Đề tài Phương pháp tính và hạch toán thuế giá trị gia tăng hiện nay

Lêi më ®Çu §èi víi bÊt kú mét quèc gia nµo th× thuÕ còng ®ãng mét vai trß quan träng vµ chiÕm phÇn lín trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ViÖc thùc thi mét chÝnh s¸ch thuÕ cã hiÖu qu¶ sÏ ®¶m b¶o æn ®Þnh cho nguån thu nµy, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n­íc. ViÖt Nam, theo thèng kª cña Tæng côc thuÕ th× 92% ng©n s¸ch Nhµ n­íc lµ thu tõ thuÕ nªn cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch thuÕ hoµn chØnh mµ muèn vËy luËt thuÕ ®­a ra ph¶i cã ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ hîp lý nh»m ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ kÕt hîp víi viÖc h¹ch to¸n thuÕ t¹i c¸c doanh nghiÖp ph¶i theo ®óng chÕ ®é kÕ to¸n, tµi chÝnh vµ qui ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu nh­ tr­íc ®©y, trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, thuÕ lîi tøc, thuÕ hµng ho¸ vµ thuÕ doanh thu tá ra t­¬ng ®èi phï hîp vµ gãp phÇn kh«ng nhá vµo thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc th× khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng nh÷ng lo¹i thuÕ nµy trë nªn kh«ng cßn phï hîp, m¾c ph¶i nhiÒu nh­îc ®iÓm. ChÝnh v× vËy, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, n­íc ta ®· cã chñ tr­¬ng c¶i c¸ch thuÕ vµ ®Õn ngµy 1/1/1999 th× cïng mét lóc 3 luËt thuÕ - thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ mét sè söa ®æi cña luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu cã hiÖu lùc thi hµnh. Nh­ vËy, cã thÓ nãi r»ng n¨m 1999 lµ n¨m b­íc ngoÆt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n II cña n­íc ta. Nãi chung, viÖc thùc thi c¸c lo¹i thuÕ nµy nh»m môc ®Ých thóc ®Èy s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, t¨ng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Nh­ng trong ph¹m vi bµi viÕt nµy em chØ ®Ò cËp ®Õn “ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hiÖn nay” v× dï sao nã còng lµ yÕu tè gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thµnh c«ng cña viÖc thi hµnh c¸c lo¹i thuÕ nµy. Cô thÓ, bao gåm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ PhÇn II: Néi dung ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng PhÇn III: T×nh h×nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hiÖn nay Do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, bµi viÕt cña em ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt, em rÊt mong cã ®­îc sù gióp ®ì gãp ý cña c¸c c« gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Néi dung PhÇn I: nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ I. Kh¸i niÖm ThuÕ lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p tµi chÝnh xuÊt hiÖn sím nhÊt trong lÞch sö. Nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc. Bëi vËy, cho ®Õn nay ®· tån t¹i nhiÒu kh¸i niÖm vÒ thuÕ, trong ®ã râ nÐt nhÊt lµ 3 kh¸i niÖm sau: Kn1: ThuÕ lµ mét kho¶n chuyÓn giao b¾t buéc phi h×nh sù nguån cña c¶i tõ lÜnh vùc t­ nh©n cho lÜnh vùc c«ng, ®­îc ®Æt ra trªn c¬ së nh÷ng tiªu thøc ®· x¸c ®Þnh tr­íc mµ kh«ng cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn c¸c kho¶n lîi Ých cô thÓ cña ng­êi nép thuÕ nh»m thùc hiÖn mét sè môc tiªu Kinh tÕ - X· héi cña quèc gia. Kh¸i niÖm nµy chØ ra ®­îc tÝnh b¾t buéc vµ tÝnh ®èi gi¸ cña thuÕ nh­ng kh«ng chØ ra ®­îc c¸c h×nh thøc cña thuÕ. Kn2: ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p cña Nhµ n­íc ®¸nh trªn thu nhËp cña c¶i vµ vèn nhËn ®­îc cña c¸c c¸ nh©n hay doanh nghiÖp, ®¸nh trªn chi tiªu hµng ho¸, dÞch vô vµ tµi s¶n. Ng­îc víi kh¸i niÖm trªn, kh¸i niÖm nµy ®· chØ ra ®­îc h×nh thøc cô thÓ cña thuÕ nh­ng l¹i kh«ng thÓ hiÖn ®­îc tÝnh chÊt vµ môc ®Ých cña thuÕ. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña 2 kh¸i niÖm trªn, ng­êi ta ®­a ra kh¸i niÖm thø 3 vÒ thuÕ mét c¸ch tæng qu¸t h¬n: Kn3: ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh b¾t buéc phi h×nh sù cña Nhµ n­íc nh»m ®éng viªn mét phÇn thu nhËp tõ lao ®éng, cña c¶i, vèn, tõ viÖc chi tiªu hµng hãa, dÞch vô vµ tõ viÖc l­u gi÷ chuyÓn dÞch tµi s¶n cña c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n nh»m trang tr¶i cho c¸c nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ n­íc. II. Vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1. Vai trß ®¶m b¶o nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc Ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ mét bé phËn cña tµi chÝnh. XÐt vÒ mÆt kh¸ch quan, nã bao gåm c¸c quan hÖ kinh tÕ trong ph©n phèi g¾n liÒn víi viÖc h×nh thµnh vµ sö dông quÜ tiÒn tÖ tËp trung lín nhÊt cña nhµ n­íc nh»m phôc vô cho nhu cÇu cña nhµ n­íc vµ cho lîi Ých cña x· héi. Néi dung c¸c nguån thu cña ng©n s¸ch nhµ n­íc th× gåm nhiÒu kho¶n nh­ng ngµy nay ë mäi quèc gia th× thuÕ ®· trë thµnh nguån thu chñ yÕu v× ®ã lµ nguån thu tõ néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc t¹o lËp nguån thu æn ®Þnh cho ng©n s¸ch nhµ n­íc sÏ ®¶m b¶o cho viÖc chi tiªu cña nhµ n­íc ®­îc æn ®Þnh ®ång thêi cßn gióp cho viÖc n¾m b¾t ®­îc c¸c tÝn hiÖu thÞ tr­êng, trªn c¬ së ®ã ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch cho phï hîp. ë n­íc ta, thuÕ thùc sù trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ n­íc kÓ tõ khi chóng ta tiÕn hµnh c«ng cuéc c¶i c¸ch thuÕ n¨m 1990. Nguån thu nµy t¨ng nhanh qua c¸c n¨m vµ theo thèng kª cña tæng côc thuÕ th× hiÖn nay thuÕ chiÕm kho¶ng 92% trong tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. 2. Vai trß lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« c¬ b¶n cña nhµ n­íc 2.1. ThuÕ gãp phÇn b×nh æn gi¸ c¶, kiÒm chÕ l¹m ph¸t NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo qui luËt riªng cã cña nã trong ®ã cã qui luËt tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. Qui luËt nµy nãi lªn r»ng khi gi¸ c¶ mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã ngoµi thÞ tr­êng gi¶m xuèng th× nhµ kinh doanh sÏ t×m mäi c¸ch di chuyÓn vèn ®Çu t­ sang ngµnh kinh tÕ kh¸c cã gi¸ c¶ cao ®Ó thu lîi nhuËn b×nh qu©n. Sù di chuyÓn nµy sÏ g©y l·ng phÝ vµ ph¸ vì c¬ cÊu kinh tÕ. MÆt kh¸c, khi gi¸ c¶ hµng ho¸ nµo ®ã lªn gi¸ th× dÔ g©y ph¶n øng d©y chuyÒn l¹m ph¸t do t©m lý. Do vËy, nhµ n­íc sÏ sö dông nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc ( mµ trong ®ã thuÕ lµ nguån thu chñ yÕu - nh­ ®· nãi trªn) ®Ó ®iÒu chØnh gi¸ c¶ ch¼ng h¹n khi gi¸ c¶ mét hµng ho¸ nµo ®ã gi¶m th× nhµ n­íc sÏ bá tiÒn ra mua ®Ó chèng l¹i sù gi¶m gi¸. