Đề tài Thực trạng cạnh tranh và độc quyền ở Việt Nam

«ng lµnh m¹nh ®Ó buéc doanh nghiÖp kh¸c ph¶i s¸p nhËp, bao gåm c¶ h×nh thøc mua mét phÇn hay toµn bé doanh nghiÖp vµ c¸c h×nh thøc liªn kÕt, hîp nhÊt kh¸c. Trong luËt quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp cã tµi s¶n lín h¬n mét møc nhÊt ®Þnh ph¶i b¸o c¸o vÒ së h÷u cña c¸c cæ ®«ng, ph¶i th«ng b¸o c¸c giao dÞch chuyÓn nh­îng cæ phÇn, cÇm n¾m së h÷u cña c«ng ty kh¸c. LuËt cßn quy ®Þnh c¸c quy tr×nh th«ng b¸o tr­íc khi s¸p nhËp, cho thuª, m­în nghiÖp vô, tµi s¶n,… vµ chÕ ®é b¸o c¸o ®èi víi c¸c h×nh thøc s¸p nhËp c«ng ty , mua cæ phÇn kh¸c. VÒ thñ tôc, c¸c doanh nghiÖp muèn s¸p nhËp ph¶i xin ý kiÕn c¬ quan c¹nh tranh tr­íc khi nép hå s¬. NÕu c¬ quan c¹nh tranh kh«ng ®ång ý th× doanh nghiÖp sÏ kh«ng tiÕp tôc nép hå s¬ n÷a. YÕu tè chñ yÕu ®Ó c¬ quan c¹nh tranh xem xÐt cho phÐp s¸p nhËp lµ c¬ cÊu ngµnh, ngoµi ra cßn c©n nh¾c mét sè yÕu tè kh¸c nh­ t×nh tr¹ng tµi chÝnh vµ hiÖu qu¶ cña b¶n th©n doanh nghiÖp muèn s¸p nhËp nh­ g¸nh nÆng nî nÇn, kh¶ n¨ng ph¸ s¶n,… - C¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh: Mét phÇn lín trong luËt ph¸p vÒ c¹nh tranh cña NhËt B¶n lµ c¸c quy ®Þnh vÒ hµnh vi th­¬ng m¹i kh«ng lµnh m¹nh. Nh÷ng quy ®Þnh nµy ®­îc giíi kinh doanh ñng hé nhiÒu h¬n c¶. ë NhËt còng nh­ ë c¸c n­íc kh¸c, c¹nh tranh “tù do” g¾n chÆt víi “ b×nh ®¼ng” vµ lµnh m¹nh. TÊt c¶ c¸c quy ®Þnh vÒ c¹nh tranh lµnh m¹nh ®Òu nh»m b¶o vÖ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. C¬ quan c¹nh tranh NhËt B¶n ®· cè g¾ng ®­a ra c¸c h­íng dÉn chung vÒ c¹nh tranh lµnh m¹nh nh­ng trªn thùc tÕ vÉn ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ. C¸c hµnh vi th­¬ng m¹i bÞ coi lµ kh«ng lµnh m¹nh nh­ thu hót hoÆc Ðp buéc kh¸ch hµng cña ®èi thñ c¹nh tranh ph¶i céng t¸c víi m×nh ; ®­a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn g©y trë ng¹i cho ho¹t ®éng kinh doanh cña ®èi t¸c ; Ên ®Þnh gi¸ b¸n thÊp, gi¸ mua cao mét c¸ch bÊt hîp lý, lõa phØnh ®Ó thu hót kh¸ch hµng,… - B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng: Ph¸p luËt c¬ b¶n vÒ b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng ®­îc ban hµnh vµo n¨m 1968, thÓ hiÖn mèi quan t©m vÒ c¸ch øng xö b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ mong muèn mét chÕ ®é c¹nh tranh võa tù do , võa lµnh m¹nh. LuËt b¶o vÖ ng­êi tiªu dung cßn quy ®Þnh ph¶i cã chØ dÉn vÒ ®Æc tÝnh, chÊt l­îng s¶n phÈm vµ “ nh÷ng chØ dÉn gian dèi vµ g©y hiÖu qu¶ nghiªm träng ph¶i bÞ xö lý”. Nh÷ng quy ®Þnh nµy rÊt gÇn gòi víi c¸c quy ®Þnh cÊm nh÷ng hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh trong luËt chèng ®éc quyÒn, c¸c sai ph¹m nh­ vËy ®Òu lµm tæn h¹i ®Õn nh÷ng ng­êi b¸n hµng trung thùc cïng nhu ng­êi mua hµng bÞ th«ng tin sai. 5.1.3. C¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i quèc tÕ trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ,víi nh÷ng nç lùc cña NhËt B¶n vµ sù trî gióp cña Mü, kinh tÕ NhËt B¶n dÇn dÇn æn ®Þnh tõ n¨m 1949, sau ®ã søc s¶n xuÊt phôc håi nhanh chãng nhê nhu cÇu ®Æc biÖt tõ chiÕn tranh TriÒu Tiªn. Tuy nhiªn, dï kinh tÕ ®· ®­îc æn ®Þnh vµ søc ph¸t triÓn ®· ®­îc phôc håi, kinh tÕ NhËt B¶n vµo gi÷a thËp niªn 1950 vÉn cßn yÕu kÐm so víi c¸c n­íc ¢u-Mü. Trong bèi c¶nh kinh tÕ nãi trªn, NhËt B¶n ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò nªn gia nhËp c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i, kinh tÕ thÕ giíi nh­ thÕ nµo.NhËt B¶n lµ n­íc nghÌo thiªn nhiªn vµo lo¹i nhÊt thÕ giíi nªn ngo¹i th­¬ng cã vai trß v« cïng quan träng cho kinh tÕ ph¸t triÓn. ThÞ tr­êng trong n­íc tuy kh«ng nhá, nh­ng ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ quy m« kinh tÕ ph¶i cÇn ®Õn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Râ rµng viÖc gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ, th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ mang l¹i c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi réng lín.Song viÖc gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ l¹i ®i kÌm theo nh÷ng nghÜa vô ph¶i më cöa thÞ tr­êng n­íc m×nh ®èi víi hµng ngo¹i vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi trong khi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña NhËt B¶n cßn non yÕu so víi c¸c n­íc ¢u- Mü. ChÝnh phñ NhËt B¶n thÊy r»ng kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c, chØ cã c¸ch lµ chÊp nhËn héi nhËp vµ ®Æt kÕ ho¹ch gi¶m bít th¸ch thøc, ®ång thêi ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp NhËt B¶n cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ChiÕn l­îc më cöa, héi nhËp, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n gåm ba bé ph©n kh«ng thÓ t¸ch rêi lµ: Thø nhÊt, më cöa nh­ thÕ nµo ®Ó hµng nhËp kh«ng c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. Thø hai, viÖc më cöa ph¶i kÕt hîp víi chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch lµm sao cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ngµy cµng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. Thø ba, ®Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, tranh thñ ®­îc nhiÒu c¬ héi cña thÞ tr­êng thÕ giíi, cã chiÕn l­îc vµ tæ chøc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ “ thÇn kú” vµ sù t¨ng c­êng søc c¹nh tranh quèc tÕ cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu cña NhËt B¶n trong thêi kú nµy chøng minh sù thµnh c«ng cña chiÕn l­îc më cöa, hé nhËp nªu trªn. 5.2. Trung Quèc. 5.2.1. Nh÷ng yÕu tè t¹o nªn sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. §iÒu 15 HiÕn ph¸p söa ®æi 1993 ®· nªu râ: “Trung Quèc ¸p dông hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa”. HiÖn nay, Trung Quèc vÉn ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ch­a thùc sù h×nh thµnh mét c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Çy ®ñ vµ vÉn thiÕu mét m«i tr­êng ®¶m b¶o cho sù c¹nh tranh më vµ lµnh m¹nh. - Xo¸ bá gi¸ ®éc quyÒn nhµ n­íc: HiÖn nay kho¶ng 90% nhiªn liÖu s¶n xuÊt ®­îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ thÞ tr­êng chØ trõ nh÷ng hµng ho¸ mµ c¹nh tranh lµ kh«ng cÇn thiÕt nh­ hµng ho¸ cã vai trß quan träng ®èi víi an ninh quèc gia vµ cuéc sèng cña ng­êi d©n, tµi nguyªn quý hiÕm hoÆc ®ang bÞ c¹n kiÖt, hµng ho¸ ®éc quyÒn tù nhiªn vµ c¸c hµng ho¸ liªn quan ®Õn phóc lîi c«ng céng…Trung b×nh cã kho¶ng 80% hµng ho¸ ®­îc ®­a ra thÞ tr­êng vµ do c¬ chÕ thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt d­íi sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. Do níi láng kiÓm so¸t vÒ gi¸ c¶ ®èi víi hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm, nªn ph¹m vi vµ sè l­îng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt do nhµ n­íc ¸p ®Æt ®· gi¶m m¹nh. