Đề tài Thực trang công tác tuyển dụng tại các doanh nghiệp ở một số địa phương

Lêi nãi ®Çu Chóng ta ®· biÕt, trong mäi nguån lùc th× nguån nh©n lùc lµ quan träng nhÊt trong mét tæ chøc. Nguån nh©n lùc cã vai trß rÊt lín trong viÖc thµnh b¹i cña tæ chøc. Trong thêi buæi c¹nh tranh khèc liÖt hiÖn nay, khi mµ lu«n cã nh÷ng thay ®æi chãng mÆt; nh÷ng xu h­íng míi; nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi th× mçi tæ chøc ph¶i linh ho¹t ®Ó thÝch øng. Nh÷ng gi¸ trÞ ngµy x­a ®· kh«ng cßn phï hîp víi thêi buæi hiÖn nay. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta phñ nhËn hoµn toµn qu¸ khø. Song mét thùc tÕ râ rµng lµ c¸c nh©n viªn ngµy nay cÇn thiÕt ph¶i trang bÞ mét kiÕn thøc míi, mét c«ng nghÖ míi vµ víi mét t­ duy míi. Chóng ta chØ gi÷ l¹i nh÷ng g× cßn phï hîp víi thêi buæi hiÖn nay, cßn l¹i ph¶i thay ®æi hÕt. Tõ ®ã chóng ta thÊy râ nhu cÇu cÊp thiÕt cña Tæ chøc trong viÖc tuyÓn dông mét ®éi ngò nh©n viªn míi tho¶ m·n yªu cÇu cña c«ng viÖc trong thêi buæi hiÖn nay. §Æc biÖt lµ trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khi míi chuyÓn tõ kinh tÕ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng th× nhu cÇu ®ã l¹i cµng bøc xóc h¬n bao giê hÕt. ChØ khi nµo c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty cña ViÖt Nam cã mét nguån nh©n lùc ®ñ m¹nh th× míi thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng vµ sau ®ã lµ hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cïng víi c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i th× c«ng t¸c tuyÓn dông nh©n lùc ®­îc xem lµ ho¹t ®éng then chèt cña tæ chøc trong viÖc cã ®­îc mét ®éi ngò nh©n viªn tho¶ m·n yªu cÇu c«ng viÖc míi. Ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc sÏ quyÕt ®Þnh lín ®Õn chÊt l­îng vµ sù phï hîp cña nh©n viªn. nÕu c«ng t¸c nµy ®­îc lµm tèt th× tæ chøc sÏ cã mét c¬ cÊu tæ chøc hîp lý, ®ñ søc tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §iÒu ng­îc l¹i lµ cã thÓ dÉn tíi sù ph¸ s¶n cña Tæ chøc. §©y lµ mét ®Ò tµi cßn kh¸ míi mÎ, rÊt Ýt tµi liÖu tham kh¶o nen bµi viÕt chØ ®Ó cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ chung nhÊt, kh«ng cã ý ®Þnh ®i s©u vµ ph©n tÝch kü cµng. Nh­ng còng mong qua bµi viÕt nµy sÏ Ýt nhiÒu nªu bËt ®­îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tuyÓn nh©n lùc trong mét tæ chøc. §ång thêi sÏ cè g¾ng ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó cho ho¹t ®éng nµy ®­îc tèt h¬n trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. §Ò tµi nµy ®­îc hoµn thµnh d­íi sù h­íng dÉn cña thÇy gi¸o - TiÕn sÜ nguyÔn Ngäc Qu©n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· h­íng dÉn vµ söa ch÷a gióp cho ®Ò tµi nµy ®­îc hoµn thµnh. Ch­¬ng I Ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc A. TuyÓn dông nh©n lùc Nghiªn cøu kü c¸c kÕ ho¹ch chiÕn l­îc cña tæ chøc m×nh lµ nhiÖm vô tr­íc tiªn mµ nhµ qu¶n trÞ ph¶i thùc hiÖn. Tõ ®ã xem xÐt víi nguån nh©n lùc hiÖn thêi cña tæ chøc