Đề tài Rủi ro lãi suất trong hệ thống kinh doanh ngân hàng, các giải pháp phòng ngừa

ngày, làm thêm ngày lễ và ngày thứ bảy, tăng cường tuyên truyền và quảng cáo theothông lệ quốc tế làmcải thiện bộ mạt và tăng danh tiếng của ngânhàng , khuyến mại khách hàng .Đây là xu hướng hợp quy luất và hợp vớitình hình chung , tuy răng hiệuquả chưa nhiều, cần kiểntì và điều chỉnh kỹ năng cho sâu sắc để đạt hiệu quả hơn. Bêncạnh đó bài học được giới ngân hàng quốc tế rút ra là phải thiết lập hàng rào kiếm soát , che chắn rủi ro, thực hiện nghiêm các quy chế và quy trình nghiệp vụ, triệt để tiết kiêm chi phí hành chính, giảmthiểu những cuộchọp hàn kém hiệu quả, nângcao chất lượng nguồn nhânlực. Về lâu dài, các NHTM cần có chiến lược thực hiệnbài bảnvà khoa học hơnnghiệp vụ quản tri điều hàn vốn khả dungj và lãi suất.NHNN cũng cần nâng cao hiệu lực và hiệu quả công tac thanh tra về lãi suất. Đồng thời phát huy vai trò Hiệp hội Ngân hang trong hơp tác về lãi suất, cho vay , huy động vốn giữa các NHTM . Trước mắt,Banđiều hanh Hộiđồng nêntham mưucho Thường trức Hội đồng ra vănbản hay ký kết camkếtgiữa các NHTMhội viênvề cạnhtranh nói chung vàcạnh tranh về lãi suất nỏiieng; tổ chức sinh hoạt chuyên đề về vấn đề này. Rủi ro lãi suất gây ra nhiều tác động tiêu cực tới lợi nhuận ngân hàng .Một ví dụ rõ nét nhất về hững thu lỗ nặng nề gây ra bởi rủi ro lãi suất là trường hợpngânhàng First Banhk System Inc ò Minneapolis. Các nhà quản lý First Bank dự đoán lãi suất giảm vào cuối thập kỷ 80 nên đã mua một lượng trái phiếu chính phủ lớn đến bất ngờ. Không may, giá trái phiếu giảm mạnh dolãi suất tăng, Tirst Bank công bốkhoản lỗ 500USD triệu và buộc phải bán toànhà trụ sỏ chính của ngânhàng này. Để hạn chế tới mức tối đa mọi ảnh hưởng xấu của sự biến động lãi suất đến thu nhập của ngân hàng, đã có nhiều biện pháp phòng ngừa được đưa ra. Sau đây là một số biện pháp phòng ngừa rủi ro lãi suất cơ bản mà được các ngân hàng sử dụng. Chương 3: Cácbiên pháp phòng ngừa rủi ro lãi suất 1. Phòng ngừa lãi suất bằng các mô hình đo độ rủi ro lãi suất 1.1 Mô hình kỳ hạn đến hạn Từ mô hình kỳ hạn đến chúng ta có thể thấy một phương pháp phòng ngừa rủi ro lãi suất hữu hiệu là làm cho tài sản có và tài sản nợ có nhiều ưu điểm nhưng không phải lúc nào cũng bảo vệ được ngân hàng trước rủi ro lãi suất. Thật vậy để phòng ngừa rủi ro lãi suất một cách triệt để ngân hàng phải tính tới: + Thời lượng (duration) của luồng tiền thuộc tài sản có và tài sản nợ hơn là sử dụng kỳ hạn trung bình của tài sản nợ và tài sản có. + Tỉ lệ vốn huy động (tài sản nợ là bao nhiêu) Ví dụ sau này sẽ cho chúng ta thấy ngay cả trong trường hợp ngân hàng cân xứng kỳ hạn đến hạn của tài sản có và tài sản nợ thì tiềm ẩn rủi ro lãi suất vẫn xuất hiện. Giả sử ngân hàng huy động vốn bằng cách phát hành chứng chỉ tiền gửi với mệnh giá 100 triệu đồng kỳ hạn 1 năm, lãi suất đơn 15%. Nghĩa là khi đến hạn ngân hàng sẽ thanh toán cho người gửi tiền cả gốc lẫn lãi là 115 triệu đồng. 0 _____________________________________________ 1 năm vay 100tr trả gốc và lãi 115 tr Giả sử ngân hàng dùng vốn huy động cho một công ty vay với mức lãi suất 15% với điều kiện gốc được thanh toán một nửa sau 6 tháng, phần còn lại được thanh toán vào thời điểm đến hạn. Trong trường hợp này kỳ hạn đến hạn của khoản tín dụng này bằng với kỳ hạn đến hạn của vốn huy động là 1 năm. Chúng ta có thể mô tả như sau: 6 tháng 0 _______________________________________________________________ 1 năm vay 100 tr thu về 57,5 tr thu gốc 50 tr (50+100 x 1/2 x 15% = 57,5) thu lãi 50 x 1/2 x 15% = 3,75tr thu gốc 57,5 triệu. lãi tái đầu tư qua 6 tháng = 4,3125 triệu. Vậy thời điểm cuối năm ngân hàng thu về là: 50 + 3,756 + 57,5 + 4,3125 + 115,615 Giả sử 6 tháng cuối năm lãi suất giảm xuống là 12% khoảng 57,5 triệu đem đầu tư 6 tháng cuối năm chỉ mang lại là 57,5 x 1/2 x 12% = 3,45 triệu đồng. Vậy tổng doanh thu cuối năm 114,70 triệu đồng ngân hàng lỗ 0,3 triệu đồng đổi ngay cả trong trường hợp kỳ hạn của tài sản có và tài sản nợ là cân xứng với nhau MA = ML = 1 năm. Mặc dù các kỳ hạn đã cân xứng với nhau nhưng thực chất luồng tiền tín dụng được thu hồi sớm hơn so với thời hạn của tiền gửi cho toàn bộ luồng tiền chỉ xuất hiện vào thời điểm cuối năm. Như vậy chỉ trong trường hợp thời lượng của tài sản có và tài sản nợ cân xứng với nhau thì ngân hàng mới có thể phòng ngừa rủi ro lãi suất một cách triệt để. 1.2Mô hình thời lượng: 1.3Mô hình định giá lại 2. sử dụng các nghiệp vụ nhằm hạn chế rủi ro lãi suất 2.1 Hợp đồng tài chính tương lai: Người ta sử dụng thị trường tài chính tương lai để dịch chuyển rủi ro lãi suất từ nhà đầu tư không ưa thích rủi ro, chẳng hạn các ngân hàng thương mại sang nhà đầu cơ -những người sẵn sàng chấp nhận và hy vọng kiếm được lợi nhuận từ chính những rủi ro này. Hơp đồng tương lai được giao dịch tại các sỏ giao dịch chính thức ( ví dụ, Hội đồng mậu dịch Chicago, Sở thương mại Chicago hay sở giao dịch các hợp đồng tương lai London) . Đây là nơi mà các nhà môi gới thực hiện những lệnh nhân đượctừ công chúng để mua hay bán hợp đồng ở mức giá tốt nhất. Khi một ngân hàng liên lác với nhà môi giới ở Sở giao dịch và đề nghị bán hợp đồng tương lai (ví dụ, ngân hàng muốn tạo ra thế đoản “ go short”trong tương lai, điều này có nghĩa rằng ngân hàng cam kết giao chứng khoán cho người mua thoe hợp đồng với mức giá định trước vào một ngày xác định trong tương lai. Ngược lại, một ngân hàng có thể gia nhập vào thị trường tương lai với tư cách người mua hợp đồng (ngânhàng muốn tạothế trường “go long” trong tương lai), cam kết nhân chứng khoán và thanh toán chohợp đồng tại ngày mãn hạn thông qua tổ chức thanh toán bù trừ. Nghiệp vụ phòg chóhg rui ro lãi suất trong tươnglai nhìn chung đòi hỏi ngân hàng phải thiết lập vị thế trenthị trường tương lai đối nghichj với vị thế hiện thời trênthị trường gioa ngay. Bởi vây, một ngânhàng có kế hoạch mua trái phiếu “tạo thế trường “ trên thị trường giao ngay có thể bảo vệ được giá tri của những trái phiếu này bằng việc ký hợp đoòng bán trái phiếu trên thị trường tương lai “ tạo thế đoản ‘. Nếu ngay sau đó, giá trái phiếu giảm trên thị trường giao ngay, thì sẽ có một khoản lợi nhuân bù đắp xuất hiện từ thị trường tương lai và điều này giúp ngânhàng tối thiểu hoá tổn thất