Đề tài Sự bất cân xứng giữa nhu cầu tuyển dụng của các ngân hàng và khả năng đáp ứng của sinh viên khối ngành kinh tế mới ra trường – Thực tiễn và Giải pháp

hép ngắn hạn hàng năm hoặc cứ mỗi hai năm là hợp lý và cần thiết để chính giảng viên có thể kiểm tra và cập nhật lại kiến thức của mình. (d) Tạo cơ hội nâng cao bằng cấp trong ngành học tại Việt Nam và cơ hội du học nước ngoài cho giảng viên. Các trường đại học và các ngân hàng có thể liên kết với nhau, tạo một quỹ học bổng để hỗ trợ các giảng viên phát triển chuyên môn nghiệp vụ theo các cách thức trên, sau đó quay trở về trường để giảng dạy và phát huy hiệu quả những gì họ đã học được theo hình thức cam kết hoặc hợp đồng. Các giảng viên được nhận các hỗ trợ tài chính này, sau khi hoàn thành khóa học phải quay trở lại trường làm việc với một mức thời gian tối thiểu theo bản cam kết/ hợp đồng. 2.1.2. Hỗ trợ giảng viên tham dự các hội thảo chuyên ngành: với tư cách là người trình bày hoặc người tham gia. Các trường và tổ chức liên quan có thể kết hợp xây dựng một cơ sở thông tin và gửi thông báo đến các giảng viên về các buổi 65 hội thảo này (cũng như là các chương trình phát triển nghiệp vụ và cơ hội nâng cao bằng cấp ở trên) và giúp họ sắp xếp lịch dạy hợp lý để có thể tham gia. 2.2. Phát triển về cách thức giảng dạy Do sự thiếu hụt về số lượng giảng viên chuyên ngành nên các trường đại học thường phải tuyển giảng viên theo tiêu chí về hiểu biết chuyên ngành đầu tiên, và do bản thân các giảng viên được tuyển dụng thường ít được đào tạo về công tác giảng dạy, nên dẫn tới tình trạng nhiều giảng viên có kinh nghiệm và chuyên môn nhưng khi đứng trên bục giảng lại không truyền đạt được những kiến thức đó cho sinh viên một cách dễ hiểu và hấp dẫn. Một số giải pháp có thể thực hiện: 2.2.1.Các trường cần giúp đỡ giảng viên thiết kế và giảng dạy môn học, đặc biệt nhấn mạnh việc sinh viên học ở cấp độ tiếp thu khái niệm; giúp họ phát triển và sử dụng phương pháp giảng dạy tương tác và các phương pháp học tích cực để trình bày tài liệu môn học theo các cách và quan điểm khác nhau. 2.2.2. Các trường có thể tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn và các buổi hội thảo về nghiệp vụ sư phạm và các phương pháp giảng dạy tương tác hiện đại cho các giảng viên, đặc biệt là các giảng viên trẻ còn ít kinh nghiệm đứng lớp. 2.2.3. Tăng cường tương tác giữa các giảng viên và sinh viên: Xây dựng các phòng, hệ thống tư vấn cho sinh viên trong quá trình học tập để tăng mức độ tương tác giữa sinh viên và giảng viên. Vấn đề này cũng sẽ được giải quyết phần nào khi số lượng giảng viên được tăng cường. Khi đó, quy mô các lớp nhỏ hơn cũng tạo điều kiện để sinh viên tiếp xúc với giáo viên được nhiều hơn và các thắc mắc của sinh viên trong quá trình học được giải quyết tốt hơn. 66 2.3. Phát triển về cách thức tổ chức 2.3.1. Giảm bớt và chuẩn hóa khối lượng giảng dạy và tăng thời gian nghiên cứu cho giảng viên bằng cách: (a) Điều chỉnh lại chế độ lƣơng và phụ cấp cho giảng viên đủ để hỗ trợ họ làm việc tại trƣờng đủ 40 giờ một tuần, tập trung vào giảng dạy, nghiên cứu và tham gia các hoạt động tại trường. Chế độ lương có thể dựa trên không chỉ số giờ đứng lớp mà còn vào kết quả sau khóa học theo đánh giá giảng viên từ nhiều phía, trong đó có cả từ phía sinh viên – thể hiện ở một số chỉ tiêu như lượng sinh viên đăng kí học giảng viên đó trong các khóa tiếp theo… (b) Thay đổi chế độ khen thƣởng và thăng tiến để lương cán bộ giảng dạy và các khoản thưởng được tính trên công tác nghiên cứu và các hoạt động khác ngoài công tác giảng dạy (như tư vấn cho sinh viên, phát triển về cách thức giảng dạy và quản lý khoa). Ở nhiều nước như Mỹ, giảng viên được trả lương theo giảng dạy, nhưng được tuyển dụng và thăng tiến dựa vào thành tích nghiên cứu. Thăng tiến sẽ đem lại mức lương cao hơn. 2.3.2. Đặt ra chỉ tiêu và hỗ trợ hành chính và tài chính cho các giảng viên có nhiều cải tiến trong việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu. Đây là những hoạt động trực tiếp tác động đến chất lượng đào tạo của trường nên rất cần được ưu tiên. Trong đó, đặc biệt là các nghiên cứu, cải tiến mang 2.3.3. Thiết lập các chương trình để phát triển và đánh giá giảng viên làm căn cứ để nâng bậc, trong đó, chủ nhiệm khoa thực hiện đánh giá hàng năm về công tác giảng dạy, tăng mức lương theo thành tích. Các chương trình này nên sử dụng các tiêu chuẩn liên quan đến kết quả học tập của sinh viên, các đánh giá về môn học của sinh viên, số lượng ấn phẩm phát hành, các bài tham luận tại hội nghị, phát triển môn học, tài trợ nghiên cứu, có những gắn kết hiệu quả với doanh nghiệp/ ngân hàng và tham gia các hoạt động phục vụ cho khoa và trường. 67 Việc đánh giá giảng viên có ý nghĩa quan trọng trong quản lý, khen thưởng và thăng tiến đối với giảng viên và trong việc cải tiến chất lượng đào tạo của các trường đại học. Tuy nhiên, công tác đánh giá này lại chưa được thực hiện phổ biến, thống nhất và có hiệu quả ở các trường. Các hình thức đánh giá giảng viên có thể áp dụng độc lập hay kết hợp như: (a) Tự đánh giá: Giảng viên có thể tự đánh giá vào cuối khoá học, dựa trên các kết quả đạt được đối chiếu với mục đích đã đề ra của môn học và thực hiện những điều chỉnh cần thiết để cải tiến (như tìm trên Internet một vài bài tập mẫu tốt và đưa ra những thay đổi phù hợp). (b) Đánh giá của đồng nghiệp: Lập một hội đồng các giảng viên có kinh nghiệm; các thành viên của hội đồng này dự giờ các lớp học do những giảng viên trẻ đảm nhiệm. Dựa trên các quan sát, hội đồng sẽ đưa ra những khuyến nghị cho các giảng viên trẻ nhằm giúp họ nâng cao chất lượng giảng dạy. Hội đồng này thiên về tư vấn hơn là để đánh giá. (c) Ý kiến phản hồi của sinh viên: Sinh viên chưa quen với việc nhận xét hiệu quả giảng dạy của các giảng viên. Tuy nhiên, họ lại là những người trực tiếp tiếp xúc với giảng viên trong quá trình giảng dạy và ghi nhận kết quả của việc giảng dạy của giảng viên qua các kiến thức mà họ thu nhận được sau khóa học. Việc thu thập ý kiến phản hồi của sinh viên có thể và nên được thực hiện thường xuyên sau khi kết thúc mỗi môn học, bằng việc phát mẫu đánh giá hoặc đánh giá trên một diễn đàn của trường. Hình thức thu nhận ý kiến này có thể đa dạng nhưng quan trọng nhất là nhà trường và các giảng viên tôn trọng và ghi nhận các ý kiến phản hồi thẳng thắn của sinh viên để phát triển chất lượng giảng dạy. Như vậy, bố cục việc giảng dạy cơ bản cần phải (i) làm cho sinh viên năng động hơn trong lớp học bằng cách kết hợp tốt các kỹ năng học tập tương tác và (ii) thu thập nhiều hơn ý kiến đánh giá và phản hồi của sinh viên. 68 2.3.4.Cung cấp thông tin hướng dẫn cho giảng viên (như sổ tay giảng viên…), trong đó nêu rõ quy trình và các bước của hệ thống khen thưởng (như thăng tiến, khen thưởng, bổ nhiệm…). 