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp ®· dÇn h×nh thµnh quan niÖm vÒ c¹nh tranh vµ sù m¹o hiÓm, vµ hä ®· bá t­ t­ëng lçi thêi r»ng “tÊt c¶ mäi ng­êi cã thÓ cïng chia sÎ mét chiÕc b¸nh lín”. §©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt cho sù tån t¹i c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. - H×nh thµnh nhiÒu h×nh thøc së h÷u: C¬ cÊu së h÷u cña c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· ph¸t triÓn, tõ chç chØ cã hai h×nh thøc së h÷u lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ, ®Õn nay h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc, tËp thÓ, t­ nh©n vµ c¸c h×nh thøc së h÷u khac ®· cïng tån t¹i vµ tû lÖ phÇn tr¨m cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang suy gi¶m ( cßn 28,8% n¨m 1998), trong khi ®ã kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ t­ nh©n t¨ng. Víi môc tiªu h×nh thµnh mét hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa th× viÖc gi¶m bít dÇn tû lÖ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ mét dÊu hiÖu tèt. Kinh nghiÖm qu¸ khø cho thÊy, nÕu tû lÖ cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lín sÏ kh«ng cã lîi cho viÖc ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh c¹nh tranh vµ vÒ l©u dµi sÏ dÉn ®Õn sù cøng nh¾c vµ suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. MÆt kh¸c m« h×nh së h÷u ®a d¹ng, trong ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng vµ ph¸t huy ®Çy ®ñ vai trß cña thÞ tr­êng trong viÖc tèi ­u ho¸ ph©n bæ nguån lùc. - T¨ng c­êng quyÒn tù chñ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý cña doanh nghiÖp nhµ n­íc: HiÖn nay Trung Quèc cã kho¶ng h¬n 300.000 doanh nghiÖp nhµ n­íc, trong ®ã chØ cã kho¶ng 100.000 doanh nghiÖp vÉn ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña nhµ n­íc. §iÒu nµy cã ý nghÜa lµ ®a sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· thÞ tr­êng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh cña hä. CÇn ph¶i thõa nhËn r»ng c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ ë Trung Quèc vµ gi÷ vai trß chi phèi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ n¨m 1995, ®Þnh h­íng, c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­ãc ë Trung Quèc lµ “ t¹o dùng mét hÖ thèng qu¶n lý doanh nghiÖp hiÖn ®¹i”, víi môc ®Ých lµm râ quyÒn së h÷u, x¸c ®Þnh râ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô, ph©n biÖt chøc n¾ng qu¶n lý cña nhµ n­íc víi chøc n¨ng kinh doanh cña doanh nghiÖp, x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý khoa häc, hoµn thiÖn c¬ chÕ ra quyÕt ®Þnh, c¬ chÕ thùc hiÖn vµ c¬ chÕ gi¸m s¸t, trªn c¬ cë ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thùc sù trë thµnh c¸c ph¸p nh©n vµ lµm chñ thÞ tr­êng, cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch ®éc lËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n lîi nhuËn còng nh­ tr¸ch nhiÖm cña hä. §iÒu ®ã cho thÊy ngoµi mét sè rÊt Ýt c¸c ngµnh ph¶i do nhµ n­íc ®éc quyÒn n¾m gi÷, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc c¹nh tranh cÇn ph¶i tiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i tµi s¶n vµ ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu theo ph­¬ng thøc kh¸c nhau. §©y lµ môc tiªu cña c¶i c¸ch kinh tÕ o Trung Quèc vµ ®ã còng lµ tiÒn ®Ò ®Ó cñng cè doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ®­a c¬ chÕ c¹nh tranh vµo ®êi sèng kinh tÕ Trung Quèc. - H×nh thµnh c¬ chÕ më cöa víi thÕ giíi bªn ngoµi: Trung Quèc ®· thùc hiÖn c¬ chÕ më cöa ra thÕ giíi bªn ngoµi theo nhiÒu h­íng vµ nhiÒu kªnh kh¸c nhau. KÓ tõ khi luËt liªn doanh gi÷a Trung Quèc víi n­íc ngoµi ®­îc ban hµnh n¨m 1979, Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi h¬n hai m­¬i n¨m . Cho tíi cuèi n¨m 1999, Trung Quèc ®· thu hót ®­îc h¬n 280 tû USD vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ h¬n 320.000 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp. Tõ 1993-1999, Trung Quèc lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu hót l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lín nhÊt, xÐt trªn ph¹m vi toµn cÇu chØ ®øng thø 2 sau Mü. Nh÷ng doanh nghiÖp n­íc ngoµi kh«ng chØ ®em ®Õn Trung Quèc vèn, c«ng nghÖ vµ c¬ héi viÖc lµm mµ cßn ®em ®Õn c¸c ph­¬ng thøc qu¶n lý míi; lµm cho thÞ tr­êng Trung Quèc thÝch øng víi thÞ tr­êng quèc tÕ vµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc nh×n mét c¸ch tæng thÓ , ®· hoµ nhËp ®­îc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh . 5.2.2. ChÝnh s¸ch c¹nh tranh ë Trung Quèc. C¸c®iÒu kho¶n t¹m thêi vÒ viÖc thùc hiÖn vµ b¶o hé c¹nh tranh x· héi chñ nghÜa ®· ®­îc quèc vô viÖn ban hµnh th¸ng 10-1980, trong ®ã quy ®Þnh r»ng: trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¹nh tranh cÇn ph¶i cã nç lùc ®Ó ph¸ vì t×nh tr¹ng c¸t cø ë tõng vïng vµ ph©n chia thÞ tr­êng theo khu vùc hµnh chÝnh. Kh«ng cã ®Þa ph­¬ng hoÆc khu vùc nµo ®­îc phÐp phong to¶ thÞ tr­êng hoÆc cÊm b¸n hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ c¸c vïng hay c¸c khu vùc kh¸c. Nh÷ng quy ®Þnh nµy còng yªu cÇu c¸c khu vùc cã ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, v©n t¶i, tµi chÝnh vµ th­¬ng m¹i ph¶i xem l¹i c¸c luËt lÖ vµ quy ®inh hiÖ hµnh, xo¸ bá c¸c quy ®Þnh g©y c¶n trë c¹nh tranh. Cho phÐp c¸c vïng vµ khu vùc liªn quan thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi tinh thÇn cu¶ c¸c ®iÒu kho¶n t¹m thêi ®Ó b¶o ®¶m tÝnh c¹nh tranh. TiÕp ®ã, chÝnh phñ Trung Quèc ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch, luËt, quy ®inh vÒ c¹nh tranh. §Õn n¨m 1993, uû ban th­êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc lÇn thø VIII míi th«ng qua luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, trong ®ã cã nh÷ng ®iÒu kho¶n nh­ ®iÒu 15 quy ®inh vÒ viÖc cÊm tho¶ thu©n g©y h¹n chÕ nghiªm träng tíi c¹nh tranh: “Ng­êi tr¶ gi¸ kh«ng ®­îc cã hµnh vi cÊu kÕt v¬i ng­êi khac ®Ó Ðp buéc t¨ng hoÆc gi¶m møc gi¸. Ng­êi ®Æt gi¸ vµ ng­êi mêi thÇu kh«ng ®­îc c©u kÕt víi ®Ó nhau lo¹i bá ®èi thñ c¹nh tranh. Th¸ng 12-1993, uû ban nhµ n­íc vÒ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ®· ban hµnh c¸c ®iÒu kho¶n vÒ cÊm hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh phôc vô c«ng céng, trong ®ã liÖt kª hµng lo¹t c¸c h×nh thøc h¹n chÕ c¹nh tranh, bao gåm Ðp buéc ng­êi tiªu dïng ph¶i mua c¸c s¶n phÈm ®­îc chØ ®Þnh, b¸n hµng rµng buéc, tõ chèi cung cÊp s¶n phÈm cho nh÷ng ng­êi kh«ng chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn v« lý ®ã, tuú tiÖn ¸p ®Æt c¸c laäi chi phÝ,… trong luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh , Quèc vô viÖn còng ®· ban hµnh c¸c ®iÒu kho¶n vÒ cÊm c¸c hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh c¶n trë c¹nh tranh. Trong ®ã ®iÒu 7 quy ®Þnh chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan trùc thuéc kh«ng ®­îc l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh dÓ Ðp buéc ng­êi d©n mua hµng cña c¸c c¬ së kinh daonh do hä chØ ®Þnh vµ ¸p ®Æt nh÷ng han chÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng hîp ph¸p cña c¸c nhµ kinh doanh kh¸c. §iÒu 30 còng quy ®Þnh c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh sÏ do c¸c c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn xö lý; trong tr­¬ng hîp nghiªm träng c¸c c¬ quan cã liªn quan cïng cÊp hoÆc cÊp trªn sÏ ¸p dung xö ph¹t hµnh chÝnh ®èi v¬i nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp. 5.2.3. Ph¸p luËt ch«ng ®éc quyÒn ë Trung Quèc. V¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn ®­a ra nhiÖm vô chèng ®éc quuyÒn lµ c¸c ®iÒu kho¶n t¹m thêi vÒ viÖc