th× cã thÓ ®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu cña nhiÖm vô ®Æt ra hay kh«ng. Th«ng th­êng viÖc ®¸p øng ®Çy ®ñ rÊt khã x¶y ra nÕu kh«ng mèn nãi lµ kh«ng thÓ. Víi mét kÕ ho¹ch chiÕn l­îc th× trong tæ chøc lu«n x¶y ra t×nh tr¹ng d­ thõa hoÆc thiÕu nh©n viªn lµ nh­ thÕ nµo? Trong tr­êng hîp khiÕm dông nh©n viªn, nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh thuyªn chuyÓn nh©n viªn theo ®óng kh¶ n¨ng vµ tiÒm n¨ng cña hä, hoÆc th¨ng chøc vµ gi¸ng chøc theo ®óng nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña c«ng ty. NÕu sau khi s¾p xÕp l¹i mµ vÉn thÊy kh«ng ®ñ theo nhu cÇu, tæ chøc sÏ tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh tuyÓn mé vµ tuyÓn chän nh©n viªn. Cßn trong tr­êng hîp thÆng d­ nh©n viªn, nhµ qu¶n trÞ cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh­: h¹n chÕ viÖc tuyÓn dông l¹i; gi¶m bít giê lao ®éng; cho vÒ h­u sím hoÆc gi·n thî (cho nghØ t¹m thêi) - tr­êng hîp nµy sÏ kh«ng ®Ò cËp ®Õn nhiÒu, bëi môc ®Ých chÝnh cña chóng ta lµ tuyÓn dông nh©n lùc. Ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc bao gåm tuyÓn mé vµ tuyÓn chän nh©n lùc. Chóng ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch n«m na r»ng: TuyÓn mé lµ tËp trung c¸c øng viªn l¹i, cßn tuyÓn chän lµ quyÕt ®Þnh xem trong sè c¸c øng cö viªn ai lµ ng­êi héi ®ñ c¸c tiªu chuÈn ®Ó lµm viÖc cho tæ chøc. B©y giê ta hay xem xÐt kü tõng ho¹t ®éng nµy. I. TuyÓn mé. Kh¸i niÖm: TuyÓn mé lµ mét tiÕn tr×nh thu hót nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau ®Õn ®¨ng ký, nép ®¬n t×m viÖc lµm. Tuy nhiªn, nh­ trªn ®· nãi, kh«ng ph¶i lµ khi thÊy thiÕu nh©n viªn lµ ta ph¶i lËp tøc tuyÓn mé ngay. §Ó tr¸nh l·nh phÝ, tr­íc khi ®­a ra quyÕt ®Þnh tuyÓn mé ng­êi ta xem xÐt cßn gi¶i ph¸p nµo cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc t×nh h×nh thiÕu hôt nh©n viªn hay kh«ng? 1. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c tr­íc khi quyÕt ®Þnh tuyÓn mé. a. Giê phô tréi (lµm thªm giê). §èi víi c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp mµ l­îng hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt ra kh«ng æn ®Þnh trong n¨m mµ cã tÝnh chÊt thêi vô th× hä th­êng khuyÕn khÝch c«ng nh©n lµm thªm giê phô tréi. Giê phô tréi ®­îc tÝnh cap gÊp r­ìi hoÆc gÊp ®«i giê c«ng lao ®éng b×nh th­êng. Gi¶i ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ c«ng ty kh«ng ph¶i tuyÓn thªm lao ®éng mµ vÉn hoµn thµnh c¸c ®¬n ®Æt hµng. VÉn gi÷ ®­îc c¬ cÊu vµ kh«ng ph¶i nu«i sè ng­êi d­ thõa khi nhu cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô cña c«ng ty qua mïa cao ®iÓm. Tuy nhiªn nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ khi nh©n viªn lµm viÖc phô tréi trong mét thêi gian dµi sÏ dÉn ®Õn mÖt mái, qu¸ t¶i vµ kÐo theo chÊt l­îng s¶n phÈm gi¶m. §ång thêi nh©n viªn sÏ thiÕu nhiÖt t×nh khi trë l¹i lµm viÖc ë møc ®é b×nh th­êng nh­ tr­íc kia. b. Hîp ®ång gia c«ng. Khi ë vµo t×nh tr¹ng thiÕu nh©n viªn, c¸c