2.3.5.Tạo môi trường làm việc thuận lợi để thu hút và giữ lại các giảng viên nhiều kỳ vọng, tận tâm và đã được đào tạo từ nước ngoài. 2.3.6.Có trợ giảng, trợ lý nghiên cứu, thư ký cho các giảng viên thuộc biên chế. Việc tăng số lượng giảng viên chất lượng để có thể tương xứng với lượng sinh viên ngày càng gia tăng ở các trường hiện nay không thể nhanh chóng đạt được. Một biện pháp vừa có tính tình thế vừa có hiệu quả trong dài hạn là sắp xếp trợ giảng, trợ lý, thư ký cho các giảng viên thuộc biên chế. Các trợ lý này có thể được lấy từ chính những sinh viên xuất sắc trong trường, hoặc những giảng viên trẻ chưa đủ kinh nghiệm tự đứng lớp. Họ sẽ hỗ trợ giảng viên chính trong quá trình giảng dạy với các công việc phụ khác như chấm bài, sắp xếp thời gian biểu, trả lời các thắc mắc đơn giản của sinh viên… Nhờ đó, giảng viên sẽ có nhiều thời gian hơn để tập trung vào công việc giảng dạy và nghiên cứu chính. Còn các trợ lý là giảng viên trẻ, và cả sinh viên, sẽ có cơ hội tiếp xúc và được hướng dẫn về công tác giảng dạy. Từ đó, tạo thành nguồn giảng viên mới cho chính nhà trường. 2.3.7. Tạo điều kiện để giảng viên tiếp cận với nguồn tri thức mới, chương trình dạy và học hiện hành, các tài liệu học tập liên quan trên mạng. Các giảng viên cần được cung cấp các phương tiện vật chất cơ bản như máy vi tính và được hướng dẫn sử dụng thành thạo ít nhất là các chương trình phục vụ trực tiếp việc giảng dạy trên lớp, trao đổi thông tin với sinh viên và tìm kiếm thông tin, nghiên cứu tài liệu trên mạng. 2.3.8. Cung cấp các nguồn tư liệu nghiên cứu cập nhật dưới dạng: (a) Sách giáo khoa sử dụng cho giảng viên và sinh viên (b) Cơ sở dữ liệu điện tử của trường, tài liệu tham khảo điện tử của ngân hàng dành cho đào tạo mà các giảng viên có thể truy cập 69 (c) Các sách chuyên môn đầu ngành của các chuyên gia cả trong nước và thế giới 2.3.9. Có sự phối hợp giữa các trường để giáo viên giỏi của trường ĐH này có thể luân chuyển sang trường khác giảng dạy để có thể giúp nâng cao chất lượng đào tạo của nhiều trường hơn. Mỗi trường đại học thường có thế mạnh nhất định trong một hay một số bộ môn cụ thể. Đi kèm với thế mạnh đó, giảng viên của từng trường cũng có các đặc trưng riêng biệt cũng như có kiến thức chuyên ngành cặn kẽ hơn về từng mảng nhất định. Do đó luân chuyển giảng viên giữa các trường vừa có thể khắc phục được phần nào tình trạng thiếu giảng viên hiện tại vừa có thể nâng cao chất lượng bài giảng và về lâu dài chính là nâng cao chất lượng đầu ra – kiến thức và năng lực của sinh viên. 3. Liên kết, hỗ trợ thông tin và đào tạo giữa ngân hàng và các cơ sở đào tạo Như đã phân tích ở trên, một trong các yếu tố khiến việc đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu là do thiếu thông tin từ ngân hàng, tổ chức, doanh nghiệp và thị trường lao động nói chung. Hay nói cách khác đó là sự thiếu thông tin giữa bên cầu sản phẩm lao động (ngân hàng) và bên cung sản phẩm lao động (nhà trường). Các thông tin này bao gồm yêu cầu về sản phẩm lao động: từ lượng cầu mỗi năm ở các trình độ, nghiệp vụ cụ thể để nhà trường có kế hoạch tuyển sinh và đào tạo phù hợp đến trình độ xử lý nghiệp vụ cần thiết để sinh viên có thể thực sự đảm đương được công việc thực tế ở ngân hàng sau khi ra trường. Bên cạnh đó, phía ngân hàng còn chưa có sự hỗ trợ hợp lý cho công tác giảng dạy của các trường chuyên ngành. Nếu xét theo cách tiếp cận thị trường lao động thứ nhất, ngân hàng cầu lao động và sinh viên tốt nghiệp – người lao động là bên cung, thì tiền lương ngân hàng trả cho người lao động chính là giá của sức lao động. Và khi đó thị trường sẽ cân bằng theo mức giá này. Tuy nhiên, để lao động có đủ năng lực, trình độ làm nghiệp vụ trong ngành ngân hàng thì họ cần phải được 70 đào tạo. Nhà trường chính là nơi tạo ra giá trị sử dụng cho sức lao động đó. Như vậy, cách tiếp cận thị trường lao động thứ hai đã được đưa ra sẽ hợp lý hơn. Bên cung lao động: Nhà trường và bên cầu lao động: Ngân hàng. Do đó, sự hỗ trợ đào tạo kể cả về vật chất và kiến thức thực tế của các ngân hàng đối với các trường chính là một phần giá của sản phẩm sức lao động bên cạnh tiền lương trả trực tiếp cho người lao động. Ở nước ta, Nhà nước hỗ trợ giáo dục đại học và quy định mức thu học phí của các trường. Mức thu này được giữ ổn định trong nhiều năm và chỉ bằng khoảng 10% chi phí thực tế cho đào tạo một sinh viên. Nhưng những năm gần đây, Nhà nước đang dần thực hiện kế hoạch giảm trợ cấp để các trường đại học (như ĐH Ngoại thương) tự hoạt động mà lại vẫn hạn chế mức thu học phí như cũ. Điều này khiến cho các trường gặp khó khăn trong việc cân đối thu chi cho đào tạo và chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Khi đó, sự hỗ trợ của phía nhà tuyển dụng – bên cầu lao động – như ngân hàng sẽ càng trở nên cần thiết và hơn thế, là trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp. Do vậy, việc liên kết, hỗ trợ thông tin và đào tạo giữa ngân hàng vào các trường đại học, cao đẳng là điều vô cùng cấp thiết. Ở tầm vĩ mô, Nhà nước cần có một cơ chế và chính sách tạo mối quan hệ chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp; cần tạo lập một hệ thống các cơ quan nghiên cứu, dự báo phân tích nhu cầu lao động. Còn ở góc độ vi mô, từng cơ sở đào tạo nên có bộ phận hỗ trợ và theo dõi sinh viên sau khi tốt nghiệp để có phản hồi nhanh chóng, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa cung và cầu trên thị trường lao động. Một số giải pháp đề xuất về việc liên kết hỗ trợ đào tạo giữa nhà trường và ngân hàng gồm có: 3.1. Nhân viên ngân hàng có thể