gây ra bởi biến động trong lãi suất. 2.1.1Nghiệp vụ phòng chống thế đoản: Giả sử ,lãi suất trênthỉtường đượcdự tính srx tăng lên , làm tăng chi phí huy động tiên gửi hay chi phí vayvốn trênthị trường tiền tệ của một ngân hàng và đồng thời sẽ làm giảm giá tri các trái phiếu hay các khoản cho vay lãi suất cố định mà ngân hàng hiên có hay dự định mua. Trong trường hợp nay, nghiệp vụ phòng chống thế doản có thể được sử dụng. Nhà quản lý ngân hàng sẽ tham gia hợp đồng tương lại bán chứng khoán (tức là cho phép ngân hàng bán chứng khoán )vào khoảng thời giankhi những khoản tiên gửi mới xuất hiên, các khoản vay lãi suất cố địnhđược thực hiên hay khi quy mô danh mục đầu tư của ngân hàng tăng thêm. Nếu lãi suất thị trường tăng mạnh, chi phí trả lãi đối với các khoản vốn huy động của ngânhàng srx tăng lên , giá tri các khoản tín dụng lãi suất cố địnhvà các chứng khoán ngân hàng nắm giữ sẽ sụt giảm. tuy nhiên, những tổn thất này sễ được bù đắp bởi khoản lợi nhuân từ các hợp đồng tương lai. Hơn nữa, ngânhàng không cần giao hay nhận chứng khoán ghỉtong hợp đồng nếu hư nó thực hiện mua hay bán các hợp đồng đối nghịch với vị thế hiện tại. Trung tâm thanh toán bù trừ sẽ ghi nhân kết quả chomỗi hợp đồng trên cơ sở triệt tiêu các giao dịhc đối kháng . Nhà quảnlý ngânhàng nênthực hiện những ước sau để chống lại sụt giảmgiá trị của tái phiếu khi lãi suất thị trường dự tính tăng trong mộtvài tháng tới.: -Thời điểm hiên tại: Bán Hợp đồng trên thị trường tương lai chocác nhà đầu tư ,thoeđó ngânhang camkết sẽ giao một số chứng khoán nhất định (chẳng hạn trái phiếu kho bạc Mĩ tại mức giá được xác định trước cho 6 tháng sau. -Sau 6 tháng : Ngânh hàng sẽ mua một hợp đồng vớigiá trị tương tụ từ Sở giaodịch . Kết quả: Hai hợp đồng sẽ triệt tiêu nhau trêntài khoản của ngânhang tại Trung tâm thanh toán bù trừ của Sỏ giao dịch vf dovầy ngânhàngkhông phải thực hien trách nhiệm giao hay nhân chứng khoán . tuy nhiên, nếulãi suất tăng trong suốt thời giantồn tại 6 tháng của hợp đồng thứ nhất (hơp đồng được bán )thì giá chứng khoansex gián xuống . Sau đó khi ngan hang mua chứng khoán thơ hợp đồng thứ hai vào thời điểm cuối của giai đoạn 6 thangs, thì ngân hàng chỉ phải trả một mức giá thấp hớnovới mức giá bán chứng khoán cùng loạivào thời điẻem 6 tháng trước. Do vây, lợi nhuân sẽ được tạo ra trên thị trường tương lai và nó sẽ bù dắp một phần hay toàn bộ tổn thất về giá trị của danh mục trá phiếu mà ngân hàng nắmgiữ. Nghiệp vụphòng chống thế trường: Nói chung , ngânhàng thương quantâmtới tổn thất vềlợi nhuânkhilãi suất tăng. Tuy nhiên , trong một số tình huống, ngânhàng cầnphải tiến hanh các biên pháp bảo vệ nhằm chống lại tổn thấtdo lai suấtthị trường giảm, đặcbiệkhi ngânhàng đang dự tính cómột dòng tiên vào sắp xuất hiện. Ví dụ, nhà quản lý ngân hàngdự tính rằngquy mô tiền gửi sẽ tăng đáng kể trongvài tuân hay vài tháng tớinhưng lãi suất thị trướngẽ có thể giám xuống. Động thái này sẽ mang lại lợi thế cho ngânhàng xét trên quanđiểm chi phívốn, nhưng ngân hàng sẽ phải đối mặt với sự sụt giảm trong khả năng sinh lợi và trong thu nhập ròng. Nết nhà quảnlý ngânhàng không tiến hanh các biên pháp phòng chống rủi ro và nếu dự đoán nói trểntở thành hiẹn thực thì ngân hàng sẽ phải chịu tổn thất lớnbởi vì lượng tiền gửi dự tính tăng thếmẽ đượcđầu tư vào cáckhoản tíndụng và các chứng khoáncótỷ suất gửi dự tính tăng thêm sẽ được đầu tư bào các khoản tín dụng và các chứng khoán có tỷ suất sinh lời thấp. Để bf đắp tổn thất tiềm năng này, nhà quản lý có thể sử dụng nghiệp vụ phòng chống thế trường có nghĩa răng ngânhàng sẽ muahợp đồng tươnglai ngay hôm nay (cho phép ngân hàngmua chứng khoán ) và sau đó đượcbán vào thời điễmuất hiện dòng tiền gửi (nhằm triệt tiêu vị thế ). Kết quả , hơp đồng tương lai mang lạikhoản lợinhuậnnếu lãi suất giảm, bởi vì giá trị hợp đồng đã tăng lên. Nhà quản lý dự đoán răng trong vong 6 tháng tơi lãi suất sẽ giảm suóng vf đe doạn ợinhuậncủa ngânhangf dolãi suất của các khoản tín dụng giảm tương đối sovới lãi suất tiền gửi và các chi phí hoạt đoọngkhác . Hon nưa, nguồn vón của ngân hàng có thể sẽ phải chiu những tỏn thất lớn hon . nhà quản lý quyết định sử dụngphương án sau: -Thời điểm hiệntại: Mua hợp đồng trên thị trườngtương lai, thơ đó ngânhàng camkét mua mốtố chứng khoán nhất định(chăng hạn tín phiếukho bạc) tại mức giá định trước cho6 tháng sau. -Sau 6 tháng : Ngân hàng sẽ bánmột hợp đồng với quy mô tương tự. Kết quả: Hia hợp đồng sẽ triệt tiêu nhau trêntài khoảncủa ngânhàng tại trung tâm thanh toánbù trừ của Sở giaodịchvà do vậyngân hàng khôngphảithực hiên trách nhiệm giao hay nhânh chứng khoán . tu nhiên, nếu lãi suất giamtrong suốt thoiư gian tồn tại 6 tháng , ngân hàng sẽ nhận đượcmột mức giá coahớnovới mức giá mua chứng khoáncùng loại tạithời điểm 6 tháng trước. Do vậy, lợi nhuận được tao ra trênthị trường tương lai vf sẽ bù đắp một phânhaytoàn bộ tổn thất về thu nhập dolãi suấtgiảm. Hợp đồng quyền lãi suất: Vào những năm1970,và 1980, mộtcông cụphòng chóng rủi o lãi suất mới đã suất hiên, đó là hợp đồng quyền lãi suất . Hợp đồng này hco phép người nắm giữ chứng khoán : -Bán chứng khoán chomột nhà đầu tư khác tại một mức giá định trước vào ngày đáo hạn của hợop đồng -Mua chứng khoán tưf một nhà đầu tư khác tại mức giá định sẵn vào ngày đáo hạn của hợp đồng. Trong hợp đồng quền bán (put option), người bán quyền phải sẵn sàng mua chứng khoán từ người mua quyền nếu bên mua thực hiên quyền . Trong hợp đồng quyền mua (call option), người bánquyền phải sẵn sàng bán chứng khoán cho người mua quênkhi bênmua thựchiệnquyền. Phí mà người muaphải trả cho đặc quyền có thể bán hay mua chứng khoán được gọi là quền phí (option premium). 