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch thuÕ còng ®­îc sö dông ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Cô thÓ: Khi l¹m ph¸t x¶y ra do cung <cÇu (L¹m ph¸t cÇu kÐo) th× nhµ n­íc sÏ ®¸nh thuÕ vµo tiªu dïng hµng hãa, dÞch vô ®Ó gi¶m cÇu. Hay l¹m ph¸t do chi phÝ ®Çu vµo cao (L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy) th× sÏ gi¶m viÖc ®¸nh thuÕ vµo c¸c yÕu tè chi phÝ ®Çu vµo. 2.2. ThuÕ lµ c«ng cô ®Ó ®Þnh h­íng s¶n xuÊt, ®Þnh h­íng tiªu dïng Mçi quèc gia, mçi ngµnh ®Òu cã c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän. V× vËy, viÖc ®Þnh h­íng s¶n xuÊt, ®Þnh h­íng tiªu dïng ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng cña ngµnh nµy lµ ®iÒu cÇn thiÕt cña Nhµ n­íc. §Ó thùc hiÖn ®­îc c«ng viÖc nµy, bªn c¹nh nh÷ng chÝnh s¸ch chi tiªu, trî cÊp, Nhµ n­íc cßn sö dông chÝnh s¸ch thuÕ. VÝ dô nh­ khi Nhµ n­íc muèn khuyÕn khÝch mét ngµnh nghÒ ph¸t triÓn th× cã thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch gi¶m thuÕ. Ng­îc l¹i, ®Ó h¹n chÕ s¶n xuÊt Nhµ n­íc t¨ng thuÕ thu nhËp hay thuÕ ®Çu vµo ho¹t ®éng tiªu dïng ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ do doanh nghiÖp ®ã s¶n xuÊt ra nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. ViÖc ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ ë ®©y còng nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn c©n ®èi, hµi hßa gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµm gi¶m bít chi phÝ s¶n xuÊt x· héi thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 2.3. ThuÕ lµ c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu tiÕt thu nhËp: Kinh tÕ thÞ tr­êng lµm gia t¨ng sù ph©n hãa giµu nghÌo mµ nhiÒu khi bÊt hîp lý lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña x· héi. Do ®ã cÇn ph¶i cã mét biÖn ph¸p ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp nh»m h¹n chÕ sù ph©n hãa nµy, lµm lµnh m¹nh x· héi. Ph©n phèi l¹i cña thuÕ ®­îc x¸c lËp dùa trªn quyÒn lùc cña Nhµ n­íc nªn mang l¹i hiÖu qu¶ cao nh­ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. 2.4. ThuÕ lµ mét c«ng cô cã hiÖu qu¶n nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ B¶o hé hîp lý nÒn s¶n xuÊt trong n­íc tr¸nh khái sù c¹nh tranh khèc liÖt tõ bªn ngoµi ®­îc coi lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. ThuÕ thùc hiÖn sù b¶o hé nÒn s¶n xuÊt néi ®Þa vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng th«ng qua thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ phï hîp. Sù ­u ®·i c¸c hiÖp ®Þnh vÒ thuÕ, tÝnh th«ng lÖ quèc tÕ cña chÝnh s¸ch thuÕ cã thÓ lµm gia t¨ng sù héi nhËp vÒ kinh tÕ gi÷a mét quèc gia víi khu vùc vµ céng ®ång quèc tÕ. III. Ph©n lo¹i thuÕ ViÖc ph©n lo¹i thuÕ cã ý nghÜa rÊt quan träng trong qu¶n lý thuÕ tõ kh©u lËp chÝnh s¸ch ®Õn kh©u triÓn khai thùc hiÖn. Cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i c¬ b¶n sau: 1. C¨n cø vµo ®èi t­îng chÞu thuÕ 1.1. ThuÕ trùc thu TÊt c¶ c¸c s¾c thuÕ mµ ng­êi nép thuÕ theo s¾c thuÕ ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng vµ c¬ héi chuyÓn giao g¸nh nÆng thuÕ cho ng­êi kh¸c, nghÜa lµ ng­êi nép thuÕ còng ®ång thêi lµ ng­êi chÞu thuÕ. §Æc ®iÓm cña thuÕ trùc thu lµ phÇn thuÕ do c¸c s¾c thuÕ ®ã ®éng viªn kh«ng n»m trong gi¸ c¶ cña hµng ho¸, dÞch vô vµ th­êng ph¶i nép sau khi qu¸ tr×nh kinh doanh cã kÕt qu¶ (thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n). 1.2. ThuÕ gi¸n thu TÊt c¶ c¸c s¾c thuÕ mµ ng­êi nép thuÕ theo s¾c thuÕ ®ã cã kh¶ n¨ng vµ c¬ héi chuyÓn g¸nh nÆng thuÕ cho ng­êi kh¸c tøc lµ ng­êi nép thuÕ kh«ng ®ång nhÊt víi ng­êi chÞu thuÕ (ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt nhËp khÈu,...). §Æc ®iÓm cña thuÕ gi¸n thu lµ sè thuÕ do c¸c s¾c thuÕ ®ã ®éng viªn n»m trong gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô. 2. C¨n cø vµo ®èi t­îng thuÕ 1.1. ThuÕ thu nhËp Lµ lo¹i thuÕ cã ®èi t­îng ®¸nh thuÕ lµ møc thu nhËp. Dùa vµo ®ã th­êng cã s¾c thuÕ sau: - ThuÕ thu nhËp th­êng xuyªn: lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp hµng n¨m cña c¸c c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp. - ThuÕ thu nhËp kh«ng th­êng xuyªn: lµ kho¶n thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp bÊt th­êng cña tæ chøc, c¸ nh©n. - ThuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn siªu ng¹ch: lµ lo¹i thuÕ cã c¬ së ®¸nh thuÕ lµ lîi nhuËn siªu ng¹ch. ThuÕ nµy th­êng xuÊt hiÖn vµo thêi kú khñng ho¶ng kinh tÕ vµ lîi nhuËn ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh lîi nhuËn thùc tÕ cã trong thêi kú khñng ho¶ng vµ lîi nhuËn trung b×nh cã trong thêi kú ph¸t triÓn b×nh th­êng. 1.2. ThuÕ tµi s¶n Lµ lo¹i thuÕ cã ®èi t­îng ®¸nh thuÕ lµ møc tµi s¶n. ThuÕ nµy cã c¸c d¹ng chñ yÕu sau: - ThuÕ ®¸nh vµo bÊt ®éng s¶n (thuÕ ®¸nh vµo ®Êt ®ai, nhµ cöa, vËt kiÕn tróc,...) - ThuÕ ®¸nh vµo mét sè tµi s¶n c¸ nh©n - ThuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n thuÇn: lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo tÊt c¶ c¸c d¹ng tµi s¶n nh­ng chØ ®¸nh vµo phÇn gi¸ trÞ tµi s¶n trõ phÇn ®i vay ®Ó mua tµi s¶n. - ThuÕ chuyÓn giao tµi s¶n: lµ thuÕ ®¸nh vµo chuyÓn giao quyÒn së h÷u tµi s¶n 1.3. ThuÕ ®¸nh vµo ho¹t ®éng b¸n vµ hµng hãa Lµ lo¹i thuÕ cã ®èi t­îng ®¸nh thuÕ lµ viÖc b¸n hµng vµ hµng ho¸. ViÖc b¸n hµng lµ thùc hiÖn mét giao dÞch nghiÖp vô v× vËy ng­êi ta cßn gäi lµ thuÕ giao dÞch nghiÖp vô, c¬ së ®¸nh thuÕ lµ gi¸ trÞ b»ng tiÒn cña tõng nghiÖp vô. Thùc chÊt cña lo¹i thuÕ nµy lµ ®¸nh vµo tiªu dïng hµng hãa. Trong thuÕ b¸n hµng, ng­êi ta cßn ®¸nh vµo viÖc tiªu dïng mét sè hµng hãa ®Æc biÖt vµ ®­îc gäi lµ thuÕ hµng hãa. IV. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ XÐt vÒ mÆt lý luËn, bÊt kú mét s¾c thuÕ nµo còng bao gåm nhiÒu néi dung nh­ ®èi t­îng nép thuÕ, ®èi t­îng chÞu thuÕ, c¨n cø tÝnh thuÕ, kª khai thu nép quyÕt to¸n thuÕ,... trong ®ã ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ lµ mét bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ thiÕu cña ph¸p luËt thuÕ. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ do Nhµ n­íc ®Æt ra dùa trªn c¸c c¨n cø tÝnh thuÕ (gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt) vµ mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c cã liªn quan ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ mµ ®èi t­îng nép thuÕ cô thÓ ph¶i nép. Th«ng qua ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ, c¸c c¨n cø tÝnh thuÕ ®­îc chuyÓn thµnh c¸c ®èi t­îng cô thÓ vµ rÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn. §ã lµ sè thuÕ mçi nhãm nhÊt ®Þnh ph¶i nép. Sè thuÕ nµy sÏ ®­îc c¸c ®èi t­îng nép thuÕ ®­a vµo ng©n s¸ch qua con ®­êng lµ chÕ ®é kª khai, thu nép, miÔn gi¶m thuÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ ®· cô thÓ ho¸, liªn kÕt c¸c néi dung cña ph¸p luËt thuÕ víi nhau vµ qua ®ã thÓ hiÖn b¶n chÊt cña thuÕ. V× vËy, viÖc ®­a ra mét ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ ®óng ®¾n, khoa häc vµ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn hay kh«ng lµ v« cïng quan träng. Cßn kÕ to¸n tæng hîp nãi chung vµ kÕ to¸n thuÕ nãi riªng víi chøc n¨ng gióp chñ doanh nghiÖp trong c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n, thèng kª nh»m cung cÊp ®­îc nh÷ng th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ - tµi chÝnh cña doanh nghiÖp mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi do ®ã cÇn ph¶i tæ chøc h¹ch to¸n c¸c lo¹i thuÕ theo c¸c qui ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n còng nh­ cña ph¸p luËt hiÖn hµnh. XÐt vÒ mÆt thùc tiÔn, b¾t ®Çu tõ ngµy 1/1/1999 hai luËt thuÕ míi lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (cßn gäi lµ VAT) vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®­îc ®­a vµo ¸p dông thay thÕ cho luËt thuÕ lîi tøc vµ thuÕ doanh thu. Sù thay thÕ nµy cã nghÜa lµ ®· cã mét sè sù thay ®æi so víi hai luËt thuÕ tr­íc ®©y nh­ thay ®æi vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trong “thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng” hay më réng ®èi t­îng ®¸nh thuÕ trong “thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp”. Vµ khi ®­a vµo thùc thi trong giai ®o¹n ®Çu nµy th× kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, mét sè lo¹i thuÕ kh¸c trong doanh nghiÖp còng cã mét vµi söa ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ ®Êt n­íc vµ th«ng lÖ quèc tÕ nh­ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt míi; Söa ®æi, bæ sung thuÕ xuÊt nhËp khÈu - cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/1999) nh»m gióp cho ViÖt Nam dÔ dµng hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Nh­ vËy, c¶ lý luËn vµ thùc tiÔn ®Òu cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu vÊn ®Ò “ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ” mµ trong ph¹m vi bµi viÕt nµy chØ lµ mét sè lo¹i thuÕ trong doanh nghiÖp, ®ã lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. H¬n n÷a, qua c¸c c¸ch ph©n lo¹i thuÕ ®· nªu trªn th× c¸ch “ph©n lo¹i theo ®èi t­îng nép thuÕ” lµ ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu vµ thÊy râ ®­îc ­u nh­îc ®iÓm cña tõng lo¹i thuÕ h¬n c¶ nªn bµi viÕt sÏ ®­îc tr×nh bµy theo c¸ch ph©n lo¹i nµy. PhÇn II - Néi dung ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng I. Kh¸i qu¸t chung vÒ thuÕ GTGT - ThuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng hãa, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, l­u th«ng ®Õn tiªu dïng. - §©y lµ mét ®iÓn h×nh cña lo¹i thuÕ gi¸n thu bëi v× thuÕ nµy do c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh nép hé ng­êi tiªu dïng th«ng qua viÖc tÝnh gép vµo gi¸ b¸n mµ ng­êi tiªu dïng ph¶i thanh to¸n tøc lµ ng­êi nép thuÕ kh«ng ®ång nhÊt víi ng­êi chÞu thuÕ. Môc ®Ých cña thuÕ GTGT lµ nh»m “gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt, më réng l­u th«ng hµng hãa, dÞch vô, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n ®éng viªn mét phÇn thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc” (trÝch Lêi nãi ®Çu cña LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng). - §èi t­îng nép thuÕ GTGT bao gåm tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ ë ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ, h×nh thøc tæ chøc kinh doanh (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ c¸c tæ chøc c¸ nh©n kh¸c cã nhËp khÈu hµng hãa chÞu thuÕ (gäi chung lµ ng­êi nhËp khÈu). - §èi t­îng chÞu thuÕ GTGT lµ hµng hãa, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam trõ c¸c ®èi t­îng thuéc diÖn kh«ng ph¶i chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (®· ®­îc qui ®Þnh chi tiÕt t¹i §iÒu 4 - NghÞ ®Þnh sè 28/1998/N§ - CP). II. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng HiÖn nay t¹i ViÖt Nam, chóng ta ¸p dông c¶ hai ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT , ®ã lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn GTGT (ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp) vµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. §èi t­îng ¸p dông vµ viÖc x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép theo tõng ph­¬ng ph¸p sau: 1. Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ - §èi t­îng ¸p dông: C¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh, bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi, doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c c«ng ty cæ phÇn, hîp t¸c x· vµ c¸c ®¬n vÞ tæ chøc kinh doanh kh¸c, trõ c¸c ®èi t­îng ¸p dông tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT. - X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép: ThuÕ GTGT ph¶i nép = ThuÕ GTGT ®Çu ra - ThuÕ GTGT ®Çu vµo Trong ®ã: = x ThuÕ GTGT Gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸, ThuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra dÞch vô chÞu thuÕ b¸n ra cña hµng hãa, dÞch vô ®ã = ThuÕ GTGT Tæng sè thuÕ GTGT ghi trªn hãa ®¬n GTGT mua hµng hãa, ®Çu vµo dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ GTGT cña hµng hãa nhËp khÈu. Gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ cña hµng hãa dÞch vô ch­a cã thuÕ GTGT . §èi víi hµng hãa, dÞch vô cã tÝnh ®Æc thï dïng c¸c chøng tõ nh­ tem b­u chÝnh, vÐ c­íc vËn t¶i, ... ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT th× gi¸ ch­a cã thuÕ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT = Gi¸ thanh to¸n (tiÒn b¸n vÐ, b¸n tem,...) 1+(%) thuÕ suÊt cña hµng hãa, dÞch vô ®ã. - KhÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo: + ThuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT th× ®­îc khÊu trõ. + ThuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô ®­îc khÊu trõ ph¸t sinh trong th¸ng nµo ®­îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn ®Ó trong kho. Riªng ®Çu vµo cña tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) ®­îc khÊu trõ lín th× ®­îc khÊu trõ dÇn hoÆc hoµn thuÕ theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ. + ThuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× chØ ®­îc khÊu trõ sè thuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT. + Tr­êng hîp c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn mua n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n ch­a qua chÕ biÕn cña ng­êi s¶n xuÊt mµ kh«ng cã ho¸ ®¬n GTGT th× ®­îc khÊu trõ ®Çu vµo theo mét tû lÖ (%) tÝnh trªn gi¸ trÞ hµng hãa mua. Tû lÖ nµy do ChÝnh phñ qui ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i hµng hãa. ViÖc tÝnh khÊu trõ trªn kh«ng ®­îc ¸p dông ®èi víi tr­êng hîp c¸c s¶n phÈm nµy ®­îc lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. 2. Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp - §èi t­îng ¸p dông: + C¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh lµ ng­êi ViÖt Nam. + Tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. + C¬ së kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ. - X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép: ThuÕ GTGT ph¶i nép = Gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ x ThuÕ suÊt thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô Gi¸ thanh to¸n cña hµng hãa, dÞch vô mua vµo Gi¸ thanh to¸n cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra GTGT cña hµng hãa, dÞch vô - = (1) Gi¸ thanh to¸n cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra lµ gi¸ b¸n thùc tÕ bªn mua ph¶i thanh to¸n cho bªn b¸n, bao gåm c¶ thuÕ GTGT vµ c¸c kho¶n phô thu, phÝ thu thªm mµ bªn mua ph¶i tr¶. (2) Gi¸ thanh to¸n cña hµng hãa, dÞch vô mua vµo t­¬ng øng cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hµng hãa, dÞch vô mua vµo (gi¸ mua bao gåm c¶ thuÕ GTGT) mµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®· dïng vµo s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT b¸n ra. GTGT x¸c ®Þnh ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ kinh doanh nh­ sau: + §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b¸n hµng hãa lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh sè b¸n víi doanh sè vËt t­, hµng hãa, dÞch vô mua vµo dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh. Tr­êng hîp c¬ së kinh doanh kh«ng h¹ch to¸n ®­îc sè vËt t­, hµng hãa, dÞch vô mua vµo t­¬ng øng víi doanh sè b¸n ra th× x¸c ®Þnh nh­ sau: Gi¸ vèn hµng b¸n Doanh sè tån ®Çu kú Doanh sè mua trong kú = + - Doanh sè tån cuèi kú + §èi víi x©y dùng l¾p ®Æt lµ sè chªnh lÖch gi÷a tiÒn thu vÒ x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh trõ (-) chi phÝ vËt t­, nguyªn liÖu, chi phÝ ®éng lùc, vËn t¶i, dÞch vô vµ chi phÝ mua ngoµi kh¸c ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng x©y dùng l¾p ®Æt c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh. + §èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c lµ sè chªnh lÖch gi÷a tiÒn thu vÒ ho¹t ®éng kinh doanh trõ (-) doanh sè hµng hãa, dÞch vô mua ngoµi ®Ó phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh ®ã. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh GTGT lµm c¨n cø tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép ®èi víi tõng c¬ së kinh doanh nh­ sau: + §èi víi c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc mua b¸n hµng hãa, dÞch vô cã ho¸ ®¬n, chøng tõ, ghi chÐp sæ s¸ch kÕ to¸n th× GTGT ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo gi¸ mua, gi¸ b¸n ghi trªn chøng tõ. + §èi víi c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ b¸n hµng hãa, dÞch vô, x¸c ®Þnh ®­îc ®óng doanh thu b¸n hµng hãa, dÞch vô theo ho¸ ®¬n b¸n hµng hãa, dÞch vô nh­ng kh«ng cã ®ñ hãa ®¬n mua hµng hãa, dÞch vô th× GTGT ®­îc x¸c ®Þnh b»ng doanh thu nh©n víi tû lÖ (%) GTGT tÝnh trªn doanh thu. III. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n thuÕ GTGT - Gi¸ trÞ vËt t­, hµng hãa, TSC§, dÞch vô mua vµo: + §èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng ph¶i nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th× gi¸ trÞ vËt t­, hµng hãa, TSC§, dÞch vô mua vµo lµ gi¸ mua thùc tÕ kh«ng cã thuÕ GTGT ®Çu vµo. + §èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ c¬ së kinh doanh kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT th× gi¸ trÞ vËt t­, hµng hãa, TSC§, dÞch vô mua vµo lµ tæng gi¸ thanh to¸n (bao gåm c¶ thuÕ GTGT ®Çu vµo). - Hµng hãa, dÞch vô mua vµo dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× chØ ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT. - C¬ së kinh doanh ph¶i h¹ch to¸n riªng thuÕ ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ vµ kh«ng ®­îc khÊu trõ. Tr­êng hîp kh«ng h¹ch to¸n riªng ®­îc th× ®­îc khÊu trõ theo tû lÖ (%) gi÷a doanh sè chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh sè b¸n ra. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng hãa b¸n ra trong kú. Tr­êng hîp sè thuÕ GTGT kh«ng ®­îc khÊu trõ cã gi¸ trÞ lín th× tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n ra trong kú t­¬ng øng víi doanh thu trong kú, sè cßn l¹i ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n ra kú sau. - C¬ së kinh doanh mua hµng ho¸, dÞch vô dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô thuéc ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng v¨n hãa, phóc lîi mµ ®­îc trang tr¶i b»ng c¸c nguån kinh phÝ kh¸c th× sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc kh©ó trõ mµ ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ vËt t­, hµng hãa, TSC§, dÞch vô mua vµo. - NÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ GTGT ®Çu ra th× chØ khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo b»ng sè thuÕ GTGT ®Çu ra cña th¸ng ®ã, sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn l¹i ®­îc trõ tiÕp vµo kú tÝnh thuÕ sau hoÆc ®­îc xÐt hoµn thuÕ theo chÕ ®é qui ®Þnh. - C¸c c¬ së kinh doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT ph¶i kÕ to¸n chÝnh x¸c, trung thùc c¸c chØ tiªu: + ThuÕ GTGT ®Çu ra ph¸t sinh. + ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®­îc khÊu trõ. + ThuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép vµ cßn ph¶i nép. + ThuÕ GTGT ®­îc hoµn l¹i. + ThuÕ GTGT ®­îc miÔn gi¶m. IV. Sæ s¸ch, chøng tõ kÕ to¸n thuÕ GTGT 1. Ho¸ ®¬n GTGT §èi víi c¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ khi b¸n hµng hãa, dÞch vô ph¶i sö dông “Ho¸ ®¬n GTGT” do Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh (trõ tr­êng hîp ®­îc dïng chøng tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ cã thuÕ GTGT). Hãa ®¬n nµy ph¶i ®ñ c¸c yÕu tè cña chøng tõ sau: - Gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ GTGT. - C¸c kho¶n phô thu vµ phÝ tÝnh ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã). - ThuÕ GTGT. - Tæng gi¸ thanh to¸n (®· cã thuÕ GTGT). 2. Hãa ®¬n b¸n hµng C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, khi b¸n hµng hãa, dÞch vô ph¶i sö dông “Ho¸ ®¬n b¸n hµng” do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh trong ®ã ph¶i cã ®ñ c¸c yÕu tè chøng tõ sau: - Gi¸ b¸n. - C¸c kho¶n phô thu vµ phÝ tÝnh ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã). - Tæng gi¸ thanh to¸n (®· cã thuÕ GTGT). 