tham gia trợ giảng tại các cơ sở đào tạo: Việc giảng dạy trên giảng đường của các trường đại học thường bị cho là quá lý thuyết, ít gắn với thực tế. Ngay bản thân các sinh viên cũng thường có nhận xét 71 là họ cảm thấy những kiến thức ở trên lớp còn khá mơ hồ, họ khó có thể hình dung được trong thực tế các kiến thức đó sẽ được áp dụng như thế vào quá trình làm việc tại ngân hàng. Vấn đề này sẽ được giải quyết phần nào nếu có nhà trường có sự liên kết chặt chẽ với bên ngân hàng. Các nhân viên ngân hàng, đặc biệt là các nhân viên có nhiều kinh nghiệm và/hoặc có thể là hướng dẫn viên của các khóa đào tạo nội bộ của ngân hàng, có thể tham gia trợ giảng hoặc làm khách mời trong các buổi thảo luận tại các trường. Họ là những người đã có kinh nghiệm làm việc thực tiễn nên có thể giúp cho cả sinh viên lẫn giảng viên cập nhật lý thuyết ở nhà trường với thực tế. Các buổi nói chuyện có thể được sắp theo định kỳ vào một buổi học đầu, giữa và/hoặc cuối của một môn học chuyên ngành liên quan đến ngân hàng. Ở đó, sinh viên có cơ hội được giới thiệu về tầm quan trọng của các kiến thức trong môn học trong thực tế thực hiện nghiệp vụ, được giải đáp các thắc mắc trong quá trình học và được gợi ý, hướng dẫn với các đề tài tiểu luận, nghiên cứu có tính ứng dụng cao hơn. Bên cạnh đó, khách mời cũng có thể là chính những sinh viên đã tốt nghiệp ở trường và đang làm việc một thời gian tại ngân hàng mà trường có liên kết hỗ trợ đào tạo. Họ chính là những người thấy rõ nhất những khác biệt giữa lý thuyết ở đại học và thực tiễn làm việc. Họ có thể giúp sinh viên tìm ra cách học hiệu quả nhất, lấy mục tiêu là khả năng làm việc sau khi ra trường chứ không phải là học thuộc tất cả những gì trong giáo trình. Hơn nữa, những hiểu lầm, sai sót mà những người mới vào làm ngân hàng dễ mắc phải cũng sẽ được những khách mời này tư vấn cho sinh viên, giúp họ tự tin hơn trong quá trình làm việc sau này. Việc liên kết chặt chẽ giữa trường đại học và ngân hàng sẽ tạo sự hoạt động khớp nhau, hiệu quả giữa hai bên. Như là bên ngân hàng thì lên lịch làm việc hợp lý để tạo điều kiện cho một số nhân viên có thể tham gia nói chuyện ở trường đại học. Còn phía các trường sẽ hợp đồng liên kết về việc mời khách mời, cũng như học tập để kết hợp một số chương trình đào tạo nội bộ cho nhân viên mới hiện có 72 của các ngân hàng với chính chương trình đào tạo trên lớp của mình. Như vậy, chất lượng giảng dạy sẽ được nâng cao, phía ngân hàng sẽ giảm được một số chương trình đào tạo lại nhân viên mới – điều này có lợi cho cả ba phía: nhà trường, ngân hàng và sinh viên. 3.2. Giảng viên tại các cơ sở đào tạo có thể tham gia họp tổng kết tình huống, kinh nghiệm với ngân hàng: Hiện nay, nhiều ngân hàng có tổ chức họp tổng kết định kỳ hàng tuần hoặc hàng tháng để rút kinh nghiệm. Theo như ông Trần Vũ Long, giám đốc trung tâm thẻ của ngân hàng Sài Gòn Công thương (SGB): “Mỗi tuần, chúng tôi đều có những cuộc trao đổi nội bộ, đưa ra các tình huống thực tế và khả năng để tất cả cùng trao đổi (trực tiếp, theo nhóm, bằng văn bản), sau đó, lãnh đạo bộ phận tổng hợp lại để đưa ra cách xử lý được đánh giá là tối ưu để mọi người cùng thực hiện. Nhờ phương pháp này, tại SGB, dịch vụ khách hàng đã và đang tiến bộ rất nhiều. Ngoài ra, SGB có một trang web nội bộ, nhằm tạo diễn đàn cho nhân viên trao đổi, trình bày những vấn đề chưa tự tin đưa ra trong cuộc họp, từ đó bổ sung kiến thức còn thiếu sút cho nhân viên...” Đây là một hình thức đào tạo nội bộ ngân hàng hiệu quả mà có thể mở rộng ra chia sẻ với các trường. Khi có sự liên kết chặt chẽ giữa ngân hàng và nhà trường, các giảng cũng có thể tham gia vào một số buổi họp rút kinh nghiệm này, và có account truy cập một số mục trong trang web nội bộ của ngân hàng. Thông qua đó, họ có thể nâng cao được kiến thức thực tế của mình, họ vừa có thể dự thính để tiếp thu kinh nghiệm vừa góp phần tư vấn về mặt lý luận cho phía các ngân hàng. Các vấn đề về bảo mật thông tin khách hàng của phía ngân hàng vẫn sẽ được đảm bảo khi giới hạn sự tham gia của các giảng viên ở một mức độ nhất định và/hoặc ký kết các hợp đồng bảo mật thông tin. Khi các giảng viên sử dụng các 73 kiến thức thực tế này, có thể thay đổi các chi tiết cụ thể, chỉ giữ lại các vấn đề, sai sót chính để hướng dẫn sinh viên giải quyết. 3.3. Các ngân hàng cần tạo điều kiện để sinh viên thực tập hiệu quả hơn: Thời gian thực tập của sinh viên hiện nay ở Việt Nam là tương đối ngắn. Kỳ thực tập giữa khóa – hay kiến tập, sinh viên không làm việc trực tiếp mà chỉ đến các doanh nghiệp tham quan hoặc làm một số việc lặt vặt – dài khoảng 4 tuần, và cũng chỉ có ở một số trường kinh tế. Đợt thực tập cuối khóa từ 8 đến 16 tuần, tùy từng trường. Tuy nhiên, phổ biến ở các ngân hàng chỉ nhận sinh viên thực tập từ 8 đến 12 tuần. Các ngân hàng chỉ muốn nhận các sinh viên cuối khóa vào thực tập mà không nhận thực tập mùa hè các sinh viên năm thứ hai thứ ba như ở nước ngoài. Ít cơ hội thực tập, thời gian thực tập ngắn khiến cho nhiều sinh viên chỉ có thể “cưỡi ngựa xem hoa”, không thực sự hiểu và nắm chắc công việc phải làm. Trong quá trình thực tập, nhiều nơi cũng chỉ nhận sinh viên vào mà ít có sự hướng dẫn cần thiết. Thời gian thực tập ngắn và không có nhiều cơ hội để cọ xát với thực tế. Hiện nay, hầu hết sinh viên ra trường đều chưa thể đáp ứng được công việc ngay mà phải qua một vài khóa đào tạo ngắn hạn của ngân hàng và sau đó cần một thời gian "cầm tay chỉ việc" mới có thể làm được. Do đó, việc tăng thời gian thực tập cho sinh viên là điều hết sức cần thiết. Thời gian thực tập này sẽ giúp tiết kiệm được thời gian và chi phí đào tạo lại cho các ngân hàng. Thời gian thực tập giữa khóa có thể kéo dài hơn và nên được thực hiện ở tất cả các trường – đặc biệt là sau năm thứ 3, khi sinh viên đã được học một số lượng môn chuyên ngành nhất định, đã có thể thực tập làm việc ở một số bộ phận. Thời gian thực tập cuối khóa khoảng 3 tháng là hợp lý, các trường trên thế giới về kinh tế cũng thường có thời gian thực tập tương tự. Nhưng chất lượng của khóa thực tập cần được nâng cao và thực chất hơn. Trên thực tế, nhiều ngân hàng hiện nay thông 74 thường không cho sinh viên thực tập tiếp xúc trực