thùc hiÖn vµ b¶o hé c¹nh tranh x· héi chñ nghÜa ban hµnh th¸ng 10-1980, trong ®ã quy ®Þnh r»ng: trong ®êi sèng kinh tÕ chØ trõ nh÷ng s¶n ph¶m mµ nµh n­íc chØ ®Þnh c¸c ®¬n vÞ ®­îc phÐp kinh doanh, kh«ng cã s¶n ph¶m nµo kh¸c ®­îc phÐp ®éc quyÒn hoÆc dµnh riªng cho mét ®¬n vÞ nµo c¶.TiÕp ®ã, chÝnh phñ trung Quèc ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh vÒ chèng ®éc quyÒn, trong ®ã cã nh÷ng v¨n b¶n quan träng nh­: cÊm tho¶ thuËn g©y h¹n chÕ nghiªm träng ®Õn c¹nh tranh, luËt chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, cÊm l¹m dông vÞ thÕ khèng chÕ thÞ tr­êng,… Xem xÐt c¸c ®iÒu kho¶n ®­îc ®Ò cËp ë trªn cho thÊy mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu næi lªn trong ph¸p luËt chèng ®éc quyÒn hiÖn nay ë Trung Quèc lµ: Trung Quèc ch­a cã mét hÖ thèng hoµn chØnh vµ chuyªn biÖt vÒ luËt chèng ®éc quyÒn, c¸c ®iÒu kho¶n chèng ®éc quyÒn n»m r¶i r¸c trong rÊt nhiÒu c¸c quy ®Þnh, th«ng t­, c¸c ®iÒu kho¶n t¹m thêi… tuy nhiªn chóng kh«ng n»m trong mét hÖ thèng hoµn chØnh vµ chuyªn biÖt vÒ luËt chèng ®éc quyÒn. TÝnh phi hiÖu qu¶ cña c¸c chÕ tµi ¸p dông víi rµo c¶n hµnh chÝnh ®èi víi c¹nh tranh, phi hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan chèng ®éc quyÒn. LuËt chèng ®éc quyÒn kh¸c so víi c¸c luËt kh¸c, nhiÖm vô cña nã kh«ng chØ nhµm lo¹i bá nh÷ng hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh c¶n trë c¹nh tranh. NhiÖm vô nµy ®ßi hái c¸c c¬ quan chèng ®éc quyÒn ph¶i cã ®ñ quyÒn lùc vµ tÝnh ®éc lËp. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¸c c¬ quan cã nhiÖm vô chèng ®éc quyÒn lµ c¸c phßng qu¶n lý c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i. HÖ thèng nµy cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i bµn, ®Æc biÖt lµ do c¸c rµo c¶n hµnh chÝnh ®èi víi c¹nh tranh th­êng rÊt phøc t¹p vµ khã ®iÒu tra. NÕu c¸c c¬ quan chèng ®éc quyÒn kh«ng cã ®ñ quyÒn lùc vµ tÝnh ®éc lËp th× viÖc xö lý c¸c tr­êng hîp nµy ch¾c ch¨n sÏ bÞ can thiÖp vµ t¸c ®éng bëi c¸c c¬ quan hµnh chÝnh vµ do ®ã sÏ ng¨n c¶n c¸c c¬ quan chèng ®éc quyÒn ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp víi luËt ph¸p. 5.2.4. Bµi häc tõ qu¸ tr×nh s©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch c¹nh tranh ë Trung Quèc vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cho chÝnh s¸ch ViÖt Nam. ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng x· héi chñ nghÜa, g¾n víi c¹nh tranh. Thóc ®Èy c¹nh tranh cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¶i c¸ch kinh tÕ c¶ ë ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Do ®ã cÇn ph¶i thiÕt lËp mét hÖ thèng thÞ tr­êng thèng nhÊt trªn toµn quèc vµ ë ®ã c¬ chÕ c¹nh tranh lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ vai trß cña c¹nh tranh lµ vai trß cña thÞ tr­êng. C¹nh tranh lµ ph­¬ng tiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Bëi vËy, trong qu¸ tr×nh x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cÇn ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch c¹nh tranh nãi chung vµ luËt khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn nãi riªng. C¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu cÇn ph¶i cã sù thay ®æi vÒ c¸ch nh×n vµ quan ®iÓm trong viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch c¹nh tranh ë hai n­íc, cô thÓ lµ: - Thèng nhÊt nhËn thøc vµ quan ®iÓm , ph¶i coi c¹nh tranh theo ph¸p luËt lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. C¹nh tranh lµ ®éng lùc quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, song tù do c¹nh tranh theo kiÓu “ c¸ lín nuèt c¸ bД ch¾c ch¾n sÏ dÉn ®Õn ®éc quyÒn vµ l¹i lµ nh©n tè c¶n trë sù ph¸t triÓn. ChÝnh v× thÕ nhµ n­íc cÇn ph¶i cã luËt c¹nh tranh víi môc ®Ých ®¶m b¶o vµ duy tr× c¹nh tranh, trong ®ã chó ý ®Õn nh÷ng ®Æc thï quèc gia. - Xo¸ bá t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö trong qu¶n lý kinh doanh, ®¶m b¶o tù do hµnh nghÒ theo ph¸p luËt , tù do quyÕt ®Þnh cña mäi c¸ nh©n, tæ chøc, b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi kinh doanh cho mäi c¸ nh©n, tæ chøc trong x· héi. Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ t¹p trung, ng­êi tiªu dïng chØ ®­îc sö dông nh÷ng s¶n phÈm mµ hä ®­îc cung cÊp. Ng­îc l¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× nhµ s¶n xuÊt ph¶i cung øng nh÷ng g× mµ ng­êi tiªu dïng cÇn. ChÝnh v× thÕ, sù lùa chän cña ng­êi tiªu dïng sÏ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc x©y dùng nh÷ng chiÕn l­îc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. V× thÕ chØ khi quyÒn tù do lùa chän cña ng­êi tiªu dïng ®­îc b¶o ®¶m th× c¬ chÕ c¹nh tranh míi ph¸t huy ®­îc t¸c dông tÝch cùc cña nã. - §Ó chÊm døt c¸c hiÖn t­îng h¹n chÕ c¹nh tranh b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, ph¶i ®Æt c¸c c¬ quan nhµ n­íc còng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt c¹nh tranh. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vÒ chèng l¹m dông ­u thÕ trªn thÞ tr­êng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®éc quyÒn nhµ n­íc vÒ c¸c dÞch vô c«ng Ých lµ rÊt bæ Ých ®èi víi ViÖt Nam. HiÖn nay ë ViÖt Nam t×nh tr¹ng c¸c tæng c«ng ty quèc doanh ®éc quyÒn, kh«ng ®­îc kiÓm to¸n vµ gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶ ®ang lµ nh÷ng trë ng¹i chñ yÕu ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. V× vËy viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i g¾n víi viÖc c«ng khai, minh b¹ch c¸c qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh, lµm râ nh÷ng lîi Ých vµ sù ph©n phèi c¸c lîi Ých míi cã thÓ ng¨n chÆn ®­îc sù l¹m dông quyÒn lùc. Tuyªn truyÒn m¹nh mÏ h¬n n÷a vÒ ý nghÜa cña c¹nh tranh vµ gi¸m s¸t ®éc quyÒn. KÕt hîp víi viÖc xö lý nghiªm minh c¸c hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh vµ h¹n chÕ c¹nh tranh. Nh­ vËy, cÇn cã sù quyÕt t©m m¹nh mÏ h¬n trong c¶i c¸ch, ®Æc biÖt lµ ®æi míi t­ duy vµ quan niÖm vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë mäi cÊp. QuyÕt t©m nµy cÇn ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng mét nghÞ quyÕt cña c¬ quan cao nhÊt cña §¶ng hoÆc ChÝnh phñ II .Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam 1.Sù chuyÓn biÕn vÒ nhËn thøc ®èi víi c¹nh tranh. N­íc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®· cã sù thay ®æi vÒ t­ duy,quan niÖm vµ c¸ch thøc ®èi xö víi c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Trong thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung c¹nh tranh ®­îc quan niÖm lµ thuéc tÝnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa, dÉn tíi l·ng phÝ nguån lùc do ®Çu t­ trïng l¾p, ph¸ s¶n,t¹o ra sù lén xén trªn thÞ tr­êng, c¹nh tranh bÞ ®ång nhÊt víi “ tranh mua tranh b¸n”, “c¸ lín nuèt c¸ bbД. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ®­îc chØ ®¹o tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, tõ trªn xuèng d­íi. Quan niÖm cung cÇu vµ c¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ®­îc tån t¹i theo ®óng nghÜa cña nã. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi, c¹nh tranh theo ph¸p luËt ®· dÇn ®­îc chÊp nhËn nh­ mét ®éng lùc ph¸t triÓn, ®¶m b¶o hiÖu qu¶, tiÕn bé x· héi nh­ng cã giíi h¹n. §Æc biÖt tõ khi n­íc ta tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi th× c¹nh tranh ®­îc nh×n nhËn theo h­íng tÝch cùc h¬n. §Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, nhµ n­íc tõng b­íc níi láng c¹nh tr¹nh nh»m ®¶m b¶o cho tù do th­¬ng m¹i vµ æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn. Trong v¨n kiÖn §¹i héi VIII cña §¶ng còng ®· ghi râ: “c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, hîp ph¸p, v¨n minh. C¹nh tranh v× lîi Ých ph¸t triÓn ®Êt n­íc, chø kh«ng ph¶i lµm ph¸ s¶n hµng lo¹t, l·ng phÝ c¸c nguån lùc, th«n tÝnh lÉn nhau”. Trong môc tiªu tæng qu¸t cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 §¶ng ta kh¼ng ®Þnh cÇn ph¶i n©ngcao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. 2.2. HiÖn tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. 2.2.1. C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn ë tr×nh ®é thÊp, tiÒm Èn nhiÒu nh©n tè kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh cña n­íc ta hiÖn nay cßn ë tr×nh ®é thÊp, nhiÒu hµnh vi c¹nh tranh ch­a phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. C¹nh tranh diÔn ra chñ yÕu trong lÜnh vùc l­u th«ng. C¹nh tranh trong s¶n xuÊt, c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Cã thÓ nãi trªn lÜnh vùc mua b¸n, dÞch vô, bøc tranh ®ang rÊt s«i ®éng vµ nhiÒu mµu s¾c. Tuy nhiªn chÝnh ë lÜnh vùc nµy còng ®ang chøng kiÕn ®Çy rÉy nh÷ng tiªu cùc cña c¹nh tranh “ kh«ng lµnh m¹nh”, “bÊt hîp ph¸p”, ®ã lµ: Thø nhÊt, hµng ho¸ l­u th«ng trµn lan trªn thÞ tr­êng. T×nh tr¹ng hµng gi¶ ngµy cµng më réng vÒ quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i v¬i nh÷ng thñ ®o¹n, kü thuËt lµm tinh vi, phøc t¹p ®· g©y ¶nh h­ëng mét c¸ch nghiªm träng ®Õn lîi Ých, thËm chÝ ®Õn tÝnh m¹ng cña ng­êi tiªu dïng. C¸c mÆt hµng bÞ lµm gi¶ hiÖn nay phæ biÕn lµ thùc phÈm c«ng nghÖ,b¸nh kÑo, n­íc gi¶i kh¸t, r­îu bia,mü phÈm, chÊt tÈy röa, quÇn ¸o, giµy dÐp, phô tïng xe ®¹p, xe g¾n m¸y, c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ, b»ng cÊp,… Thø hai lµ hµng nh¸i mÉu m· , nh·n hiÖu : §©y lµ nh÷ng c¬ së cã giÊy phÐp s¶n xuÊt, ®¨ng ký chÊt l­îng nh­ng khi s¶n xuÊt th× gi¶ nh·n hiÖu, nh¸i mÉu m·. T×nh tr¹nh hµng gi¶, mµ ë ®©y lµ viÖc nh¸i nh·n hiÖu, mÉu m· h¸ng ho¸ tøc lµ vi ph¹m c¸c s¸ng chÕ, gi¶i ph¸p h÷u Ých, kiÓu d¸n c«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt lµ vi ph¹m nh·n hiÖu hµng ho¸ ngµy cµng nghiªm träng, ®· ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt. Nã chØ ra r»ng, møc ®é c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ngµy cµng t¨ng, ®· lµm ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng, t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. Thø ba lµ vÊn ®Ò qu¶ng c¸o sai sù thËt. Cïng víi qu¸ tr×nh c¹nh tranh, c¸c ho¹t ®éng qu¶ng c¸o hiÖn nay ®ang diÔn ra s«i næi trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chúng . Người tiêu dùng được giới thiệu đầy đủ hơn về các chủng loại hàng hoá đang có trên thị trường, do đó có điều kiện lựa chọn, mua sắm tốt hơn. Quảng cáo tạo ra không khí cạnh tranhkhẩn trương đối với người sản xuất. Qua quảng cáo các nhà sản xuất thu được nhiều lợi nhuận hơn do tăng doanh số bán ra. Thế nhưng hoạt động quảng cáo ở Việt Nam đã hàm chứa nhiều nhân tó khôg lành mạnh. Trong nhiều trường hợp quảng cáo đã làm phương hại dến giá trị nhân phẩm, thuần phong mỹ tục, sức khoẻ và nếp sống thanh lịch của người Việt Nam. Quảng cáo sai chất lượng hành hoá đã đăng ký, tự cho sản phẩm của mình là vô địch, tốt hơn sản phẩm của người khác;quảng cáo sai sự thật, gây ảnh hưởng xấu tới lợi ích quốc gia, tổ chứcvà cá nhân. Thứ tư, bán phá giá và cản trở quyền lựa chọn của người tiêu dùng đang là vấn đề thời sự trong “ cạnh tranh không lành mạnh” hiện nay. Biều hiện rõ nhất là cạnh tranh giữa các đối thủ trong và ngoài nước. Cáccông ty có vốn nước ngoài đều được bù lỗ hoặc dùng hàng tồn kho ở thị trường khác đem chào bán ở thị trường Việt Nam với giá giảm hơn giá bình trường làm cho hàng nội địa ế ẩm, điêu đứng. 2.2. Các chủ thể kinh doanh tham gia môi trường cạnh tranh ở nước ta còn nhỏ bé, phân tán. Trong thời gian qua, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được những kết quả quan trọng như : tăng trưởng GDP ở nhịp độ cao ( 2001 là 6,9%, 2002 là 7,04%, 2003 là 7,3%), cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng của công nghiệp, dịch vụ, giảm dần tỷ trọng của nông nghiệp. Cơ cấu của từng ngành cũng có sự chuyển dịch dần theo hướng phát huy lợi thế cạnh tranh hơn đối với thị trường trong và ngoài nước. Tỷ lệ huy động vốn cho đầu tư phát triển cõu hướng tăng ( 2003 chiếm tới 35,6% GDP). Các nguồn lực trong xã hội được huy động tốt hơn, đặc biệt trong khu vực kinh tế tư nhân, đầu tư cho cơ sở hạ tầngcó tiến bộ,năng lực sản xuất của nhiều ngành tăng. Tuy nhiên hạn chế chủ yếu của nền kinh tế là hiệu quả sức cạnh tranh còn yếu kém, chậm được cải thiện: Theo đánh giá của diễn đàn kinh tế thế giới ( WEF), xét về chỉ số cạnh tranh của nền kinh tế, Viêt Nam xếp thứ 48/53 nước được xem xét (1999); 53/59 nước ( 2000); 60/75 nước ( 2001); 65/80 nước ( 2002 ). Sức cạnh tranh và năng lực quản lý doanh nghiệp còn yếu, nhìn chung thiếu sự chuẩn bị để ứng phó với quá trình hội nhập đang diến ra ngày càng sâu rộng. Doanh mục các sản phẩm chưa có năng lực cạnh tranh hoặc có năng lực cạnh tranh có điều kiện còn rộng, nhiều doanh nghiệp tồn tại được là nhờ có sự bảo hộ, trợ cấp của nhà nước, nhất là dựa vào điều kiện còn độc quyền. Tỷ lệ doanh nghiệp nhà nước làm ăn thua lỗ còn lớn kết hợp với nhiều dự án đầu tư không hiệu quả làm tăng tỷ lệ nợ xấu, khó đòi, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của hệ thống ngân hàng. Xét chỉ tiêu cạnh tranh của sản phẩm nhu giá cả, chất lượng, mạng lưới tổ chức tiêu thụ và uy tín doanh nghiệp thì sức cạnh tranh của hàng Việt Nam cũng thấp hơn so với các nước trong khu vực và thế giới. Nhiều sản phẩm được coi là có khả năng cạnh tranh như gạo. cà phê, dệt may, giày dép, thuỷ sản đang có nguy cơ giảm sút về sức cạnh tranh. Trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực, chưa có được mặt hàng có hàm lượng công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn. Nhiều sản phẩm xuất khẩu chủ là nguyên liệu khoáng sản, hoặc gia công làm thuê, lắp ráp cho nước ngoài nên giá trị gia tăng thấp, chất lượng hàng xuất khẩu còn nhiều hạn chế. Rào cản kỹ thuật các mặt hàng xuất khẩu của các thị trường như Mỹ và EU ngày càng khắt khe, trong khi đó quá trình sản xuất, quá trình công nghiệp của ta chưa có các biện pháp hữu hiệu để khắc phục được rào cản đó. 2.3. Tính độc quyền và độc quyền từ một bộ phận doanh nghiệp nhà nước. Tính độc quyền và độc quyền từ một bộ phận doanh nghiệp nhà nước vẫn còn khá trầm trọng trong nền kinh tế thị trường nước ta hiện nay. Theo ban chỉ đạo đổi mới doanh nghiệp, đên năm 2001, cả nước có khoảng 5.280 doanh nghiệp nhà nước với tổng số vốn gần 116.000 tỷ đồng, tạo ra 40,21% GDP cả nước. Doanh nghiệp nhà nước hầu như có mặt ở tất cả các lĩnh vực, ở tất cả các địa phương trong nền kinh tế quốc dân. Những sản phẩm công