c«ng ty cã thÓ chän gi¶i ph¸p ký hîp ®ång víi c¸c h·ng kh¸c s¶n xuÊt cho m×nh. ViÖc nµy vÒ tr­íc m¾t cã lîi cho c¶ ®«i bªn. C«ng ty sÏ kh«ng ph¶i tuyÓn mé thªm nh©n viªn, song l¹i cã nh­îc ®iÓm lµ (vÒ l©u dµi) cã thÓ mÊt kh¸ch hµng vµo tay c¸c c«ng ty ®­îc thuª gia c«ng kia. c. Thuª nh©n viªn cña h·ng kh¸c. Trong tr­êng hîp nµy, sæ l­¬ng cña c¸c c«ng nh©n ®­îc thuª, m­ín vÉn n»m t¹i c«ng ty gèc vµ tiÒn thï lao cña hä ®­îc thanh to¸n t¹i c«ng ty gèc. §iÒu nµy kh«ng ph¸ vì c¬ cÊu cña c¶ hai c«ng ty, tuy nhiªn nã cã nh­îc ®iÓm lín lµ c«ng nh©n c¶m thÊy m×nh kh«ng ph¶i lµ c«ng nh©n biªn chÕ, nªn hä lµm viÖc kh«ng h¨ng h¸i. §iÒu quan träng kh¸c rÊt dÔ x¶y ra lµ sù chªnh lÖch vÒ chuyªn m«n cña c¸c c«ng nh©n. d. Nh©n viªn t¹m thêi. §©y còng lµ gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò khiÕm dông nh©n c«ng. §Ó tr¸nh nh÷ng ®iÒu ®¸ng tiÕc x¶y ra sau nµy, chóng ta nªn nãi ra trong hîp ®ång lµ cÇn tuyÓn ng­êi trong thêi gian ng¾n. Tr­êng hîp nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ gièng nh­ ë gi¶i ph¸p thuª nh©n viªn h·ng kh¸c. Khi ®· thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p trªn mµ vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña tæ chøc, lóc ®ã chóng ta míi quyÕt ®Þnh tuyÓn mé nh©n viªn. 2. ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè m«i tr­êng ®Õn qu¸ tr×nh tuyÓn mé nh©n viªn. PhÈm chÊt cña nh©n viªn lu«ng lµ môc ®Ých quan träng cña qu¸ tr×nh tuyÓn dông. ViÖc t×m ®­îc c¸c nh©n viªn cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt ®Ó s¾p xÕp ®óng vÞ trÝ lu«n lµ ®iÒu m¬ ­íc cña c¸c nhµ qu¶n trÞ. Tuy nhiªn, v× lý do nµy hay lý do kh¸c mµ c¸c nhµ qu¶n trÞ ®«i khi ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ph­¬ng ¸n kh«ng ph¶i lµ tèi ­u. §ã lµ do sù t¸c ®éng cña m«i tr­êng (bªn trong vµ bªn ngoµi) doanh nghiÖp. Chóng ta h·y xem xÐt kü ¶nh h­ëng cña yÕu tè nµy. a. M«i tr­êng bªn trong doanh nghiÖp. * TÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm c«ng viÖc cña doanh nghiÖp. Víi tõng lo¹i c«ng viÖc mµ nh©n viªn ®­îc tuyÓn dông sÏ cÇn c¸c kü n¨ng, tr×nh ®é kh«ng gièng nhau. X¸c ®Þnh râ ®­îc ®iÒu nµy sÏ gióp nhµ qu¶n trÞ ph©n vïng vµ h­íng tíi c¸c øng viªn phï hîp. SÏ tr¸nh ®­îc viÖc ph¶i xem xÐt qu¸ nhiÒu nh÷ng tr­êng hîp, nh÷ng øng viªn kh«ng phï hîp víi yªu cÇu tuyÓn dông. * Thêi gian. §«i khi, do sù viÖc ®Õn qu¸ bÊt ngê vµ cÊp b¸ch yÕu tè thêi gian sÏ lµ quan träng nhÊt ®èi víi viÖc tuyÓn dông nh©n viªn. Lóc nµy nhµ qu¶n trÞ ph¶i quyÕt ®Þnh tuyÓn dông nh÷ng nh©n viªn cã thÓ kh«ng ®¸p øng ®Çy ®ñ nh÷ng yªu cÇu vÒ phÈm chÊt ®· ®Ò ra. ChØ cÇn nh÷ng nh©n viªn ®ã tho¶ m·n mét trong c¸c yªu cÇu ®ã lµ cã thÓ tuyÓn dông ®­îc. * Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Cã nh÷ng tr­êng hîp, do kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp qu¸ eo hÑp nªn c¸c nhµ qu¶n trÞ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó sµng läc tÊt c¶ c¸c øng viªn ®Ó t×m ®­îc nh÷ng ng­êi