tiếp với các nghiệp vụ thực tế mà mới chỉ cho họ tham khảo các tài liệu về ngân hàng mình trong suốt thời gian thực tập. Việc thực tập như vậy gần như không đem lại kết quả gì cho sinh viên. Nếu chỉ tham khảo thông tin về tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng, sinh viên thời nay có thể truy cập vào rất nhiều trang web khác nhau để nghiên cứu. Do đó, kiến thức nghiệp vụ của họ không những không được nâng cao mà thậm chí sinh viên còn không mấy hứng thú với việc đến trực tiếp ngân hàng để tìm hiểu. Muốn cải thiện chất lượng thực tập của sinh viên, các ngân hàng cần phân công nhân viên của hướng dẫn chi tiết, tận tình hơn, tạo điều kiện cho sinh viên được tham gia vào các công việc thực tế ở bộ phận thực tập. Thời gian gần đây, một số ngân hàng có tổ chức khóa thực tập có thi tuyển và sau khi kết thúc thực tập sẽ nhận luôn một số sinh viên đủ tiêu chuẩn. Mô hình này là một cách làm hay nhưng có lẽ nó cần được nhân rộng ra hơn. Nhà trường và ngân hàng nên liên kết để cung cấp thông tin về các khóa thực tập tại các ngân hàng như thế này cho sinh viên, các điều kiện, chuẩn bị… để sinh viên có thể sẵn sàng cho khóa thực tập hiệu quả. Ngân hàng nên nhìn nhận vấn đề nhận sinh viên về thực tập và cả kiến tập theo cách tích cực hơn chỉ là một việc phiền phức khi có thêm nhiều người ngoài vào. Việc này sẽ góp phần tạo dựng hình ảnh tốt của ngân hàng đối với sinh viên nói riêng, khách hàng và công chúng nói chung. Tạo cảm tình trong quá trình thực tập với sinh viên sẽ giúp ngân hàng thu hút được sinh viên đến làm việc. Giúp đỡ hướng dẫn tận tình, giúp sinh viên tăng khả năng làm việc sẽ tăng chất lượng đầu vào tuyển dụng lên cho chính các ngân hàng. Ngoài ra, dù trong những sinh viên đến thực tập, có những người sẽ không quay lại làm việc trong ngân hàng, thì đây cũng là trách nhiệm xã hội mà ngân hàng hay bất cứ doanh nghiệp nào nên làm. 75 3.4. Xây dựng các mô hình liên kết đào tạo giữa trường đại học và ngân hàng: Biện pháp này hiện đang được một số trường đại học và ngân hàng áp dụng. Có thể kể tên ra như mô hình ngân hàng ảo của Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội và Ngân hàng nông nghiệp bên trong Học viện Ngân hàng, mô hình liên kết giữa Ngân hàng thương mại ngoài quốc doanh - VPBank, Ngân hàng Kỹ thương – Techcombank và Ngân hàng Quân đội – MB với trường đại học Đại Nam… Các mô hình này được đánh giá là khá hiệu quả vì cho phép sinh viên được thực hành ngay trên ghế nhà trường. Trường Đại học Đại Nam là một trong những trường đầu tiên ở Việt Nam xây dựng chương trình đào tạo theo mô hình trên. Trường đã có chương trình liên kết đào tạo sinh viên ngành tài chính, ngân hàng với chất lượng, số lượng, nghiệp vụ và các ngân hàng, tổ chức yêu cầu. Đại học Đại Nam đã chính thức ký văn bản hợp tác với 3 ngân hàng thương mại, gồm Ngân hàng Ngoài quốc doanh (VPBank), Ngân hàng Kỹ thương (Techcombank) và Ngân hàng Quân đội (MB). Với thỏa thuận này, 3 ngân hàng này sẽ là các địa chỉ cung cấp, hỗ trợ sinh viên Đại học Đại Nam môi trường thực tế để áp dụng các kiến thức nghiệp vụ trong đào tạo. Những ngân hàng này cũng sẽ là địa chỉ lâu dài tiếp nhận sinh viên tốt nghiệp từ Đại học Đại Nam. Bà Vũ Thị Liên, Hiệu trưởng trường Đại học Đại Nam, nói: "Các ngân hàng cũng cam kết tạo điều kiện giúp đỡ chúng tôi về cơ sở thực tập, cử giáo viên về tham gia giảng dạy ở Đại học Đại Nam. Khi chúng tôi đảm bảo yêu cầu như vậy thì các ngân hàng sẽ sẵn sàng tiếp nhận các sinh viên đạt yêu cầu mà các ngân hàng đặt ra về công tác tại các ngân hàng. Thay đổi phương pháp đào tạo, đào tạo đại học tài chính ngân hàng không theo hình 76 thức đọc, viết, mà dùng các hình thức mô phỏng, gắn liền giữa giáo dục, thực tế, đặc biệt nâng cao trình độ ngoại ngữ". Ngoài chương trình đào tạo theo chuẩn quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đại học Đại Nam còn đào tạo song song tiếng Anh (trong 4 năm liền) để sinh viên tốt nghiệp có thể đạt trình độ tiếng Anh tương đương TOEIC 750 điểm. Trong chuyên ngành cụ thể, trường này sẽ đưa vào chương trình giảng dạy các kiến thức liên quan đến nghiệp vụ thẻ Visa, Master; đào tạo sử dụng phần mềm Core Banking của Temenos… Về lâu dài, Đại học Đại Nam sẽ là địa chỉ đào tạo theo nhu cầu của doanh nghiệp. Như vậy, có thể thấy, việc đào tạo theo mô hình liên kết với các ngân hàng sẽ đem lại rất nhiều lợi ích. Một mặt, nó tạo điều kiện nâng cao chất lượng đào tào sinh viên, mặt khác, nó còn đáp ứng về mặt số lượng nhân sự cho các ngân hàng. Do đó, việc nhân rộng mô hình này ra khắp các trường đại học và cao đẳng có khoa tài chính - ngân hàng nói chung và cho toàn bộ hệ thống các cơ sở đào tạo trên cả nước là điều nên làm. Với mô hình này, sinh viên sẽ có thể gắn kiến thức được học vào thực tế trong kế hoạch liên kết giữa nhà trường với các ngân hàng thương mại. 4. Giải pháp về tài liệu đào tạo Thống nhất tài liệu giảng dạy cho tất cả các trường có đào tạo chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng và cung cấp thêm những tài liệu có giá trị thực tế cho sinh viên. Tài liệu giảng dạy đóng vai trò quan trọng trong chất lượng đào tạo sinh viên của các trường. Giáo trình đào tạo hiện đại, cập nhật với thực tiễn sẽ tăng khả năng làm việc của sinh viên sau khi ra trường. Ngược lại, các giáo trình lạc hậu, mang năng tính lý thuyết sẽ làm lãng phí sức lực của sinh viên mà không đào tạo được những kỹ năng cần thiết cho nguồn nhân lực. Một khi chương trình đào tạo hiệu 77 quả sẽ cần có sự phối hợp giữa các trường với các ngân hàng – đại diện có thể là Hiệp hội các ngân hàng – để thống nhất xây dựng lại chương trình khung; rà soát lại giáo trình hiện tại. Trên cơ sở một chương trình khung chung, các trường có thể sử dụng các giáo trình khác nhau nhưng có sự thống nhất cơ bản cần thiết về nội dung. Đặc biệt, trong quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam nói chung và đặc biệt là sự hội nhập mạnh mẽ của ngành ngân hàng, việc đưa một số tài liệu nước ngoài, tài liệu tiếng Anh vào tham khảo và giảng dạy chính thức là cần thiết. Ngoài ra, các trường cần xây dựng phần mềm mô phỏng tác nghiệp của ngành TC-NH; đẩy mạnh đưa chương trình giảng dạy