2.2.1Hợp đồng quyền bán bù đắp những tổn thất khi lãi suất tăng: Người mua quyền bán có quyền bán chứng khoán , cho vay hay bán các hơp đồng tương lai cho người bánquyền tại mức giá thoả thuận trong khoản thơì gian trước hi hợp đồng quyền hết hiệu lực. Nếu lãi suất tăng , giá trị thị trường của các chứng khoán , các khoản tín dụng hay của các hơp đồng tương lai sẽ giảm. Việc thực hiện quyền này sẽ mang lại mọtt khoản thu nhập chongười mua quyền bởi vì người mua quênf giờ đây có thể mua chứng khoán, tìm kiếm các khoản tín dụng với mức giá thị rường thấp hơn và báncúng cho người phát hành quyền với giá caohơn(giá thoả thuận trước). Dĩ nhiên, lợi nhuân thu được sẽ bằng khoản thu nhập của ngượi mua quyền trừ đi quyền phí , phí hoa hồng và các khoản thuế có liên quan. Ví dụ về một giao dịch quyền bán: Một ngânhàng dự tính phát hành các CDhưởng lãi rị giá 150 triệu TSDcó kỳ hạn 180 ngày vào cuối tuần. Lãi suất cD trên thị trường hiệntại là 6,5%vf ngân hàng lo ngại rằng nó sẽ tăng lêntới 7%. Khi lãi suất tăng , chi phí trả lãi cho các CD mới sẽ tăng thêm 375000 USD, làm giảmlợi nhuân tiềm năng của ngân hàng từ hoạt dộng tín dụng và đầu tư bằng nguồn vốn từ việc phát hành cD. Để hạn ché tổn thất tiềm năng dochi phí tăng, nhà quản lý ngân hàng sẽ liên lạc với những người kinhdoanh có ý định phát hành quyền bán đối vơí các hơp đồng tương lai đô la Châu Âu tại mức giá 960000 USD( cho một hợp đồng có mệnh giá 1000000USD). Quyền phí lf 5.000USD. Khi lãi suất tăng như dự đoán, giá trị thị trường của các hợp đồng sẽ giảm xuống còn 940.000 USD. Đặc biẹt, nếu giá trị thị trường của cáchợp đồng trong tương lai giảm mạnh thì quyền bán sẽ được thực hiện bởi vì giờ đây trênthị trường tiền tệ, nhà quản lý ngân hàng có thể mua đô la Châu Âu với giá rẻ hơnvà bán ở mức gía caohơn (mức giá thưohợop đồng quyền ). Co vây, lợi nhuân trước thuếcủa ngân hàng từ giaodịch quyền bán sẽ được tính như sau: Lợi nhuận trước thuế =Giá giaodịch theo –giá thị trường của chứng Hợp đồng quyền khoán quyền phí O đây lợi nhuân trước thuế của một hộp đồng đô la Châu Âu =960.000USD-940.000USD-5.000USD =15.000USD. Khoản lợi nhuận15.000 USD sẽ bù dắp một phần tổn thất do chi phí trả lãi cho các CDtăng lênnếu lãi suất tăng. Trong trường hợp lãi sất không tăng, ngân hàng chi phải trả quyền phí cho người phát hành quyền. Tuy nhiên , nếu lãi suất không tăng, ngân hàng không phải đối mặt với tổn thất do ciphí trả lãi cho CD tăng và do đó ngân hàngkhông càan thực hiện quyền. Hơp đồng quyền báncũng có thể đướcử dụng để bảo về giá trị của các trái phiếu và các khoản tín dụng ngân hàng trước tổn thất do lãi suất tăng. 2.2.2Hợp đồng quyền mua bù đắp những tổn thất dolãi suất giảm Người mua nhận dược quyên mua chứng khoán , cho vay hay mua các hợp đồng tương lai từ người bán quyền tại mức giá thoả thuận trong khoản thơì giam trước khi hợp đồng quyền hết hiệulực. Chi phí mua quyền được gọi là quyệnphí. Nếu lãi suấtgiảm, giá trị thị trường của các chứng khoán, các khoán tín dụng hay của hộp đồng tương lai sẽ tăng. Việc thựchiện quyên sẽ mang lạimộtkhoản thu nhập cho người mua. Dĩ nhiên, lợi nhuân ròng sẽ bằng thu nhập của người mua quyền trừ đi quyền phí , phí hoa hồng và các khoản thuế liên quan. Ví dụ về một giao dịch quyền mua: Một ngân hang dựđinh mua trái phiếu kho bạc trị giá 50 triệu USD trong vài ngày tới và hy vọng có tủ lệ thu nhậplà 8%. Tuy nhiên các nhà quản lý ngânhàng lo ngại rằng lãi suất sẽ giảmvào thời điểm trước khi ngân hangf mua vàvì thế ngân hàng đề nghị với một công tu kinh doanh chứng khoán phát hanh quyền mua trái phiếu kho bạc ở mức giáthoả thuận 95.000 USD cho mỗi trái phiếu mệnh giá 100.000 USD . Quyền phí đối với một trái phiếu là 500USD. Nếu lãi suất giảm thưo như dự tính, giá trị thị trường của trái phiếu kho bạc có thể tăng tới 97.000 USD vf do đó ngân hàng sẽ yêu cầu giao trái phiếu ở mức giá 95.000 USD. Do vây, lợi nhuân trước thuế của ngân hàng từ gio dịch quyềnmua sẽ được tính như sau: Lợi nhuận =gía thị trường của - giá giao -quyền phí Trước thuế chứng khoán dịch theo Hợp đồng O đây, lợi nhuân trước thuế từ mộ trái phiếu = 97.000 USD –95.000 USD - 5.00 USD =1.500 USD. Khoản lợi nhuân sẽ bù đắp một phần tổn thất về thu nhập lãi do lãi suất giảm. Nếu lãi suất tăng, giá trái phiếu kho bạc sẽ giảm do đó ngân hàng chịu lỗ đúng bằng quyền phí. Tuy nhiên, lãi suất tăng cho phép ngân hàng tăng thu nhập lãi từ hoạt động mua trái phiếu. Hợp đồng quyền mua cũng có thể được sử dụng để chóng lại sự sụt giảm thu nhậplãi từ các khoản tín dụng. 2.3 Hợp đồng trao đổi lãi suất: Trao đổi lãi suất là một cách thức nhằm thay đổi trạngthái rủi ro lãi suất của một tổ chức. Hoạt động này giúp làm giảm chi phí vay vốn Các bên tham gia hợp đồng traođổi có thể chuyển lãi suất cố định thạnh lãi suất thả nổi hay lãi suất thả nổi thành lãi suất cố định và lam cho kỳ hạn của các tài sản và nợ phù hợp hơn. Tính chất hoạt động và mụctiêu kinhdoanh trong mỗi thời kì của từng ngân hàng quyếtđịnh trạng thí khe hở lãi suất. Thay đổi trạng thái này đòi hỏi phải có thời gian tương đốe lâu trong khi thay đổi của lãi suất thường rất nhanhchóng. Nhiều ngân hàng thực hiên các hoáng đổi lãi suất để hạn chế rủi ro lãi suấtMọtt ngân hàng do đặc điểm sản suất kinhdoanh buộc phải duy trì khe hở lãi suất dương có thể hoans đổi rủi ro ( hoặc sinh lời) với ngân hàng có khe hở lãi suất âm. Như vậy, hợp đồng hoán đổi xác định lại khe hở lãi suấtkhi lãi suất thay đổi. Khilãi suất thay đổi, ngân hàng này có lợithì ngân hàng kia chịu thiệt. Ngân hàng được lợi sẽ chuyểnkhoản thặng dư sang cho ngânhàng bịtổn thất. Ví dụ:; Về hoán đổi lãi suất -Thị trường của 2 ngânhàng A và B Ngân hàng A : Có thể vay trung hạn với lãi suất 10% /năm , vay ngắn hạn lãi suất thả nổi ( ví dụ 6%) Ngân hàng B: Có thể vay trunghạn với lãi suất 12%/năm, vay ngắn hanh vớiláiuất thả nổi +1%. Ngân hàng B được coilà ngan hàng có thứ bậc thấp hơn ngân hàng A. Nguồn của ngân hàng B đắt hơnngân hàng A. -Huy đông vốn của mỗi ngân hàng : ngân hàng A : Vay trung hạn với lãi suất cố định 10% ngân hàng B : Vay ngắn hạn với lãi suất thả nổi +1% -Hợpđồng Hai bênkí hợp đồng đổi chéo lãi suất ( cóthể qua trung gian ) với nội dung : B sẽ thanh toán cho A 10 % để có được nguòon lãi suất coó định ( trung hạn ) và A sẽ thanh toán choB với lãi suất thả nổi –0,75% để có nguồn ngắn hạn ( với cùng giá trị của nguồn trung hạn). -Kết qủ : Bảng cânđối của haingân hàng không thayđổi , song : B sẽ trả lãi suất thì trường + 1% để huy động vốn trên thị trường công thêm (+)10% tra choA để có nguồn trung hạn; A sẽ trả 10% để huy động vốn trên thị trường và cộng thêm ( lãi suất thị trường –0,75% )cho B để có nguồn ngắn hạn; B sẽ tiết kiệm : 12% -10% - ( lãi suất thị trường +1%) +(lãi suất thị trường –0,75% ) =0,25% A tiết kiệm được : 10% -10% +lãi suất thị trường –(lãi suất thị trường –0,75%) = 0,755 