thÝch hîp nhÊt. KÕt qu¶ lµ hä ph¶i chÊp nhËn c¸c ph­¬ng ph¸p tuyÓn dông t¾t (bá mét sè b­íc) hoÆc trong mét ph¹m vi hÑp ®Ó phï hîp víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh. §iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn chÊt l­îng cña c¸c nh©n viªn ®­îc chän cã thÓ kh«ng ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu cña c«ng viÖc. * BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña doanh nghiÖp. Mét c«ng ty hay doanh nghiÖp cã bÇu kh«ng khÝ n¨ng ®éng, ch¾c ch¾n c¸c nhµ qu¶n trÞ sÏ tuyÓn chän nh÷ng ng­êi cã ®Çu ãc th«ng minh, cã tham väng, vµ nhÊt lµ n¨ng ®éng vµ cã s¸ng kiÕn. Ph¶n øng cña c«ng ®oµn. NÕu c¸c cÊp qu¶n trÞ thùc hiÖn viÖc tuyÓn dông kh«ng b×nh ®¼ng, ph©n biÖt ®èi xö vµ nhÊt lµ ®i ng­îc l¹i lîi Ých cña C«ng ®oµn th× ch¾c ch¾n C«ng ®oµn sÏ ph¶n øng. §iÒu nµy ch­a x¶y ra ë ViÖt Nam, nh­ng trong t­¬ng lai ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra. b. M«i tr­êng bªn ngoµi doanh nghiÖp. * Khung c¶nh kinh tÕ. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hay suy gi¶m, nã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh tuyÓn dông nh©n viªn cña c¸c doanh nghiÖp. Khi kinh tÕ ph¸t triÓn cã chiÒu h­íng æn ®Þnh, doanh nghiÖp ph¶i tuyÓn thªm ng­êi cã tr×nh ®é, t¨ng l­¬ng ®Ó thu hót nh©n tµi, t¨ng phóc lîi vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ ng­îc l¹i. * D©n sè, lùc l­îng lao ®éng. D©n sè vµ lùc l­îng lao ®éng ®«ng dÉn ®Õn nhu cÇu vÒ viÖc lµm t¨ng. Chóng ta cßn cã thÓ kÓ ®Õn luËt lÖ cña Nhµ n­íc, v¨n ho¸ - x· héi, ®èi thñ c¹nh tranh, khoa häc kü thuËt, kh¸ch hµng vµ chÝnh quyÒn ®oµn thÓ. 3. Nguån tuyÓn mé. Cã hai nguån tuyÓn mé lµ nguån néi bé vµ nguån bªn ngoµi. a. Nguån néi bé. TuyÓn mé nh©n viªn trong néi bé c«ng ty lµ c¶ mét thñ tôc phøc t¹p. §èi víi c¸c chøc vô qu¶n trÞ gia cao cÊp, th­êng c«ng ty ¸p dông hå s¬ thuyªn chuyÓn. Víi c¸c chøc vô hoÆc c«ng viÖc ë cÊp thÊp h¬n c¸c c«ng ty th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p niªm yÕt c«ng viÖc cßn trèng. B¶ng niªm yÕt nµy ®­îc d¸n c«ng khai ®Ó mäi ng­êi ®Òu biÕt. Trong b¶ng nµy, th­êng ng­êi ta ghi râ chç lµm cßn trèng, c¸c thñ tôc cÇn biÕt... Kü thuËt nµy ®­îc gäi lµ kü thuËt mêi ®¨ng ký chç cßn trèng. §«i khi mét sè c«ng ty tæ chøc thªm c¸c cuéc tr¾c nghiÖm vµ pháng vÊn ®Ó cho viÖc tuyÓn lùa chÝnh x¸c h¬n. Khi yÕu tè thêi gian lµ yÕu tè næi bËt – nghÜa lµ c«ng ty cÇn t×m gÊp mét ng­êi nµo ®ã mµ kh«ng cã thêi gian th× c¸ch tèt nhÊt lµ d¸n th«ng b¸o trong néi bé c«ng ty. Ngoµi ra, ®©y còng lµ vÊn ®Ò thuéc vÒ chÝnh s¸ch. C¸c c«ng ty lín cña c¸c n­íc ¢u - Mü, nhÊt lµ NhËt B¶n, th­êng ­u tiªn tuyÓn ng­êi tõ nguån néi bé (nã cßn ®­îc gäi lµ tuyÓn nh©n viªn hiÖn hµnh). TuyÓn ng­êi tõ nguån néi bé cã ­u ®iÓm lµ nh©n viªn thÊy c«ng ty lu«n lu«n t¹o c¬ héi ®Ó hä ®­îc th¨ng tiÕn, vµ do ®ã hä g¾n bã víi c«ng ty h¬n vµ lµm viÖc tÝch cùc h¬n. Ngoµi ra, hä lµ nh÷ng ng­êi ®· quen thuéc, hiÓu ®­îc chÝnh s¸ch vµ c¬ cÊu cña c«ng