bằng tiếng Anh vào trong nhà trường; đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu về ngành Tài chính – Ngân hàng phục vụ quản lý Nhà nước và nhiệm vụ đào tạo. Ba bên Bộ Giáo dục - Bộ tài chính - các ngân hàng có thể thống nhất xây dựng kho dữ liệu về đề thi, câu hỏi, bài tập tình huống điển hình chuyên ngành TC-NH và đưa khoảng 5.000 câu hỏi lên mạng để dùng chung, trên cơ sở đó, chuẩn hóa công tác đào tạo nhân lực ngân hàng ở nước ta. Như vậy, chương trình đào tạo sẽ đánh giá đúng thực chất của sinh viên hơn và bám sát tình hình hoạt động thực tiễn của ngân hàng hơn. Một nguyên nhân quan trọng khác dẫn đến sự bất cân xứng giữ nhu cầu của ngân hàng với khả năng đáp ứng của sinh viên là sự coi nhẹ việc phát triển các kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên như làm việc nhóm, quản lý dự án, tư duy phản biện, chưa tạo cho người học một khả năng thích ứng linh hoạt trong công việc. Các giáo trình hiện tại chủ yếu chỉ gồm lý thuyết, ít câu hỏi suy luận, tổng hợp- phân tích vấn đề, câu hỏi tình huống, giả định, và đặc biệt ít các bài tập nhóm mô phỏng hoạt động nghiệp vụ thực tế. Trong khi, rõ ràng, đây là những bài tập rất cần thiết để tạo nên một giáo trình chất lượng, hiệu quả. Vấn đề này sẽ cần nhiều sự hỗ trợ tình huống thực tế từ phía ngân hàng và sự nghiên cứu từ phía các khoa chuyên môn của các trường đại học, Bộ Giáo dục để có thể được cải thiện. 78 5. Giải pháp cho việc phát triển các kĩ năng và tính cách cần thiết, giải quyết các bất cập còn tồn tại ở sinh viên Kỹ năng mềm (soft skills) là thuật ngữ dùng để chỉ các kỹ năng quan trọng trong cuộc sống con người như: kỹ năng sống, giao tiếp, lãnh đạo, làm việc theo nhóm, kỹ năng quản lý thời gian, thư giãn, vượt qua khủng hoảng, sáng tạo và đổi mới... là những thứ thường không được học trong nhà trường, không liên quan đến kiến thức chuyên môn, không thể sờ nắm, không phải là kỹ năng cá tính đặc biệt mà phụ thuộc chủ yếu vào cá tính của từng người. Một thực tế cho thấy ngày nay các kĩ năng mềm ngày càng trở nên quan trọng. Việc xem xét đánh giá các kĩ năng mềm trong một quy trình tuyển dụng ở hầu khắp mọi doanh nghiệp và đặc biệt là ngân hàng, càng ngày càng đóng vai trò thiết yếu trong quyết định tuyển dụng của họ. Trong khi đó việc đào tạo ở đại đa số trường đại học Việt Nam vẫn còn khiếm khuyết rất nhiều cho mảng đào tạo này. 5.1. Tạo điều kiện khuyến khích sinh viên phát triển kĩ năng mềm và tiếp cận thực tế 5.1.1. Nhấn mạnh vào kĩ năng tư duy ở cấp độ cao (a) Nâng cao số lƣợng và chất lƣợng các ứng dụng. Tập trung vào việc đưa ứng dụng vào bài giảng, bắt buộc hoặc khuyến khích sinh viên phải tự tư duy phân tích, tổng hợp. Sau đó giảng viên chủ động, tích cực kiểm tra khả năng tự đánh giá của sinh viên (b) Lựa chọn thời lƣợng, phân bổ thời lƣợng phù hợp. Nhà trường cho phép các giáo viên và sinh viên tự thảo luận với nhau tìm ra thời lượng học cụ thể phù hợp nhất đảm bảo giáo viên có thể hoàn thành bài giảng trong khi sinh viên vẫn có thời gian tự nghiên cứu. Đồng thời sinh viên có điều kiện vừa học tập trên lớp vừa có thời gian rèn luyện các kĩ năng mềm cần thiết gắn với môn học. Ví dụ với bộ môn Thẩm định dự án / Đầu tư, sinh viên có thể hình thành được phản 79 xạ nhanh chóng phân tích được các chỉ tiêu tài chính cần thiết cho từng dự án đầu tư. (c) Hình thức kiểm tra, giám sát tích cực, chủ động. Giảng viên đưa ra các phương pháp giám sát quá trình học tập, làm việc của sinh viên một cách chủ động, đòi hỏi sinh viên phải thật sự làm việc. Ví dụ, thầy cô giáo và sinh viên cùng thiết lập nên một bài thuyết trình thật sự đạt chất lượng: sinh viên nắm được nội dung thuyết trình đồng thời rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng lãnh đạo, kĩ năng trình bày… Thay vì cho sinh viên tự lựa chọn một người đại diện lên trình bày, giáo viên có thể chỉ định một người bất kì thay mặt nhóm thuyết trình đề tài của nhóm. Như vậy, tối thiểu tất cả các thành viên trong nhóm đều phải tham gia tích cực vào nội dung bài tập nhóm để nắm bắt được ý chính và có thể trình bày tốt. Thêm vào đó, cách làm này sẽ tạo điều kiện cho các sinh viên nhút nhát có cơ hội luyện tập trình bày trước đám đông 5.1.2. Tăng cơ hội tiếp cận thực tế (a) Tạo điều kiện cho sinh viên tham gia nhiều hơn vào hoạt động xã hội. Song song với việc đào tạo về mặt lý thuyết cho các kĩ năng mềm trong lớp học, nhà trường tạo điều kiện cho sinh viên tham gia nhiều hơn vào các hoạt động ngoại khóa, công tác xã hội, thực tập để có thể thực hành kĩ năng mềm trong môi trường thực tế. Có thể có một vài sự so sánh nhỏ trong thời gian đào tạo ở Việt Nam và các trường đại học nước ngoài. Ở Việt Nam hiện nay, mặc dù các hoạt động tình nguyện ngày càng trở nên phổ biến, số lượng sinh viên thực sự tham gia vào các hoạt động này còn rất hạn chế. Quỹ thời gian của sinh viên Việt Nam với lịch học liên tục cũng không cho phép sinh viên tham gia các hoạt động dài ngày, ở địa phương khác hoặc ở nước khác. Trong khi đó, sinh viên ở Châu Âu có thể bảo lưu kết quả học tập trong 1 năm để tham gia hoạt động tình nguyện ở các nước đang phát triển. Khi tham gia các hoạt động ngoại khóa như 80 vậy, sinh viên có cơ hội tiếp cận với cộng đồng, thậm chí là cộng đồng của nền văn hóa khác cũng như có điều kiện để phát huy khả năng của mình nhằm phục vụ tốt nhất cho xã hội. Đây chính là một trong những môi trường thực tế thích hợp nhất cho sinh viên tiếp thu kiến thức thực tế, rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng phân tích tổng hợp, kĩ năng biết lắng nghe và học hỏi từ phê bình… cũng như nhận thức được rõ ràng hơn các ưu nhược điểm của bản thân. (b) Tăng thời lƣợng thực tập, kiến tập. Về các hoạt động thực tập, kiến tập, sinh viên khối ngành kinh tế ở Việt Nam thường chỉ có một đợt thực tập kéo dài tối đa 2 tháng ở các doanh nghiệp, tổ chức. Trong khi đó, có thể lấy ví dụ như sinh viên Singapo hay Hoa Kì, các sinh viên một phần bị bắt buộc một phần được khuyến khích tham gia thực tập, kiến tập…trong toàn bộ thời gian hè và các kì nghỉ lễ hoặc thậm chí ngay cả trong khi đang học trên lớp. Thêm vào đó, ở Việt Nam việc thực tập còn mang nặng tính lý thuyết khi các