Nếu lãi suất thay đổi, rủi ro của bên này sẽ được bù đắp bởi thu nhậpcủa bên kia. Hoán đổi lãi suất là kĩ thuật tương đối phức tạp, đòi hỏi ngân hàng phải nghiêncứkĩ lưỡng xu hướng và mức độ thay đổi có thể của lãi suất. Trong nhiều trường hợp, hai ngân hàng hoán đổi phải nhờ ngân hàngtrung giánắp xếp . Chi phí hoán đổi cao hay thấp phu thuộcvao dự tính của mỗi bênvà làm tăng chiphícủangân hang . Nếu dự đoán của ngân hàng sai, hoán đổi lãi suất có thể gây tổnthất cho ngân hàng. 2.4lãi suất trần , sàn và sự kết hợp: Phương pháp phòng chống rủi ro quen thuộc nhất được các ngân hàng và khách hàng sử dụng rộng rãi đó là lãi suất trần, lãi suất sàn và sự kết hợp trần –sàn. .2.4.1 Trần lãi suất: Lãi suất trần được sử dụng để chống lại những tổnt thất do lãi suất thị trường tăng. Người vay được đảm vảo ràng tổ chức cho vay sẽ không tăng lãi suất của khoản tín dụngvượt quá mưcs trần. Còn có một cách lựa chọn khác đó là : Người vay có thể mua mộthợp đồng về trần. Ví dụ, nếu ngân hàng mua một hợp đồng lãi suất trần là 11% chokhoản tín dụng 100 triệu USD mà nó vay đưọc trên thị trường đô là châu Âu, Hợp đồng trần lãi suất này đảm bảo cho ngân hàng nằng chi phí vay thực tế không thể vượt quá 11% . Nếu ngân hàng bán hợp đồng trầnlãi suất chokhách hàng vay vốn, nó srx phải đối mặt với rui ro lãi suất thay cho khách hàng nhưng đổi lại ngân hàng sẽ thu đượcmoọt khoan phí (trần phí ) , đền bù trong việc chấp nhân rủi ro . Kh một ngânhàng phải đảm bảo nhận số lượng lớn các hợp đồng trần lãi suất, nó có thể hạn chế toàn bộ rủi ro bằng những kỹ thuất phòng chống khác như tiến hành nghiệp vụ traođổi lãi suất. Trần lãi suất được áp dụng rất đơn giản . hãu trở lại ví dụ trước, ngân hàng mua hợp đồng trần lãi suất 11% từ một tổ chức tài chính khác cho khoản tín dụng 100 triệu USD kỳ hạn 1 năm mà ngân hàng vay được trên thị trường đô là Chây Âu. Giả sử lãi suất thị trường tăng lên tới 12%,lúc đó , tổ chức tài chính bán họp đồng sẽ phải thanh toán chongân hàng mua 1% chi phí lãi tăng lên. Ngân hàng nhân được số tiền là : [Lãi suất thị trường – Trần lãi suất ] x Số tiền vay=[12%-11%] x100triệu =1triệu Như vậy, chi phí vay vốnthực tế của ngân hàng có thể giao động nhưng sẽ không vượt quá 11%. Ngân hàng mua hợp đồng trần lãi suấtđể phòng ngừa những tổn thất cóthể xảy ra, ví dụ như khi tài trợ tài sản lãi suất có định bằng các khoản nợ lãi suất thả nổi , khi có trạng thái khe hoẻ kỳ hạn dương hay nắm giữ một danh mục chứng khoán lớn mà giá trị sẽ giảm nếu lãi suất tăng. Sàn lãi suất: Như chúng ta đã thấy ở phần trước , ngân hàng có thể phải chịu tổn thất về thu nhập trong thời kỳ lãi suất giảm , đặc biệt khi lãi suất của các khoản tín dụng sụt giảm. Ngân hàng có thể thiết lập một sàn lãi suất chocác khoản tín dụngvà vì thế sẽ không có vấn đề gì lớn xảy ra chodù lãi suất giảm xuống dưới mức tối thiểu. Một ngân hàng cũng cóthể án hợp đồng sàn lãi suất cho các khách hàng- những người nắm giữ các chứng khoán nhưng lo sợ thu nhập từ các chứng khoán giảm xuống quá thấp. Ví dụ , một khách hàng của ngânhàng nắmgiữ 1 CD kỳ hạn 90 ngày với lãi suất 6,75% nhưng có dự định bán CD trong một vài ngày tới Giả sử khách hàng không muốn lãi suất giảm xuống dưới mức 6,25% , trong trường hợp này ngân hàng có thể bán cho khách hàng một hợp đồng sàn lãi suất 6,25%. Theo hợp đồng nay, ngân hàng cam kết sẽ thanh toán chokhách hàng phần chênh lệch gưa sàn lãi suất và lãi suất CD thực tế nếu lãi suất giãmuống dưới mức sàn vò ngày mãn hạncủa CD. Vậy ngânhàng có lợithế gì thông qua việc sử dúngàn lãi suất ? Hãy xem xét ví dụ sau :Giả sử một ngân hàng cấp một khoản tín dụng trị giá 10 triệu USD, lãi suất thả nổi , thỏi hạn 1 năm chomột công ty với điều khoản về sàn lãi suất là 7%. Nếu lãi suấtthị trường của khoản hcovay giảm xuống 6%, cong ty không chỉ phải trả 6% lãi suất (hay 10 triệu USD x0,06= 600.000 USD chi phỉtả lãi ) mà còn phải trả thêmmột khoản chênh lệch lãi được xác định như sau: [Lãi suất sàn –lãi suất hiên thời của khoản tín dụng] x Số tiền vay = ơ7%-6%] x10 trieeuj = 100.000 Thông qua nghiệp vụphòng chóng rủi ro này, ngân hang đượcảo dảm 1 tỷ lên lãi suất tối thiểu trênkhoản tín dùng là 7%. Ngânhàng sử dụng sàn lãi suất chủ yéu khi các khoản nợ có kỳ hạn dài hơn tài sản hay khi các khkoản nợlãi suất cố địnhđượcđâu tư vào tài sản lãi suất thả nổi. Khoảng trần –sàn lãi suất Ngân hàng và các khách hàng vay vốnthường sử dụng hợp đồng có sựphối hợp khoảng lãi suất. Nhều ngânhàng bán hợp đồng khoảng lãi suất cho những khách hàng vay vốn như một dịchvụ vơ bản để thu phí . Ví dụ,một khách hàng vừa nhận dược khoản tín dụng 100 triệu USDcó thể kí một hợp đồng khoảng lãi suất q định mức lãi suát năm trong khoảng [7%,11%]. Trong trương hợp nay nếu lãi suất thị trường vượtquat 1% , ngân hàng sẽ thanh toán cho khoan chi phí lãi tăng thêm. Ngược lại, nế lãi suất thỉtường giảm xuống dưới 7%thị khách hàng sẽ phải trả cho ngân hàng lãi suất tối thiẻu 7%. Thực chất, người mua hợp đồnglhoảng lãi suất phải trả trần phí đồng thời nhân được sàn phí. Khoant phỉòng (chênh lệch giữa trần phí và sàn phí cóthể là dương hay âm, phụ thuộcvạbiến độngcủa lãi suất . Thông thương, các hợp đồng trần, sàn và khoảng lãi suất có kỳ hạn trong phạm vi tựmộtvài tuần cho đến khoảng 10 năm. Phần lớn các ơp đồng này được dựa trên lãi suất của các chứng khoán chínhphủ , giấy nợ ngắn hạn, các khoản tín dụnglãi suất cơ bản hay lãi suất tiền gửi đô là Chây âu (LIBOR). Bản thânngân hàng cũng thường sử dụng hợp đồng khoảng lãi suất để ảo vệ thu nhập của mìh khi lãi suất dao động thất thường hay khi ngân hàng không thể dự tính được chính xác động thái của lãi suất trên thị trường. Hợp đồng trân, sàn và khoảng lãi suất là những dạng đặc biết của hơp đồng quyền phòng chống rủi ro lãi suất cho các khoảnnựvf tài sảndongân hàng và khách hàng nắm giữ. Việc bán cho khách hàng ơp đồng trần , sàn và khoảng lãi suất đã tạo ra khoản thu nhập từ phí đáng kể cho ngân hàng trong những năm gần đây, nhưng loại hơop đồng này cũng chứa đựng cả rủi rotín dụng ( khi bên nhận trách nhiệm hoàn trả mất khả năng thanh toán ) và rủi ro lãi suất. Chínhvì vây, nhà quản lý ngân hàngphải hết sức cẩn trọng khi quyết định cung cấp hay sử dụng công cụphòng chống rủi ro lãi suất này. 3 Sử dụng chiến lược quản lý khe hở nhạy cảm lãi suất: Chiến lược phổ biến trong việc ngăn chặn và hạnchế rủi rolãi suất mà các ngân hàng đang sử dụng ngày nay được gọi là chiến lược quản lý khe hở nhạy cảm lãi suát. Kỹ thuất quản lý khe hở yêu cầu nhà quản lý ngân hàng phải tiếnhành phân tích kỳ hạn, định giá lại cơ hội gắn liwnf với những tài sản sinh lợi của ngân hàng, những khoản tiền gửi cũng như với những khoản vốn vay trênthị trường . Nếu nhà quản lý thấy rằng mức độ rủi rocủa ngân hàng là quá lớn , thì họ sẽ phải thực hiện một số điều chỉnh sao cho giá trị của các tài sản nhạy cảm lãi suất trở nênphù hợp tới mức tối đa với giá trị vốn tiền gửi và vốn vay nhạy cam lãi suất. Vì vậy, tại bất cứ thời điểmnào, một ngân hàng sẽ có thể tự bảo vệ trước những thay đổi của lãi suất (dù vận động theohướng nào ) bàng cách đảm bảo cân bằng sau: Giá trị tài sản nhạy cảm giá trị nợ nhạy cảm lãi Lãi suất (có thể được định suất , (có thẻ được định Giá lại = gía lại) Trong trường hợop này, thu nhập từ tài sản sẽ biến đổi cùng chiều và xấp xỉ mức thay đổi trong chi phí trả lãi cho danh mục nợ. 3.1 Những khoản nợ nhạy cảm lãi suất: Tài sản nhạy camlãi suấtlà những tài sản có thể được định giá lại khi lãi suất thay đổi , ví dụ điển hinh lf những khoản cho vay sắp đáo hạn hoặc sắp được tái gia hạn. Nếu lãi suất tăng sau khi khoản cho vay được thực hiện, ngân hàng sẽ chỉ gia hạn thêm cho khoản vay này nếu như nó có thể mang lại một khoản lợi nhuân tèem năng xấp xỉ như mức lợi nhuân hiện tại của những công cụ tà chính khác có chất lượng tương đương. Tương tự như vây, những khoản chovay sắp dáo hạn sẽ cung cấp vốn cho ngân hàng phục vụ tái đầu tư vào những khoản hcovay mới với lãi suất hiện tại. Vì vây, chúng đại diện cho những tài sản có thể được định giá lại. Nợ nhạy cảm lãi suất là những khoảnnợ có thể định giá lại (lãi suất được điều chỉnh theođiều kiên thị trường ) bao gòm chứng chỉ tiền gửi sắp được tái gia hạn , khi đó ngân hàng và khách hàng phải thoả thuận mức lãi siất tiền gửi mới , phù hợp với những điều kiên của thị trường, những khoảntiền gửi lãi suất thả nổi Khi giá trị tài sản nhạy cảm lãi suấtkhông cân bằng với giá trị nợ nhày cảm lãi suất, rõ ràng là một khoảng chênh lệch tài sản –nợ nhạ cảm lãi suất hay một khe hở nhạycảm lãi suất đã hinh thành. Khe ở nhạy giá trị tài sản giá trị nơ Cảm lãi suất = nhày cảmlãi -nhày cảm lãi Suất suất Nếu giá trị tài sản nhạy cảm lãi suất trong mỗi giai đoạn kế hoạch (ngày, tuần, tháng)lớnhơngiá trị nguồn vốn nhạ cảm lãi suất, ngan hàng được xemlàcó khe hở nhạy cảm lãi suất dương hay nhạy cảm tài sản. Khe hở Tài sản Nợ nhạy >0 Dương = nhạycảm - cảm lãi Lãi suất suất Với khe hở dương, các yếu tố khác khkông thay đổi thì : Nếu lãi suất tâưng , tủ lệ thu nhập lãi cân biên của nganhàng sẽ tăng vì thu từ lãi trên tài sản sẽ tăng nhiều hơn chi phí trả lãi chovốn huy động : nếu lãi suất giảm , tr lệ thu nhập lãi cânbiên của ngân hàng sẽgiảm nhiều hơn chi phỉtả lãi chocácnguon vốn. Trong trường hợp ngược lại, giá trị nợ nhạy cảm lãi suất của ngân hàng lớn hơngiảtị tài sản nhạy cảmlãi suất. Ngân hàng luc này được xem là có khe hở nhạy cảm lãi suất âmhay nhạycảmnợ. Khi đó,nếu lãi suấttăng lên sẽ làm giảm tỷ lệ thu nhập lãi cânbiêncủa ngânhàng , ngược lại khi lãi suátgiámẽ làmtăng tr lên thu nhập lãi cânbiêncủa ngânhàng. 3.2Phương pháp đo lường khe hở nhạy cảm lãi suất: Chúng ta cóthể tính tỷ lênnhạycảmlãi suất bảng cách sóánh quy mô tài sản nhạycảmlãi suất với quy mô nợ nhạy cảm lãi suất. Tỷ lên này nếu nhỏ hơn1 thể hiên ngânhàng nhạy cảmlãi suất nợ, nếu chỉ số lớnhơn1 thể hiệnngân hàng nhạy cảmtài sản. Chỉe khi táỉannhạy cảmlãi suất cân bằng với nợ nhàu cảmlãi suất thì ngan hang đựợc coi là không cỏủi rolãi suất. Trong trường hợp này, thu lãi từ danh mục tài sản và chi phí trả lãi sẽ thay đổi thơ cùng mộttỷ lên. Khehoe nhạy cảm lãi suất của ngân hàng băng 0 và tỷ lệ thu nhập lãi cânbiênđượcbảo vệdù lãi suất thay đổithơ hường noa. Tuy nhiên trênthực tế, khe hở nhạy cảm lãi suất bảng 0 không loại trừ hoàn toàn được rủi ro lãi suất bởi vì lãi suất củ táỉan và lãi suất cuả các khoản nợ không rang vuộc chặt chưc với nhau. Ví dụ, lãi suấtchovay có xu hướng thay đổi châm hơn chi phí trả lãi trong giai đọan kinh tế tăng trưởng , và chi phí trả lãi cõu hướng giảm nhanh hơn thu từ lãi trong giai đoạn kinh tế suy thoái. Những phưongpháp đo lưong khehở nhạy cảmlãi suất được các ngân hàng sử dụngngày nay thay đổi rấtnhiêu cả về mức độ phức tạp cũng nhưvề hịnh thức. Tuy nhiên, tất cả mọiphương pháp đều đòihỏi nhàquảnlýngânhàng phải đưa ra mốtố quyết địnhquan trọngtrêncác phưong diên sau : (1)Phải lựachọn “thời kỳ mụctiêu “ (6 tháng ,1 năm)để làm cơ sở hco viêc xác định những giá trị kỳ vọng và độ dài của những giai đoạn thanh phần, cáu thanh thời kỳ mục tiêu (2)Pải chọn lựagiá trị tỷ lệthu nhập lãi cânbiênmụctiêu (duy trì tr lệ thu nhạp lãi cận biên hiện taịhay lam tăng trưởng chi tiêu này) (3)Nếu nhà quản lý mong muốn nâng cao tỷ lệ thu nhập lãi cânbiên ,họ phải dự báo chính xác lãi suất hoặc tìmcách phânbổ lại danh mục ài sản sinh lợi và nợnhằm tăng thu nhập lãi cho ngânhàng. (4)Phải xác địnhgiá trị tài sản nhạycảmlãi suất và giá trị nguồn vốn nhạy cảm lãi suất mà ngân hang sẽ nắm giữ. 3.2.1 Những kỹ thuật dựa trênmáy tính :Rất nhiều ngân hàng sử dụngnhững kỹ thuật dựa trên máy tính mà thưođó, tài sản vànợđược phân theotiêu thức tới hạn hoặcđượcđịnh giá lại trong ngày hôm nay, trong tuần tới , trong 30 ngày tớiNhà quản lý cố gắng tươngđồngdanh mụctài sản nhạy cảm lãi suất vơidanh mục nợ nhạ cảmlãi suất cho mỗi thời hạn nhăm tăng khả năng đạt được những mục tiêu lợi nhuân mà ngân hàng đề ra. Ví dụ, chương trình máy tính mớinhất của ngân hàng cóthể chỏa những số liêu sau : Tài sản nhạy cảm lãi suất(NCLS) Nợ NClS Khe hở NCLS Khe hở NCLS tích luỹ Trongvòng 24 giờ tới 40 30 +10 +10 7ngày sau 120 160 -40 -30 30ngày sau 85 65 -40 -30 90ngày sau 280 250 +30 +20 120ngày sau 455 395 +60 +80 . Thôngqua số liệu trên ta thấy rằng thời kỳ tính khe hở nhạycảm lãi suất cóvai trò rất quảntọng trong việcđánh giá trạng thái nhạycảm lãi suẩtthực tế của mộtngânhàng . Ví dụ trong vòng 24 giờ tới , ngânhàng trên cókhe hở dương, lợinhuân của ngân hàng sẽ tănglênnếu lãi suất tăng lên trong ngày hôm nay và ngày mai. Tuy nhiên , nếu lãi suất tăng lểntong vòng 7 ngày tới có thể là tin xấu vì ngân hàng có một khe hở ẩmtong giai đoạn này và kết quả là chi phí trả lãi sẽ tăng nhiều hơnlà thu từ lãi. Nếu lãi suất được dự báo tăng, nhà quản lý cẫnẽmét có thể sử dụng một số biên pháp để bảo vệ lợi nhuân của ngânhàng như : Bánngay những chứng chỉ tiên gửidài hạn hợc sẻ dụng hợp đồng kỳ hạn Xem xét phần còn lại của bảng ta thấy mộtđiều rất rõ ràng là ngân hàng sẽ tiến triểnhơn trong một vài tháng tới nếu lãi suất tăng vì cuối cùng khe hơ nhạy cảm lãi suất sẽ trở lại trạngthái dương. Ví dụ trên nhắcnhở chúng ta rằng tỷ lệ thu nhập lãi cân biên của ngân hàng chịutác độngcủa nhiều yếu tố : (1)những thay đổi trong lãi suất (2)những thay đổi trong mức chênh lệch giữa lãi thu về từ tài sản và chi phí trả lãi cho vốn huy động (thường được phản ánh trong sự thay đổi hình dạng của đường cong thu nhập giữa lãi suất dài hạn và lãi suất ngắn hạn, vì phần lớn nguồn vốncủa ngân hàng có kỳ hạn ngắn hạn trong khi tài sản của ngân hàng thường có kỳ hạn dài hơn (3) những tahy đổi về giá trị tài sản sinh lời nhạy cảm lãi suất mà ngân hàng nắm giữ khi mở rộng hoặc thu hẹp quy mô hoạt đọng của mình (4) những thay đổi về giá trị nguồn vốn phải trả mà ngân hàng sử dụng để tài trợ cho danh mục tài sản sinh lời khi mở rộng hoặc thu hẹp hoạt động (5) những thay đổi về cấu trúc của tài sản và nợ mà ngân hàng thực hiện khi tiến hành chuyển đổi tài sản, nợ giữa lãi suất cố định và lãi suất thay đổi, giữa kỳ hạn ngán và kỳ hạn dài, giữa tài sản mang lại mức thu nhập thấp với tài sản mang lại mức thu nhập cao. Với sự giúp đỡ của máy tính , nhà quản lý sắp xếp giá trị của tất cả các khoản mục tài sản và nợ trên cơ sở phân nhóm theo khoảng thời gian cho tương lai cho tới khi từng khoản mục đáo hạn hoặc được định giá lại. Trên cơ sở dự báo sự biến động của lãi suất và khe hở nhạy cảm lãi suất trong từng thời kỳ, nhà quản lý ngân hàng phải quyết định xem sẽ chấp nhận hay sẽ đối phó với rủi ro này bằng những chiến lược phòng ngừa rủi ro hoặc bằng những công cụ bảo vệ nào. 3.2.2 Phương pháp quản lý khe hở năng động Một thước đo mang tính tổng thể và hữu ích phản ánh tủi ro lãi suất là khe hở nhạy cảm lãi suất tích luỹ. Đây là tổng mức chênh lệch giữa tài sản nhạy cảm lãi suất và nợ nhạy cảm lãi suất trong giai đoanj nhất định. Nếu ngân hàng dự đoán đước trước sự thay đổi của lãi suất, họ có thể ngăn chặn tổn thất bằng cách thực hiện một số điều chỉnh đối với tài sản và nợ để giảm bợt quy mô khe hở nhạy cảm lãi suất tích luỹ hoặc sử dungj các công cụ bảo vệ. Nói chung, các ngân hàng có khe hở nhạy cảm lãi suất tích luỹ âm sẽ có lợi khi lãi suất giảm nhưng sẽ phải chịu tổn thất khi lãi suất tăng : ngược lại, nếu có khe hở nhạy cảm lãi suất tích luỹ dương sẽ có lợi khi lãi suất tăng và phải chịu tổn thất khi lãi suất giảm. Một số ngân hàng thường xuyên thay đổi khe hở nhạy cảm lãi suất , đặt ngân hàng vào trạng thái nhạy cảm tài sản hoặc nhạy cảm nợ dựa trên khả năng tin cậy đối với các dự báo về lãi suất của ngân hàng . Vấn đề này thường được gọi là phương pháp quản lý khe hở năng động .Ví dụ, nếu ban quản lý ngân hàng tin chắc lãi suất sẽ giảm trong thời gian tới , họ có thể điều chỉnh tăng lượng nợ nháy cảm lãi suất, vượt quá quy mô tài sản nhạy cảm lãi suất. Nếu lãi suất giảm như đã dự đoán chi phí trả lãi cho các hoản nợ sẽ giảm nhiều hơn thu lãi, cải thiện được chỉ số tỷ lệ thu nhập lái suất cạn biên của ngân hàng . Tương tự, nếu dự đoán chắc lãi suất sẽ tăng cao hơn, nhiều ngân hàng sẽ cố gắng chuyển về trạng thái nhạy cảm tài sản. Tuy nhiên, chiến lược quản lý năng động cũng buộc ngân hàng phải đối mặt với rủi ro không nhỏ. Khả năng dự đoán đúng về sự vân động lãi suất là rất thấp. Phần lớn các nhà quản lý ngân hàng dựa vào việc phòng ngừa rủi ro chứ không dứa vào việc dự đoán thay đổi của lãi suất trong quá trình điều hành . Với chiến lược quản lý khe hở lãi suất hoàn toàn mang tính bảo vệ thì nhà quản lý thường thiết lạap khe hở nhày cảm lãi suất bằng 0. 3.2.3 Phương pháp khe hở theo hệ số nhạy cảm lãi suất Cho dù nhà quản lý lựa chọn khe hở nhạy cảm lãi suất bằng 0 , ngân hàng thực tế trong quá trình hoạt động luôn phải đối mặt với không ít rủi ro lãi suất. Ví dụ, chi phí trả lãi cho vốn huy động 9thường là ngắn hạn) thường có xu hướng thay đổi nhanh hơn thu nhập lãi từ tài sản ( chủ yếu là dài hạn) , hơn nữa thay đổi lãi suất đối với tài sản và nợ thường không dịch chuyển cùng tốc độ như trên thị trường tự do và lãi suất huy động thường thay đổi sau lãi suất cho vay. Chính vì vậy , một số ngân hàng sử dụng phương pháp đo lưòng khe hở nhày cảm lãi suất trong đó có tính đến xu hưoứng thay đổi sau lãi suất và sự vận đọng lên xuống của chu kỳ kinh doanh. Người ta gọi phương pháp này là khe hở theo hệ số nhạy cảm lãi suất. Sự thay đổi trong lãi suất của các khoản mục tài sản khác nhau thường diễn ra với mức độ và tốc ddộ khác nhau. Trong khi đối với các khoản mục nguồn vốn, chỉ tiêu này không khác nhau lắm . Ví dụ, giả sử một ngân hàng có tổng tài sản nhày cảm lãi suất 200 USD và nợ nhạy cảm lãi suất 223 USD (bảng dưới ), do đó, ngân hàng có một khe hở nhạy cảm lãi suất bằng –23 USD trên bảng cân đối kế toán . Các khoản cho vay suất bằng với lãi suất trên thị trường mở , do đó các khoản cho vay này có hệ số nhạy cảm lãi suất bằng 1. Trong danh mục đầu tư chứng khoán , ngân hàng nắm giữ một số tài sản có mức độ rủi ro cao hơn, mức độ thu nhập từ chứng khoán trung bình của ngân hàng sẽ biến động với biên độ lớn hơn lãi suáat của những khoản cho vay quỹ liên bang –giả sử hệ số nhạy cảm lãi suất của chứng khoán là 1,3 . những khoản cho vay và cho thuê có lãi suất biến đọng nhiều nhất với hệ số nhạy cảm lãi suất gấp 1,5 những khoản cho vay quỹ liên bangl Bên phía nguồn vốn , lãi suất tiền gửi và lãi suất một số khoản vay trên thị trường tiền tệ ( ví dụ như vay từ NHTƯ) thưòng thay đổi chậm hơn lãi suất trên thị trường tiền tệ . Giả đình các khoản tiền gửi có hệ số nhày cảm lãi suất là 0,86 và những khoản vay trên thị trường tiền tệ có hệ số nhạy cảm lãi suất 0,91 ta có : Khe hở theo hệ số nhày cảm lãi suất của ngân hàng : đối phó với rủi ro cơ bản Các khoản mục Trong bảng cân đối kế toán Hệ số nhạy Cảm lãi suất Bảng cân đối kế toán được tính toán lại phản ánh sự nhạy cảm lãi suất - Cho vay quỹ liên bang - Chứng khoán Chính phủ & các khoản đầu tư khác -Cho vay và cho thuê Tổng tài sản nhạy cảm lãi suất -Tiền gửi hưởng lãi suất -Vốn vay trên thị trường tiền tệ Tổng nợ nhày cảm lãi suất Khe hở nhạy cảm lãi suất 50 25 125 200 159 64 223 -23 1,0 1,3 1,5 0,86 0,91 50,00 32,5 187,5 270 137 58 195 +75 Với những tài sản và nợ có lãi suất thuộc loại hay thay đổi sẽ được đánh giá với trọng số cao hoưn trong bảng cân đối ước lượng như trên, sau khi nhân với hệ số nhày cảm lãi suất mà ta đưa ra, bảng cân đối kế toán dự tính sẽ bao gồm 270 USD tái sản nhạy cảm lãi suất và 195 USD nợ nhạy cảm lãi suất. Bây giờ, thay vì có khe hở nhạy cảm lãi suất âm (-23USD ) , ta có khe hở nhạy cảm lãi suất dương ( +75 USD) . Vậy , trạng thái nhạy lãi suất của ngân hàng đã đổi chiều và ngân hàng sẽ có lợi khi lãi suất tăng thay vì chịu tổn thất. Với đánh giá trạng thái tài sản Có – tài sản Nợ theo phương pháp này rõ ràng nhà quản lý ngân hàng sẽ đưa ra một chiến lược hoàn toàn khác. Trên thực tế khi đánh giá rủi ro lãi lsuất, mọi việc đều rất phức tạp . Việc xác đình thời điểm mà tài sản và nợ có thể được đính giá lại thường không dễ dàng , thời điểm đánh giá lại đối với mọtt số khoản mục có thể nằm giữa các khoảng thời gian kế hoạch và điều đó có thể gây ra rắc rối cho ngân hàng nếu lãi suất biến đổi theo chiều hướng không có lợi , sự lựa chọn thời gian kế hoạch để cân bằng tài sản nhạy cảm lãi suất với nguồn vốn nhạy cảm lãi suất thường không theo một nguyên tắc nào .. Bởi vậy, các nhà quản lý ngân hàng thường sử dụng máy tính để xác định giá trị tài sản nhạy cảm lãi suất và giá trị nợ nhạy cảm lãi suất trong những khoảng thời gian khác nhau. 4Sử dụng kỳ hạn hoàn vốn và kỳ hạn hoàn trả để hạn chế rủi ro lãi suất Một ngân hàng thực sự quan tâm tới việc phòng chóng rủi ro lãi suất thường lựa chọn những tài sản và nguồn vốn vay sao cho : Kỳ hạn hoàn vốn trung bình =Kỳ hạn hoàn trả trung bình Của tài sản (theo giá trị của nguồn vốn(theo giá trị Của danh mục tài sản) của danh mục nợ) Khi đó khe hở kỳ hạn của ngân hàng sẽ tiến gần tới 0 Khe hở kỳ hạn=Kỳ hạn hoàn vốn - Kỳ hạn hoàn trả Trung vình theo trung bình theo Giá trị của danh giá trị của danh Mục tài sản mục nợ Trong ngan hàng, giá trị tài sản luôn lớn hơn giá trị vốn huy động , (nếu không ngân hàng srx mất khả năng thanh toán ) , nên một ngân hàng muốn có khe hở kỳ hạn bằng 0 cần phải đảm bảo chắc chắn rằng: Kỳ hạn hoàn vốn Kỳ hạn hoàn trả x tổng giá trị danh mục nợ Trung bình theo = trung bình theo giá tổng giá trị danh mục tài sản Giá tị tài sản trị của danh mục nợ Do mức độ nhạy cảm lãi suất tỷ lệ thuân với quy mô của khe hở kỳ hạn, công thức trên chochúng ta thấy giá trị vốn vay phải thay đổi nhiều hơn gía trị tài sản để có thể loại bỏ ri ro lãi suất . Nếu kỳ hạn hoàn vốn trung bình của tài sản không tương đương với kỳ hạn hoàn trả trung bình của nguồn vốn vay thì ngân hàng srx phải chịu rủi ro lãi suất. Điều này cũng cóngiã là, khe hở kỳ hạn càng lớn tì tài sản ròng của ngânb hàngcàng nhạy cảm với vự thay đổi trong lãi suâts. Khi kỳ hạn hoàn vốn của tài sản lớn hơn kỳ hạn hoàn trả của nợ, chúng ta có khe hở dương. Khe hở kỳ hạn = Kỳ hạn hoàn vốn trung bình –kỳ hạn hoàn vốn trung >0 Dương theo giá trị của danh mục bình theo giá trị của Tài sản danh mục nợ Nếu lãi suất bên nguồn và bêntài sản cùng thay đổi một lượng như nhau thì sự thay đổi trong giá tri của danh mục tài sản và danh mục nợ sẽ khác nhau. Trong trường hợp khe hở dương, lãi suất tăng lên sẽ làm giảm giá ti ròng của ngân hàng bởi vì giá trị tài sản giảm nhiệu hơn giá trị của các khoản nợ. Theo đó , giá tị thị trường của vố chủ sở hữu sẽ giảm . Ngược lại, ngânhàng có khe hở kỳ hạn âm khi : Khe hở = kỳ hạn hoàn vốn trung bình -Kỳ hạn hoàn trả trung bình <0 Kỳ hạn âm theo giá trị của danh theo giá trị của danh mục Mục tài sản nợ Với kỳ hạn hoàn trả trungbìnhcủa danh mục nợ lớn hơnkỳ hạn hoàn vốn trung bình của danh mục tài sản, một sự thay đổi như nhau về lãi suất bên nguồn vốn va và tài snr sẽ dẫn đến nguồn vay tang nhiều hơngiá trị nguồn vón vay thay đổi lớn hơn bên tài sản. Nếu lãi suất giảm, giá tri nguồn vay tăng nhiều hơngiá trị tài sản và khi đó giá trị vốn chuỷ sở hữu giảm. Tương tự, khi lãi suất tăng giá trị nguồn vốnvay giảm nhanh hơn giá trị vốn chủ sỏ hữu. Chúng ta có thể tínhtoán sự thay đổi giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu nếu chúng ta biết kỳ hạn hoàn vốn trung bình của danh mục tài sản , kỳ han hoàn trả trung bình của danh mục nợ óNW=(-Da ói x A )-(-Dl x ói x L) 1+i 1+i Trong đó: NW: sự thay đổi giá tri ròng của ngânhàng Da: Kỳ hạn hoàn vốn trung bình theo giá trị của danh mụctài sản A: Tổng giá trị Tài sản Dl Kỳ hạn hoàn trả trung bình theogiá trị của danh mục nợ L : Tổng giá trị nợ ói : Sự thay đổi lãi suất i : Lãi suất ban đầu Để hạn chế rủi ro lãi suất, chúng ta phải tính toán kỳ hạn hoàn vốn và sử dụngkỳ hạn hoàn vốn . Chúng ta thống nhất rằng kỳ hạn hòn vốn của một danh mục tài sản hay kỳ hạn hoàn trả của một danh mục các khoảntiên gửi và vốn vay chính bằng kỳ hạn hoàn vốn và hoàn trả trung bình theogiá tri cuả danh mục. Các bước tính gồm : Tính kỳ hạn hoàn vốn của từng khoản mục trong danh muc Nhân giá trị kỳ hạn hoàn vốn vừa tính với tỷ trọng của giá trị thị trường từng khoản mục trong danh mục. Cộng kết quả ở bước (2) để xác định kỳ hạn hoàn vốn của toàn danh mục. Kiểm tra danh mục tích sản, tiêu sản thay đổi theolãi suất thị trường: Mục tiêu của cácnhà quản lý NHlà đảm bảo sự phát triển kinh tế nhưng cũng đảm ảo được có lợi tứccho dù có những biến động về lãi suất. Để thực hiên mục tiêu này, NH phải tập rung các danh mục tích sản ( tài sản có ) thay đổi theo lãi suất khi lãi suất thị trưoừng thay đổi, bao gồm những món cho vay và sự đầu tư chứng khoán những tích sản thu lợi. Các tiêu sản ( tài sản nợ ) bao gồm những ký thác tiền gửi trả lãi , những món vay của NH chịu thay đổi theo lãi suất khi lãi suấtthỉtường thay đổi , để xác định một biên độ lãi suất tối thiểu chấp nhận được : Biên độ lãi suất ( BDLS) tối thiểu là: Doanh thu từ các Chi phí trả lãi huy Khoản cho vay và đầu động vốn (phần tiêu Tư (phần tích sản sản chịu lãi suất Chịu lãi suất thay đổi thay đổi Bđls = x % Tổng tích sản thu lợi Tổng tích