ty. Do ®ã chØ cÇn mét thêi gian ng¾n c«ng ty gióp hä héi nhËp vµo m«i tr­êng lµm viÖc míi. b. Nguån bªn ngoµi. Cã rÊt nhiÒu nguån tuyÓn mé tõ bªn ngoµi. Sau ®©y lµ mét sè nguån chÝnh. * B¹n bÌ cña nh©n viªn. C¸c nh©n viªn ®ang lµm trong c«ng ty cã thÓ giíi thiÖu cho c«ng ty nh÷ng ng­êi b¹n (mµ m×nh biÕt vµ hiÓu râ) cã kh¶ n¨ng vµ cã chÊt l­îng. §iÒu dÔ hiÓu lµ nÕu nh©n viªn thÝch c¸c c«ng viÖc ë c«ng ty, hä th­êng rÊt muèn b¹n bÌ cña m×nh vµo lµm viÖc chung víi m×nh. TuyÓn mé theo lèi nµy cã kh¶ n¨ng dÉn tíi sù thiÖn vÞ hoÆc c¶m t­ëng kh«ng tèt trong nh©n viªn khi mét ng­êi b¹n hoÆc hä hµng cña hä kh«ng ®­îc chÊp nhËn vµo lµm viÖc. Sù bÊt lîi n·y sÏ ®­îc gi¶i quyÕt khi c«ng ty gi¶i thÝch râ rµng tÊt c¶ c¸c ®¬n xin viÖc ®ã sÏ ®­îc cøu xÐt kh¸ch quan gièng nh­ nh÷ng ng­êi nép ®¬n qua hÖ thèng tuyÓn mé kh¸c, nh­ng sÏ ®­îc ­u tiªn h¬n ng­êi kh¸c nÕu x¶y ra tr­êng hîp b»ng ®iÓm sè. * Nh©n viªn cò (cùu nh©n viªn cña c«ng ty). §ã lµ tr­êng hîp c¸c nh©n viªn v× lý do nµo ®ã rêi bá c«ng ty ®Ó lµm viÖc cho mét c«ng ty kh¸c mµ nay l¹i muèn trë vÒ n¬i cò. ViÖc nhËn sè nh©n viªn nµy lµm cho tÊt c¶ c¸c nh©n viªn cã ý t­ëng r»ng hä cã thÓ rêi c«ng ty bÊt cø lóc nµo hä muèn, vµ mét khi trë l¹i hä kh«ng mÊt m¸t g×. nÕu nhµ qu¶n trÞ thËn träng tr¸nh ®Ó nh©n viªn cã t­ t­ëng nh­ vËy th× viÖc nhËn sè ng­êi cò cã lîi lµ hä sÏ trë thµnh nh÷ng nh©n viªn lµm viÖc tèt h¬n, vui vÎ h¬n vµ cã tinh thÇn trung thùc h¬n tr­íc kia. * øng viªn tù nép ®¬n xin viÖc. §ã lµ nh÷ng ng­êi tù ý ®Õn v¨n phßng c«ng ty ®Ó xin viÖc trong khi c«ng ty kh«ng ®¨ng qu¶ng c¸o t×m ng­êi. Trong tr­êng hîp nµy ta nªn thiÕt lËp mét hÖ thèng hå s¬ c¸c øng viªn lo¹i nµy ®Ó khi cÇn thiÕt cã thÓ mêi hä vµo mµ kh«ng ph¶i tèn thêi gian, c«ng søc vµ tiÒn b¹c. * Nh©n viªn cña c¸c h·ng kh¸c. TuyÓn dông nh÷ng nh©n viªn nµy lµ con ®­êng ng¾n nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt v× c«ng ty kh«ng ph¶i chi phÝ cho nghiÖp vô ®µo t¹o vµ hÇu nh­ kh«ng ph¶i qua thêi kú tËp sù. H×nh thøc nµy hay ®­îc ¸p dông t¹i Mü. * C¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng §©y lµ nguån tuyÓn mé quan träng ®èi víi hÇu hÕt c¸c c«ng ty. Bëi v× nh÷ng ng­êi nµy cßn gi÷ ®­îc thãi quen häc tËp, t©m hån trong tr¾ng, ®Ó tµo t¹o, cã søc bËt v­¬n lªn vµ nhiÒu s¸ng kiÕn. * Ng­êi thÊt nghiÖp. §©y còng lµ nguån cã gi¸ trÞ. Cã nhiÒu lý do ®Ó hä thÊt nghiÖp mÆc dï kh«ng ph¶i lµ hä thiÕu kh¶ n¨ng. NÕu khai th¸c tèt nguån nµy c«ng ty cã thÓ nhÆt ®­îc nh÷ng “cña quý” bÊt ngê. * C«ng nh©n lµm nghÒ tù do. Nh÷ng c«ng nh©n lµm nghÒ tù do còng lµ mét nguån tuyÓn mé cã tiÒm n¨ng. Hä cã thÓ sÏ lµ nh÷ng øng viªn cho nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái kü thuËt, chuyªn m«n cao. 4. Ph­¬ng ph¸p tuyÓn mé. Cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p tuyÓn mé nh©n viªn tõ nguån bªn ngoµi. Phæ biÕn nhÊt vÉn lµ qu¶ng c¸o, ®Õn c¸c tr­êng tuyÓn mé vµ ®Õn c¸c c¬ quan lao ®éng - c«ng còng nh­ t­. a. Ph­¬ng ph¸p qu¶ng c¸o. Phæ biÕn nhÊt vÉn lµ qu¶ng c¸o trªn b¸o chÝ, ngoµi ra cßn ë tivi, ®µi, tê r¬i... TiÒn qu¶ng c¸o kh¸ tèn kÐm nhÊt lµ ®èi víi tivi. HÇu hÕt c¸c c«ng ty ®Òu ®ång ý r»ng ®¨ng qu¶ng c¸o trªn b¸o chÝ lµ nguån cung cÊp c¸c c«ng nh©n, nh©n viªn trÎ tuæi, ®a sè Ýt cã kü n¨ng theo nhu cÇu cña c«ng ty. C¸ch nµy ®­îc ¸p dông khi c¸c ph­¬ng ph¸p tuyÓn mé kh¸c qu¸ tèn kÐm hoÆc khã kh¨n. Tuy nhiªn, ph­¬ng ph¸p nµy cã nh­îc ®iÓm lµ c«ng ty sÏ e ng¹i ph¶n øng cña c«ng nh©n khi hä biÕt c«ng ty ®ang rÊt cÇn ng­êi, nhÊt lµ c¸c ngµnh nghÒ ®ßi hái kü n¨ng cao, ®iÒu ®ã dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m. b. Cö chuyªn viªn tuyÓn mé ®Õn c¸c tr­êng. Cßn ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p chuyªn viªn tuyÓn mé. MÊu chèt lµ ë chç c¸c chuyªn viªn tiÕp xóc víi gi¸m ®èc sinh viªn vô cña c¸c tr­êng. HÇu hÕt c¸c sinh viªn giái ®Òu lät vµo “tÇm ng¾m” cña hä vµ cã thÓ tµi trî cho sinh viªn ®ã häc tËp. Khi ra tr­êng, sinh viªn ®ã sÏ ®­îc mêi vÒ c«ng ty ®Ó lµm viÖc (thËm chÝ lµ b¾t buéc). c. C¸c c¬ quan tuyÓn dông. Còng cã nhiÒu c«ng ty l¹i ph¶i nhê cËy c¸c c¬ quan tuyÓn dông hoÆc tuyÓn chän dïm. Th­êng lµ hä thiªn vÒ tuyÓn nh©n viªn v¨n phßng h¬n. ChÊt l­îng tuyÓn tuú theo kha n¨ng chuyªn m«n cña cÊp qu¶n trÞ cña c¸c c¬ quan nµy. C¸c c¬ quan t­ nh©n th­êng tuyÓn lùa kü vµ tèt h¬n c¸c c¬ quan c«ng. d. Sinh viªn thùc tËp. Sinh viªn th­êng thùc tËp trong c¸c th¸ng hÌ. Qua thêi gian lµm viÖc ë c«ng ty vµ qua mèi quan hÖ tiÕp xóc, sinh viªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc cã nªn xin lµm viÖc t¹i ®©y kh«ng vµ ng­îc l¹i, c«ng ty cã thÓ chÊp nhËn sinh viªn nµy hay kh«ng. Ngoµi ra cßn cã mét sè ph­¬ng ph¸p nh­: Nhê nh©n viªn giíi thiÖu, øng viªn tù nép ®¬n... vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ¸p dông ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, ch­a xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam nh­: Sö dông hiÖp héi chuyªn ngµnh, Trung t©m dÞch vô d÷ kiÖn lü lÞch. II. TuyÓn chän nh©n lùc. TuyÓn chän nh©n lùc lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p vµ tèn nhiÒu c«ng søc. Ph¶i cã nghiÖp vô chuyªn m«n, tÇm hiÓu biÕt réng r·i ®ång thêi cßn phô thuéc vµ chÝnh s¸ch tuyÓn dông cña c«ng ty. TuyÓn chän nh©n lùc ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: Lµ quyÕt ®Þnh xem trong sè c¸c øng viªn ®· ®­îc tuyÓn mé ¸i lµ ng­êi héi ®ñ c¸c tiªu chuÈn ®Ó lµm viÖc cho c«ng ty. TiÕn tr×nh tuyÓn chän gåm c¸c giai ®o¹n. 1. Giai ®o¹n chuÈn bÞ. NhÊt thiÕt ph¶i chuÈn bÞ kü cµng vÒ vËt chÊt vµ c¬ së h¹ tÇng, c¸c c«ng ty cÇn chó träng ®Õn b¶ng m« t¶ chi tiÕt tiªu chuÈn c«ng viÖc. Cã b¶ng nµy sÏ gióp c¸c cÊp qu¶n trÞ biÕt râ sÏ cÇn lo¹i øng viªn cã tiªu chuÈn nh­ thÕ nµo. Tõ ®ã c¸c chuyªn gia sÏ so¹n th¶o c¸c mÉu tr¾c nghiÖm, c¸c mÉu pháng vÊn thÝch h¬p. 2. Giai ®o¹n chÝnh thøc. Bao gåm 7 b­íc: B­íc1: øng viªn nép ®¬n B­íc nµy yªu cÇu c¸c øng viªn nép ®Çy ®ñ hå s¬ xin viÖc, bao gåm c¸c giÊy tê cÇn thiÕt cho