3.. B¶ng kª b¸n lÎ hµng hãa, dÞch vô Tr­êng hîp c¬ së kinh doanh trùc tiÕp b¸n lÎ hµng hãa, cung øng dÞch vô cho ng­êi tiªu dïng hµng hãa, dÞch vô kh«ng thuéc diÖn ph¶i lËp hãa ®¬n b¸n hµng th× khi b¸n ph¶i lËp “B¶ng kª b¸n lÎ hµng hãa, dÞch vô” theo mÉu cña Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh. 4. B¶ng kª thu mua n«ng s¶n, l©m s¶n, thñy s¶n cña ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt C¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn mua hµng hãa lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, l©m s¶n, thñy s¶n ch­a qua chÕ biÕn cña ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra kh«ng cã hãa ®¬n theo chÕ ®é qui ®Þnh th× ng­êi mua ph¶i lËp “B¶ng kª thu mua n«ng s¶n, l©m s¶n, thñy s¶n cña ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt” do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh. 5. Sæ theo dâi thuÕ GTGT Sæ nµy chØ ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ ghi sæ kÕ to¸n ®¬n. Sæ dïng ®Ó ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép vµ cßn ph¶i nép. 6. Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®­îc hoµn l¹i Sæ nµy ¸p dông cho c¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ vµ ®­îc dïng ®Ó ghi chÐp, ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®­îc hoµn l¹i, ®· hoµn l¹i vµ cßn ®­îc hoµn l¹i cuèi kú kÕ to¸n. 7. Sæ chi tiÕt thuÕ GTGT ®­îc miÔn gi¶m Sæ nµy ¸p dông cho c¸c c¬ së kinh doanh thuéc c¸c ngµnh vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . Sæ ®Ó dïng ghi chÐp, ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®­îc miÔn gi¶m, ®· miÔn gi¶m vµ cßn ®­îc miÔn gi¶m cuèi kú kÕ to¸n. V. H¹ch to¸n thuÕ GTGT 1. Tµi kho¶n sö dông TK 133 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép KÕt cÊu vµ néi dung TK 133: Bªn Nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ Bªn Cã: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ. - KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ. - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· hoµn l¹i. Sè d­ bªn Nî: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn ®­îc khÊu trõ. - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc hoµn l¹i nh­ng ng©n s¸ch Nhµ n­íc ch­a hoµn tr¶. TK133 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2: TK 1331 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña hµng hãa, dÞch vô. TK 1332 - ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña TSC§. KÕt cÊu vµ néi dung TK 3331: Bªn Nî: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ. - Sè thuÕ GTGT ®­îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép. - Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. Bªn Cã: - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng hãa, dÞch vô ®· tiªu thô. - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng hãa, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi, biÕu tÆng, sö dông néi bé. - Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt th­êng. - Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng hãa nhËp khÈu.S Sè d­ bªn Cã: Sè thuÕ GTGT cßn ph¶i nép cuèi kú. Sè d­ bªn Nî: Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo ng©n s¸ch. TK 3331 cã hai tµi kho¶n cÊp 2: TK 33311 - ThuÕ GTGT ®Çu ra TK 33312 - ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. 2. H¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ * H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo: - Mua vËt t­, hµng hãa, TSC§,dÞch vô trong n­íc (NhËp kho hoÆc dïng ngay cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ): Nî TK liªn quan (151,152,156,211,611,627,641,...) Nî TK 133 (1331, 1332) Cã TK 331, 111,112,... - Mua hµng giao b¸n ngay (thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ) cho ng­êi b¸n (kh«ng nhËp kho): Nî TK 632 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT ®Çu vµo Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ Cã TK 111,112,... : Tæng gi¸ thanh to¸n - Mua vËt t­, hµng hãa dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n ho¹t ®éng v¨n hãa, phóc lîi ®­îc trang tr¶i b»ng nguån kinh phÝ kh¸c: Nî TK liªn quan (152,153,156,... ) : Gi¸ mua ®· cã thuÕ GTGT ®Çu vµo Cã TK 111, 112, 331,... - ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ: Nî TK 133 : thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Cã TK 33312 : thuÕ GTGT ph¶i nép - VËt t­, hµng ho¸, TSC§ nhËp khÈu dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n,... ®­îc trang tr¶i b»ng c¸c nguån kinh phÝ kh¸c th× sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu ®­îc tÝnh vµo trÞ gi¸ hµng mua vµo: Nî TK 151,152, 156, 211,... Cã TK 33312 VËt t­, hµng ho¸ mua vÒ dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT nh­ng kh«ng t¸ch riªng ®­îc: Nî TK liªn quan (152,153,156,... ): Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT Nî TK 133 : thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ vµ kh«ng ®­îc khÊu trõ Cã TK 111,112,...: Tæng gi¸ thanh to¸n - Hµng mua ph¶i tr¶ l¹i cho ng­êi b¸n, khi xuÊt kho tr¶ l¹i hµng cho ng­êi b¸n: Nî TK 331 : ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n Cã TK 151,152,... : trÞ gi¸ hµng xuÊt kho Cã TK 133 : thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ * H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra: Ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép khi tiªu thô s¶n phÈm hµng hãa thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ: Nî TK 111,112,131: Tæng gi¸ thanh to¸n Cã TK 3331 : ThuÕ GTGT ph¶i nép Cã TK 511,512 : Doanh thu b¸n hµng ( gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT ) - Khi b¸n hµng ho¸ dÞch vô kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT hoÆc chÞu thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp , kÕ to¸n ghi: Nî TK 111,112,131,... Cã TK 511- §èi víi tr­êng hîp b¸n hµng theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp (hµng ho¸ thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ), kÕ to¸n x¸c ®Þnh doanh thu b¸n hµng lµ gi¸ b¸n tr¶ 1 lÇn ch­a cã thuÕ GTGT vµ thuÕ GTGT ghi: Nî TK 111,131,112.. . Cã TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép Cã TK 511 - Doanh thu b¸n hµng (gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn) Cã TK 711 - Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh (l·i b¸n hµng tr¶ chËm) H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ , thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ: - Sau khi x¸c ®Þnh ®­îc sè thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ , sè thuÕ GTGT ph¶i nép trong kú ghi: Nî TK 3331 Cã TK 133 - Tr­êng hîp thuÕ GTGT võa ph©n bæ cho ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT võa ph©n bæ cho ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT, cuèi kú x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ vµ kh«ng ®­îc khÊu trõ trªn c¬ së ph©n bæ theo tû lÖ doanh thu, råi ghi: + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ trong kú Nî TK 3331 : thuÕ GTGT ph¶i nép Cã TK 133 : thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ trong kú Nî TK 632 : nÕu tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n trong kú Nî TK 142 : nÕu tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n cña kú kÕ to¸n sau Cã TK 133 : thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ + Khi tÝnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ vµo gi¸ vèn hµng b¸n cña kú kÕ to¸n sau, ghi: Nî TK 632 - Gi¸ vèn hµng b¸n Cã TK 142 - Chi phÝ tr¶ tr­íc - Khi nép thuÕ GTGT vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc: Nî TK 3331 Cã TK 111,112... - Tr­êng hîp ®­îc hoµn l¹i thuÕ GTGT (khi sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ cña 3 th¸ng liªn tôc > sè thuÕ GTGT ®Çu ra c¸c th¸ng t­¬ng øng ,thuÕ GTGT cña TSC§ khÊu trõ 3 th¸ng liªn tôc ch­a hÕt ... ): Nî TK liªn quan 111,112 : Sè ®· nhËn Cã TK 133 : Sè ®Çu vµo ®­îc hoµn l¹i Cã TK 3331 : Sè nép thõa ®­îc hoµn l¹i. - Tr­êng hîp gi¶m thuÕ (c¸c c¬ së bÞ lç do møc thuÕ GTGT ph¶i nép cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh lín h¬n møc thuÕ doanh thu tr­íc ®©y): Nî TK 3331 : Trõ vµo sè ph¶i nép Nî TK 112,112 : Sè ®­îc gi¶m ®· nhËn Cã TK 721 : Sè thuÕ GTGT ®ùoc gi¶m trõ * S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ : TK111, 112 TK152,156, TK511 TK111,112 TK331,... TK211,... TK154,632 . .. TK 911..... TK 711,... TK 131,... (1) (4) TK 133 TK 3331 (2) (6) TK 111,112 (7) (3) Ghi chó: (1): Gi¸ trÞ vËt t­,hµng hãa, TSC§ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ ch­a cã thuÕ GTGT ®Çu vµo (2): thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ (3): thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ®­îc khÊu trõ vµ ph¶i nép NSNN (4): doanh thu b¸n hµng vµ thu nhËp ho¹t ®éng kh¸c ch­a cã thuÕ GTGT (5): thuÕ GTGT ph¶i nép (6): thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ víi thuÕ GTGT ph¶i nép (7): Nép thuÕ GTGT vµo NSNN 3. H¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp - Mua hµng hãa, dÞch vô vÒ nhËp kho hoÆc dïng ngay vµo s¶n xuÊt kinh doanh: Nî TK liªn quan (TK 152, 156, 627, 641,...) Cã TK 112,111,331,.. . - Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT vµ trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu: Nî TK 152, 153, 156, 211: Gi¸ thùc tÕ hµng nhËp khÈu Cã TK 3333 : ThuÕ nhËp khÈu Cã TK 33312 : ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu ph¶i nép Cã TK 111,112 : Gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua - Khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô hoÆc khi ph¸t sinh c¸c kho¶n thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ c¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng ®èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ c¬ së kinh doanh kh«ng thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT th× ph¶n ¸nh c¸c lo¹i thu nhËp ®ã lµ tæng thu nhËp ( tæng gi¸ thanh to¸n bao gåm c¶ thuÕ GTGT ): Nî TK 111, 112 : Tæng sè tiÒn ph¶i thu cña ng­êi mua Cã TK 511, 512 : Doanh thu b¸n hµng Cã TK 711 : Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh Cã TK 721 : Thu nhËp ho¹t ®éng bÊt th­êng - Cuèi kú, kÕ to¸n tÝnh vµ x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ph¶i nép: + §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh : Nî TK 642 (6425) - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Cã TK 3331- ThuÕ GTGT ph¶i nép + §èi víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c (ho¹t ®éng tµi chÝnh, bÊt th­êng): Nî TK 811 - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh Nî TK 821 - Chi phÝ ho¹t ®éng bÊt th­êng Cã TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép Khi nép thuÕ GTGT vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc Nî TK 3331 Cã TK 111, 112, ... Khi ®­îc gi¶m trõ thuÕ GTGT : Nî TK 3331 : Trõ vµo sè ph¶i nép trong kú Nî TK 111,112 : NhËn sè gi¶m trõ b»ng tiÒn Cã TK 721 : Sè thuÕ GTGT ®­îc gi¶m trõ * S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: TK111, 112 TK152,156, TK111,112 TK331,... TK211,... TK154,632 TK 911 TK 511 TK 131,... (1) (2) TK 3331 TK 6425 (5) (3) TK 811,821 (4) Ghi chó: (1): Gi¸ trÞ vËt t­, hµng hãa, TSC§ nhËp kho (2): Doanh thu b¸n hµng, dÞch vô cã thuÕ GTGT ph¶i nép (3): ThuÕ GTGT ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (4): ThuÕ GTGT ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc cña ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th­êng (5): Nép thuÕ GTGT vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc PhÇn III: T×nh h×nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hiÖn nay I. §¸nh gi¸ t×nh h×nh 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc LuËt thuÕ GTGT. ®©y lµ lo¹i thuÕ míi lÇn ®Çu tiªn ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam, nã ra ®êi ®Ó thay thÕ cho LuËt thuÕ doanh thu tr­íc ®©y. Trong thêi kú ViÖt Nam míi b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, luËt thuÕ doanh thu víi 11 lo¹i thuÕ suÊt phï hîp víi nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ, còng nh­ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ ®¬n gi¶n ®· tá ra t­¬ng ®èi phï hîp vµ gãp phÇn kh«ng nhá vµo thu ng©n s¸ch. Tuy nhiªn, khi nÒn kinh tÕ ngµy mét ph¸t triÓn th× thuÕ doanh thu tá ra kh«ng cßn phï hîp. C¬ chÕ “thuÕ ®¸nh chång lªn thuÕ” t¹o t×nh tr¹ng ®¸nh thuÕ chång chÐo, g©y bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, h¹n chÕ xuÊt khÈu, phøc t¹p trong qu¶n lý. BiÓu thuÕ doanh thu dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trèn thuÕ. ThuÕ GTGT, víi b¶n chÊt mang tÝnh trung lËp vÒ mÆt kinh tÕ ®· kh¾c phôc ®­îc hÇu hÕt c¸c nh­îc ®iÓm nãi trªn cña thuÕ doanh thu. Vµ nh©n tè lµm nªn nh÷ng ­u ®iÓm nµy cña thuÕ GTGT lµ sù thay ®æi trong ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ. LuËt thuÕ GTGT qui ®Þnh ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ bao gåm 2 c¸ch: ph­¬ng ph¸p khÊu trõ vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT. Víi 2 ph­¬ng ph¸p, ®Æc biÖt lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ, thuÕ GTGT ®· thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña lo¹i thuÕ gi¸n thu. Chñ thÓ kinh doanh chØ lµ ng­êi thu thuÕ hé Nhµ n­íc. Thãi quen kªu ca vÒ thuÕ chång chÐo sÏ kh«ng cßn lÝ do tån t¹i. Thay vµo ®ã lµ mét lèi t­ duy míi, chñ ®éng, tù hoµn thiÖn ®­îc thÓ hiÖn ë mét phÇn rÊt quan träng lµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ buéc c¸c chñ thÓ nép thuÕ ph¶i lµm quen víi chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ. Thªm vµo ®ã, viÖc bæ sung TK 1331 - ThuÕ GTGT ®Çu vµo vµ söa ®æi TK 3331 tõ thuÕ doanh thu sang thuÕ GTGT ph¶i nép khi ¸p dông LuËt thuÕ GTGT ®· gióp c¸c doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n trong viÖc theo dâi t×nh h×nh thanh to¸n víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc còng nh­ ®¸p øng tho¶ ®¸ng nhu cÇu cña ng­êi sö dông th«ng tin kÕ to¸n. Nh×n chung luËt thuÕ míi ®Òu ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ ®¶m b¶o phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh»m môc ®Ých thóc ®Èy s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 2. Nh÷ng v­íng m¾c tån t¹i ThuÕ GTGT, tr­íc hÕt lµ sù ph©n chia ®èi t­îng chÞu thuÕ vµ ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ sÏ g©y ra hiÖn t­îng ph©n ®o¹n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tøc lµ c¸c ho¹t ®éng nµy sÏ mÊt kh¶ n¨ng “chuyÓn ®æi t­¬ng xøng” khi xÐt vÒ kh¶ n¨ng ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §ã lµ tr­êng hîp c¸c ngµnh sö dông nguyªn liÖu kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm chÞu thuÕ GTGT (hoÆc ng­îc l¹i). VÝ dô nh­ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt bét canh tõ nguyªn liÖu muèi lµ ®èi t­îng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT, do vËy kh«ng ph¸t sinh thuÕ GTGT ®Çu vµo khi mua nguyªn liÖu. Trong khi ®ã s¶n phÈm t¹o ra l¹i thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT. Nªn khi b¸n thµnh phÈm, doanh nghiÖp ph¶i lËp hãa ®¬n, thu vµ nép cho Nhµ n­íc sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¸t sinh mµ kh«ng ®­îc khÊu trõ ®Çu vµo t­¬ng øng tÝnh trªn gi¸ nguyªn liÖu mua vµo (muèi chiÕm 80% gi¸ thµnh nguyªn liÖu s¶n xuÊt bét canh). Do vËy, sÏ ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ b¸n vµ doanh thu cña doanh nghiÖp. Mét vÝ dô kh¸c cho tr­êng hîp ng­îc l¹i lµ ngµnh in b¸o chÝ, t¹p chÝ, s¸ch gi¸o khoa khi b¸n hµng kh«ng ph¸t sinh thuÕ nh­ng khi mua nguyªn liÖu s¶n xuÊt nh­ giÊy, ®iÖn, ... l¹i ph¶i chÞu 10% thuÕ GTGT ®Çu vµo. Do kh«ng cã thuÕ GTGT ®Çu ra ®Ó khÊu trõ nªn sè thuÕ GTGT ph¶i tr¶ tr­íc ®ã sÏ ph¶i tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, g©y khã kh¨n cho viÖc tiªu thô. VÒ viÖc sö dông hãa ®¬n vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ, hiÖn nay ®ang qui ®Þnh hai ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ vµ ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp t­¬ng øng víi hai ph­¬ng ph¸p nµy lµ hai lo¹i hãa ®¬n: Ho¸ ®¬n GTGT (cã sù t¸ch biÖt cña thuÕ GTGT), Ho¸ ®¬n b¸n hµng (gép c¶ thuÕ GTGT vµo tæng gi¸ thanh to¸n). ChÝnh sù qui ®Þnh ®ång thêi c¶ hai lo¹i ho¸ ®¬n vµ hai ph­¬ng ph¸p nµy ®· n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò v­íng m¾c nh­: - LuËt thuÕ qui ®Þnh r»ng “tr­êng hîp c¬ së kinh doanh mua vËt t­, hµng hãa kh«ng cã hãa ®¬n, chøng tõ hoÆc cã hãa ®¬n chøng tõ nh­ng kh«ng ph¶i lµ hãa ®¬n GTGT hoÆc hãa ®¬n GTGT nh­ng kh«ng ghi riªng sè thuÕ GTGT ngoµi gi¸ b¸n th× kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo” trõ mét sè Ýt tr­êng hîp cã qui ®Þnh riªng. Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ, kh«ng ph¶i c¸c khu vùc kinh doanh nép thuÕ theo tõng ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng riªng biÖt víi nhau mµ cã quan hÖ mua b¸n qua l¹i, ®an xen lÉn nhau. Cho nªn, nÕu doanh nghiÖp nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ mµ cã quan hÖ kinh tÕ mua b¸n trao ®æi víi nhãm ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp th× sÏ kh«ng ®­îc khÊu trõ phÇn thuÕ GTGT ®Çu vµo mÆc dï hä ®· ph¶i tr¶ thuÕ GTGT cho sè hµng mua ®ã. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, khu vùc kinh doanh sö dông hãa d¬n th«ng th­êng kh«ng ghi riªng thuÕ GTGT vÉn cßn chiÕm tû lÖ lín nªn ®©y sÏ lµ mét v­íng m¾c kh«ng nhá. - Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT - cô thÓ lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ th× chÕ ®é hãa ®¬n chøng tõ ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt vµ c¬ chÕ khÊu trõ lµ ®iÓm cèt lâi quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖn ®¹i vµ trung lËp cña thuÕ GTGT. Do vËy trong tr­êng hîp “c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn mua nguyªn liÖu lµ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n ch­a qua chÕ biÕn cña ng­êi s¶n xuÊt b¸n ra kh«ng cã hãa ®¬n vµ mét sè tr­êng hîp kh¸c (nh­ s¾t, thÐp phÕ liÖu) sÏ ®­îc tÝnh khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo theo tû lÖ qui ®Þnh tÝnh trªn gi¸ trÞ hµng hãa mua vµo” sÏ ®i ng­îc l¹i quan ®iÓm cña thuÕ GTGT (kh«ng cã hãa ®¬n) vµ kh«ng ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña thuÕ GTGT (khÊu trõ khèng) bëi v× sè thuÕ ®­îc khÊu trõ ë ®Çu vµo ®­îc x¸c ®Þnh trªn sè thuÕ GTGT thùc tÕ ph¸t sinh khi mua hµng mµ nÕu khÊu trõ theo tû lÖ nh­ trªn sÏ ph¶n ¸nh kh«ng ®óng chÝnh x¸c sè thùc tÕ ®­îc. Trªn mét khÝa c¹nh kh¸c, mét sè nhµ nghiªn cøu l¹i cho r»ng viÖc ¸p dông 2 ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT lµ ch­a thùc tÕ. Trong hai ph­¬ng ph¸p nµy chØ cã ph­¬ng ph¸p khÊu trõ lµ quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖn ®¹i vµ trung lËp kinh tÕ cña thuÕ GTGT. Cßn ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp chØ lµ mét c¸ch tiÕp cËn khoa häc trong nghiªn cøu nh»m chØ râ thuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ chØ ®¸nh vµo gi¸ trÞ t¨ng thªm khi cã GTGT xuÊt hiÖn h¬n lµ ®Ó tÝnh thuÕ vµ thu thuÕ trong thùc hµnh thuÕ. TÝnh to¸n theo ph­¬ng ph¸p nµy phøc t¹p vµ dÔ g©y nhÇm lÉn, khã ¸p dông. Mét ®iÓm n÷a còng cÇn xem xÐt vÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ , ®ã lµ ®¹i bé phËn c¸c ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp ®ang nép theo møc kho¸n mang tÝnh chñ quan, n¬i nµy n¬i kh¸c møc kho¸n ch­a s¸t víi thùc tiÔn nªn dÉn ®Õn kh«ng c«ng b»ng. §Ó x¶y ra t×nh tr¹ng nµy lµ thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm cña ngµnh thuÕ vµ ngµnh nµy ph¶i cã tr¸ch nhiÖm söa ch÷a. VÒ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ, mét sè doanh nghiÖp h¹ch to¸n kh«ng chÝnh x¸c c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh, thËm chÝ h¹ch to¸n c¶ nh÷ng kho¶n thùc tÕ ch­a ph¸t sinh vµo tµi kho¶n chi phÝ hoÆc h¹ch to¸n sai c¸c kho¶n môc chi phÝ nh»m trèn thuÕ. II. Mét Sè