sinh viên dành thời gian đến các doanh nghiệp nhưng không được tiễp xúc với công việc thực tế. Các doanh nghiệp thường không tỏ ra nhiệt tình với việc hướng dẫn sinh viên. Để đạt hiệu quả cao hơn, nhà trường và ngân hàng liên kết… 5.2. Hình thành cho sinh viên thói quen chủ động tiếp cận thông tin. Một trong những nhược điểm lớn nhất ở sinh viên mà khá nhiều ngân hàng nhắc đến (survey) là hiểu biết thực tiễn còn kém. Đây là nhược điểm chủ quan thuộc về bản thân các sinh viên. Tuy nhiên nhà trường trong quá trình đào tạo có thể tác động tích cực đến nó. Nhóm nghiên cứu xin đưa ra đây một hình thức rèn luyện kĩ năng tìm hiểu thực tế cho sinh viên ở các trường đại học: Viết báo cáo định kì về tình hình thời sự. Hình thức này cụ thể như sau: Nhà trường đưa các báo cáo tình hình thực tế vào thang điểm đánh giá sinh viên. Giáo viên là những người trực tiếp quyết định hình thức viết báo cáo, cách đánh giá và là người trực tiếp đánh giá chất lượng của các bài tìm hiểu. Sinh viên 81 được yêu cầu viết các báo cáo tổng hợp, phân tích tình hình thực tế trong một khoảng thời gian nhất định: 1 tuần, 2 tuần hoặc bất kì khoảng thời gian nào tùy thuộc tình hình thực tế (ví dụ như trong thời gian hiện nay, nền kinh tế Việt Nam đang có rất nhiều biến động, thời gian định kì cho các báo cáo của sinh viên có thể là 1 tuần. Tuy nhiên trong thời kì nền kinh tế khá ổn định, ít biến động, thời gian định kì có thể kéo dài ra thành 2 tuần hoặc 1 tháng…). Khi thực hiện phương pháp này, bắt buộc người giáo viên phải dành nhiều thời gian để tìm hiểu về tình hình thực tế, quan trọng là có thời gian để đọc một số lượng lớn thông tin, nhất là trên mạng Internet, về các tin tức mang tính thời sự nhất, đồng thời có một khối lượng thời gian dành cho việc đánh giá cụ thể bài tìm hiểu của các sinh viên nhằm đi đến các kết luận công bằng, chính xác nhất đối với các kết quả tìm hiểu của sinh viên, giảm thiểu tình trạng sao chép, ỷ lại…của sinh viên như hiện nay. Chỉ khi nhà trường cùng thầy cô giáo có thể phối hợp chặt chẽ với nhau và đưa ra các hình thức quản lý, đánh giá nghiêm khắc thì sinh viên mới dần hình thành được thói quen chủ động tìm hiểu thông tin, liên hệ thực tế. 5.3. Gia tăng sự hứng thú và gắn bó với ngành học của sinh viên. 5.3.1. Công tác hướng nghiệp (a) Tiến hành từ sớm. Hoạt động hướng nghiệp cần phải được tiến hành ngay từ khi học sinh đang ở trường cấp 3 hoặc thậm chí sớm hơn. Việc học nghề, hướng nghiệp không chỉ dừng lại ở các buổi nói chuyện hoặc một số buổi học thêm các nghề như may, thêu, mộc…Trong khoảng thời gian học sinh học tập tại các cấp cơ sở, nhà trường và các thầy cô giáo cần phải chú trọng đến việc tìm hiểu khả năng, ước mơ của từng học sinh. Trên cơ sở đó, phối hợp cùng bộ ngành liên quan xây dựng cơ sở hạ tầng để các em học sinh phát hiện và phát huy khả năng thật sự của mình như phòng tập thể dục, sân bóng chày, bóng chuyền, các câu lạc bộ… 82 (b) Giáo viên gắn bó với học sinh. Việt Nam có thể học tập mô hình của nước ngoài: Tăng số lượng giáo viên/ số học sinh. Điều này có nghĩa là một giáo viên sẽ chịu trách nhiệm với ít học sinh hơn (lớp học ít hơn hoặc các thầy cô giáo bộ môn cũng tham gia vào việc quản lý học sinh chứ không chỉ giao cho một số ít các thầy cô chủ nhiệm). Như vậy các giáo viên có cơ hội tiếp cận nhiều hơn với học sinh, nắm được khả năng của học sinh và giúp học sinh định hướng tốt hơn cho việc học tập ở các cấp bậc cao hơn và cho công việc sau này. Khi lên cấp đại học, các thầy cô giáo song song với việc tạo điều kiện cho sinh viên rèn luyện kĩ năng mềm, sẽ đồng thời giúp sinh viên phát hiện ra các kĩ năng làm việc ở mức độ cao hơn, đặc biệt là các kĩ năng mềm. Trên cơ sở đó sinh viên xác định hoặc xác nhận lại một cách đúng đắn ngành nghề họ đã chọn. Đây là một trong những nền tảng cơ bản cho việc đảm bảo sinh viên thật sự phù hợp và đam mê ngành nghề họ đã chọn cũng như đảm bảo cắt giảm các khoản lãng phí cho nhà trường và xã hội khi đào tạo các sinh viên không hứng thú với ngành học và do đó ra trường không có khả năng làm việc trong lĩnh vực đã được đào tạo. 5.3.2. Gia tăng sự lựa chọn Ở các trường đại học Việt Nam hiện nay, tỉ lệ các môn tự chọn còn quá hạn chế. Thông thường các môn tự chọn lại là các môn chuyên ngành, đi vào từng lĩnh vực cụ thể trong khi các môn bắt buộc đôi khi không thật sự cần thiết cho một số công việc cụ thể (ví dụ như môn quy hoạch tuyến tính có thể sẽ không thật sự giúp ích nhiều cho một sinh viên mong muốn làm việc trong ngành ngân hàng). Gia tăng các môn học tự chọn cho sinh viên, đồng thời gia tăng cơ hội học tập cho sinh viên, giảm bớt sự quản lý khắt khe về số lượng cho các sinh viên (ví dụ như hình thức tín chỉ sắp được đưa vào áp dụng hiện nay…) cho phép sinh viên được học tập tùy theo khả năng thực tế, quỹ thời gian có thể bố trí được… của từng sinh viên. 83 Việc sinh viên được định hướng cụ thể từ sớm, thật sự hình thành được niềm đam mê với ngành học và có quyền tự do tương đồi cao trong việc lựa chọn mô hình, cách thức, môn học cho mình sẽ giúp sinh viên đạt kết quả cao hơn trong học tập. Đối với nhà trường và doanh nghiệp, sẽ đảm bảo chất lượng đầu ra (của nhà trường) và đầu vào (của ngân hàng nói riêng và doanh nghiệp nói chung) cao hơn, sát với thực tế hơn. 84 KẾT LUẬN Trong thời kỳ nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu – rộng vào nền kinh tế thế giới như hiện nay, vấn đề nguồn nhân lực càng trở nên quan trọng và là một thách thức lớn với các nhà đào tạo và các tổ chức, doanh nghiệp. Đặc biệt và cụ thể là trong ngành ngân hàng – một ngành đang có tốc độ phát triển và tầm quan trọng đáng kể đối với nền kinh tế đất nước. Trung bình mỗi năm, cả nước có khoảng 63.000 sinh viên tốt nghiệp Đại học và Cao đẳng chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng. Về mặt số lượng, cung lao động cho ngành ngân hàng như vậy, nhất là từ sau khi Việt Nam gia nhập WTO đã không thể đáp ứng được cầu trong khi nguồn nhân lực của ngành ngân hàng đạt mức kỉ lục và xếp vị trí cao nhất trong tất cả các ngành nghể hoạt động trong nền kinh tế hiện nay với tốc độ tăng trưởng của thị trường thì 57%. Bên cạnh đó, khả năng của sinh