c¬ quan tuyÓn chän. C¸c c«ng ty nªn so¹n th¶o mÉu ®¬n xin viÖc cña riªng m×nh, nh­ vËy dÔ cho viÖc xem xÐt vÒ sau nµy h¬n. B­íc 2: Pháng vÊn hå s¬. Sau khi hå s¬ ®­îc tuyÓn chän s¬ bé, c«ng ty sÏ b¸o cho c¸c øng viªn ®­îc chän ®Õn tham dù c¸c giai ®o¹n tuyÓn chän kÕ tiÕp. V× lµ lÇn ®Çu tiªn øng viªn tiÕp xóc víi c«ng ty nªn c¸c tiÕp viªn nªn tÕ nhÞ ®Ó g©y ¶nh h­ëng tèt cho c«ng ty. Lµ giai ®o¹n chän läc hå s¬ ®Ó lo¹i c¸c øng viªn kh«ng ®ñ yªu cÇu. Pháng cÊn viªn hái th¼ng mét sè c©u hái vÒ chuyªn m«n ngay. CÇn chó ý khi c¸c øng viªn cã kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é thuéc lÜnh vùc kh¸c th× kh«ng nªn lo¹i ra ngay mµ cã thÓ chuyÓn sang bé phËn s¾p cÇn ng­êi hoÆc tuyÓn ®ît sau. Thùc hiÖn tèt giai ®o¹n nµy sÏ x©y dùng thiÖn ý cho c«ng ty, ®ång thêi tèi ®a ho¸ hiÖu qu¶ cña tuyÓn dông. B­íc 3: Tr¾c nghiÖm. Qua tr¾c nghiÖm cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng tµi n¨ng ®Æc biÖt cña øng viªn, t×m ra c¸c s¾c th¸i ®Æc biÖt vÒ c¸ tÝnh ... Môc ®Ých cña nã lµ nh»m gi¶m bít chi phÝ vÒ huÊn luyÖn. Khi ®· biÕt n¨ng khiÕu cña hä chØ viÖc ph¸t triÓn lªn, rót ng¾n thêi gian tËp sù... C¸c ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm: * Tr¾c nghiÖm vÒ kiÕn thøc tæng qu¸t: Môc ®Ých lµ t×m xem tr×nh ®é hiÓu biÕt tæng qu¸t cña c¸ nh©n ®¹t ®Õn tr×nh ®é nµo vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, ®Þa lý, to¸n... ChØ ¸p dông tr¾c nghiÖm nµy khi cÇn ph¶i tuyÓn chän nh÷ng nh©n viªn thuéc cÊp qu¶n trÞ. * Tr¾c nghiÖm t©m lý: HiÖn nay ®ãng vai trß quan träng. Nã gióp cho nhµ qu¶n trÞ hiÓu ®­îc ®éng th¸i vµ th¸i ®é øng xö cña øng viªn. * Tr¾c nghiÖm trÝ th«ng minh. Víi lo¹i nµy ng­êi ta sÏ suy ®o¸n ®­îc kh¶ n¨ng cña øng viªn vÒ tõ ng÷, ãc to¸n häc, lý luËn logic vµ nh÷ng mèi liªn hÖ trong kh«ng gian. ChØ sè th«ng minh IQ ®­îc tÝnh nh­ sau: IQ = Tuæi tinh thÇn x 100% Tuæi thùc IQ < 100 ® kÐm th«ng minh IQ > 100 ® th«ng minh 120 < IQ < 140 ® lçi l¹c IQ > 140 ® thÇn ®ång * Tr¾c nghiÖm c¸ tÝnh: Môc ®Ých xem c¸ tÝnh cña øng viªn ®Ó sau nµy gióp c¸c øng viªn thùc hiÖn nhiÖm vô dÔ dµng h¬n nhê chØnh bít sù phøc t¹p vµ sai lÖch cña c¸ tÝnh. * Tr¾c nghiÖm vÒ n¨ng khiÕu vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n. §©y lµ lo¹i tr¾c nghiÖm ®Ó t×m ra ng­êi cã chuyªn m«n, nghiÖp vô cã ®Çu ãc s¸ng t¹o cho c«ng ty. Cßn mét sè tr¾c nghiÖm kh¸c nh­ kh¶ n¨ng nhËn thøc, ®é linh ho¹t cña ph¶n øng, së thÝch nghÒ nghiÖp... B­íc 4: Pháng vÊn s©u. Lµ ph­¬ng ph¸p th«ng dông nhÊt trong nghiÖp vô truyÓn chän. §©y lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó lùa mét øng viªn thÝch hîp. Môc ®Ých lµ phèi kiÓm tra l¹i tÊt c¶ nh÷ng d÷ kiÖn mµ øng viªn ®· cung cÊp thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau tong suèt giai ®o¹n lùa chän. Pháng vÊn gióp øng viªn vµ chØ huy hiÓu râ nhau h¬n, xem øng viªn cã thùc sù ®ñ kiÕn thøc kh«ng, ®¸nh gi¸ c¶ bªn ngoµi vµ bªn trong øng viªn viªn. nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm