Đề tài Quá trình phát triển, hoạt động và vai trò của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Lêi Më §ÇU TiÒn tÖ vµ ng©n hµng tõ l©u ®· ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ quan niÖm thõa nhËn nh­ lµ mét s¶n phÈm k× diÖu trong sè nh÷ng ph¸t minh k× diÖu cña nh©n lo¹i. Nã lµ mét c«ng cô cã tÇm quan träng lîi h¹i ®Æc biÖt, nã cã ®é nh¹y rÊt cao nh­ tiÒn tÖ vµ ng©n hµng. Nh­ vËy, v× sao tiÒn tÖ vµ ng©n hµng cã thÓ ®ãng vai trß lµ ng­êi n©ng ®ì, ng­êi më ®Çu, ng­êi ®iÒu chØnh, ng­êi tham gia vµ ng­êi quyÕt ®Þnh ®èi víi mäi qóa tr×nh s¶n xuÊt. Tõ thùc tiÔn cña qóa tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ®ang ph¸t triÓn ®Õn c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn thuéc c¸c ch©u lôc kh¸c nhau cïng víi kinh nghiÖm lÞch sö tÝch luü ®Õn ngµy nay ®· chøng minh mét c¸ch kh«ng thÓ chèi c·i ®­îc vai trß vµ vÞ trÝ cña tiÒn tÖ vµ ng©n hµng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. §èi víi n­íc ta, c«ng cuéc ®æi míi ®· ®Æt hÖ thèng tiÒn tÖ vµ ng©n hµng lµm kh©u ®ét ph¸ vµo c¬ chÕ míi, lÊy sù æn ®Þnh cña tiÒn tÖ lµm tiÒn ®Ò quan träng nhÊt cho sù ph¸t triÓn. Sø mÖnh b¾t buéc lµ ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nhËy c¶m vµ ph¶i thay ®æi toµn bé hÖ thèng ng©n hµng cò, thiÕt lËp hÖ thèng ng©n hµng míi, trong ®ã ph©n ®Þnh r¹ch rßi chøc n¨ng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng víi c¸c ng©n hµng kh¸c. §Ó hiÓu ®­îc ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ViÖt Nam, ta ph¶i nghiªn cøu vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ. §Ò ¸n nµy tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò: I. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng trong nÒn kinh tÕ. II. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ho¹t ®éng vµ vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam III. Ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ n­íc n¨m 2004. PhÇn i Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng trong nÒn kinh tÕ I. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Tr¶i qua hai giai ®o¹n, trong giai ®o¹n thø nhÊt, Ng©n hµng Trung ­¬ng cã quyÒn ph¸t hµnh giÊy b¹c. Giai ®o¹n thø hai diÔn ra mét c¸ch s«i ®éng vµ kh¸i niÖm Ng©n hµng Trung ­¬ng ®­îc h×nh thµnh. §Çu thÕ kû 19 b¾t ®Çu cã sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ tõ mét ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÕ lùc nhÊt thµnh ng©n hµng cã ­u quyÒn ph¸t hµnh giÊy b¹c ë nhiÒu n­íc t­ b¶n ch©u ¢u. ë nhiÒu n­íc t­ b¶n chñ nghÜa, Ng©n hµng Trung ­¬ng lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc. Nã cã vai trß ®éc quyÒn ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ bëi v× nã n¾m trong tay nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ träng yÕu nhÊt do nh÷ng m©u thuÉn vÒ lîi Ých gi÷a c¸c giai cÊp. Ng©n hµng ho¹t ®éng cïng chiÒu víi chÝnh phñ. 2. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Ngµy nay ë nhiÒu n­íc, Ng©n hµng Trung ­¬ng ®Òu cã träng tr¸ch qu¶n lý mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, tiÒn tÖ cña ®Êt n­íc ë tÇm vÜ m«. Nã kh«ng qu¶n lý chung chung hoÆc chØ b»ng viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é mµ tuú theo tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt tÝn dông còng nh­ møc ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ ng©n hµng ë mçi n­íc mµ qu¶n lý chñ yÕu b»ng c¸c c«ng cô ®Æc biÖt cña nã, b¶o ®¶m thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m gi÷ v÷ng gi¸ trÞ tiÒn tÖ quèc gia vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt l­u th«ng hµng ho¸. a) §éc quyÒn ph¸t hµnh giÊy b¹c Ng©n hµng. Víi viÖc ®éc quyÒn ph¸t hµnh giÊy b¹c Ng©n hµng Trung ­¬ng cã kh¶ n©ng thanh to¸n th­êng xuyªn vµ trë thµnh ng­êi thanh to¸n bï trõ cÊp cuèi cïng vµ ng­êi cho vay cuèi cïng ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tiÒn tÖ quèc gia vµ dù tr÷ nhµ n­íc vÒ vµng vµ ngo¹i tÖ, qu¶n lý ngo¹i