËn viÖc chi tiªu ®óng môc ®Ých, ®óng dù to¸n vµ cã hiÖu qu¶ ng©n quü cña nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, KTNN cßn cã quyÒn gãp ý vµ yªu cÇu c¸c ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n söa ch÷a nh÷ng sai ph¹m vµ kiÕn nghÞ víi cÊp cã thÈm quyÒn xö lý c¸c vi ph¹m, ®Ò xuÊt víi chñ nhµ n­íc söa ®æi, c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n cÇn thiÕt. KiÓm to¸n ®éc lËp lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp hµnh nghÒ trong c¸c c«ng ty kiÓm to¸n hoÆc trong c¸c v¨n phßng kiÓm to¸n chuyªn nghiÖp tiÕn hµnh. Trªn thÕ giíi, kiÓm to¸n ®éc lËp lµ lo¹i ho¹t ®éng dÞch vô t­ vÊn d­íi sù b¶o hé vµ thõa nhËn cña ph¸p luËt. Ngµy nay c«ng viÖc kiÓm to¸n ®éc lËp cµng ngµy cµng ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ bëi c¸c hiÖp héi chuyªn ngµnh vÒ kiÓm to¸n. Ho¹t ®éng chñ yÕu cña kiÓm to¸n ®éc lËp lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng ngoµi ra cßn thùc hiÖn c¸c dÞch vô t­ vÊn vÒ tµi chÝnh - kÕ to¸n thuÕ. ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kiÓm to¸n ®éc lËp ®· vµ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ. TÝnh ®Õn ®Çu n¨m 1998, trong lÜnh vùc kiÓm to¸n ®éc lËp cã 6 c«ng ty KTNN, 4 c«ng ty kiÓm to¸n 100% vèn n­íc ngoµi, 2 c«ng ty liªn doanh vµ mét sè c«ng ty t­ nh©n. KTNB lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé cña ®¬n vÞ viªn hµnh theo yªu cÇu cña gi¸m ®éc doanh nghiÖp hoÆc thñ tr­ëng ®¬n vÞ. 1. B¶n chÊt cña KTNB XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm thuÇn tuý vÒ kÕ to¸n nh»m ph¸t hiÖn c¸c sai sãt, gian lËn, KTNB ®· dÇn dÇn më réng ph¹m vi ho¹t ®éng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña chÝnh trÞ hay cña doanh nghiÖp vµ h­íng ho¹t ®éng KTNB vµo viÖc c¶i thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng t¨ng c­êng søc m¹nh cho c¬ chÕ kiÓm so¸t néi bé. LÞch sö ph¸t triÓn ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cho thÊy KTNB lµ mét nghÒ nghiÖp míi mÎ. Tuy lóc ®Çu KTNB mang tÝnh chÊt kh«ng chuyªn, kh«ng tån t¹i ë c¸c doanh nghiÖp hay ®­îc coi nh­ mét phÇn kiÓm to¸n ®éc lËp nh­ng vÒ sau nã ®· trë thµnh mét nghÒ cã tÝnh chuyªn nghiÖp. KTNB lµ c«ng cô qu¶n lý cña c¸c nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®Ó kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh chiÕn l­îc kinh doanh sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. KTNB còng lµ c«ng cô ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng kiÓm to¸n vµ hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé. Trong doanh nghiÖp, KTNB lµ bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm xem xÐt l¹i mét c¸ch ®Þnh kú c¸c biÖn ph¸p mµ ban gi¸m ®èc vµ c¸c nhµ qu¶n lý ë mäi cÊp ¸p dông ®Ó qu¶n lý vµ kiÓm so¸t doanh nghiÖp. Chøc n¨ng nµy ®­îc ®¶m nhiÖm bëi mét bé phËn chÞu sù ®iÒu hµnh cña Ban gi¸m ®èc nh­ng hoµn toµn ®éc lËp víi tÊt c¶ c¸c bé phËn kh¸c. C¸c môc tiªu chÝnh cña KTNB trong khu«n khæ xem xÐt ®Þnh kú lµ kiÓm trra c¸c thñ tôc cã ®ñ an toµn vµ c¸c th«ng tin cã trung thùc, tin cËy hay kh«ng, c¸c nghiÖp vô cã hîp thøc, tæ chøc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, c¬ cÊu cã râ rµng vµ thÝch hîp hay kh«ng. Nh­ vËy, tõ doanh nghiÖp cho thÊy KTNB kh«ng chØ giíi h¹n trong bé phËn kÕ to¸n vµ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, chÝnh v× vËy ®· xuÊt hiÖn kiÓm to¸n ho¹t ®éng, kiÓm to¸n tu©n thñ cïng víi kh¸i niÖm kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh . Tãm l¹i KTNB lµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµ nhu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan cho viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng ho¹t ®éng vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh cña BCTC, kiÓm to¸n ho¹t ®éng vµ kiÓm to¸n tÝnh tu©n thñ c¸c qui ®Þnh, c¸c chÕ ®é hiÖn hµnh cña nhµ n­íc vµ cña doanh nghiÖp,...Trªn thùc tÕ KTNB ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¸ m¹nh ë nhiÒu quèc gi¸ trªn thÕ giíi. Nh­ng ë n­íc ta KTNB cßn lµ vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p vµ cßn míi mÎ. V× vËy cÇn ph¶i cã sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh, triÓn khai vµ thùc hiÖn kh«ng nh÷ng ë c¸c doanh nghiÖp mµ cßn ë c¸c tæ chøc tµi chÝnh - tiÒn tÖ (nh­ ng©n hµng), c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc... ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi, th«ng lÖ KTNB kh«ng ®­îc qui ®Þnh bëi ph¸p luËt. Nãi mét c¸ch kh¸c, kh«ng cã qui ®Þnh nµo b¾t buéc mét c«ng ty nhµ n­íc hay t­ nh©n ph¶i cã KTNB. ViÖc quyÕt ®Þnh thµnh lËp bé phËn KTNB ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù tù nguyÖn, tõ yªu cÇu thùc tÕ cña ban gi¸m ®èc. C¸c môc tiªu vµ chøc n¨ng cña KTNB v× thÕ mµ thay ®æi tuú theo yªu cÇu cô thÓ cña ban gi¸m ®èc. 2. Chøc n¨ng cña KTNB Sè liÖu tµi liÖu kÕ to¸n, BTCT cña doanh nghiÖp lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô víi nhµ n­íc, víi c¸c bªn liªn quan víi doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh ®Çy ®ñ, trung thùc, hîp lý cña c¸c sè liÖu kÕ to¸n vµ c¸c th«ng tin trong BCTC ®· ®­îc c«ng bè. Do ®ã nhµ n­íc yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn tæ chøc KTNB nh»m ®¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng vµ ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin ®ã. §Ó thùc hiÖn yªu cÇu KTNB cã 3 chøc n¨ng c¬ b¶n lµ kiÓm tra, x¸c nhËn vµ ®¸nh gi¸. Ph¹m vi kiÓm tra, x¸c nhËn vµ ®¸nh gi¸ cña KTNB bao gåm: Thø nhÊt lµ ®é tin cËy cña th«ng tin tµi chÝnh - kÕ to¸n do kÕ to¸n tæng hîp xö lý vµ tr×nh bµy. Thø hai lµ tÝnh tu©n thñ luËt ph¸p vµ c¸c qui chÕ, c¸c qui ®Þnh cña nhµ n­íc, c¸c qui ®Þnh cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Thø ba lµ tÝnh hiÖu lùc cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Thø t­ lµ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ viÖc sö dông c¸c nguån lùc, lùa chän c¸c ph­¬ng ¸n c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ. 