viên mới ra trường – hay xét theo cách tiếp cận của nhóm nghiên cứu, chính là chất lượng của sản phẩm đầu ra được cung ứng trên thị trường lao động – chính là vấn đề lớn nhất và cũng là một trong các nguyên nhân đáng kể nhất dẫn đến tình trạng ngân hàng vẫn thiếu nhân lực trầm trọng trong khi một bộ phận không nhỏ sinh viên khối ngành kinh tế được đào tạo về tài chính – ngân hàng và được cho là có thể làm việc trong các ngân hàng khi ra trường lại không thể được chấp nhận vào làm việc. Các sinh viên ra trường đa số không đáp ứng được kỹ năng làm việc, không có những kiến thức thực tiễn. Trong số các vị trí tuyển dụng trong ngành ngân hàng mà sinh viên có thể vào làm, không phải tất cả các vị trí đều có thể tìm được sinh viên đủ khả năng bắt tay vào công việc. Nguyên nhân sự bất cân xứng giữa yêu cầu của ngân hàng và khả năng đáp ứng của sinh viên khối ngành kinh tế mới ra trường đến từ nhiều phía: phía nhà trường đại học, cao đẳng chịu trách nhiệm đào tạo chưa tiêu chuẩn hóa, cập nhật và hệ thống kiến thức thực tế cần thiết; bản thân chính sinh viên chưa quan tâm, nỗ lực đủ; và cũng do một phần nguyên nhân từ phía ngân hàng – đơn vị cầu lao động 85 chưa thực sự chủ động trong công tác cung cấp thông tin tuyển dụng, thu hút nhân tài và liên kết với các trường đại học và các đơn vị đào tạo giúp sinh viên đáp ứng tốt hơn các yêu cầu cốt lõi của ngân hàng. Từ những nguyên nhân rút ra, nhóm nghiên cứu có đề xuất một số giải pháp cho vấn đề bất cân xứng giữa khả năng đáp ứng của sinh viên khối ngành kinh tế với nhu cầu tuyển dụng của các ngân hàng, gồm có: các giải pháp vĩ mô và các giải pháp vi mô cụ thể. Giải pháp vĩ mô đề cập đến sự phối hợp với nhau giữa các bên: chính phủ, các nhà tuyển dụng và nhà đào tạo để nắm bắt thông tin, nghiên cứu và đưa ra những phương án đào tạo phù hợp – tạo sự ăn khớp giữa cung và cầu trong ngành Tài chính ngân hàng. Chính phủ cần có một cơ chế và chính sách tạo mối quan hệ chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp; cần tạo lập một hệ thống các cơ quan nghiên cứu, dự báo phân tích nhu cầu lao động. Còn ở góc độ vi mô, từng cơ sở đào tạo nên có bộ phận hỗ trợ và theo dõi sinh viên sau khi tốt nghiệp để có phản hồi nhanh chóng, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa cung và cầu trên thị trường lao động. Và các giải pháp cụ thể hơn gồm có: Gia tăng số lượng và đảm bảo chất lượng giảng viên Liên kết, hỗ trợ thông tin và đào tạo giữa ngân hàng và các cơ sở đào tạo Thống nhất tiêu chuẩn và cập nhật thực tiễn tài liệu đào tạo Phát triển các kĩ năng và tính cách cần thiết, giải quyết các bất cập còn tồn tại ở sinh viên Các giải pháp đề xuất mà nhóm nghiên cứu đưa ra nhấn mạnh vai trò của việc hệ thống hóa kiến thức, tài liệu cũng như hệ thống hóa việc quản lý giảng viên, sinh viên hiệu quả hơn; và việc thúc đẩy, khuyến khích chính bản thân sinh viên năng động, sáng tạo hơn trong quá trình thu nhận kiến thức, kĩ năng hữu dụng cho việc làm sau này. 86 Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng chỉ ra sự phối hợp của các tổ chức TC- NH trong việc liên kết, hỗ trợ về thông tin và đào tạo với các trường cũng rất quan trọng. Trong cách tiếp cận thị trường lao động thứ hai, bên cung lao động – Nhà trường và bên cầu lao động – Ngân hàng, sự hỗ trợ đào tạo kể cả về vật chất và kiến thức thực tế của các ngân hàng đối với các trường chính là một phần giá của sản phẩm sức lao động bên cạnh tiền lương trả trực tiếp cho người lao động. Cân bằng cung cầu lao động trên thị trường sẽ đạt được khi lượng lao động được cầu từ phía ngân hàng được đáp ứng từ quá trình đào tạo của các trường với một mức chi phí mà ngân hàng bỏ ra để trả lương cho người lao động và hỗ trợ đào tạo các trường phù hợp với lợi ích họ nhận được khi sử dụng các sinh viên có nghiệp vụ. Các thông tin từ phía ngân hàng cần có bao gồm yêu cầu về sản phẩm lao động: từ lượng cầu mỗi năm ở các trình độ, nghiệp vụ cụ thể để nhà trường có kế hoạch tuyển sinh và đào tạo phù hợp đến trình độ xử lý nghiệp vụ cần thiết để sinh viên có thể thực sự đảm đương được công việc thực tế ở ngân hàng sau khi ra trường. Ngoài ra, phía ngân hàng còn cần có sự hỗ trợ hợp lý cho công tác giảng dạy chuyên môn của các trường như: gửi các nhân viên ngân hàng nhiều kinh nghiệm và/hoặc có thể là hướng dẫn viên của các khóa đào tạo nội bộ của ngân hàng, tham gia trợ giảng hoặc làm khách mời trong các buổi thảo luận tại các trường; cho giảng viên tham gia họp tổng kết tình huống, kinh nghiệm với ngân hàng; tạo nhiều cơ hội và điều kiện hơn để sinh viên thực tập tại ngân hàng; xây dựng các mô hình liên kết chặt chẽ với các trường cụ thể; lập ngân hàng ảo để giúp sinh viên thực hành… 87 PHỤ LỤC (1) BẢNG CÂU HỎI NGHIÊN CỨU DÀNH CHO SINH VIÊN Đánh giá khả năng đáp ứng của Sinh viên khối ngành Kinh tế mới ra trường đối với yêu cầu tuyển dụng và làm việc của các Ngân hàng Xin chào Anh/Chị. Chúng tôi đang tiến hành cuộc khảo sát về sự đánh giá của phía ngân hàng/ sinh viên về khả năng đáp ứng của sinh viên khối ngành kinh tế mới ra trường đối với yêu cầu tuyển dụng và làm việc của các ngân hàng. Rất mong nhận được sự hợp tác giúp đỡ của Anh/Chị. THÔNG TIN CÁ NHÂN Anh/Chị có thể cho biết? Tên: Trường: Sinh viên năm thứ: 1. Có mong muốn làm trong ngành ngân hàng không? __Có __Không 2. Anh/Chị có bao giờ tìm hiểu về hoạt động, nghiệp vụ của ngân hàng không? __Có __Không 3. Mức độ thường xuyên của việc tìm hiểu đó? Không bao giờ Hiếm khi Thỉnh thoảng Tương đối Thường xuyên thường xuyên 4. Hãy đánh thứ tự các nguồn tham khảo mà Anh/Chị hay sử dụng nhất Các nguồn tham khảo Thứ tự Internet Người quen làm trong ngành ngân hàng Thầy cô Sách vở Bạn bè Báo chí Các nguồn khác (xin nêu rõ) Xin hãy đánh dấu X vào ô tương ứng với mức độ đáp ứng của sinh viên theo ý kiến Anh/Chị, hoặc vào ô “KO” nếu Anh/Chị cho rằng kĩ năng đó không cần thiết với công việc ở Ngân hàng. A. ĐÁNH GIÁ VỀ CÁC KĨ NĂNG NGHIỆP VỤ 88 1 – Hiểu biết rất ít, mơ hồ và có nhiều nhầm lẫn 2 – Nắm được những lý thuyết cơ bản nhất 3 – Nắm vững lý thuyết 4 – Nắm vững lý thuyết và có khả năng liên hệ thực tế 5 – Nắm vững lý thuyết và có khả năng giải quyết các vấn đề thực tế, có thể bắt tay ngay vào công việc Kĩ năng về nghiệp vụ 1 2 3 4 5 Phòng thanh toán quốc tế 1 Các kiến thức cơ bản liên quan đến nghiệp vụ thanh toán (khái niệm, đặc điểm các phương thức thanh toán….) 