hèi, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông kh¸c. Tõ l©u, giÊy b¹c Ng©n hµng kh«ng cßn ®­îc ®æi ra vµng n÷a nh­ng c¸c n­íc ®Òu rÊt quan t©m ®Õn viÖc gia t¨ng dù tr÷ quèc gia vÒ vµng vµ ngo¹i tÖ. §Ó gi÷ gi¸ giÊy b¹c, Ng©n hµng kh«ng ®­îc ph¸t hµnh tiÒn cho chi tiªu tµi chÝnh hoÆc bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch. b) Thùc hiÖn nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu. ChiÕt khÊu lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu hoµ viÖc cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ ë nhiÒu n­íc Ng©n hµng Trung ­¬ng thay ®æi tû lÖ l·i suÊt chiÕt khÊu nh»m thay ®æi mét c¸ch t­¬ng øng víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau ®ång thêi Ng©n hµng Trung ­¬ng cßn thùc hiÖn chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu. ChiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ng©n hµng Trung ­¬ng gi¶m møc t¸i chiÕt khÊu ®Ó t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng hoÆc cã thÓ v× môc ®Ých kiÒm chÕ l¹m ph¸t nªn Ng©n hµng Trung ­¬ng ph¶i lµm ng­îc laÞ. c) Tæ chøc vµ ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Trong thÞ tr­êng më, ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng vÒ mua b¸n giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, ®Ó ®iÒu hoµ cung - cÇu vÒ tiÒn tÖ g©y ¶nh h­ëng t­¬ng øng ®Õn kh¶ n¨ng ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nh»m môc ®Ých g©y t¸c ®éng b¶o ®¶m sù c©n ®èi tèi ­u trong quan hÖ cung – cÇu vÒ tiÒn tÖ tÝn dông cña nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng thÞ tr­êng më lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó t¹o sù æn ®Þnh cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. d) Ên ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi v¬Ý c¸c tæ chøc tÝn dông. §ã lµ møc dù tr÷ mµ mçi ng©n hµng th­¬ng m¹i buéc ph¶i göi b»ng tiÒn mÆt vµo Ng©n hµng Trung ­¬ng theo luËt ®Þnh. Th«ng qua møc dù tr÷ b¾t buéc, Ng©n hµng Trung ­¬ng t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ th«ng qua møc dù tr÷ b¾t buéc, Ng©n hµng Trung ­¬ng kiÓm so¸t ®­îc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. e) §iÒu tiÕt b»ng c«ng cô l·i suÊt tÝn dông. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, l·i suÊt tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã vÞ trÝ quan träng. ThiÕu nã c¶ hÖ thèng kinh tÕ vÜ m« kh«ng thÓ vËn hµnh ®­îc tr«i ch¶y. Ngµy nay l·i suÊt tÝn dông lµ mét ®ßn bÈy kinh tÕ, lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Mäi l·i suÊt kh«ng cã c¬ së kinh tÕ ®Òu lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y bÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng nhµ n­íc ®éc quyÒn ph¸t hµnh giÊy b¹c nh»m gi÷ v÷ng gi¸ trÞ ®ång tiÒn, ®éc quyÒn t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt do nã quy ®Þnh theo yªu cÇu cña chÝnh s¸ch “ th¾t chÆt ” hay “ níi láng” tiÒn tÖ nh»m t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng tÝn dông cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¸t huy ¶nh h­ëng tÝch cùc ®èi víi l·i suÊt thÞ tr­êng. II. Chøc n¨ng vµ vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. 1:Chøc n¨ng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Tõ khi chñ nghÜa T­ b¶n ph¸t triÓn, chøc n¨ng cña Ng©n hµng ph¸t hµnh ®­îc hoµn thiÖn më réng ®¸ng kÓ ë tÊt c¶ c¸c n­íc, Ng©n hµng Trung ­¬ng ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô quan träng ®iÒu chØnh kinh tÕ cña Nhµ n­íc, bëi v× Ng©n hµng Trung ­¬ng n¾m trong tay c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ quan träng nhÊt nöa ®Çu thÕ kû XX, Ng©n hµng chñ yÕu lµ Ng©n hµng t­ nh©n sau ®ã quèc h÷u ho¸ IV, vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. 2:Vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Tõ khi cã c¸c ph¸p lÖnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· thiÕt lËp m« h×nh ng©n hµng hai cÊp, ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng ®· chuyÓn tõ ng©n hµng mét cÊp thµnh ng©n hµng hai cÊp. Víi viÖc ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ chøc n¨ng kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i do yªu cÇu cña viÖc ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ theo mét chÝnh s¸ch cô thÓ. a.Vai trß trong ®iÒu tiÕt khèi lîng tiÒn trong lu th«ng cho phï hîp víi yªu cÇu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng cã mèi quan hÖ víi khèi l­îng hµng hãa. Nã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã quyÕt ®Þnh ®Õn møc t¨ng GDP cña ®Êt n­íc. Nh­ vËy ®iÒu tiÕt khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng cho phï hîp víi yªu cÇu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷ mét vÞ trÝ quan träng bËc nhÊt trong nhiÖm vô cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Víi t­ c¸ch lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng nã gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng qua c¸c nghiÖp vô cña nã: Cho vay c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ ph¸p ®Þnh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thùc hiÖn chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Cho vay ng©n s¸ch nhµ n­íc. Tuú theo tõng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam cã thÓ sö dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó lµm cho khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng lín lªn hoÆc gi¶m ®i. b. Vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam trong viªc æn ®Þnh søc mua cña ®ång néi tÖ. Søc mua cña ®ång tiÒn néi ®Þa chÞu t¸c ®éng tõ nhiÒu phÝa Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lu«n ph¶i t×m biÖn ph¸p ®Ó æn ®Þnh søc mua cña ®ång néi tÖ nh»m thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ trong n­íc vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Tr­íc hÕt søc mua cña ®ång tiÒn chÞu t¸c ®éng cña quy luËt cung- cÇu hµng ho¸. Khi cung hµng ho¸ lín h¬n cÇu hµng ho¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ bÞ suy gi¶m vµ ng­îc l¹i khi cung hµng ho¸ thÊp h¬n cÇu hµng ho¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn. Khi gi¸ c¶ hµng hãa t¨ng lªn cã nghÜa lµ quü tiªu dïng tiÒn cña x· héi lín h¬n quü hµng ho¸ hiÖn vËt ë tr­êng hîp nµy. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ph¶i t×m biÖn ph¸p gi¶m quü tiªu dïng, t¨ng quü ®Çu t­ cho s¶n xuÊt. Ng­îc l¹i khi gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m cã nghÜa lµ quü tiªu dïng b»ng tiÒn cña x· héi ®ang nhá h¬n quü hiÖn vËt. Trong tr­êng hîp nµy Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ph¶i dïng biÖn ph¸p kÝch thÝch tiªu dïng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt. Søc mua cña ®ång tiÒn néi ®Þa cßn chÞu t¸c ®éng cña gi¸ vµng vµ ngo¹i tÖ, ®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ. Khi gi¸ vµng t¨ng lªn tøc lµ søc mua cña ®ång tiÒn néi tÖ bÞ gi¶m sót vµ ng­îc l¹i, khi gi¸ vµng gi¶m sót th× søc mua cña ®ång tiÒn néi ®Þa t¨ng lªn nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo còng vËy. c. Vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam trong viÖc ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt, thiÕt lËp mét c¬ cÊu kinh tÕ. §iÒu tiÕt s¶n xuÊt mét c¬ cÊu nÒn kinh tÕ cã nghÜa lµ sö dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ph©n phèi tµi nguyªn quèc gia cho c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ nh»m t¹o ra mét sù c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÞp nhµng vµ c©n ®èi. Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ tham gia vµo viÖc x©y dùng c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. V× vËy ngay tõ ®Çu vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng nhµ n­íc dùa trªn sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ®a ra c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tÝn dông cô thÓ qua ®ã ph©n phèi tÝn dông cho c¸c ngµnh kinh tÕ lµ ph©n phèi tµi nguyªn cho c¸c ngµnh kinh tÕ sö dông t¹o ra cña c¶i vµ cung cÊp dÞch vô cho x· héi qua c¬ chÕ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng lµ nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nhÊt víi sù di chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. d. Vai trß chØ huy cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®èi víi toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Vai trß chØ huy cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®ßi hái nã ph¶i cã quyÒn lùc, tøc lµ viÖc thùc hiÖn vai trß chØ huy cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®èi víi toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam kiÓm so¸t ®­îc mäi ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ ph¶i n¾m ®­îc khèi l­îng tÝn dông ®·, ®ang vµ sÏ cung cÊp cho mçi ngµnh kinh tÕ ®Ó cã thÓ cã biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt thÝch hîp thiÕt lËp c¬ cÊu kinh tÕ theo môc tiªu ®· ®Þnh tr­íc. §Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch cung cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ theo môc tiªu ®· ®Þnh tr­íc, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam cßn ph¶i cã biÖn ph¸p thùc tÕ ®Ó cho phÐp c¸c ng©n hµng kinh doanh t×m kiÕm nguån vèn cho tÝn dông trong ®ã ®Æc biÖt lµ t¹o ra mét thÞ tr­êng vèn th«ng suèt, kh«ng bÞ chia c¾t gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, gi÷a c¸c hÖ thèng ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. ®Çu t­ ph¸t triÓn t¹o ra mèi quan hÖ hç trî gióp ®ì lÉn nhau trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng kinh doanh. Th«ng qua quyÒn sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam sÏ ®¶m b¶o cho c¸c ng©n hµng kinh doanh c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cung cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ ®¶m b¶o uy tÝn víi kh¸ch hµng, c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ víi c¸c tæ chøc phi ng©n hµng kh¸c ®ång thêi lo¹i bá c¸c ho¹t ®éng vi ph¹m ph¸p luËt, vi ph¹m nguyªn t¾c chung cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Cã thÓ h×nh dung vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« nh­ sau: Ta thÊy viÖc cung øng tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ¶nh hëng ®Õn sù gia t¨ng s¶n l­îng t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm vµ ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh cña nhµ n­íc còng cã mét t¸c ®éng quan träng ®Õn tæng møc cÇu trong x· héi v× vËy trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam kh«ng thÓ thiÕu sù phèi hîp t¸c ch¨t chÏ víi ho¹t ®éng tµi chÝnh . phÇn ii Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ho¹t ®éng cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh lín ®Ó ®øng ra ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng lµm c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông. Khi ®­îc quèc h÷u ho¸ nã ®¶m nhËn c¸c nhiÖm vô sau: a. Ng©n hµng Trung ­¬ng lµ trung t©m thÇn kinh, tr¸i tim cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng quèc gia trong viÖc cung øng tiÒn cho l­u th«ng hµng ho¸, sinh ho¹t x· héi, lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc m«i giíi tµi chÝnh nãi chung. Ng©n hµng Trung ­¬ng buéc c¸c tæ chøc m«i giíi tµi chÝnh ph¶i ký göi theo tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ nã cho ng©n hµng th­¬ng m¹i vay tiÒn th«ng qua t¸i chiÕt khÊu hoÆc cho vay ®Æc biÖt. b. Ng©n hµng Trung ­¬ng víi t­ c¸ch lµ ng©n hµng quèc gia chÞu tr¸ch nhiÖm viÖc qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nã giao dÞch, ký kÕt mäi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, thanh to¸n víi n­íc ngoµi trªn t­ c¸ch quèc gia ®ång thêi ®¹i diÖn cho quèc gia trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ. II. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam víi sù nghiÖp ®æi míi. Víi kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn II, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· thùc hiÖn c¶i tiÕn c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng chñ yÕu lµ c¬ chÕ tÝn dông chñ tr­¬ng “c¶i tiÕn vµ më réng tÝn dông”, h­íng träng t©m vµo tÝn dông vµ x©y dùng c¬ b¶n. KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn III: Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam th«ng qua 3 trung t©m tiÒn mÆt, tÝn dông vµ thanh to¸n lÊy tÝn dông lµm mÆt trËn phÝa tr­íc nh­ng ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ch­a ®­îc thay ®æi ®¸ng kÓ vµ vÉn cßn tá ra kÐm hiÖu lùc c¶ vÒ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ tÝn dông lÉn chøc n¨ng kinh doanh vµ dÞch vô ng©n hµng do chóng ta duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp dÉn ®Õn ng©n s¸ch béi chi lín. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i cã sù ®æi míi. §Ó ®¸p øng ®­îc c¬ b¶n nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ ®ång thêi cßn hç trî mét phÇn ng©n s¸ch, gi¶m thÊp møc ph¸t hµnh cho tÝn dông, gãp phÇn tÝch cùc cïng c¶ n­íc kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Trªn thùc tÕ, trong khi thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý míi, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vÉn cßn vËn dông mét phÇn c¬ chÕ qu¶n lý cò nªn kh«ng tr¸nh khái s¬ hë trong qu¶n lý. TiÒn tÖ , tÝn dông, thanh to¸n do ®ã kh«ng Ýt tiªu cùc ph¸t triÓn. §Ó c¶i biÕn t×nh h×nh nµy, ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam chuyÓn hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp thµnh hai cÊp. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam kh«ng trùc tiÕp giao dÞch víi c¸c ®¬n vÞ vµ tæ chøc kinh tÕ mµ trë vÒ víi vai trß vèn cã cña nã lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng. III. Chøc n¨ng cña ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam a. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ Ng©n hµng Trung ­¬ng cña ®Êt n­íc: Ng©n hµng nhµ n­íc lµm vai trß cña ng©n hµng ph¸t hµnh tiÒn, ng©n hµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ ng©n hµng lµm dÞch vô thanh to¸n tiÒn tÖ cho chÝnh phñ. b. Víi t­ c¸ch lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam lµm chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ vµ tæ chøc ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông, vÒ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kh¸c. Chøc n¨ng lµ “c¬ quan cña chÝnh phñ”. c. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam còng nh­ c¸c Bé thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc kh«ng ph¶i chñ yÕu b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh c­ìng chÕ mµ chñ yÕu th«ng qua c«ng cô kinh tÕ vÜ m« vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô sinh lêi. Víi chøc n¨ng cña m×nh, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ph¸t hµnh tiÒn ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. §©y lµ nguån vèn ph¸t hµnh cho vay ng¾n h¹n d­íi h×nh thøc t¸i cÊp vèn cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ vµ lµ c¸i “van” ®Ó ®iÒu chØnh khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ph¶i chi vµ in tiÒn vµ ®­îc thu vÒ l·i suÊt t¸i cÊp vèn. Chøc n¨ng tæ chøc lµ viÖc thiÕt lËp c¸c bé phËn x¸c ®Þnh vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Chøc n¨ng ®iÒu khiÓn lµ qu¸ tr×nh mµ c¸c nhµ l·nh ®¹o ng©n hµng t¸c ®éng lªn hµnh vi cña c¸c ®èi t­îng bÞ qu¶n trÞ mét c¸ch cã chñ ®Ých cã ®Þnh h­íng phÊn ®Êu ®Ó ®¹t môc tiªu x¸c ®Þnh. Chøc n¨ng kiÓm tra: Lµ ®o l­êng ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai lÖch trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu tõ ®ã ®­a ra c¸c biÖn ph¸p chÊn chØnh viÖc thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o c¸c môc tiªu vµ kÕ ho¹ch ®· v¹ch ra. IV. Nh÷ng thµnh tùu mµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua. Tõng b­íc cñng cè vµ kiÖn toµn bé m¸y Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng vµ thùc thi chøc n¨ng ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng vµ ®· chÊn chØnh bé m¸y ng©n