nghiệp chủ yếu đều do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ gần như tuyệt đối. Như vậy, dù đã đổi mới sau 15 năm, song tỷ trọng doanh nghiệp nhà nước vẫn chiếm vị trí áp đảo ở nhiều ngành quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, vẫn còn sự hạn chế tham gia cạnh tranh của các chủ thế tham gia khác, làm thu hẹp sức cạnh tranh của hàng hoá trên thị trường. Doanh nghiệp nhà nước tuy chiếm tỷ trọng vốn lớn trong nền kinh tế và có số lượng doanh nghiệp chiếm ưu thế ở phần lớn các ngành quan trọng, song hiệu quả hoạt động chưa cao so với các loại hình doanh nghiệp khác. Năm 2001, doanh nghiệp nhà nước đã góp 40,21% GDP cho xã hội, 50% kim ngạch xuất khẩu và 39,25% tổng thu ngân sách nhà nước. Song hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp nhà nước là rất thấp. Sự phát triển của doanh nghiệp nhà nước là chưa tương xứng với vị trí mang tính độc quyền của nó trong nền kinh tế hiện nay. Trong khi tình trạng độc quyền, đặc quyền do nhà nước tạo ra còn khá bao trùm trong nền kinh tế quốc dân thì sự độc quyền xuất phát từ tất yếu tích tụ sản xuất và tập trung sản xuất trong nước lại chưa đáng kể. Đây cũng là điều dễ hiểu bởi bản thân nên kinh tế nước ta kém phát triển lại duy trì quá lâu cơ chế kế hoạch hoá, tập trung quan liêu bao cấp. Nền kinh tế đang chuyển đổi sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp đang bị xoá bỏ. Do đó, những điều kiện cho độc quyền không tích cực từ kinh tế nhà nước cũng dần bị thu hẹp. III.nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë viÖt nam. 1.Độc quyền của một số tổng công ty. Năm 1994, nhà nước ban hành quyết định thành lập các tổng công ty nhằm tách chức năng kinh doanh khỏi chức năng quản lý nhà nước.Các tổng công ty tập hợp các doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong cùng một ngành sản phẩm được coi là có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế trong phạm vi cả nước hoặc một bộ ngành, địa phương. Cho đến nay có 17 tổng công ty 91 vơi 450 thành viên, 71 tổng công ty 90 của bộ với 1057 thành viên và 7 tổng công ty 90 của địa phương với 116 thành viên, tổng cộng chiếm 27% số doanh nghiệp nhà nước và 76,5% tổng giá trị tài sản của doanh nghiệp nhà nước cả nước. Sự tồn tại của các tổng công ty đã hạn chế cạnh tranh giữa các tổng công ty với các doanh nghiệp không phải thành viên và giữa các công ty thành viên trong nội bộ tổng công ty. Các tổng công ty có khả năng chi phối thị trường đã dựng lên rào cản hành chính, cản trở các doanh nghiệp khác tham gia kinh doanh, dù đó là doanh nghiệp nhà nước hay doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác. Các tổng công ty với sức mạnh kinh tế của mình thường kiến nghị với chính phủ chính sách bảo hộ ngăn cản nhập khẩu, chính sách bao cấp như trợ cấp xuất khẩu, lãi suất uu đãi để ổn định giá nhăm duy trì vị trí độc quyền của mình. Trong nhiều trường hợp, các tổng công ty đã thành công. Bên cạnh đó, cạnh tranh trong nội bộ tổng công ty cũng bị hạn chế trong một chừng mực nhất định. Nhiều tổng công ty có nhiều thành viên là pháp nhân độc lập. Các doanh nghiệp này có quyền chủ động kinh doanh về sản xuất,thị trường cung cấp và tiêu thụ, nhưng lại chịu sự chỉ đạo của tổng công ty về hướng đầu tư phát triển, các chỉ tiêu cân đối lớn, định mức kinh tế kỹ thuật, địa bàn hoạt động,…thậm chí phải gánh chịu hậu quả của thành viên kém hiệu quả theo quyêt định của tổng công ty. Mục tiêu tách chøc n¨ng kinh doanh khái chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®· kh«ng ®¹t ®­îc, mét sè c«ng ty vÉn thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc. §­îc thµnh lËp ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng nh­ng thùc tÕ mét sè tæng c«ng ty ®ang chi phèi thÞ tr­êng theo h­íng ng­îc l¹i, lµm cho gi¸ c¶ hoÆc s«t nãng hoÆc sèt l¹nh, hoÆc b¸n víi gi¸ qu¸ thÊp. Mét sè tæng c«ng ty võa kinh doanh võa ®Þnh gi¸ nh÷ng mÆt hµng do hä ®éc quyÒn, t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng gi÷a nh÷ng ng­êi kinh doanh. 2.C¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng. C¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ch­a b×nh ®¼ng. MÆc dï hiÕn ph¸p 1992 chÝnh thøc thõa nhËn sù tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tr­íc ph¸p luËt nh­ng hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt ch­a thÓ hiÖn tÝnh chÊt b×nh ®¼ng nµy. T×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ : gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc víi doanh nghiÖp khu vùc t­ nh©n trong n­íc, gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸ phæ biÕn. Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi lµ rÊt râ rÖt. Doanh nghiÖp n­íc ngoµi ho¹t ®éng hÇu nh­ theo mét quy chÕ riªng. Sù bÊt b×nh ®¼ng thÓ hiÖn ë chç c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc h­ëng nhiÒu ­u ®·i chØ v× lý do së h÷u chø kh«ng ph¶i v× lý do hiÖu qu¶, trong khi ®ã kinh tÕ t­ nh©n vµ n­íc ngoµi ®Òu bÞ nhiÒu h¹n chÕ trong ho¹t ®éng. Sau n÷a lµ t×nh tr¹ng mét “s©n ch¬i” gËp ghÒnh, mét “luËt ch¬i” bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt- kinh doanh trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh,®Æc biÖt gi÷a c¸c chñ thÓ cã vèn ®Çu t­ trong n­íc víi c¸c chñ thÓ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. VÊn ®Ò thuÕ lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh cña t×nh tr¹ng trªn. NhiÒu ®iÓm trong chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh ch­a sö dông vµ ph¸t huy t¸c dông ®ång bé cña c¶ hÖ thèng thuÕ, cßn cã sù t¸ch rêi, riªng lÎ, biÖt lËp tõng s¾c thuÕ, néi dung chÝnh s¸ch thuÕ cßn bao hµm c¶ chÝnh s¸ch x· héi. Cßn ®Ó nhiÒu thuÕ suÊt trong tõng s¾c thuÕ nh­ng l¹i thiÕu c¨n cø ®Ó ph©n ®Þnh râ rµng tõng ho¹t ®éng, tõng mÆt hµng vµo tõng thuÕ suÊt nªn võa phøc t¹p, võa dÔ tïy tiÖn, khã thùc hiÖn ®óng. ViÖc thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ( VAT) thay thuÕ doanh thu ®· cho thÊy nhiÒu trë ng¹i. ChÝnh s¸ch thuÕ l¹i th­êng xuyªn söa ®æi, bæ sung qua c¸c n¨m thiÕu tÝnh æn ®Þnh, g©y t©m lý lo ng¹i cho c¸c nhµ ®Çu t­. §· vËy, hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh cßn cã mét sè quyÕt ®Þnh kh¸c nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trong n­íc, dÉn ®Õn kh«ng c«ng b»ng, kh«ng b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, lµm gi¶m ®éng lùc ph¸t triÓn trong n­íc. 3.Hµnh vi c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. XÐt trong ph¹mvi cña nÒn kinh tÕ,cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, do quan niÖm vÒ c¹nh tranh ®· Ýt nhiÒu ®· cã sù thay ®æi trong mét bé phËn cña ®éi ngò qu¶n lý; c¬ së kinh tÕ, c¬ së ph¸p lý cña c¹nh tranh ®· b­íc ®Çu ®­îc h×nh thµnh, nªn c¹nh tranh gi÷a c¸c chue thÓ thÓ hiÖn ngµy cµng râ rÖt. Nh×n chung, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp nhµ n­íc còng cßn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ, yÕu kÐm thÓ hiÖn trong hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. Nh÷ng hµnh vi nµycã thÓ g©y h¹i cho ng­êi tiªu dïng hoÆc cho ®èi thñ c¹nh tranh, ®èi t¸c kinh doanh. Mét sè hµnh vi ®· ®­îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt nh­nh ch­a quy ®Þnh chÕ tµi, mét sè hµnh vi kh¸c hoµn toµn ch­a ®­îc ®iÒu chØnh. Hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh g©y h¹i cho ng­êi tiªu dïng rÊt ®a d¹ng nh­ng chñ yÕu gåm c¸c hµnh vi lµm hµng gi¶, ®Þnh gi¸ kh«ng t­¬ng xøng víi chÊt l­îng hµng hãa, qu¶ng c¸o sai sù thËt vÒ s¶n phÈm cña m×nh vµ khi so s¸nh víi s¶n phÈm kh¸c khuyÕn m¹i lõa ®¶o vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng , møc th­ëng. Hµng gi¶ ®­îc tung ra thÞ tr­êng víi c¸c h×nh thøc gi¶ vÒ chÊt l­îng. ChÊt l­îng kh«ng ®óng nh­ ghi trªn bao b× giíi thiÖu, qu¶ng c¸o; gi¶ nh·n m¸c, nh¸i hoÆc m¹o nh·n m¸c c¸c h·ng cãuy tÝn lín trªn thÞ tr­êng nh­ gi¶ hµng hãa cã chÊt l­îng cao nhËp khÈu tõ c¸c n­íc; hoÆc nguy h¹i h¬n lµ hµnh vi gi¶ c¶ chÊt l­îng vµ nh·n m¸c. MÆc dï ph¸p luËt ®· cã quy ®Þnh xö ph¹t vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng gi¶ nh­ng viÖc thùc thi vµ xö lý ch­a nghiªm minh nªn t×nh tr¹ng nµy vÉn diÔn ra. Lîi dông sù thiÕu th«ng tin, thiÕu hiÓu biÕt cña ng­êi tiªu dïng vÒ s¶n phÈm dÞch vô, cã nh÷ng tr­êng hîp gi¸ c¶ ®­a ra qu¸ cao, hoµn toµn kh«ng t­¬ng xøng víi chÊt l­îng thùc sù. §©y còng lµ hµnh vi lõa dèi kh¸ch hµng. Ho¹t ®éng qu¶ng c¸o khuyÕn m·i ngµy cµng ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng nh­ng cßn thiÕu quy ®Þnh ®iÒu chØnh vÒ néi quy c¹nh tranh lµnh m¹nh. NhiÒu tr­êng hîp qu¶ng c¸o c­êng ®iÖu, thæi phång ­u ®iÓm hµng hãa cña m×nh, ®­a ra so s¸nh g©y hiÓu nhÇm vÒ hµng hãa kh¸c. ThËm chÝ cã tr­êng hîp lõa ®¶o nh­ qu¶ng c¸o vÒ nh÷ng tÝnh chÊt kh«ng cã cña s¶n phÈm ( th­êng ®èi víi d­îc phÈm, mü phÈm ). C¹nh tranh gay g¾t ®ßi hái ph¶i qu¶ng c¸o, khuyÕn m¹i ®Ó tiªu thô hµng hãa nh­ng nh÷ng hµnh vi lõa ®¶o vÒ gi¸ c¼ , chÊt l­îng,… cÇn ph¶i ®­îc xö lý thÝch ®¸ng. IV. C¸c gi¶i ph¸p duy tr× n©ng cao søc c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn 1. Sù cÇn thiÕt x©y dùng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ mét nh©n tè kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cña mçi quèc gia. Trong b­íc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay, c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc, thu hót sù quan t©m cña nhiÒu ®èi t­îng. §Ó t¹o nªn mét khu«n khæ ph¸p luËt cho “ m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, hîp ph¸p, v¨n minh” th× viÖc “ban hµnh chÝnh s¸ch , luËt ®¶m b¶o c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh, chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ chèng h¹n chÕ th­¬ng m¹i” ®· trë thµnh nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay. Trong c¹nh tranh thÞ tr­êng th× c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc c¹nh tranh chñ yÕu. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, mét sù ®iÒu chØnh chung thèng nhÊt c¸c hµnh vi c¹nh tranh bÊt chÝnh vÒ gi¸ vÉn ch­a t×m thÊy trong luËt. Nãi ®óng ra, c¸c hµnh vi c¹nh tranh bÊt chÝnh vÒ gi¸ chØ ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch gi¸n tiÕp trong c¸c quy ®Þnh cã liªn quan ®Õn qu¶n lý gi¸ cña nhµ n­íc hoÆc qua c¸c quy ®Þnh vÒ xö ph¹t hµnh chÝnh trong mét sè lÜnh vùc. Cïng víi viÖc h×nh thµnh gi¸ c¶, qu¶ng c¸o còng lµ ®èi t­îng quan träng cña c¹nh tranh. C¸c hµnh vi c¹nh tranh bÊt chÝnh trong lÜnh vùc qu¶ng c¸o ch­a ®­îc ®Ò cËp ®Çy ®ñ trong mét v¨n b¶n ph¸p luËt. C¸c quy ®Þnh cã liªn quan ®Õn qu¶ng c¸o tuy ®· liÖt kª ®­îc mét sè hµnh vi c¹nh tranh bÊt chÝnh diÓn h×nh trong lÜnh vùc qu¶ng c¸o, nh­ng do ®­îc ban hµnh ®Ó nh»m môc ®Ých chñ yÕu thùc hiÖn sù qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng qu¶ng c¸o cho nªn chóng ch­a x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng chÕ tµi vµ hËu qu¶ ph¸p lý thÝch øng cho tõng vi ph¹m. MÆt kh¸c, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ qu¶ng c¸o còng ch­a h¹n chÕ ®­îc sù thao tóng vÒ c¹nh tranh cña c¸c tæ chøc n­íc ngoµi. Trong c¸c lÜnh vùc cã thÓ c¹nh tranh, ®Êu thÇu lµ lÜnh vùc diÔn ra kh¸ gay g¾t sù c¹nh tranh “ngÇm” vµ kh«ng lµnh m¹nh th«ng qua c¸c hµnh vi th«ng ®ång, mãc ngoÆc, hèi lé, gian lËn,… khi giao kÕt hîp ®ång. Tuy nhiªn, mét c¬ chÕ ph¸p lý ®¶m b¶o cho sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong lÜnh vùc nµy vÉn ch­a ®­îc x¸c lËp. Môc tiªu cña c«ng t¸c ®Êu thÇu lµ nh»m thùc hiÖn tÝnh c¹nh tranh, c«ng b»ng vµ minh b¹ch trong qu¸ tr×nh ®Êu thÇu nh­ng viÖc ®Êu tranh chèng c¸c hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh l¹i ch­a ®­îc thÓ hiÖn ®óng møc trong c¸c v¨n b¶n. Tãm l¹i,t­ t­ëng vÒ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong mét sè v¨n b¶n ph¸p lý. Nh­ng sù ®iÒu chØnh ®ã chñ yÕu quy ®Þnh hËu qu¶ ph¸p lý do thùc hiÖn mét sè hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong mét sè lÜnh vùc kinh tÕ cô thÓ. C¸c chÕ tµi hµnh chÝnh, h×nh sù ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c hµnh vi ®­îc coi lµ c¹nh tranh bÊt chÝnh trong c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh nãi ®óng ra chØ lµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý kinh tÕ trong mét sè lÜnh vùc vµ ho¹t ®éng kinh tÕ cô thÓ, chø ch­a ph¶i lµ c¸c biÖn ph¸p ¸p dông cho môc ®Ých ®¶m b¶o c¹nh tranh tù do.H¬n n÷a, chèng h¹n chÕ c¹nh tranh, ®iªu tiÕt vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn lµ nh÷ng vÊn ®Ò ch­a ®­îc diÒu chØnh bëi ph¸p luËt c¹nh tranh. Tõ thùc tr¹ng trªn cho thÊy, nhµ n­íc ta cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng mét chÝnh s¸ch, ph¸p luËt c¹nh tranh chØnh chung, thèng nhÊt, cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao ®Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh tù do, b×nh ®¼ng. 2.X©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc. §¸t n­íc ®· b­íc vµo thêi kú míi, chóng ta ®· x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 2001-2010 lµ “… ®Èy m¹nh CNH- H§H theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp”. Quan ®iÓm c¬ b¶n cña chiÕn l­îc trong thêi kú nµy lµ ph¶i ®¶m b¶o ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, ph¶i ®Æt träng t©m vµo chÊt l­îng t¨ng tr­ëng, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trªn c¬ së ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi qu¶n lý, chuyÓn dÞch vµ n©ng cÊp c¬ cÊu kinh tÕ,ph¸t triÓn nhanh,bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ lµ b­íc ®Çu tiªn h­íng tíi n©ng cao n¨ng suÊt vµ søc c¹nh tranh. Song nh­ thÕ ch­a ®ñ, mµ cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc. Néi dung cña chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc bao gåm mét tæ hîp nhiÒu yÕu tè gåm c¸c c¨n cø cña chiÕn l­îc,c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n cña chiÕn l­îc, hÖ thèng môc tiªu chiÕn l­îc, ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p chiÕn l­îc. X©y dùng chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc thùc chÊt lµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch chñ ®éng lµm h¹n chÕ nh÷ng bÊt lîi, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ hiÖn cã nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ®­a ra thÞ tr­êng nhiÒu s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ chÊt l­îng, chñng lo¹i, mÉu m·, gi¸ c¶ vµ mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam. Tãm l¹i,môc tiªu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ c¹nh tranh tÝch cùc lµ t¨ng c­êng søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ. Muèn vËy ph¶i ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh. §Ó x©y dùng mét chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch côc,cÇn ph¶i ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh s©u h¬n nh»m lo¹i trõ tËn gèc rÔ nh÷ng c¨n nguyªn lµm suy yÕu søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, chän m« h×nh c¬ cÊu ngµnh ph¸t triÓn bÒn v÷ng, coi träng c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc. §Ó cã mét c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh phï hîp víi yªu cÇu x©y dùng mét chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc, cÇn ph¶i ph©n tÝch ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ –x· héi cña ®Êt n­íc, bèi c¶nh quèc tÕ, t×m ra nh÷ng lîi thÕ vÒ c¸c yÕu tè nguån lùc ®Çu vµo ( vèn, tµi nguyªn, lao ®éng , c«ng nghÖ,…) cña tõng lo¹i s¶p phÈm khi tham gia c¹nh tranh víi n­íc ngoµi. Ph¶i x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh ®¸p øng ®­îc c¶ ba yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn lµ nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. Theo h­íng ®ã, viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®¸p øng yªu cÇu cña chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc cÇn theo c¸c h­íng c¬ b¶n sau: - X¸c ®Þnh ngµnh cã thÕ m¹nh ®Ó më cöa tham gia c¹nh tranh, x©y dùng c¸c ngµnh cã thÕ m¹nh cho chiÕn l­îc c¹nh tranh tÝch cùc thùc chÊt lµ lùa chän hîp lý mét c¬ cÊu kinh tÕ trung vµ dµi h¹n, cã t¸c dông ph¸t huy cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc khi më cöa kinh tÕ tham gia c¹nh tranh víi bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn. - X¸c ®Þnh c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc cÇn tËp trung hç trî ®Ó cã thÓ c¹nh tranh trong t­¬ng lai. X¸c ®Þnh c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc cÇn tËp trung hç trî ph¸t triÓn chÝnh lµ lùa chän hÖ thèng ­u tiªn cho mét sè ngµnh, lÜnh vùc th«ng qua c¸c biÖn ph¸p can thiÖp cña chÝnh phñ nh»m lo¹i bá nh÷ng ¸ch t¾c, t¹o c¬ héi cho chóng ph¸t triÓn ®Ó cã thÓ c¹nh tranh trong t­¬ng lai. Thùc chÊt, d©y lµ c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ mòi nhän cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c ngµnh ®ã kh«ng chØ cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc, mµ cßn lµ ngµnh khai th¸c c¸c thÕ m¹nh ®Æc biÖt cña ®Êt n­íc. ViÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc nµy sÏ gióp t¹o vÞ thÕ v÷ng ch¾c, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. - §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng b¶o hé vµ b¶o hiÓm s¶n xuÊt nh»m b¶o vÖ c¸c chñ thÓ kinh doanh. Do ®iÓm xuÊt ph¸t cña nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn thÊp, ®ang tõ s¶n xuÊt nhá l¹c hËu lªn s¶n xuÊt lín, ®ang trong giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, thªm vµo ®ã lµ nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn sang c¸c quan hÖ thÞ tr­êng, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp cßn thÊp, nªn viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp , b¶o hé vµ b¶o hiÓm s¶n xuÊt nh»m b¶o vÖ c¸c chñ thÓ kinh doanh lµ cÇn thiÕt. 3. Ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ nh»m n©ng cao sø c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. - T¨ng c­êng sù g¾n kÕt gi÷a ho¹t ®éng khoa häc- c«ng nghÖ víi ho¹t ®éng kinh tÕ : t×nh tr¹ng thiÕu g¾n kÕt gi÷a khoa häc- c«ng nghÖ vµ s¶n xuÊt t¹o nªn kho¶ng trèng gi÷a hai cùc “cung cña khoa häc- c«ng nghÖ” vµ “ cÇu cña kinh tÕ”, vµ do ®ã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng cña khoa häc c«ng nghÖ kh«ng ®­îc huy ®éng vµ ®ãng gãp n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. §Ó t¨ng c­êng sù g¾n kÕt gi÷a ho¹t ®éng khoa häc- c«ng nghÖ víi ho¹t ®éng kinh tÕ cÇn ph¶i t¹o lËp ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi g¾n kÕt khoa häc- c«ng nghÖ, s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n ®ã chÝnh lµ mèi quan hÖ dùa trªn c¬ chÕ thÞ tr­êng- thÞ tr­êng c«ng nghÖ.Chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng ë ®©y lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ c¸c tæ chøc khoa häc- c«ng nghÖ. Ngoµi ra, cÇn ph¶i më réng quan hÖ trùc tiÕp gi÷a c¸c c¬ quan khoa häc- c«ng nghÖ víi doanh nghiÖp th«ng qua hîp ®ång ngiªn cøu. - Kh¾c phôc sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¬ chÕ hÖ thèng khoa häc- c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ: Bè trÝ vµ ph©n bæ ®éi ngò c¸c nhµ Khoa häc vµ C«ng nghÖ sao cho ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh vµ s¸t víi ®Þa bµn ho¹t ®éng kinh tÕ. Kh¾c phôc sù lÖch pha vÒ ®Çu t­ vµ x©y dùng h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghÖ. 4. Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m t¹o lËp m«i tr­êng n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ hoÆc phi kinh tÕ cã liªn quan ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi theo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Tïy theo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi l©u dµi hay tr­íc m¾t mµ cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÐ, coi ®ã lµ nh÷ng c«ng cô kinh tÕ ®Ó nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ quèc d©n. Kinh tÕ vÜ m« vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Bëi vÝ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®óng ®¾n sÏ gãp phÇn quyÕt ®Þnh viÖc t¹o m«i tr­êng kinh doanh, còng nhe ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo m«i tr­êng c¹nh tranh. TiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ nh»m gãp phÇn n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, cÇn tËp trung gi¶i quyÕt tèt c¸c néi dung: - TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng vèn: §©y lµ vÊn ®Ò nan gi¶i ®Çu tiªn cña c¸c doanh nghiÖp chuÈn bÞ tham gia thÞ tr­êng, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp muèn duy tr×, më réng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh trong m«i tr­êng c¹nh tranh. ThÞ tr­êng vèn ®­îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ sÏ thóc ®Èy sù ra ®êi cña c¸c doanh nghiÖp míi trong c¹nh tranh còng nh­ lµ nh©n tè m¹nh mÏ trong viÖc ñng hé c¸c kÕ ho¹ch ®æi míi c«ng nghÖ, t¨ng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn ®­îc cung øng ®Çy ®ñ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Tõ ®ã, h¹n chÕ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, ®Æc quyÒn cña mét sè doanh nghiÖp ®i tr­íc gãp phÇn lµnh m¹nh hãa qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. - ChÝnh s¸ch thuÕ: trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta ®· cã sù ®æi míi chÝnh s¸ch thuÕ trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn : c¸ch tÝnh thuÕ, thu thuÕ, møc thuÕ,… vµ ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶, gãp phÇn t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ n­íc hiÖn nay cÇn ph¶i x©y dùng theo quan ®iÓm nh»m kÝch thÝch s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch nh÷ng ngµnh quan träng ®èi víi quèc kÕ d©n sinh, chø kh«ng ph¶i chØ nh»m tËn dông tèi ®a nguån thu cho ng©n s¸ch. MÆt kh¸c, thuÕ cßn ph¶i tá râ sô b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, nh»m t¹o ra sù n¨ng ®éng trong l­u chuyÓn vèn gi÷a c¸c ngµnh kinh doanh. Víi ý t­ëng ®ã, chÝnh s¸ch thuÕ ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹nh kinh doanh hiÖn nay ë n­íc ta. §¬n gi¶n hãa c¸c s¾c thuÕ, c¸c møc thuÕ suÊt cÇn ph¶i æn ®Þnh l©u dµi ®Ó c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng trong s¶n xuÈt- kinh doanh , hiÖn ®¹i hãa c«ng t¸c thu thuÕ cña nhµ n­íc. - ChÝnh s¸ch tû gi¸ vµ l·i suÊt cho vay : §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, ®ång thêi thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, kÝch thÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch tÝn dông ph¶i thÓ hiÖn râ sù khuyÕn khÝch ®èi víi ®µu t­ dµi h¹n vµ cã h¹n, cÇn huy ®éng tiÒn nhµn rçi trong d©n c­ víi thêi gian dµi, l·i suÊt æn ®Þnh ®Ó cung cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ dµi h¹n. ¦u tiªn cungcÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp cã ch­¬ng tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ tiªn tiÕn. 5. T¹o m«i tr­êng chÝnh trÞ- x· héi vµ ph¸p lý thuËn lîi, c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ t¨ng c­êng vai trß cña nhµ n­íc, chÝnh phñ nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ . - T¹o m«i tr­êng chÝnh trÞ vµ ph¸p lý æn ®Þnh, thuËn lîi: mét m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh, c¸c thiÕt chÕ chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt v÷ng ch¾c ®ãng vai trß lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ c¹nh tranh nãi riªng. §èi víi n­íc ta, tõ khi thùc hiÖn sù nghiÖp ®æi míi , sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi lu«n ®­îc ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, tr­íc nguy c¬ diÔn biÕn hßa b×nh còng nh­ sù ph¸ ho¹i cña c¸c phÇn tö ph¶n ®éng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi. §Ó gi÷ v÷ng , t¨ng c­êng h¬n n÷a sù æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi cÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi h¬n n÷a c¶ vÒ kinh tÕ , chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa , t­ t­ëng. §Æc biÖt lµ ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ , c¶i c¸ch hµnh chÝnh quèc gia. YÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng ®ã lµ t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña ®¶ng, t¨ng c­êng vai trß nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. KÞp thêi ng¨n chÆn mäi ©m m­u cña c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng, ®¶m b¶o quèc phßng,an ninh, b¶o vÖ v÷ng ch¾c chñ quyÒn quèc gia,… tõng b­íc ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Thø hai lµ x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong khu vùc vµ quèc tÕ: §Ó c¸c chñ thÓ kinh doanh cã ®iÒu kiÖn tham gia c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay vµ n©ng cao søc c¹nh tranh khu vùc, quèc tÕ, vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ hoµn thiÖn vµ ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ë mäi lo¹i quy m« vµ së h÷­ kh¸c nhau theo h­íng : hoµn thiÖn vµ ®¶m b¶o quyÒn tù do lùa chän ngµnh nghÒ hay tù do gia nhËp hoÆc rêi ngµnh ®ang kinh doanh, ®ang c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ; hoµn thiÖn vµ ®¶m b¶o quyÒn tù chñ, quyÒn tù do liªn doanh, liªn kÕt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ.,… - C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia, t¨ng c­êng vai trß nhµ n­íc nh»m ®¶m b¶o n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ: nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ,cÇn x©y dùng bé m¸y nhµ n­íc võa cã ®ñ n¨ng lùc thóc ®Èy c¸c chñ thÓ kinh doanh ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh khu vùc vµ quèc tÕ, võa ®ñ søc m¹nh ng¨n chÆn t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, sù “chÌn Ðp” cña c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c ®èi víi nÒn kinh tÕ trong n­íc. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña ®¶ng ®· cã nh÷ng quyÕt ®Þnh quan träng vÒ c¶i c¸ch bé m¸y nhµ n­íc nãi chung vµ bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc nãi riªng. C¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ c«ng viÖc rÊt khã kh¨n, l¹i lµ nhiÖm vô bøc b¸ch , lµ träng t©m cña viÖc cñng cè hoµn thiÖn nhµ nø¬c ta hiÖn nay vµ trong nh÷ng n¨m tíi. §Ó c¶i c¸ch hµnh chÝnh thùc sù cã hiÖu qu¶, cÇn ph¶i qi¶i quyÕt ®ång bé víi quyÕt t©m cao vÒ rÊt nhiÒu vÊn ®Ò t­ t­ëng, tæ chøc vµ chÝnh s¸ch. V× vËy cÇn cã sù chØ ®¹o s¸t sao vµ kiªn quyÕt cña thñ tr­ëng c¸c c¬ quan nhµ n­íc Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. C¶i c¸ch hµnh chÝnh nh»mgãp phÇn n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ cÇn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò: ®Èy m¹nh ®æi míi c«ng t¸c x©y dùng thÓ chÕ, tr­íc hÕt lµ thÓ chÕ kinh tÕ, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi vµ ®Çy ®ñ h¬n cho ho¹t ®éng kinh doanh.Ph¸t huy mäi nguån lùc; ®ång thêi t¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc, ®¶m b¶o trËt tù , kû c­¬ng trong ho¹t ®éng kinh tÕ- x· héi; ®æi míi tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ quy chÕ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô,… qua ®ã t¨ng c­êng vai trß cña nhµ n­íc. 6. KiÓm so¸t ®éc quyÒn. Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta nh÷ng n¨m qua ®· cho th¾y nh÷ng dÊu hiÖu cña c¹nh tranh bÊt chÝnh, c¶n trë c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®éc quyÒn trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh taxi, xi m¨ng, xuÊt khÈu g¹o, ®Êu thÇu c¸c c«ng tr×nh x©y dùngcña nhµ n­íc, qu¶ng c¸o tiÐp thÞ, kinh doanh xe g¾n m¸y,… Nh÷ng hiÖn t­îng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®ã ®ang lµ lùc c¶n qu¸ tr×nh héi nhËp, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, kh«ng nh÷ng kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc sù huy ®éng c¸c nguån lùc x· héi mµ tr¸i l¹i, lµm sai lÖch viÖc ph©n bæ c¸c nguån vèn. Thªm vµo ®ã, sù l¹m dông vÞ trÝ ®éc quyÒn ®Ó trôc lîi riªng cho ®¬n vÞ m×nh cña c¸c doanh nghiÖp ®éc quyÒn còng g©y thiÖt h¹i cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, lîi Ých cña ng­êi tiªu dïng vµ lµm t¨ng thªm møc ®é trÇm träng cña c¸c hiÖn t­îng nµy. Tr­íc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña ®éc quyÒn, viÖc x©y dùng mét quy chÕ ph¸p lý kiÓm so¸t ®éc quyÒn cµng trë nªn bøc xóc. Theo ®ã, cÇn ph¶i x©y dùng mét c¬ quan chuyªn tr¸ch theo dâi,gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Rµ so¸t l¹i vµ h¹n chÕ bít sè l­îng c¸c lÜnh vùc ®éc quyÒn, kiÓm so¸t gi¸ ®éc quyÒn chÆt chÏ h¬n. Nhµ n­íc cÇn gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n c¸c hµnh vi l¹m dông cña c¸cdoanh nghiÖp lín, ®æi míi chÕ ®é chøng tõ, kÕ to¸n, kiÓm to¸n,… ®Ó t¹o thuËn lîi cho sù gi¸m s¸t c¸c doanh nghiÖp.