3. NhiÖm vô cña KTNB §Ó lµm ®óng vµ trän vÑn chøc n¨ng cña m×nh, kiÓm to¸n néi bé cã nhiÖm vô sau ®©y: Thø nhÊt lµ kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ tÝnh phï hîp, tÝnh hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng KTNB trong ®¬n vÞ, trong doanh nghiÖp. Thø hai lµ kiÓm tra vµ x¸c nhËn chÊt l­îng, ®é tin cËy cña th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh, cña b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ doanh nghiÖp tr­íc khi tr×nh ký duyÖt vµ c«ng bè. Thø ba lµ kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ sù tu©n thñ luËt ph¸p chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n, chÝnh s¸ch, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh cña héi ®ång qu¶n trÞ, cña ban gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Thø t­ lµ ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë, yÕu kÐm, gian lËn trong qu¶n lý, trong b¶o vÖ tµi s¶n cña doanh nghiÖp, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i tiÕn hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh doanh cña doanh nghiÖp. §©y lµ nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n nhÊt mµ mét cuéc KTNB cÇn ph¶i hoµn thµnh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ th«ng tin cho doanh nghiÖp còng nh­ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn doanh nghiÖp. II. Néi dung h×nh thøc KTNB 1. Néi dung c«ng viÖc cña KTNB §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh kiÓm to¸n cã 3 néi dung c«ng viÖc sau: Mét lµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng Hai lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh Ba lµ kiÓm to¸n tu©n thñ Tuú yªu cÇu cña BG§ vµ c¸c bé phËn ®­îc kiÓm to¸n cïng víi n¨ng lùc, hoµn c¶nh ®iÒu kiÖn cã thÓ thùc hiÖn 3 néi dung c«ng viÖc kiÓm to¸n hay mét trong 3 c«ng viÖc cu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. a) KiÓm to¸n ho¹t ®éng KiÓm to¸n ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶, t¸c dông cña 1 ph­¬ng ¸n kinh doanh, 1 qui tr×nh c«ng nghÖ hay mét lo¹i TSC§ muèn ®­a vµo ho¹t ®éng. KiÓm to¸n ho¹t ®éng sö dông c¸c kü n¨ng kh¸c nhau: kÕ to¸n, tµi chÝnh, kinh tÕ, kü thuËt vµ khoa häc... KÕt thóc cuéc kiÓm toµn th­êng lËp mét b¶n gi¶i tr×nh ®¸nh gi¸, kÕt luËn c¸c mÆt tèt, xÊu göi cho c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn. Néi dung chñ yÕu cña kiÓm to¸n ho¹t ®éng gåm: Thø nhÊt lµ kiÓm tra viÖc huy ®éng, ph©n phèi sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc (nh©n lùc, vËt t­ vµ tµi s¶n, vèn, lîi thÕ kinh doanh...) cña doanh nghiÖp. Thø hai lµ kiÓm tra tÝnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi vµ sö dông thu nhËp, kÕt qu¶ b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Thø ba lµ kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn chøc n¨ng trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp. b) KiÓm to¸n tu©n thñ KiÓm to¸n tu©n thñ lµ th­êng do cÊp trªn kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ cÊp d­íi vÒ viÖc ch¸p hµnh c¸c qui ®Þnh, qui chÕ. Néi dung c«ng viÖc kiÓm to¸n tu©n thñ Thø nhÊt lµ viÖc kiÓm tra tÝnh tu©n thñ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n, chÕ ®é qu¶n lý cña nhµ n­íc vµ t×nh h×nh chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh, qui chÕ cña héi ®ång qu¶n trÞ, cña ban gi¸m ®èc. Thø hai lµ kiÓm tra tÝnh tu©n thñ c¸c qui ®Þnh vÒ nguyªn t¾c, qui tr×nh nghiÖp vô, thñ tôc qu¶n lý cña toµn bé còng nh­ cña tõng kh©u c«ng viÖc, cña tõng biÖn ph¸p trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Thø ba lµ kiÓm tra sù chÊp hµnh c¸c nguyªn t¾c, chÝnh s¸ch, c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n tõ kh©u lËp chøng tõ vËn dông hÖ thèng tµi kho¶n, ghi sæ kÕ to¸n, tæng hîp th«ng tin vµ tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ ®Õn l­u tr÷ tµi liÖu kÕ to¸n... c) KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ nh»m kiÓm tra x¸c nhËn c¸c th«ng tin sè liÖu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc tËp hîp cã trung thùc vµ hîp lý kh«ng, cã phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc kÕ to¸n th«ng dông ®· ®­îc chÊp nhËn kh«ng,... Néi dung c«ng viÖc cña kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ gåm: Thø nhÊt lµ kiÓm tra vµ x¸c nhËn tÝnh kÞp thêi, ®Çy ®ñ, kh¸ch quan, tÝnh tin cËy cña b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ tr­íc khi gi¸m ®èc ký duyÖt vµ c«ng bè. Thø hai lµ kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ ®­îc ra nh÷ng kiÕn nghÞ vµ t­ vÊn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh»m b¶o ®¶m sô hîp lý vµ hiÖu qu¶. 2. C¸c h×nh thøc kiÓm to¸n néi bé Ho¹t ®éng KTNB cã thÓ tiÕn hµnh d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Mçi h×nh thøc kiÓm to¸n ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh vµ tho¶ m·n nh÷ng yªu Çu kh¸c nhau. Tuú tõng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh vµ trong tõng kho¶ng thêi gian kh«ng gian cô thÓ cÇn vµ cã thÓ vËn dông c¸c h×nh thøc kiÓm to¸n mét c¸ch thËt linh ho¹t sao cho cã hiÖu qu¶. Trªn thùc tÕ trong c«ng t¸c KTNB ng­êi ta sö dông c¸c h×nh thøc sau: a) Thø nhÊt lµ kiÓm to¸n toµn diÖn vµ kiÓm to¸n ®Æc biÖt KiÓm to¸n toµn diÖn nh»m vµo toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng kÕ to¸n víi môc ®Ých xem xÐt sù chÝnh x¸c cña tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, ®ång thêi t×m hiÓu xem c¸c tµi liÖu nµy ®· ph¶n ¸nh trung thùc cña t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¬ quan, t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp ch­a. Tr¸i l¹i, kiÓm to¸n ®Æc biÖt (hay kiÓm to¸n chuyªn ®Ò) tËp trung vµo sè nghiÖp vô nhÊt ®Þnh, vÝ dô nh­ kiÓm to¸n ng©n quü, kiÓm to¸n ho¹t ®éng b¸n hµng, kiÓm to¸n chi phÝ, lîi nhuËn,... Tuy nhiªn ®Ó ph©n biÖt gi÷a 2 lo¹i kiÓm to¸n nµy còng kh«ng ®¬n gi¶n, v× ®«i khi 1 cuéc kiÓm to¸n ®Æc biÖt chØ nh×n vµo mét vÊn ®Ò xem c«ng ty cã chia l·i ®óng qui ®Þnh kh«ng, còng ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn mét cuéc kiÓm to¸n hÇu nh­ toµn diÖn míi cã ®ñ yÕu tè ®Ó x¸c ®Þnh. Do ®ã, tiªu chuÈn ph©n biÖt hai lo¹i kiÓm to¸n nµy n»m ë chç bao gåm nhiÒu hay Ýt nghiÖp vô ph¶i kiÓm to¸n. NÕu cuéc kiÓm to¸n chØ nh»m vµo mét ®èi t­îng, mét vÊn ®Ò nµo ®ã ®­îc x¸c ®Þnh râ th× ®ã lµ kiÓm to¸n ®Æc biÖt. Tr¸i l¹i, nÕu cuéc kiÓm to¸n bao qu¸t nhiÒu vÊn ®Ò nh»m vµo nhiÒu môc ®Ých th× ®ã lµ kiÓm to¸n toµn diÖn. b) KiÓm to¸n th­êng xuyªn vµ kiÓm to¸n ®Þnh kú KiÓm to¸n th­êng xuyªn lµ thùc hiÖn c¸c viÖc thÈm tra, xem xÐt liªn tôc, hµng tuÇn, hµng th¸ng trong suèt n¨m. H×nh thøc nµy tá ra kh¸ h÷u hiÖu v× cã thÓ gióp cho viÖc ph¸t hiÖn mau chãng kÞp thêi c¸c sai sãt, nhê ®ã h¹n chÕ ng¨n chÆn ®­îc c¸c t¸c h¹i. Nhê ®ã thùc hiÖn th­êng xuyªn, c¸c cuéc kiÓm to¸n nµy cã t¸c dông ng¨n chÆn, phßng ngõa rÊt hiÖu qu¶. KiÓm to¸n ®Þnh kú chØ nh»m theo dâi t×nh h×nh qua c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kÕ to¸n hµng th¸ng, thµng quý hay c¶ n¨m nghiªn cøu ®¸nh gi¸ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n gi÷a n¨m hay cuèi n¨m ®Ó ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt kÕt luËn, ®¸nh gi¸ c«ng viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do kho¶ng c¸ch vÒ thêi gian kiÓm to¸n c¸ch nhau kh¸ xa nªn nhiÒu khi kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn vÒ c¸c sai tr¸i, tiªu cùc (nÕu cã) ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ khã cã thÓ kh¾c phôc. c) KiÓm to¸n phßng ngõa vµ kiÓm to¸n sau ho¹t ®éng KiÓm to¸n phßng ngõa lµ lo¹i h×nh kiÓm to¸n bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p phßng ngõa ®­îc ¸p dông tr­íc hay ngay sau khi mét nghiÖp vô kÕ to¸n ph¸t sinh nh»m b¶o ®¶m cho bé m¸y kÕ to¸n ho¹t ®éng chuÈn x¸c vµ hîp thøc, lo¹i trõ c¸c sai ph¹m tr­íc hay ngay khi chóng xuÊt hiÖn. KiÓm to¸n sau ho¹t ®éng chØ nh»m xem xÐt kh¶o s¸t ®Ó x¸c ®Þnh xem c¸c sæ kÕ to¸n cã trung thùc chÝnh x¸c kh«ng, ®ång thêi ph¸t gi¸c c¸c vi ph¹m, gian lËn nÕu cã. C«ng viÖc kiÓm to¸n sau ho¹t ®éng thùc hiÖn kh¸c c¸c c«ng viÖc kÕ to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn xong mét thêi gian kh¸ l©u c¸c nghiÖp vô ®· ®­îc ghi vµo sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ lªn b¸o c¸o tµi chÝnh. Hai h×nh thøc nµy mÆc dï cã sù kh¸c nhau nh­ng vÉn cã sù hç trî nhau rÊt h÷u hiÖu. Mét mÆt, chÝnh nhê c¸c kinh nghiÖm, c¸c kÕt luËn ®­îc rót tõ nh÷ng cuéc kiÓm to¸n sau ho¹t ®éng mµ c¸c chuyªn gia míi x©y dùng, thiÕt lËp c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa cho c«ng t¸c kiÓm to¸n phßng ngõa. MÆt kh¸c, viÖc ban hµnh c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa kh«ng chØ ®¬n thuÇn ®­a ra c¸c chØ thÞ, c¸c qui ®Þnh mµ cßn ph¶i cã nh÷ng sù kiÓm to¸n theo dâi sù tu©n thñ, chÊp hµnh n÷a, ®ã lµ mét d¹ng kiÓm to¸n sau ho¹t ®éng ®Çu tiªn. 3. §èi t­îng cña KTNB Còng nh­ kiÓm to¸n nãi chung, KTNB còng cã ®èi t­îng lµ c¸c sai lÇm vµ gian lËn. §èi t­îng cña c«ng t¸c kiÓm to¸n lµ xem xÐt ®¸nh gi¸ sù ®¸nh gi¸ hîp thøc cña c¸c sè liÖu, tµi liÖu kÕ to¸n. §Ó cã thÓ ®¹t ®Õn môc ®Ých nµy c«ng viÖc ph¶i lµm lµ x¸c ®Þnh c¸c sæ kÕ to¸n, c¸c sè liÖu kÕ to¸n ®­îc kiÓm tra kh«ng chøa ®ùng mét sai lÇm hay gian lËn nµo. Do ®ã ®èi t­îng cña kiÓm to¸n lµ lo¹i trõ c¸c sai lÇm vµ gian lËn Sai lÇm vµ gian lËn lµ c¸c khiÕm khuyÕt, c¸c vi ph¹m ®èi víi nguyªn t¾c vµ luËt lÖ kÕ to¸n ®· ®­îc qui ®Þnh. Sù kh¸c biÖt gi÷a sai lÇm vµ gian lËn n»m trong yÕu tè ý ®å. Sai lÇm lµ sù vi ph¹m do bÊt cÈn, v« ý hay kÐm cái mµ ng­êi thùc hiÖn hoµn toµn kh«ng cã. Gian lËn lµ mét sù vi ph¹m do cè t×nh mµ ng­êi thùc hiÖn cã ý ®å ph¹m ph¸p râ rÖt. Trªn thùc tÕ kiÓm to¸n viªn nhiÒu khi khã ph©n biÖt xem sù vi ph¹m nµo lµ sai lÇm vµ sù vi ph¹m nµo lµ gian lËn. X¸c ®Þnh mét tr­êng hîp vi ph¹m lµ cã ý ®å hay kh«ng cã ý ®å hoµn toµn kh«ng ®¬n gi¶n. C¸c d¹ng sai lÇm th­êng gÆp lµ do thiÕu sãt, do ®Þnh kho¶n sai, nhÇm lÉn vÒ ghi sæ vµ chuyÓn kho¶n sæ, nhÇm lÉn do trïng l¾p, sai lÇm bï trõ nhau, sai lÇm vÒ nguyªn t¾c. C¸c h×nh thøc gian lËn th­êng gÆp lµ gian lËn tiÒn b¹c vµ tµi s¶n t¹o dùng t×nh huèng. III. Qui tr×nh vÒ tr×nh tù kiÓm to¸n néi bé Quy tr×nh vÒ tr×nh tù KTNB trong mét doanh nghiÖp bao gåm c¸c b­íc sau: 1) LËp kÕ ho¹ch vµ lùa chän ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n C«ng viÖc chñ yÕu ë b­íc nµy bao gåm Thø nhÊt lµ lËp ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch, x¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung, ph¹m vi vµ thêi gian tiÕn hµnh KTNB. Thø hai lµ x¸c ®Þnh qui m« cuéc kiÓm to¸n, ph­¬ng ph¸p, c¸ch thøc tiÕn hµnh kiÓm to¸n, biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn, tæ chøc lùc l­îng kiÓm to¸n (bao gåm c¶ KTV trong ngoµi doanh nghiÖp vµ c¸c nh©n viªn chuyªn m«n cÇn huy ®éng). 2) C«ng t¸c chuÈn bÞ kiÓm to¸n Sau khi thùc hiÖn song b­íc 1 kiÓm to¸n tiÕn hµnh thùc hiÖn b­íc 2 gåm c¸c c«ng viÖc sau: Thø nhÊt lµ nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n, tµi liÖu liªn quan ®Õn t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, nhiÖm vô kÕ ho¹ch hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn, biÖn ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch, qui ®Þnh cña doanh nghiÖp trong kú kinh doanh sÏ kiÓm to¸n. S¬ bé ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng ho¹t ®éng kinh doanh ¶nh h­ëng ®Õn c¸c mÆt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Thø hai lµ xem xÐt c¸c b¸o c¸o, tµi liÖu, hå s¬ kiÓm to¸n tr­íc ®ã, kÓ c¶ c¸c tµi liÖu bªn ngoµi doanh nghiÖp cã liªn quan ®Õn cuéc kiÓm to¸n; tãm t¾t th«ng tin cÇn ph¶i kiÓm tra trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n s¾p tíi, thu thËp vµ chuÈn bÞ c¸c mÉu, c¸c ch­¬ng tr×nh, c¸c chØ dÉn cho cuéc kiÓm to¸n sÏ ®­îc tiÕn hµnh. 3) Thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n C¸c nhiÖm vô trong b­íc nµy gåm: Mét lµ ph¶i xem xÐt, thu thËp vµ ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng cÇn thiÕt cã liªn quan kÓ c¶ c¸c chøng cø bªn ngoµi doanh nghiÖp. Hai lµ xem xÐt, ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, qui ®Þnh trong thùc tÕ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Ba lµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sai sãt nhÇm lÉn, gian lËn ®èi víi tõng lo¹i nghiÖp vô, tõng ho¹t ®éng kinh tÕ, ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro trong c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh tõ néi bé doanh nghiÖp . Bèn lµ thùc hiÖn ph©n tÝch, kh¶o s¸t,c¸c kho¶n môc chÝnh, kh¶o s¸t, bæ xung c¸c chi tiÕt, xem xÐt c¸c sù kiÖn tiÕp sau, ®ang kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n. N¨m lµ c¸c b­íc tiÕn hµnh thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n ph¶i theo ®óng qui tr×nh cña mét cuéc kiÓm to¸n vµ c¸c b­íc tiÕn hµnh kiÓm to¸n ph¶i ®­îc ghi nhËn trªn tµi liÖu hå s¬ kiÓm to¸n . 4. KÕt thóc cuéc kiÓm to¸n Lµ b­íc cuèi cïng cña mét cuéc kiÓm to¸n Khi kÕt thóc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. Trong b¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i tr×nh bµy ®Çy ®ñ c¸c néi dung vµ kÕt qu¶ kiÓm to¸n theo môc tiªu, yªu cÇu ®· ®Ò ra cho tõng cuéc kiÓm to¸n, c¸c ph©n tÝch ®Çy ®ñ, hîp lý cña b¸o c¸o kiÓm to¸n, b¸o c¸o kÕt qu¶ tõ hµng n¨m tr­íc khi tr×nh ký duyÖt, ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ vµ biÖn ph¸p xö lý c¸c sai sãt, gian lËn, c¸c vi ph¹m, nªu c¸c gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp. Phóc tra kÕt qu¶ kiÓm to¸n lµ c«ng viÖc tiÕp sau cuéc kiÓm to¸n nh»m kiÓm tra l¹i viÖc triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng kiÕn nghÞ, nh÷ng ®Ò nghÞ xö lý vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®· nªu trong b¸o c¸o kiÓm to¸n ë c¸c bé phËn qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh doanh cña doanh nghiÖp. IV. Sù cÇn thiÕt ph¶i kiÓm to¸n néi bé ë c¸c NHTM XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé cho thÊy sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña KTNB lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt trong mäi ngµnh mäi lÜnh vùc trong nÒn KTQD, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho c¸c chñ thÓ n¾m b¾t chÝnh x¸c vÒ nh÷ng th«ng tin cña chÝnh m×nh vµ c¸c ®èi t¸c cña m×nh... 1. Kh¸i niÖm vÒ KTNB trong c¸c NHTM KTNB cña c¸c NHTM lµ c¬ quan chøc n¨ng gióp Héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng gi¸m ®èc x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng th«ng tin hîp lý vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, viÖc chÊp hµnh c¸c qui chÕ, chÝnh s¸ch cña cÊp trªn, cña ngµnh, cña nhµ n­íc, x¸c ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n vµ hîp lý cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, cña c¶ hÖ thèng. §ång thêi lµ c¬ së ®Ó kiÓm to¸n viªn ®éc lËp xem xÐt trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n vµ x¸c nhËn b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m. 2. §Æc tr­ng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM : Theo quan ®iÓm chung trªn thÕ giíi th× ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng vµ kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ. Theo ph¸p lÖnh ng©n hµng ViÖt Nam NHTM lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Tãm l¹i, NHTM còng gièng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c ë chç nã còng cã mét hÖ thèng c¬ cÊu tæ chøc vµ môc tiªu ho¹t ®éng cao nhÊt còng vÉn lµ lîi nhuËn lµ viÖc ®a d¹ng ho¸ vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp vµ NHTM. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ®Æc tr­ng quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM cã thÓ lµ mang tÝnh rñi ro cao, rñi ro mang tÝnh qui luËt nh­ rñi ro tÝn dông, hèi ®o¸i... TÝnh rñi ro cao mang tÝnh qui luËt trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n. Thø nhÊt, cã thÓ kÓ ®Õn lµ do c¸c NHTM ho¹t ®éng dùa trªn c¬ së thu hót tiÒn cña kh¸ch hµng (d­íi h×nh thøc nhËn tiÒn göi, huy ®éng b»ng KP, kú phiÕu vµ ®i vay...) , víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, ®Çu t­ vµ c¸c nghiÖp vô thanh to¸n. Nh­ vËy NHTM tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña m×nh th«ng qua viÖc sö dông kh«ng chØ b»ng nguån vèn tù cã cña m×nh mµ chñ yÕu b»ng nguån vèn tÝn dông huy ®éng cña kh¸ch hµng. NÕu nh­ NHTM kh«ng thu håi ®­îc sè nî mµ hä ®· cho vay hoÆc ®Çu t­ còng gÆp ph¶i rñi ro th× kh«ng nh÷ng hä bÞ mÊt nguån vèn tù cã cña b¶n th©n mµ cßn cã nguy c¬ kh«ng thÓ hoµn tr¶ ®­îc sè tiÒn ®· huy ®éng cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n cña ng©n hµng vµ ®©y lµ rñi ro lín nhÊt cña NHTM. Thø hai, do NHTM lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Æc biÖt, nã kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp b×nh th­êng ë chç NHTM ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông, thanh to¸n mµ tiÒn tÖ lu«n lu«n g¾n liÒn víi rñi ro, rñi ro vÒ sù biÕn ®éng gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn. Do ®ã mµ ho¹t ®éng cña NHTM còng g¾n liÒn víi rñi ro. Thø ba, ho¹t ®éng cña NHTM g¾n liÒn víi mét m¶ng trong nÒn KTQD nÕu nh­ tr×nh ®é ph¸p lý vµ kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh cña c¸c cÊp l·nh ®¹o chØ cÇn cã mét chót s¬ xuÊt lµ cã thÓ g©y ra thiÖt h¹i lín cho nÒn kinh tÕ rÊt dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¸ s¶n lan truyÒn gi÷a c¸c NHTM trong nÒn kinh tÕ. Thø t­, rñi ro cã thÓ ®Õn víi bÊt kú mét ng©n hµng nµo nÕu nh­ nã kh«ng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, kh«ng t×m cho m×nh mét chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng. Rñi ro mang tÝnh chñ quan cña con ng­êi còng lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Rñi ro ®ã cã thÓ lµ do: Mét lµ, tr×nh ®é qu¶n lý, kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh cña c¸c cÊp l·nh ®¹o. Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña c¸c NHTM n¨m 1996-1997 vÉn cßn mét sè c¸n bé l·nh ®¹o ng©n hµng tr×nh ®é chuyªn m«n ch­a toµn diÖn, ch­a n©ng cao. Bªn c¹nh ®ã cã mét sè kh¸c trong khi qu¶n lý ®iÒu hµnh cßn thÓ hiÖn tÝnh quan liªu, thiÕu s©u s¸t, bu«ng láng qu¶n lý. Tõ ®ã dÉn ®Õn hµng lo¹t tr­êng hîp c¸c phßng tÝn dông, kÕ to¸n thùc hiÖn nghiÖp vô kh«ng ®óng quy ®Þnh cña NHNN. TÊt c¶ nh÷ng sai sãt ®ã nh×n bÒ ngoµi tuy kh«ng nghiªm träng nh­ng chóng cã thÓ ®­a ®Õn nh÷ng ruØ ro khã l­êng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Hai lµ, phÈm chÊt c¸n bé ng©n hµng: PhÇn lín c¸n bé ng©n hµng c¸c NHTM ViÖt Nam ®Òu cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn kh«ng Ýt c¸n bé ng©n hµng cã nh÷ng hµnh vi kh«ng ®óng víi phÈm chÊt c¸n bé ng©n hµng, lîi dông chøc quyÒn hoÆc s¬ hë cña chÝnh s¸ch, chÕ ®é lµm thÊt tho¸t tµi s¶n cña nhµ n­íc. Ba lµ, kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i vµo qu¶ lý. HiÖn nay, kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lý cßn ch­a cao nªn c«ng t¸c qu¶n trÞ ®iÒu hµnh cña c¸c cÊp l·nh ®¹o ng©n hµng ®èi víi c¸c chi nh¸nh trùc thuéc ch­a ®­îc nhanh chãng vµ nh¹y bÐn. §iÒu nµy cã thÓ ®em ®Õn rñi ro mÊt c¸c c¬ héi kinh doanh cña ng©n hµng. Bèn lµ, chÊt l­îng c«ng t¸c kiÓm so¸t néi bé ë c¸c NHTM: HiÖn nay c«ng t¸c kiÓm so¸t néi bé ë c¸c NHTM cßn mang nÆng tÝnh h×nh thøc, chiÕu lÖ, thùc hiÖn kh«ng ®Òu ®Æn, thiÕu th­êng xuyªn vµ thiÕu n¨ng ®éng. Do ®ã kÕt qu¶ mang l¹i th­êng chØ ®Ó söa sai sãt, rót kinh nghiÖm cho giai ®o¹n tiÕp sau nhiÒu h¬n lµ ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c sai sãt, rñi ro s¾p x¶y ra. Cßn nhiÒu vÊn ®Ò cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM cã thÓ xuÊt ph¸t tõ phÝa kh¸ch hµng, cã thÓ lµ tõ phÝa ng©n hµng vµ còng cã thÓ lµ do kh¸ch quan (khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, ®éng ®Êt, l¹m ph¸t ... ), cã thÓ cßn xuÊt ph¸t tõ c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc... Tãm l¹i, cã thÓ nãi, ng©n hµng lµ nghÒ cña rñi ro. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c lo¹i rñi ro lu«n lu«n bao v©y, r×nh rËp ng©n hµng.Khi cã bÊt kú mét sai sãt, s¬ hë nµo chóng còng cã thÓ xuÊt hiÖn ®Ó lµm cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng sa sót vµ ph¸t s¶n. 3. Sù cÇn thiÕt ph¶i KTNB trong c¸c NHTM XuÊt ph¸t tõ ®Æc tr­ng trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM mang tÝnh rñi ro cao c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro ®· buéc c¸c NHTM trong bÊt cø mét m«i tr­êng, chÕ ®é x· héi nµo còng ®Òu ph¶i biÕt c¸ch ®Þnh d¹ng ®­îc c¸c rñi ro vµ chÕ ngù sù xuÊt hiÖn cña chóng th× c¸c NHTM míi cã thÓ tån t¹i ®­îc. Tõ ®iÒu trªn, chóng ta kh«ng ng¹c nhiªn khi hÇu hÕt c¸c NHTM ë nh÷ng n­íc tiªn tiÕn ®Òu cã hÖ thèng ph©n tÝch, dù ®o¸n rñi ro ®Ó chÕ ngù sù xuÊt hiÖn vµ ph¸ ho¹i cña chóng ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. HÖ thèng ph©n tÝch, ®Þnh d¹ng rñi ro chÕ nghù ®ã chÝnh lµ "kiÓm to¸n néi bé". MÆc dï lµ mét n­íc chËm ph¸t triÓn, ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam ra ®êi muén h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh­ng c¸c NHTM ViÖt Nam còng kh«ng thÓ n»m ngoµi tÝnh qui luËt nãi trªn ®Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng trong m«i tr­êng c¹nh tranh th× viÖc tæ chøc c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé thùc sù lµ vÊn ®Ò bøc thiÕt. H¬n n÷a KTNB gióp cho c¸c NHTM c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, th«ng tin cã gi¸ trÞ x¸c thùc t¹o ®iÒu kiÖn cñng cè niÒm tin, uy tÝn, søc m¹nh t¨ng ­u thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. §©y chÝnh lµ mét trong sè c¸c môc tiªu cña c¸c NHTM. Thªm vµo ®ã, hiÖn nay phÇn lín c¸c NHTM ë ViÖt Nam th­êng cã c¸c chi nh¸nh vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn thùc hiÖn h¹ch to¸n ®éc lËp hay c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp. Nh­ vËy trong mét NHTM c¸c hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc x©y dùng tõ nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh ë c¸c c¬ së trùc tiÕp giao dÞch. Do vËy khi tæng hîp quyÕt to¸n toµn NHTM th× cÇn thiÕt ph¶i thÈm tra, xem xÐt, ®¸nh gi¸ cho ®óng chuÈn mùc tõng nghiÖp vô ph¸t sinh, tõng lo¹i b¸o c¸o tµi chÝnh. §Ó thÈm