sản Tổng Tiền mặt và Thu lợi = tích sản - TSCĐ Nếu Bđls x%là chấp nhân được đói với NH thì NH sữ dùng các biên pháp thích ứng ngăn chặn rủi ro lãi suất dể bảo vệ biên độ x% đó nhằm bảo vệ lợi tức của NH Đăng thức trên cho chúng ta thấy : nếu chi phí huy động vốn tăng nhanh hơn lãi thu từ cho vay và đầu tư, hoặc lãi thu từ cho vay và đầu tư giảm nhanh hơn chi phí huy động srx lam cho Bđls thu hẹp. Vậy vấn đề là tìm cách để giữ vũng biên độ lãi suất đó. 5.1Khi lãi suất tăng: Chúng ta nhìn vào một bảng tổng kết tài sản A sau : Tài sản có Tài sản nợ Tiền mặt 6.000 Đầu tư chứng khoán 15.000 Đầu tư chứng khoán dài hạn 15.000 Cho vay ngắn hạn 20.000 Cho vay cố định lãi suất 20.000 Nhà cửa, TSCĐ 4.000 80.000 Tiền gửi thanh toán 20.000 Ký thác ngắn hạn 20.000 Ký thác dài hạn 20.000 Vay 10.000 Vốn cổ phần 10.000 80.000 Tài sản có thay đổi lãi suất thưo sự biến đọng lãi suất thị trường bao gồm: -Đầu tư chứng khoán ngắn hạn, cho vay ngắn hạn là : 35000 -Tài sản nợ để chịu ảnh hưởng của biến động lãi suất bao gồm : tiền gửi thanh toán , ký thác ngắn hạn , các khoản vay : 50.000 Tài sản có thya đổi theo tài sản nợthay đổi Biến động lãi suất < theo biến đổi lãi suất Còn gọilà chênh lệch âm, biến độnglãi suất ở trường hợp này nếu là lãi suất ở thị trường gia tăng làm gia tăngphí huy đôngjnhanh lợi tức từ Tài sản có thay đổi thoe biếnđộng lãi suất kết qủ là hạn thấp Bđls. Giẻ thiết rằng lãi suất có như sau: 10% đối với tích sản chịu ảnh hưởng tăng giảm lãi suất. 11% đối với tích sản không thay đổi lãi suất. 8% đối với tiêu sản chịu ảnh hưỏng tăng giảm lãi suất. 9% đối với tieeu sản khôngthay đổi lãi suất. Ta có Bđls: [10% x35000 +11% x (70000 - 35000)] –[8% x50000 +9% x (70000 – 50000)] =1550 Bđls =1550/70000 =2,2% Dự kiến lãi suất tăng0,2% nghĩa là : -Đối với tích sản ảnh hưỏng bởi sự thay đổi lãi suất srx tăng từ 10% đến 12% -Đối với tiêu sản ảnh hưởng bởi sự thay đổi lãi suất sẽ tăng từ 8% đến 10% [(12% x35000 +11% (70000 –35000)] –(10% x50000 + 9% x20000) =1250 bđls =1250 /70000 =1.8% Như vây, ta thấy Bđls giảm từ 2,2% xuóng còn 1,8% Trường hợp ở bảng tổng kêt A. Rủi ro xảy ra khi lãi suất tăng. -cần rút ngắn kỳ hạn các tichsanr hoặc kéo dài kỳ hạn tiêu sản. -Giảm bớttiêu sản (tài sản nợ ) có lãi suất biến đổi, hoặc gia tăng tích sản (tài sản có)có lãi suất biến đổi. 5 .2 Khi lãi suất giảm BHây giờ nếu một bảng tổng kếttài sản B là : Tài sản có Tài sản nợ Tiền mặt 2.000 Đàu từ ngắn hạn 24.000 Đầu tư dài hạn 10.000 Cho vay ngắn hạn 25.000 Cho vay cố địnhlãi suất 15.000 Nhà cửa, TSCĐ khác 4.000 80.000 Tiền gửi thanhtoán 10.000 Ký thác ngắnhạn 30.000 Ký thác dài hạn 20.000 Vay 5.000 Vốncổ phần 15.000 80.000 Như thế: Tài sản có thay đổit theo >tài sản nợ thay đổi Lãi suất lãi suất (24.000+25.000) (10.000+30.000+5.000) Còn gọi là chênh lệch dương biến động lãi suất . O trường hơp này Bđls sẽ tăng bởi vì lợi tức thu từ tài sản có này srx yăngnhanh hơn chi phí huy động vốn chịu thay ddổi lãi suất thưobiến động của lãi suất thị trường. Như vậy, sự bđls tuỳ thuộc vào chên lệch biến động lãi suất và sự biến động lãi suất. Vấn đề đặt ra là: Các nhà quản lý NH phải tiên đoán được sự biến động của lãi suất này để bố trí sắp xếp phần tích tài sản thay đổi theo lãi suất của từng thời kỳ , nghĩa là khi lãi suất được tiên đoán là tăng thì phải sắp xếp sử dụng vốn saochoảng tổng kết tài sản có khoảng chênh lệch biến động lãi suất dương dể Bđls không giảm qua tưng thời kỳ. Ngược lại , khi lãi suất được tiên đoán là giảmthì pháíp xếp sử dụng vônsaochokhoanr chênh lệch biến động lãi suât âm để Bđls không bị thu hẹp qua từng thời kỳ. Tóm lại , để giảmbớt rủi rovề lãi suất, Nh sẽ có gắng giảm bớt sự chênh lệch giưa tích sảnvà tiêu sản có lãi suất biến đổi. Trường hợp ở ảng tổng kết B Rủi ro xảy ra khi lãi suất giảm và các biện pháp cần thiết xử lý ngượclại với biện pháp trên. Nhưng không phảo lúc nào một NH cũng có thể sắp xếp giữa thời hạn của tích sản vàtiêu sản đảm bảo nhất chomình. Trong thực tế luôn có một sự bất cân đối về thời hạn giữa tích sản và tiêu sản. Như thees đẻ giảm bớt được rủi ro về lãi suất, NH này sẽ phải kiếm ; một ngânhàng kháccó sựbất cân đói tương tự theo chiều ngượclại để chấpnhận thamhoán đổi với nhau;một NH đầ tư (tích sản ) với lãi suất thay đổi cókỳ hạn ngắnhơn nguồn ( tiêu sản với lãi suất cố định sẽ chịugiảmlợi nhuận khi thị trường lãi suấttăng. Ngượclại, Một NHkhác đầu tư (tích sản ) với lãi suất cố định cókỳ hạn dài hơn nguồn tiêu sản vói lãi suất biến đổi sẽ bị giảm lợi nhuận khi thị trường lãi sất giảm. Hai NH này có thẻ chấp nhậnhoán đổi trong việc thanh toán lãi suất cho nhau để ngăn chặn rủi ro tang hoác rủi ro giảm. lãi suất trên thị trường tiên tệ. Một số biện pháp phòng ngừa khác: 6.1 áp dụng lãi suất thả nổi Khi lãi suất cốđịnh thì thời hạn nguồn và tài sảnlà yếu tố tạo rủi ro lãi suất tiềm năng. Để hạn chế rủi ro lãi suất nhiều ngân hàng đã áp dụng chế độ thả nổi lãi suất, theo đó lãi suấtchovay sẽ thay đổi tuỳ thuộcvào sự thay đổi của lãi suất nguồn trên thị trường. Từ những năm 70 chế độ thả nổi lãi suất là phỏ biến , dặc biệt do tính chất dài hạn của các khoản tín dụng trên thị trường đôla châu Âu. Tín dụng thả nổi ngân hàng sang người vay. Phương pháp này đang được sử dụng ngày càng nhiều đói vớicác giao dịch trên thị trường liên ngân hàng, hoạc trong các hợp đồng ngắn hạn Tuy nhiên nó không thể thaythế cholãi suất cố định . Phần lớn người gửi tiết kiệm yêu cầu lãi suất cố định . Các khách hàng vay trung vàdài hạn thường yêu caauf lãi suất cố định để dự tính được trước hiệu quả của dự án. 6.2áp dụng chính sách mềm dẻo cho các khoản vay: Để phòng ngừa cho Ngân hang gặp phảo rui ro lãi suất Ngân hàng có thể đưa ra chính sách lãi suất mwmf dẻo cho các khoản vay và các tài sản của Ngân hàng có kỳ hạn dài. Đối với các khoản vay cókỳ hạn dài Ngân hàng có thể đưa ra các mức lãi suấtthay đổi theo lãi suất trên thị trườn g theo từng tháng , từng quý , nửa năm, một năm ; hoặc là trong thời gianđầu Ngân hàng có thể đưa ra mức lãi suất cao hơn một chút sovới lãi suất của các đối thủ cành tranh, sau đó lãi suấ này được trả giảm dần đi ở các năm sau. Ngoài ra , ngân hàng có thể áp dụng mức lãi suất thay đổi theo thị trường nhất là khi lãi suất ở trong thời kỳ thường xuyên biến động mạnh.