2 UCP và ISBP 3 Kĩ thuật nghiệp vụ ngoại thương 4 Các kiến thức thương mại cơ sở (Incoterms…) 5 Giải quyết các sai sót và tranh chấp Phòng tín dụng 6 Các khái niệm (Vốn, tài sản) 7 Đánh giá phương án kinh doanh của dự án 8 Mức độ rủi ro của dự án 9 Xác định tiêu chí cho vay Phòng thẻ 10 Hiểu biết chung về thẻ (các loại thẻ, đặc điểm…) 11 Phát hành thẻ 12 Thanh toán thẻ 13 Tra soát khiếu nại 14 Marketing 15 Dịch vụ khách hàng Các kĩ năng chung 16 Tiếng Anh giao tiếp 17 Tiếng Anh chuyên ngành 18 Sử dụng MSWord 19 Sử dụng MSExcel 20 Hiểu biết về các luật, quy định liên quan (Luật thương mại, Luật công cụ chuyển nhượng, Luật Tín dụng…) B. ĐÁNH GIÁ VỀ CÁC KĨ NĂNG MỀM 1-Rất kém 5-Rất tốt Kĩ năng mềm 1 2 3 4 5 KO 1 Làm việc độc lập 89 2 Phân tích 3 Tổng hợp 4 Suy nghĩ sáng tạo 5 Giải quyết vấn đề 6 Thuyết trình 7 Giao tiếp 8 Đàm phán 9 Lãnh đạo 10 Hiểu biết về con người 11 Hiểu biết về tình hình chính trị và môi trường kinh tế vĩ mô 12 Tầm nhìn 13 Có quan hệ rộng 14 Thừa nhận và học hỏi từ sai lầm 15 Khả năng làm việc tập trung cao độ C. ĐÁNH GIÁ VỀ TÍNH CÁCH CON NGƯỜI PHÙ HỢP VỚI CÔNG VIỆC 1-Rất kém 5-Rất tốt Tính cách con người 1 2 3 4 5 KO 1 Trách nhiệm 2 Cẩn thận 3 Trung thực 4 Kiên trì 5 Nhanh nhạy 6 Quyết tâm 7 Khiêm tốn 8 Quyết đoán D. ĐÁNH GIÁ CHUNG VÀ Ý KIẾN KHÁC 1. Theo anh/chị, các sinh viên khối ngành kinh tế mới ra trường nhìn chung đáp ứng được khoảng bao nhiêu % yêu cầu công việc của ngân hàng?____________________ 2. Anh/Chị có đề xuất gì về chương trình, nội dung và cách thức giảng dạy các môn học ở trường đại học để cải thiện khả năng đáp ứng của sinh viên theo yêu cầu của ngân hàng không? Xin chân thành cảm ơn Anh/Chị đã giúp chúng tôi thực hiện bảng nghiên cứu này. 90 (2) BẢNG CÂU HỎI NGHIÊN CỨU DÀNH CHO NGÂN HÀNG Đánh giá khả năng đáp ứng của Sinh viên khối ngành Kinh tế mới ra trường đối với yêu cầu tuyển dụng và làm việc của các Ngân hàng Xin chào Anh/Chị. Chúng tôi đang tiến hành cuộc khảo sát về sự đánh giá của phía ngân hàng/ sinh viên về khả năng đáp ứng của sinh viên khối ngành kinh tế mới ra trường đối với yêu cầu tuyển dụng và làm việc của các ngân hàng. Rất mong nhận được sự hợp tác giúp đỡ của Anh/Chị. Xin Anh/Chị cho biết hiện tại Anh/Chị đang công tác ở phòng nghiệp vụ nào của ngân hàng. ___Phòng thanh toán ___Phòng thẻ ___Phòng tín dụng ___Phòng khác (xin nói rõ)__________ Xin cho biết chức vụ hiện tại của Anh/Chị tại ngân hàng: ________________________ Xin hãy đánh dấu X vào ô tương ứng với mức độ đáp ứng của sinh viên theo ý kiến Anh/Chị, hoặc vào ô “KO” nếu Anh/Chị cho rằng kĩ năng đó không cần thiết với công việc ở Ngân hàng. A. ĐÁNH GIÁ VỀ CÁC KĨ NĂNG NGHIỆP VỤ Trong phần này, Anh/Chị chỉ cần đánh giá về các kĩ năng chung và kĩ năng thuộc phòng nghiệp vụ Anh/Chị làm việc. 1 – Hiểu biết rất ít, mơ hồ và có nhiều nhầm lẫn 2 – Nắm được những lý thuyết cơ bản nhất 3 – Nắm vững lý thuyết 4 – Nắm vững lý thuyết và có khả năng liên hệ thực tế 5 – Nắm vững lý thuyết và có khả năng giải quyết các vấn đề thực tế, có thể bắt tay ngay vào công việc Kĩ năng về nghiệp vụ 1 2 3 4 5 Phòng thanh toán quốc 1 Các kiến thức cơ bản liên quan đến nghiệp vụ thanh toán (khái niệm, đặc điểm các phương thức thanh toán….) 91 tế 2 UCP và ISBP 3 Kĩ thuật nghiệp vụ ngoại thương 4 Các kiến thức thương mại cơ sở (Incoterms…) 5 Giải quyết các sai sót và tranh chấp Phòng tín dụng 6 Các khái niệm (Vốn, tài sản) 7 Đánh giá phương án kinh doanh của dự án 8 Mức độ rủi ro của dự án 9 Xác định tiêu chí cho vay Phòng thẻ 10 Hiểu biết chung về thẻ (các loại thẻ, đặc điểm…) 11 Phát hành thẻ 12 Thanh toán thẻ 13 Tra soát khiếu nại 14 Marketing 15 Dịch vụ khách hàng Các kĩ năng chung 16 Tiếng Anh giao tiếp 17 Tiếng Anh chuyên ngành 18 Sử dụng MSWord 19 Sử dụng MSExcel 20 Hiểu biết về các luật, quy định liên quan (Luật thương mại, Luật công cụ chuyển nhượng, Luật Tín dụng…) B. ĐÁNH GIÁ VỀ CÁC KĨ NĂNG MỀM 1-Rất kém 5-Rất tốt Kĩ năng mềm 1 2 3 4 5 KO 1 Làm việc độc lập 2 Phân tích 3 Tổng hợp 4 Suy nghĩ sáng tạo 5 Giải quyết vấn đề 6 Thuyết trình 7 Giao tiếp 8 Đàm phán 9 Lãnh đạo 92 10 Hiểu biết về con người 11 Hiểu biết về tình hình chính trị và môi trường kinh tế vĩ mô 12 Tầm nhìn 13 Có quan hệ rộng 14 Thừa nhận và học hỏi từ sai lầm 15 Khả năng làm việc tập trung cao độ C. ĐÁNH GIÁ VỀ TÍNH CÁCH CON NGƯỜI PHÙ HỢP VỚI CÔNG VIỆC 1-Rất kém 5-Rất tốt Tính cách con người 1 2 3 4 5 KO 1 Trách nhiệm 2 Cẩn thận 3 Trung thực 4 Kiên trì 5 Nhanh nhạy 6 Quyết tâm 7 Khiêm tốn 8 Quyết đoán D. ĐÁNH GIÁ CHUNG VÀ Ý KIẾN KHÁC 1. Theo anh/chị, các sinh viên khối ngành kinh tế mới ra trường nhìn chung đáp ứng được khoảng bao nhiêu % yêu cầu công việc của ngân hàng?____________________ 2. Anh/Chị có đề xuất gì về chương trình, nội dung và cách thức giảng dạy các môn học ở trường đại học để cải thiện khả năng đáp ứng của sinh viên theo yêu cầu của ngân hàng không? Xin chân thành cảm ơn Anh/Chị đã giúp chúng tôi thực hiện bảng nghiên cứu này. Nhóm thực hiện TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 1. Giáo trình Kinh tế Vi mô I, II – Đại học Kinh tế Quốc dân 2. Báo cáo kết quả khảo sát chất lượng đào tạo của trường Đại học Ngoại thương. 3. Báo cáo kết quả nghiên cứu “Một số yếu tố kinh tế - xã hội tác động đến hoạt động học tập và đinh hướng việc làm sau khi tốt nghiệp của sinh viên” – Nhóm giảng viên ĐHQG Tp.HCM – 2002 4. Báo cáo “Những quan sát về giáo dục đại học trong các ngành về công nghệ thông tin, kỹ thuật điện – điện tử - viễn thông và vật lý tại một số trường đại học Việt Nam” – Nhóm giáo sư trường Đại học Harvard (Hoa Kì) – 2005 5. Australian Qualifications Framework – Implementation Handbook, Third edition 2002. 6. Thời báo Kinh tế Sài Gòn (nhiều số) 7. Kết quả của một số điều tra, thống kê về sinh viên của Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân Hà Nội và Học viện Ngân hàng. 8. Một số website www.vnchannel.net www.vnn.vn www.thanhniennews.com www.vnanet.vn www.vietnamnews.vnagency.com.vn