tra, xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh tõ c¬ së cho phï hîp víi c¸c lo¹i chuÈn mùc th× cÇn thiÕt ph¶i cã ®éi ngò KTVNB tiÕn hµnh kiÓm to¸n vµ ký x¸c nhËn vµo tõng lo¹i b¸o c¸o tr­íc khi tËp hîp toµn ng©n hµng. Nãi tãm l¹i, trong giai ®o¹n hiÖn nay c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. KTNB trë nªn hÕt søc cÇn thiÕt. ViÖc thùc hiÖn KTNB trong c¸c NHTM t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM lu«n cã ý thøc tù hoµn thiÖn c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, n©ng cao vµ cñng cè niÒm tin, uy tÝn cña ng©n hµng trªn thÞ tr­êng, lµ ®iÒu kiÖn v« cïng quan träng ®èi víi sù tån t¹i cña c¸c NHTM. Do dã, c¸c NHTM kh«ng nh÷ng ph¶i lµm tèt c«ng t¸c KTNB mµ cßn biÕn nã trë thµnh mét c«ng cô c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr­êng. 4. C¸c lo¹i KTNB trong ng©n hµng KTNB trong ng©n hµng ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau dùa vµo c¸c giai ®o¹n ph¸t sinh, thùc hiÖn vµ kÕt thóc nghiÖp vô ng©n hµng vµ mçi lo¹i l¹i cã t¸c dông cô thÓ kh¸c nhau. Thø nhÊt, lµ kiÓm to¸n giai ®o¹n 1 : cßn gäi lµ kiÓm to¸n tr­íc. Trong cuéc kiÓm to¸n giai ®o¹n nµy nhê vµo sù thµnh th¹o vÒ c¸c qui ®Þnh, qui chÕ kiÓm to¸n viªn néi bé cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý cña hå s¬, chøng tõ tr­íc khi nghiÖp vô ®­îc thùc hiÖn. Thø hai, lµ kiÓm to¸n giai ®o¹n 2 : cßn gäi lµ kiÓm to¸n trong cña quy tr×nh thùc hiÖn. Giai ®o¹n nµy c¸c kiÓm to¸n viªn lùa chän c¸ch thø, ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ¸p dông thÝch hîp phô thuéc vµo tõng nghiÖp vô vµ tõng lo¹i rñi ro kh¸c nhau. T¸c dông cña kiÓm to¸n giai ®o¹n nµy lµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn, h¹n chÕ kh¶ n¨ng x¶y ra lÖch l¹c, sai sãt nh­ thùc hiÖn kh«ng ®óng tr×nh tù nghiÖp vô qui ®Þnh, sai sãt vÒ thñ tôc hoÆc sai sãt vÒ sè tiÒn nh»m ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng thiÖt h¹i vÒ sau. Thø ba, lµ kiÓm to¸n giai ®o¹n 3 : cßn gäi lµ kiÓm to¸n sau. Lo¹i kiÓm to¸n nµy ®­îc thùc hiÖn khi nghiÖp vô ®· hoµn thµnh. KiÓm to¸n sau ngoµi viÖc kiÓm tra l¹i hå s¬ chøng tõ nghiÖp vô, rµ so¸t l¹i tÝnh hîp lý, hîp lÖ cña nghiÖp vô ë 2 giai ®o¹n tr­íc, cßn cã t¸c dông ph¸t hiÖn ra nh÷ng hiÖn t­îng bÊt th­êng trong nh÷ng nghiÖp vô ®· hoµn thµnh. Nh­ vËy sù an toµn trong kinh doanh tiÒn tÖ - tÝn dông cña c¸c NHTM phÇn lín lµ dùa vµo c«ng t¸c kiÓm so¸t néi bé vµ kiÓm to¸n néi bé. Do ®ã, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c NHTM ViÖt Nam cµng ph¶i n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n néi bé t¹o ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m an toµn cho c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh m×nh. 5. Néi dung c«ng t¸c KTNB trong hÖ thèng NHTM ë ViÖt Nam Néi dung c«ng t¸c KTNB trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam thÓ hiÖn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña KTNB nh­ng nã ®­îc chi tiÕt vµ cô thÓ bao gåm c¸c lÜnh vùc chñ yÕu sau ®©y : Thø nhÊt lµ kiÓm to¸n vÒ chÊp hµnh c¸c qui ®Þnh cña héi ®ång qu¶n trÞ vÒ c¸c chÕ ®é liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, c¸c qui ®Þnh, chÝnh s¸ch cña ngµnh, cña Nhµ n­íc. Thø hai, lµ kiÓm to¸n vÒ c¸c nghiÖp vô kinh doanh nh­ nghiÖp vô kinh doanh tÝn dông, nghiÖp vô hèi ®o¸i, dÞch vô thanh to¸n, nghiÖp vô b¶o l·nh... kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh hµng quý, hµng n¨m. Trong t­¬ng lai, hµng n¨m b¶ng thèng kª tµi s¶n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña NHNN sÏ do tæng kiÓm to¸n Nhµ n­íc kiÓm to¸n vµ x¸c nhËn; b¶ng tæng kÕt tµi s¶n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña NHTM sÏ do kiÓm to¸n ®éc lËp kiÓm to¸n vµ x¸c nhËn. Tuy nhiªn ®Ó cã ®­îc qu¸ tr×nh kiÓm to¸n Nhµ n­íc vµ kiÓm to¸n néi bé th× c¸c NHTM tr­íc hÕt ph¶i thùc hiÖn kiÓm to¸n néi bé. KTNB thùc hiÖn cµng s¸t víi thùc tÕ c¸c th«ng tin thu ®­îc tõ b¸o c¸o kiÓm to¸n cµng cã ®é tin cËy cao. Do ®ã cµng cã ý nghÜa ®èi víi chÝnh doanh nghiÖp vµ c¸c chñ thÓ liªn quan. Trong néi dung kiÓm to¸n néi bé ®¬n vÞ c¸c NHTM, th«ng th­êng kiÓm to¸n néi bé sÏ tiÕn hµnh kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sau : B¶ng c©n ®èi tµi s¶n, B¸o c¸o thu chi tiÒn tÖ, B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, B¸o c¸o c¸c kho¶n cho vay, b¶o l·nh vµ më th­ tÝn dông nhËp hµng tr¶ chËm. §Ó cã thÓ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c KTNB nh»m b¶o ®¶m an toµn cho ho¹t ®éng cña m×nh, c¸c NHTM ph¶i ban hµnh c¸c qui ®Þnh vÒ KTNB vµ tæ chøc kiÓm to¸n toµn bé ho¹t ®éng tõng thêi kú, tõng lÜnh vùc tõ ®ã ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®éc lËp vµ chÝnh x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ thùc tr¹ng tµi chÝnh cña m×nh. PhÇn II: thùc tr¹ng c«ng t¸c KTNB trong c¸c NHTM vµ nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt I. Thùc tr¹ng, khã kh¨n trong c«ng t¸c KTNB ë c¸c NHTM Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng ngõng lín m¹nh c¶ vÒ l­îng còng nh­ chÊt. TÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng 3 n¨m 1999 ca rn­íc cã 6 ng©n hµng quèc doanh, 51 NHTM cæ phÇn, 25 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, 4 ng©n hµng liªn doanh víi n­íc ngoµi, 13 c«ng ty tµi chÝnh vµ c«ng ty cho thuª tµi chÝnh, 996 quü tÝn dông nh©n d©n. HÖ thèng m¹ng l­íi ng©n hµng quèc doanh còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, më réng ®Õn mäi vïng cña ®Êt n­íc. Sù lín m¹nh cña hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông nãi chung vµ cña hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Cïng víi sù lín m¹nh ®ã, KTNB còng ®i vµo ho¹t ®éng vµ trë thµnh mét bé phËn quan träng trong c¸c NHTM. 1. Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c KTNB trong c¸c NHTM C«ng t¸c KTNB ®­îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c ng©n hµng nãi riªng chØ míi vµi n¨m trë l¹i ®©y nªn nh÷ng sè liÖu tæng kÕt vÒ c«ng t¸c nµy rÊt h¹n chÕ vµ mang tÝnh chÊt chung chung bëi c«ng t¸c nµy ch­a ®­îc tæng kÕt trªn ph¹m vi réng. Nh­ng KTNB ®· nhanh chãng thÓ hiÖn tÝnh hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c kiÓm tra, x¸c nhËn gióp cho c¸c ng©n hµng cã ®­îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña m×nh. Tr­íc hÕt, cÇn ®Ò cËp ®Õn m« h×nh tæ chøc c«ng t¸c KTNB trong c¸c NHTM hiÖn nay. HiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c ng©n hµng ®Òu thùc hiÖn c«ng t¸c KTNB nh­ng víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau tuú thuéc vµo qui m« ho¹t ®éng. §èi víi c¸c NHTM lín, ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn réng møc ®« c¸c ho¹t ®éng göi tiÒn, rót tiÒn, cho vay, thanh to¸n nhiÒu, ph¸t sinh nhiÒu nghiÖp vô vµ c¸c nghiÖp vô còng phøc t¹p h¬n. Do ®ã c¸c c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c NHTM nµy th­êng lµ rÊt lín. Nªn ë c¸c NHTM lín th­êng cã mét bé phËn ®­îc t¸ch riªng ra lµm c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé. Sè ng­êi trong bé phËn kiÓm to¸n néi bé