gi¶i ph¸p Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy r»ng cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn h¬n n÷a luËt thuÕ ®· ®­îc ®­a ra: Gi¶i ph¸p ThuÕ GTGT, viÖc qui ®Þnh hai ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ lµ kh«ng hîp lý vÒ mÆt lý luËn còng nh­ thùc tiÔn vÒ l©u dµi. Víi t­ c¸ch lµ mét biÖn ph¸p øng phã t¹m thêi, ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp sÏ mÊt ®i khi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan thay ®æi. V× vËy, tr­íc m¾t cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy nh­ng víi ph¹m vi ngµy cµng h¹n chÕ ®Ó tiÕn tíi chØ cã mét biÖn ph¸p tÝnh thuÕ lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ trong kú h¹ch to¸n. Thùc tÕ vËn hµnh thuÕ GTGT ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi (Ph¸p, Trung Quèc), luËt chØ qui ®Þnh duy nhÊt mét ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ lµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ vµ thèng nhÊt sö dông bªn c¹nh ®ã mét hÖ sè qui ®æi ®Ó tÝnh thuÕ GTGT theo gi¸ bao gåm c¶ thuÕ trong ®ã. LuËt ph¸p ViÖt Nam thùc ra ®· cã qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ng ë diÖn hÑp nh­ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ ch­a thuÕ trong tr­êng hîp c¸c hµng hãa, dÞch vô ®Æc thï dïng c¸c chøng tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT : Gi¸ ch­a = Gi¸ thanh to¸n tÝnh thuÕ 1+%ThuÕ suÊt cña hµng ho¸ dÞch vô ®ã §èi t­îng ¸p dông cña c«ng thøc trªn kh¸ hÑp chØ ë nh÷ng dÞch vô, hµng hãa ®Æc thï mµ th«i. H¬n n÷a, chÝnh c«ng thøc nµy còng ch­a thËt thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh to¸n v× ph¸p luËt kh«ng qui ®Þnh sö dông c«ng thøc qui ®æi lµ ph©n sè, chuyÓn thµnh sè thËp ph©n ( lÊy ®Õn mÊy ch÷ sè thËp ph©n) hay lµm trßn sè. Do vËy, dÔ bÞvËn dông tïy tiÖn khi tÝnh to¸n vµ kiÓm tra thuÕ, nhÊt lµ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ khÊu trõ, sè thuÕ ph¶i nép v× khi doanh sè tÝnh b»ng ®¬n vÞ hµng triÖu, hµng tû ®ång th× sai sè lµ rÊt lín. §Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò nµy, chóng ta cã thÓ tiÕp tôc ph¸t triÓn c«ng thøc nµy theo h­íng nh­ sau: x ThuÕ suÊt Gi¸ b¸n ®· cã thuÕ 1 + ThuÕ suÊt = ThuÕ GTGT ph¶i nép) (1) Þ ThuÕ suÊt Gi¸ b¸n ®· cã thuÕ = x 1 + ThuÕ suÊt ThuÕ suÊt 1 + ThuÕ suÊt ChÝnh lµ hÖ sè qui ®æi ®Ó tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép theo gi¸ thanh to¸n. Tõ ®ã ta ¸p dông c¸c møc cô thÓ cña thuÕ suÊt do luËt thuÕ qui ®Þnh lµ 5%, 10%, 20% ta sÏ t×m ra 3 hÖ sè qui ®æi t­¬ng øng sau: 5% Þ 1/21 hay 0, 047619 10% Þ 1/11 hay 0, 090909 20% Þ 1/6 hay 0, 166666 ViÖc ¸p dông c¸c hÖ sè nµy hoµn toµn lµ thñ thuËt to¸n häc, kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn b¶n chÊt thuÕ GTGT, l¹i gi¶i quyÕt ®­îc hiÖn t­îng ®¸nh thuÕ bÊt hîp lý do ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp g©y ra. HÖ sè nµy ph¶i ®­îc qui ®Þnh thèng nhÊt trong c¶ n­íc, ¸p dông ®ång thêi víi ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trªn gi¸ b¸n ch­a cã thuÕ. Qui ®Þnh nµy sÏ cho phÐp mäi ho¹t ®éng kinh tÕ thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT kh«ng ph©n biÖt lµ gi¸ ®· cã thuÕ hay ch­a cã thuÕ, cø cã ho¸ ®¬n hîp ph¸p lµ cã kh¶ n¨ng khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng mua b¸n hµng hãa, dÞch vô vµ thanh to¸n thuÕ trªn thùc tÕ. BiÖn ph¸p nµy còng kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng ph©n ®o¹n kinh tÕ mét c¸ch bÊt lîi, phôc håi kh¶ n¨ng “chuyÓn ®æi t­¬ng xøng” vÒ viÖc khÊu trõ thuÕ. Nã còng kh«ng cho phÐp c¸c c¬ së kinh doanh cã sù lùa chän gi÷a viÖc cã dông chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ hay kh«ng mµ buéc hä ph¶i chÊp nhËn chóng vµ gãp phÇn ®Èy m¹nh viÖc phæ cËp hãa chÕ ®é hãa ®¬n, chøng tõ ®Õn mäi ®èi t­îng nép thuÕ. 2. Gi¶i ph¸p chung §Ó ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng thuÕ th× cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p chung ®èi víi c¸c lo¹i thuÕ: - C¸c doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng tÝnh to¸n ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao n¨ng lùc, n¨ng suÊt kÕt hîp víi viÖc häc hái nghiªn cøu ®Ó n¾m v÷ng néi dung, b¶n chÊt cña thuÕ còng nh­ n¾m v÷ng nghiÖp vô kÕ to¸n thuÕ. - C¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao ý thøc chÊp hµnh chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ ®· ®­îc qui ®Þnh, chÊp hµnh ®óng chÕ ®é kÕ to¸n, tµi chÝnh vµ qui ®Þnh ph¸p luËt. - VÒ phÝa c¬ quan thuÕ vµ c¸c ban ngµnh cã liªn quan th× cÇn t¨ng c­êng ®Èy m¹nh c«ng t¸c h­íng dÉn tuyªn truyÒn giíi thiÖu vÒ nh÷ng söa ®æi, bæ sung cña thuÕ míi mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi. CÇn cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch khen th­êng ®èi víi nh÷ng g­¬ng thùc hiÖn tèt luËt thuÕ míi vµ cã chÕ tµi ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m. - C¸c ban chØ ®¹o, c¸c ngµnh ®Þa ph­¬ng th­êng xuyªn theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn luËt thuÕ míi, t¨ng c­êng ®èi tho¹i víi c¸c ®èi t­îng nép thuÕ ®Ó ph¸t hiÖn khã kh¨n v­íng m¾c, kÞp thêi xö lý. KÕt luËn LuËt thuÕ míi sau gÇn mét n¨m triÓn khai thùc hiÖn ®· dÇn b¾t nhÞp vµo cuéc sèng. Qua mét vµi nÐt tæng hîp trªn ®©y cho thÊy phÇn nµo ¶nh h­ëng cña c¸c lo¹i thuÕ lªn c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi nãi chung. Cô thÓ h¬n, viÖc ®­a ra ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ ®óng ®¾n lµ v« cïng quan träng, nã b¶o ®¶m lîi Ých cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. Thªm vµo ®ã, viÖc qui ®Þnh c¸c ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ hîp lý sÏ gióp doanh nghiÖp thuËn tiÖn trong viÖc theo dâi ®­îc viÖc thanh to¸n víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc còng nh­ c¸c ®èi t­îng quan t©m kh¸c. Do vËy, ph¶i cã mét chÝnh s¸ch thuÕ hoµn thiÖn ®Ó ph¸t huy vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ. Cßn trªn ph­¬ng diÖn kÕ to¸n, kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n thuÕ nãi riªng ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn ®Ó ph¶n ¸nh ®óng vµ ®Çy ®ñ nhÊt mäi chi phÝ, c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i nép ®Ó kÕ to¸n trë thµnh mét c«ng cô qu¶n lý cã hiÖu lùc. MÆt kh¸c, mçi chóng ta ph¶i tù häc hái, trau dåi ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña m×nh nh»m gãp phÇn vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn còng nh­ x©y dùng ®Êt n­íc ngµy cµng giµu m¹nh. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m c¶m ¬n c¸c thÇy c« ®· gióp ®ì em trong suèt kho¸ häc! Môc lôc