hµng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, ®ång thêi Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ban hµnh ®Çy ®ñ quy chÕ ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ, ®iÒu chØnh c¸c vÊn ®Ò bÊt hîp lý, ngµy cµng ph¸t huy ®Çy ®ñ chøc n¨ng nhiÖm vô cña nã. Trong nh÷ng n¨m qua, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam víi vai trß lµ ng­êi ®iÒu tiÕt vÜ m« ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ nh­ b¶o ®¶m tÝnh liªn tôc, tÝnh s½n sµng, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thanh to¸n. PhÇn iii Ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng cña ng©n hµng nhµ N­íc n¨m 2004 Ngµy 13/1/2004, t¹i Hµ Néi, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· tæ chøc héi nghÞ tæng kÕt ho¹t ®éng Ng©n hµng n¨m 2003, triÓn khai nhiÖm vô 2004. D­íi ®©y lµ c¸c nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cô thÓ trong ho¹t ®éng Ng©n hµng n¨m 2004 cña ngµnh Ng©n hµng t¹i “B¸o c¸o ho¹t ®éng Ng©n hµng n¨m 2003, ®Þnh h­íng nhiÖm vô 2004”. 1: Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ linh ho¹t, n©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt: KiÓm so¸t tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc nh»m æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn, gãp phÇn lµm æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. TiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn vµ cã sù phèi kÕt hîp linh ho¹t trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. TriÓn khai c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam. N©ng cao chÊt l­îng ph©n tÝch, dù b¸o kinh tÕ phôc vô cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng vµ phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh ®Ó cã sù phèi hîp nhÞp nhµng h¬n gi÷a c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, bæ sung söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi cho phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong xu thÕ héi nhËp. TËp trung triÓn khai c¸c nhiÖm vô Ng©n hµng cña Nhµ n­íc t¹i chØ thÞ sè 27/2003/CT-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tiÕp tôc ®Èy m¹nh thùc hiÖn luËt doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cô thÓ, trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2004, tËp trung giµ so¸t, söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ thanh to¸n hµng ho¸, dÞch vô xuÊt nhËp khÈu víi c¸c n­íc cã chung biªn giíi ®Ó thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn trao ®æi hµng ho¸ qua biªn giíi. 2: T¨ng c­êng vai trß thanh tra, gi¸m s¸t cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh tra c¶ vÒ c«ng t¸c nghiÖp vô vµ ®éi ngò c¸n bé nh»m t¹o chuyÓn biÕn m¹nh vÒ chÊt trong ho¹t ®éng thanh tra, b¸m s¸t thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó sím ph¸t hiÖn ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c sai ph¹m vµ thiÕt lËp hÖ thèng c¶nh b¸o sím vµ ph©n lo¹i nî theo møc rñi ro ®Ó ph¶n ¸nh chÝnh s¸c l­îng tÝn dông, ng¨n chÆn sù gia t¨ng nî xÊu vµ tæng møc rñi ro víi mçi Ng©n hµng vµ toµn bé hÖ thèng. §æi míi vµ n©ng cao chÊt l­îng thanh tra, ®Æc biÖt lµ c¸c cuéc thanh tra t¹i chç, chÊm døt viÖc kÕt luËn thanh tra kh«ng râ rµng, kh«ng quy tr¸ch nhiÖm cô thÓ cho tæ chøc, c¸ nh©n vi ph¹m vµ th«ng qua thanh tra, gi¸m s¸t nh»m t¨ng c­êng tÝnh c«ng khai, minh b¹ch trong ho¹t ®éng Ng©n hµng ®Ó cñng cè lßng tin cña nh©n d©n vµo hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam. 3: TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh doanh vµ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy: T¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh. G¾n liÒn më réng quy m« tÝn dông víi n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ nh»m h¹n chÕ rñi ro. §æi míi vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cña hÖ thèng Ng©n hµng g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô nh»m thu hót tèi ®a c¸c nguån vèn nhµn rçi vµo hÖ thèng Ng©n hµng vµ ®æi míi c¬ chÕ cho vay. 4:TËp trung nghiªn cøu x©y dùng thÓ chÕ vÒ c«ng t¸c thanh to¸n : Víi m« h×nh tæ chøc, v¨n b¶n ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß, chøc n¨ng cña Ng©n hµng Trung ­¬ng trong qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n. Tr­íc m¾t, trong quý 1/2004, tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn mÆt phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. 