phô thuéc qui m« cña mçi NHTM. §èi víi c¸c NHTM nhá hoÆc lµ c¸c chi nh¸nh NHTM vÝ dô nh­ chi nh¸nh cña c¸c NHTM quèc doanh ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn hÑp còng cã mét bé phËn ®­îc t¸ch riªng ra lµm c«ng t¸c KTNB - bé phËn nµy th­êng th­êng lµ trùc thuéc gi¸m ®èc (Ban gi¸m ®èc). C¸c kiÓm to¸n viªn néi bé ng©n hµng thùc chÊt, theo thèng kª th­êng lµ c¸n bé c«ng nh©n viªn (th­êng lµ kÕ to¸n viªn) ®­îc ®¬n vÞ cö ®i ®µo t¹o ng¾n h¹n råi quay trë l¹i lµm nhiÖm vô víi t­ c¸ch lµ KTVNB. Bé phËn KTNB ho¹t ®éng do yªu cÇu cña gi¸m ®èc ng©n hµng, hoÆc cña chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ ng©n hµng ®ã. Th«ng th­êng, KTNB thùc hiÖn theo ®Þnh kú th¸ng hoÆc n¨m. Thø hai, vÒ qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c KTNB NHTM. Khi cã yªu cÇu KTNB, bé phËn KTNB tiÕn hµnh ®óng theo c¸c b­íc cña mét cuéc KTNB nãi chung. Tuy nhiªn do tr×nh ®é h¹n chÕ nªn viÖc lËp kÕ ho¹ch cßn nhiÒu thiÕu sãt nhiÒu khi kh«ng ®Çy ®ñ, c«ng t¸c chuÈn bÞ kiÓm to¸n cßn s¬ sµi, do ®ã viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch cã hiÖu qu¶ kh«ng cao. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay tõ khi c¸c NHTM thùc hiÖn KTNB, KTNB ®· cã t¸c dông rÊt lín trong c«ng t¸c hç trî cho c¸c bé phËn kh¸c nh­ bé phËn kÕ to¸n, bé phËn kiÓm so¸t, kiÓm kª ng©n quü. Cã thÓ ®­a ra mét sè t¸c dông cô thÓ sau: Mét lµ, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña NHTM ®ã lµ NHTM th­êng ®· giµnh riªng mét l­îng tiÒn lín vµ nh÷ng chøng tõ cã gi¸ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n. L­îng tiÒn nµy võa ®­îc dïng lµm dù tr÷, võa ®­îc dïng ®Ó ®iÒu chuyÓn, thanh to¸n. PhÇn lín tµi s¶n cña ng©n hµng lµ tiÒn mÆt vµ c¸c giÊy tê cã thÓ giao dÞch ®­îc. Do tÝnh chÊt cña tµi s¶n n¾m gi÷ mµ mét ng©n hµng rÊt dÔ bÞ tæn th­¬ng khi cã gian lËn vµ sai sãt ®Æc biÖt lµ tÝnh chÊt chuyÓn ®æi cao cña tiÒn mÆt, sÐc vµ c¸c chøng tõ cã gi¸ kh¸c. ViÖc thùc hiÖn KTNB ®· gióp cho c¸c NHTM t×m ra nh÷ng sai sãt nµy vµ söa ch÷a, hoµn thiÖn chóng ®óng lóc, tr¸nh ®­îc c¸c sai sãt gian lËn kÐo theo tõ vÊn ®Ò ®ã. Hai lµ, do NHTM th­êng tham gia vµo c¸c giao dÞch lín, víi sè l­îng tiÒn tÖ rÊt lín, c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh nhiÒu, viÖc nhÇm lÉn trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n lµ khã tr¸nh khái. HÇu hÕt c¸c tr­êng hîp kÕ to¸n cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh­ng khi thùc hiÖn c«ng t¸c KTNB t¹o ®iÒu kiÖn gióp cho viÖc rµ so¸t cña c¸c nh©n viªn kÕ to¸n nhanh h¬n. Ba lµ, c¸c NHTM th­êng tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh víi mét m¹ng l­íi c¸c chi nh¸nh, c¸c phßng giao dÞch tr¶i réng theo c¸c khu vùc hµnh chÝnh. V× vËy, viÖc ph©n cÊp qu¶n lý ®iÒu hµnh kinh doanh, chØ tiªu tµi chÝnh lµ ®iÒu tÊt yÕu. Bªn c¹nh ®ã lµ sù ph©n t¸n vÒ ho¹t ®éng h¹ch to¸n kÕ to¸n, ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t. NÕu nh­ cø tiÕp tôc tiÕn hµnh duy tr× chÕ ®é quyÕt to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nh­ hiÖn nay lµ c¸c ®¬n vÞ c¬ së lËp c¸c b¸o c¸o trªn c¬ së c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh tõ c¬ së vµ göi b¸o c¸o lªn trung t©m ®iÒu hµnh kiÓm tra xem xÐt s¬ bé sau ®ã tËp hîp toµn bé hÖ thèng NHTM. Nh­ vËy râ rµng c¸ch lµm nµy kh«ng ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cao mµ th«ng th­êng th× c¸c ®¬n vÞ lËp b¸o c¸o cã thÓ lµ cè ý dÊu ®Ó nh÷ng kho¶n cã lîi cho ®¬n vÞ hä hay nh÷ng ®iÒu kh«ng tèt cã h¹i ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh h×nh ph©n phèi kÕt qu¶ thu nhËp cña ®¬n vÞ m×nh. MÆt kh¸c, còng cã thÓ cã nh÷ng kho¶n sai sãt mµ tù b¶n th©n ®¬n vÞ c¬ së kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ra khi lËp baã c¸o quyÕt to¸n. ViÖc thùc hiÖn KTNB sÏ gióp cho c¸c chÝnh s¸ch ng©n hµng kiÓm tra vµ t¸c nh©n ngay tÝnh trung thùc hîp lý vÒ c¸c th«ng tin mµ chi nh¸nh chuÈn bÞ tr×nh lªn trung t©m. Do ®ã khi tËp hîp toµn ngµnh hÖ thèng NHTM th× bé phËn KTVNB cña trung t©m cÇn x¸c ®Þnh l¹i nh÷ng th«ng tin ®ã mét lÇn n÷a víi c¸c d÷ liÖu ®· thu thËp ®­îc. ChÝnh v× vËy mµ khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n trong toµn bé hÖ thèng NHTM, c¸c NHTM sÏ tr¸nh ®­îc khèi l­îng c«ng viÖc dån dËp vµ tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, kÕt qu¶ kiÓm tra vµ x¸c nhËn cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n. Tõ ®©y, cã thÓ nãi KTNB gióp c¸c NHTM rót ng¾n ®­îc c¸c thñ tôc. C¸c c«ng viÖc, c«ng t¸c nghiÖp vô ®­îc chuyÓn vÒ mét mèi. Bèn lµ, viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé gióp c¸c ng©n hµng thóc ®Èy, hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé. B»ng c¸c chøc n¨ng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ x¸c nhËn KTNB sÏ hç trî cho ho¹t ®éng kiÓm so¸t, lµm gi¶m nhÑ c«ng t¸c thanh tra tõ bªn ngoµi. N¨m lµ, c¸c NHTM thùc hiÖn c«ng t¸c KTNB tèt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao uy tÝn cña m×nh, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc nh×n nhËn th«ng qua khèi l­îng tiÒn göi t¨ng nhanh, quy m« tÝn dông lín vµ t¨ng tr­ëng liªn tôc. Trong toµn ngµnh ng©n hµng, trong c¸c n¨m gÇn ®©y, l­îng vèn huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng t¨ng nhanh, b×nh qu©n kho¶ng 25-30%/n¨m. NÕu nh­ n¨m 1997, l­îng vèn huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng t¨ng 31,6% so víi n¨m 1996 th× ®Õn n¨m 1998, tèc ®é huy ®éng tuy t¨ng chËm l¹i nh­ng vÉn ®¹t 25% so víi n¨m 1997. Cïng víi kh¶ n¨ng huy ®éng vèn t¨ng, qui m« tÝn dông cña ng©n hµng còng më r«ng so víi n¨m 1996; n¨m 1997 t¨ng 27,1%; n¨m 1998 t¨ng 25%; n¨m 1999 t¨ng 19%. KÕt qu¶ nµy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, KTNB còng ®ãng gãp mét phÇn quan träng. Ngoµi ra, KTNB cßn gióp cho c¸c NHTM rÊt nhiÒu trong c«ng t¸c chuÈn bÞ phßng ngõa rñi ro, trÝch lËp dù phßng tæn thÊt,... Nãi tãm l¹i, thùc hiÖn c«ng t¸c KTNB gióp cho ng©n hµng ®Þnh d¹ng ®­îc mét sè rñi ro tõ ®ã cã kh¶ n¨ng gióp ng©n hµng chèng ®ì tr¸nh khái nh÷ng rñi ro ®ã, n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Tõ ®©y cã thÓ nãi r»ng ho¹t ®éng KTNB trong c¸c NHTM kh«ng nh÷ng t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®ã mµ cßn t¹o ra sù æn ®Þnh vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña toµn ngµnh ng©n hµng. 2) Nh÷ng khã kh¨n trong c«ng t¸c KTNB ë c¸c NHTM Nh­ ®· ph©n tÝch trªn, ho¹t ®éng KTNB ®· gióp cho c¸c NHTM kiÓm tra, x¸c nhËn c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña m×nh, gióp c¸c ng©n hµng ®Þnh d¹ng ®­îc c¸c rñi ro,... Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng KTNB, bé phËn nµy còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c. Mét lµ, tr×nh ®é chuyªn m«n cña KTVNB. Thùc tÕ hiÖn nay ë n­íc ta, ®éi ngò nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n s©u réng vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n lµ rÊt Ýt vµ hÇu hÕt l¹i lµ c¸c quan chøc trong c¸c c«ng ty kiÓm to¸n lín. N­íc ta l¹i ch­a cã tr­êng ®¹i häc nµo ®µo t¹o chÝnh qui vÒ chuyªn ngµnh kiÓm to¸n. Do ®ã hÇu hÕt c¸c KTVNB trong c¸c ng©n hµng ®Òu ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c c¸n bé nh©n viªn trong ngµnh ng©n hµng sau khi ®­îc ng©n hµng cö ®i ®µo t¹o mét thêi gian. ChÝnh v× thÕ hä kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu t­êng tËn vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n. Do ®ã tr×nh ®é chuyªn m«n cña hä kh«ng cao. §iÒu nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong sè nh÷ng v­íng m¾c lín cña chóng ta trong lÜnh vùc kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n néi bé nãi riªng. Hai lµ, tÝnh chÊt ph¸p lý cña c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé trong c¸c ng©n hµng: Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña KTNB trong giai ®o¹n hiÖn nay ®ßi hái mçi ®¬n vÞ nãi chung vµ mçi ng©n hµng ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n qui ®Þnh cho c«ng t¸c nµy dÔ dµng thùc hiÖn. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, viÖc x©y dùng hÖ thèng c¸c v¨n b¶n qui ®Þnh vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý, chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña bé phËn KTNB mµ mçi ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn lµ hÕt søc khã kh¨n. Bëi v× hÖ thèng c¸c v¨n b¶n nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi bé phËn KTNB gióp cho c¸c KTVNB cã c¨n cø ph¸p lý vµ ®Þnh h­íng trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô, thÓ hiÖn møc ®é quan t©m kh¸c nhau ®èi víi lÜnh vùc KTNB ë mét ng©n hµng lµ mét nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng cña ho¹t ®éng KTNB. Ba lµ, xuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c KTVNB cßn h¹n chÕ vµ thiÕu nh÷ng c¨n cø ph¸p lý cho c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé lµm cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy diÔn ra chËm ch¹p, gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n ®Æc biÖt trong c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ lùa chän ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. Vµ khi ®· lËp ®­îc kÕ ho¹ch råi nh­ng c«ng t¸c chuÈn bÞ l¹i kh«ng hoµn thiÖn nhiÒu khi cßn lµm sai lÖch kÕ ho¹ch ®· v¹ch ra. Bèn lµ, ho¹t ®éng KTNB cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n lµ do tÝnh chÊt ho¹t ®éng trong c¸c NHTM. Cô thÓ lµ: Thø nhÊt, do khèi l­îng giao dÞch ë c¸c NHTM lµ rÊt lín, khèi l­îng tiÒn tÖ còng lín nªn hiÖn nay hÇu hÕt c¸c NHTM ®Òu ph¶i cã hÖ thèng m¸y vi tÝnh trî gióp. Tr­íc ®©y, nãi chung c¸c nghiÖp vô ®Òu cã chøng tõ gèc ®Ó chøng minh vµ hÇu hÕt c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh xö lý lµ râ rµng ®èi víi ng­êi sö dông vµ ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn. Víi khèi l­îng c«ng viÖc ngµy mét lín h¬n cña d÷ kiÖn vµ sù phøc t¹p h¬n vÒ ho¹t ®éng th× ®iÒu nµy kh«ng cßn thùc tÕ n÷a. Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng xö lý d÷ kiÖn ®iÖn tö trªn thùc tÕ ®· n©ng cao rÊt nhiÒu n¨ng lùc kiÓm so¸t cña ng©n hµng vµ ng­îc l¹i, ®iÒu nµy ®ang lµm n¶y sinh nhiÒu lo¹i rñi ro kh¸c xuÊt ph¸t tõ lçi cña m¸y tÝnh vµ gian lËn cña m¸y tÝnh g©y nªn. Bëi v×, ë ®Çu vµo, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ cã thÓ ®­îc nhËp trùc tiÕp vµo m¸y tÝnh th«ng qua thiÕt bÞ ®Çu cuèi vµ nh÷ng bót to¸n nµy cã thÓ kh«ng dùa trªn c¸c chøng tõ gèc. Cßn nÕu nh­ nã thiÕu mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt hoÆc chÝnh b¶n th©n bé phËn KTNB còng nh­ cho c¸c NHTM. Do c«ng t¸c KTNB ë ViÖt Nam míi ®­îc ¸p dông kh«ng l©u nªn v× thÕ mµ nh÷ng khã kh¨n trong ho¹t ®éng nµy lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. §iÒu nµy ®ßi hái chÝnh mçi Ng©n hµng ph¶i nhËn thøc ®­îc vµ nhanh chãng t×m c¸ch kh¾c phôc ®Ó cho c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé kh«ng nh÷ng hoµn chØnh mµ cßn trë thµnh mét c«ng cô ®¾c lùc thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng cña chÝnh Ng©n hµng ®ã. II. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p vµ ý kiÕn ®Ò xu¸t nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé ë c¸c NHTM 1. Mét sè gi¶i ph¸p XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thùc tr¹ng vµ khã kh¨n trªn, c¸c NHTM ph¶i tù nghiªn cøu vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh nh»m lµm cho tæ chøc m×nh ngµy cµng lín m¹nh lªn trong thÞ tr­êng c¹nh tranh. Trªn thùc tÕ nhiÒu n¨m gÇn ®©y c¸c Ng©n hµng còng ®· tõng thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p vµ ®· ®¹t ®­îc mét sè hiÖu qu¶: Mét lµ, gi¶i ph¸p mang tÝnh thiÕt thùc nhÊt ph¶i lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cã thÓ t¸c ®éng ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c KTNB. Bëi v× tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c KTNB quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng cña c«ng t¸c KTNB. Do ®ã c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao ®­îc tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c KTNB. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy th× c¸c NHTM cÇn ph¶i liªn tôc cho c¸c KTNB tham dù c¸c kho¸ häc tËp huÊn vÒ kiÓm to¸n, dÇn dÇn n©ng cao sù hiÓu biÕt, sù chuyªn s©u cña ®éi ngò KTNB. Ngoµi c¸ch thøc cho c¸c c¸n bé Ng©n hµng trong ngµnh ®i häc vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n, c¸c NHTM lín cã ®ñ kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn nªn mêi h¼n mét chuyªn gia vÒ kiÓm to¸n thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n trong c¬ quan m×nh thªm vµo ®ã lµ ®­a c¸c chuyªn gia nµy ®i häc thªm vÒ lÜnh vùc Ng©n hµng. Hai lµ, ®Ó cho c«ng t¸c KTNB ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao, tr­íc hÕt c¸c NHTM ph¶i tù x¸c ®Þnh cô thÓ h¬n c¸c chuÈn mùc mµ m×nh cÇn ph¶i thùc hiÖn vµ nh÷ng chuÈn mùc mµ Nhµ n­íc yªu cÇu. Tõ c¸c chuÈn mùc nµy, c¸c KTNB sÏ cã ph­¬ng h­íng râ rµng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng chuÈn mùc kh«ng cô thÓ, kh«ng râ rµng lµm cho c¸c KTNB Bé kh«ng thÓ cã c¨n cø ®Ó ®èi chiÕu. Ba lµ, viÖc x¸c ®Þnh ra c¨n cø ph¸p lý, ph©n ®Þnh râ rµng chøc n¨ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¸c KTNB trong c¸c NHTM còng lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c KTNB. Ng©n hµng nµo lµm tèt c«ng t¸c nµy chøng tá Ng©n hµng ®ã quan t©m ®Õn sù hiÖn diÖn cña KTNB vµ tõ ®ã c¸c KTNB cã ®éng lùc lµm viÖc tèt h¬n vµ nã ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng chÊt l­îng cña ho¹t ®éng KTNB. Do ®ã c¸c Ng©n hµng nªn thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy. C¸c v¨n b¶n qui ®Þnh vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý, chøc n¨ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña bé phËn KTNB chÝnh lµ m«i tr­êng ho¹t ®éng cña KTNB. Bé phËn KTNB ph¶i ®­îc giao mét quyÒn h¹n réng r·i ®Ó cã thÓ kiÓm to¸n toµn bé ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ vµ ®­îc hoµn toµn ®éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, truy nhËp th«ng tin kh«ng giíi h¹n trong ph¹m vi ®¬n vÞ ®ã. Bèn lµ, ®Ó t¨ng c­êng vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng KTNB cÇn ph¶i cã sù trî gióp ®Çy ®ñ vµ ®óng lóc cña chÝnh c¸c nhµ qu¶n lý cÊp cao còng nh­ sù hîp t¸c toµn diÖn cña c¸c bé phËn vµ c¸ nh©n trong ®¬n vÞ. Sù trî gióp vµ hîp t¸c nµy cã thÓ thÓ hiÖn ë chç c¸c nhµ qu¶n lý c¸c c¸ nh©n vµ c¸c bé phËn thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô vµ c¸c yªu cÇu mµ CTVNB ®Ò ra. Cïng víi c¸c CTVNB tiÕn hµnh thu thËp gióp c¸c tµi liÖu, tr×nh c¸c tµi liÖu mµ CTVNB cÇn. N¨m lµ, ngoµi viÖc x¸c ®Þnh râ c¸c chøc n¨ng, quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña CTVNB, cña bé phËn KTNB, c¸c NHTM ph¶i ban hµnh c¸c qui ®Þnh vÒ kiÓm to¸n néi bé vµ tæ chøc kiÓm to¸n toµn bé ho¹t ®éng tõng thêi kú, tõng lÜnh vùc nh»m ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®éc lËp vµ chÝnh x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ thùc tr¹ng tµi chÝnh cña m×nh. S¸u lµ, do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc t×m ra nh÷ng sai sãt vµ gian lËn ë c¸c NHTM thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô trªn hÖ thèng m¸y vi tÝnh nªn ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng khã kh¨n nµy ®ßi hái c¸c KTVNB ph¶i cã tr×nh ®é cao vÒ m¸y vi tÝnh , cã tinh th«ng trong c¸c nghiÖp vô kinh tÕ. V× vËy c¸c NHTM ph¶i tuyÓn nh÷ng nh©n viªn cã tr×nh ®é cao vÒ m¸y vi tÝnh vµ liªn tôc më líp tËp luyÖn ®Ó cËp nhËt c¸c th«ng tin vÒ m¸y. B¶y lµ, viÖc x¸c ®Þnh quy m« cña c«ng t¸c kiÓm to¸n còng lµ yÕu tè t¸c ®éng ®Õn chÊt l­îng cña ho¹t ®éng CTVNB. V× vËy ë mçi NH cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc qui m« KTMB hîp lý. §èi víi nh÷ng chi nh¸nh cã møc ®é ho¹t ®éng lín, ®ãng gãp nhiÒu vµo doanh thu tæng hîp cña c¶ ng©n hµng , CTVNB cÇn thùc hiÖn nh÷ng quy tr×nh kiÓm to¸n cÇn thiÕt nh­ ®èi víi héi së chÝnh. §èi víi c¸c chi nh¸nh c¬ biÓu hiÖn ®¸ng nghi ngê (tøc lµ cã biÓu hiÖn sai sãt vµ gian lËn) th× ph¹m vi kiÓm to¸n còng cã thÓ ¸p dông t­¬ng tù. Cßn ®èi víi c¸c NHTM b×nh th­êng, cã thÓ dùa vµo quy m« kiÓm to¸n c¸c thêi kú tr­íc vµ c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh kú nµy, møc ®é c«ng viÖc kú nµy ®Ó x¸c ®Þnh ra qui m« kiÓm to¸n thÝch hîp. Vµ gi¶i ph¸p mang tÝnh tæng qu¸t nhÊt ®ã lµ c¸c NHTM ph¶i lu«n lu«n quan t©m ®Õn c«ng t¸c KTNB vÒ viÖc bè trÝ kiÓm to¸n hîp lý, sö dông kü thuËt kiÓm to¸n phï hîp. §ã lµ yÕu tè lµm t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng cña c«ng t¸c KTNB, chÊt l­îng còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng. Nãi tãm l¹i, c¸c gi¶i ph¸p mµ mçi Ng©n hµng thùc hiÖn ®Òu mang tÝnh ®Æc thï, tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña tõng Ng©n hµng. Nh­ng tÊt c¶ ®Òu nh»m môc tiªu hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé, sö dông nã nh­ mét c«ng cô ®ßn bÈy ®Ó t¨ng c­êng sù an toµn cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng. §ã lµ nh÷ng biÖn ph¸p mang tÝnh chñ quan mµ nçi ng©n hµng cã thÓ sö dông trong tõng ®iÒu kiÖn hoµn chØnh. 2. ý kiÕn ®Ò xuÊt. ChÊt l­îng cña c«ng t¸c KTNB trong c¸c NHTM kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo møc ®é quan t©m cña c¸c NH mµ cßn do m«i tr­êng, chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n­íc. Do ®ã nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt ®­îc nh×n tõ 2 gãc ®é, ®èi víi c¸c NHTM vµ ®èi víi Nhµ n­íc. a) ý kiÕn ®Ò xuÊt ®èi víi c¸c NHTM : Ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p trªn, c¸c NHTM trong thêi gian tíi cÇn ph¶i tiÕp tôc chó ý h¬n, quan t©m h¬n ®Õn c«ng t¸c KTNB, ®Æc biÖt lµ ®Õn c¸c KTVNB. Kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸c KTVNB b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, ®­a cho c¸c KTVNB tiÕp xóc víi nhiÒu t×nh huèng cã thÓ x¶y ra. Ngoµi ra c¸c NHTM nªn th­êng xuyªn mêi c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc kiÓm to¸n ®Õn nãi chuyÖn ®Ó n©ng cao kinh nghiÖm cho c¸c KTVNB cña c¬ quan. Thªm vµo ®ã lµ c¸c NHTM cÇn quan t©m ®Õn lîi Ých , ®Õn nhu cÇu cña c¸c KTVNB , t¹o ®éng lùc cho ®éi ngò nµy h¨ng say lµm viÖc. b) ý kiÕn ®Ò xuÊt ®èi víi Nhµ n­íc Mét lµ, mÆc dï c«ng t¸c CTNB xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cô thÓ tõng ®¬n vÞ kinh tÕ nãi chung vµ cña tõng ng©n hµng nãi riªng nh­ng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ho¹t ®éng nµy cïng víi tr×nh ®é h¹n chÕ cña c¸ NHTM trong viÖc ®­a ra c¸c qui chÕ ph¸p lý,c¸c v¨n b¶n vÒ ph¸p lý cho c«ng t¸c ho¹t ®éng cña chÝnh ®¬n vÞ m×nh nªn ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch hç trî, gióp ®ì c¸c ng©n hµng trong c«ng t¸c nµy. §ã lµ Nhµ n­íc nªn ®­a ra mét khung ph¸p lý vÒ KTNB ®Ó c¸c ®¬n vÞ tiÖn sö dông tõ ®ã ¸p dông vµo ®¬n vÞ m×nh vµ cã c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c qui chÕ ph¸p lý cho ®¬n vÞ. §©y chÝnh lµ viÖc Nhµ n­íc t¹o ra m«i tr­êng ho¹t ®éng cho c¸c ®¬n vÞ nãi chung vµ c¸c ng©n hµng nãi riªng. Hai lµ, xuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é chung vÒ kiÓm to¸n ë ViÖt Nam lµ thÊp, n­íc ta l¹i ch­a cã nhiÒu trung t©m chÝnh quy, chÝnh thøc ®µo t¹o c¸c kiÓm to¸n viªn nªn ®Ò nghÞ Nhµ n­íc sím giao cho trung t©m kiÓm to¸n tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o ,kinh phÝ ®Ó më réng h¬n n÷a qui m« ®µo t¹o. Ba lµ, Nhµ n­íc nªn sím cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c ng©n hµng nãi riªng gi¶i quyÕt c¸c v­íng m¾c hiÖn t¹i , t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c kiÓm to¸n ngµy cµng ®­îc hoµn chØnh. KÕt luËn Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng KTNB lµ nhu cÇu ho¹t ®éng tÊt yÕu cña mçi doanh nghiÖp nãi chung vµ cña mçi NHTM nãi riªng. §iÒu nµy ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh râ nÐt ®èi víi c¸c n­íc vËn hµnh nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ ë n­íc ta hiÖn nay. Yªu cÇu ngµy cµng cao ®èi víi chÊt l­îng c¸c th«ng tin ®Æc biÖt lµ th«ng tin vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét ®¬n vÞ trong nÒn kinh tÕ lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n néi bé. MÆc dï KTNB míi ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam gÇn 10 n¨m nh­ng nã ®· ®ãng gãp mét vai trß quan träng tronghd cña c¸c ng©n hµng, gióp c¸c ng©n hµng b¶o ®¶m ®­îc sù an toµn trong ho¹t ®éng cña m×nh - mét nghÒ cña rñi ro... Bªn c¹nh nh÷ng vai trß ®ã, quy tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c KTNB còng n¶y sinh kh«ng Ýt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc. Trong bµi vÕt nµy, víi giíi h¹n vÒ tr×nh ®é cïng víi sù h¹n chÕ vÒ qui m« t«i chØ míi ®Ò cËp ®­îc vµi nÐt c¬ b¶n vÒ "Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c«ng t¸c KTNB trong c¸c NHTM". Do ®ã lÜnh vùc nµy vÉn cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp ®ßi hái ®ang tån t¹i vµ tiÕp tôc ph¸t sinh mµ khu«n khæ ®Ò tµi nµy ch­a nghiªn cøu tíi vµ ®ßi hái chóng ta tiÕp tôc bµn luËn thªm n÷a ®Ó bæ xung vµ hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1/ S¸ch KiÓm to¸n néi bé. 2/T¹p chÝ kiÓm to¸n 3/T¹p chÝ kÕ to¸n 4/ T¹p chÝ ng©n hµng