5: §Èy nhanh ch­¬ng tr×nh t¸i c¬ cÊu hÖ thèng Ng©n hµng nh»m: Xóc tiÕn c¸c gi¶i ph¸p th¸o gì khã kh¨n, v­íng m¾c ®Ó ®Èy nhanh tiÕn ®é sö lý nî tån ®äng cña c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. ChØ ®¹o c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c cÊu phÇn trong ®Ò ¸n t¸i c¬ cÊu Ng©n hµng Th­¬ng m¹i. KhuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông ph¸t triÓn c¸c dÞch vô, tiÖn Ých Ng©n hµng hiÖn ®¹i ®¸p øng yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng Ng©n hµng theo chuÈn mùc quèc tÕ. 6: Thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ngµnh ®· ®Ò ra: §Õn 2005 thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong hiÖp ®Þnh ViÖt-Mü víi c¸c néi dung: Níi láng c¸c h¹n chÕ ®èi víi c¸c Ng©n hµng Hoa Kú vÒ nhËn tiÒn göi, cho phÐp ph¸t triÓn mét sè lo¹i h×nh tÝn dông vµ thanh to¸n, tiÕp cËn nghiÖp vô t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng, tham gia ho¹t ®éng t­ vÊn vµ m«i giíi kinh doanh tiÒn tÖ. Tõng b­íc më réng cam kÕt víi Hoa kú cho c¸c Ng©n hµng thuéc EU vµ c¸c n­íc kh¸c theo chØ thÞ cu¶ ChÝnh phñ. Xóc tiÕn chuÈn bÞ mäi mÆt ®Ó ®ñ kh¶ n¨ng ra nhËp WTO vµo cuèi n¨m 2005. 7: §Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn ®Ó t¹o sù thèng nhÊt trong x· héi vÒ ho¹t ®éng Ng©n hµng. Chó träng tuyªn truyÒn mét sè vÊn ®Ò nh­: Néi dung ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nh÷ng c«ng cô mµ Ng©n hµng Trung ­¬ng sö dông ®Ó æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ b¶o ®¶m an toµn cho ng­êi göi tiÒn vµo c¸c tæ chøc tÝn dông. 8: T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng kiÕn thøc, nghiÖp vô cho c¸n bé Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi vµ héi nhËp, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ®µo t¹o víi nghiªn cøu khoa häc. §æi míi vÒ néi dung, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®µo t¹o ®Ó phæ biÕn, cËp nhËt kÞp thêi c¸c kiÕn thøc míi vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ cho ®éi ngò c¸n bé Ng©n hµng, phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ. 9: N©ng cao n¨ng lùc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cña Ng©n hµng Trung ­¬ng cña gi¸m ®èc chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n­íc tØnh, thµnh phè vµ tÝnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm cïng n¨ng lùc chØ ®¹o thùc hiÖn cña Chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng gi¸m ®èc c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña ngµnh. §Ó thùc hiÖn ®­îc ph­¬ng h­íng nµy theo em cÇn ph¶i cã sù phèi kÕt hîp c¸c ban ngµnh ®oµn thÓ vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t cña Ng©n hµng Trung ­¬ng ®Ó kÞp thêi b¸o c¸o nh÷ng v­íng m¾c ®Ó cïng nhau th¸o gì, gi¶i quyÕt th× mäi viÖc sÏ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt. KÕt luËn Nh­ vËy, qua néi dung trªn ta ®· hiÓu ®­îc phÇn nµo vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Ngµy nay x· héi cµng ph¸t triÓn th× vai trß cña Ng©n hµng Trung ­¬ng cµng quan träng. V× vËy bÊt cø mét nhµ n­íc nµo còng ph¶i cã Ng©n hµng Trung ­¬ng, nã kh«ng nh÷ng lÆp l¹i sù æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ hÖ thèng ng©n hµng n­íc ®ã, mµ cßn ®Ó gia t¨ng hîp t¸c kinh tÕ trong lÜnh vùc nµy ®­a ®Êt n­íc lªn vÞ trÝ míi, Cïng víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng v¨n minh h¬n trong x· héi ViÖt Nam. Qua ®Ò ¸n nµy em xin ®ãng gãp kiÕn thøc cña m×nh nghiªn cøu Ng©n hµng Trung ­¬ng vµ vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Môc lôc