pháng vÊn cã thÓ gåm: Gi¸m ®èc TNNS, chØ huy trùc tiÕp cña øng viªn... §Ó c«ng viÖc ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao th× c¶ hai bªn cïng ph¶i chuÈn bÞ. Cã c¸c ph­¬ng ph¸p pháng vÊn sau: Pháng vÊn theo mÉu; Pháng vÊn kh«ng theo mÉu; Pháng vÊn theo hîp ®ång; Pháng vÊn c¨ng th¼ng; Pháng vÊn c¸ nh©n hay pháng vÊn nhãm. L­u ý nh÷ng ®iÒu cÇn tr¸nh sau: - Kh«ng nªn ph¸n xÐt mét øng viªn b»ng c¸ch so s¸nh hä víi mét ng­êi kh¸c. - Ng­êi pháng vÊn kh«ng nªn tù cho m×nh lµ ng­êi kú cùu cña c«ng ty hay lµ ng­êi hiÓu réng biÕt nhiÒu khi ®¸nh gi¸ øng viªn. - Kh«ng nªn t¹o cho øng viªn c¶m t­ëng l¹c quan qu¸ ®¸ng vÒ quyÒn lîi ma hä ®­îc h­ëng. - Kh«ng nªn che ®Ëy thùc tr¹ng cña c«ng ty. B­íc 5: S­u tra lý lÞch. Sau khi ®· tr¾c nghiÖm vµ pháng vÊn s©u, nhµ qu¶n trÞ nªn kiÓm tra xem l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× øng viªn tr×nh bµy cã ®óng sù thËt hay kh«ng. Ngoµi ra cßn cÇn t×m hiÓu mét ®«i nÐt vÒ øng viªn qua th«ng tin ng­êi nµo ®ã nãi vÒ øng viªn. §ã lµ s­u tra lý lÞch. B­íc 6: Kh¸m søc khoÎ. Xem cã phï hîp víi tÝnh chÊt cña c«ng viÖc kh«ng. Nªn kh¸m søc khoÎ tr­íc khi quyÕt ®Þnh tuyÓn dông ®Ó viÖc tuyÓn dông kh«ng biÕn thµnh “c«ng d· trµng”. B­íc 7: Thö viÖc vµ quyÕt ®Þnh tuyÓn dông. Sau khi øng viªn v­ît qua ®­îc c¸c b­íc trªn, øng viªn sÏ cã mét thêi gian ng¾n ®Ó tiÕp xóc vµ lµm thö c«ng viÖc cña m×nh. NÕu hä hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh th× c«ng ty sÏ quyÕt ®Þnh tuyÓn dông anh ta. Tõ 7 b­íc trªn ta cã kÕt luËn: C¸c yªu cÇu víi c¸n bé tuyÓn chän ph¶i lµ: Cã tr×nh ®é kü n¨ng ®Æt lîi Ých cña tæ chøc lªn trªn hÕt ®ång thêi nh¹y bÐn vµ linh ho¹t trong viÖc øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p tuyÕn chän. B- Vai trß ý nghÜa cña tuyÓn dông. 1. §èi víi tæ chøc. Ho¹t ®éng tuyÓn dông tèt th× tæ chøc sÏ cã mét ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é, kinh nghiÖm ®Ó gióp tæ chøc tån t¹i vµ ph¸t triÓn tèt, cã tÝnh c¹nh tranh cao. Ng­îc l¹i cã thÓ dÉn ®Õn suy yÕu nguån nh©n lùc ® ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, l·ng phÝ nguån lùc ® ph¸ s¶n. 2. §èi víi x· héi. Ho¹t ®éng tuyÓn dông tèt th× sÏ gióp x· héi sö dông hîp lý tèt ®a nguån lùc. Lµ ®Çu ra cña ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Nã cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm x· héi. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng c«ng t¸c tuyÓn dông t¹i c¸c doanh nghiÖp ë mét sè ®Þa ph­¬ng I. Tham kh¶o ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc tuyÓn dông ë mét sè n­íc ph¸t triÓn. 1. T¹i Mü. C¸c c«ng ty t¹i Mü cã vèn lín, tr×nh ®é qu¶n lý vµ c«ng nghª cao do ®ã hä rÊt coi träng c«ng t¸c tuyÓn dông nh©n lùc. Qu¸ tr×nh nµy lu«n ®Çy ®ñ c¸c b­íc. Mét ®Æc tr­ng rÊt quan träng lµ theo lËut lao ®éng Mü, sau ba th¸ng, c¸c c«ng ty hoÆc ph¶i cho ng­êi lao ®éng vµo biªn chÕ chÝnh thøc hoÆc cho nghØ. NÕu vµo biªn chÕ chÝnh thøc ngoµi kho¶n ®­îc t¨ng l­¬ng, c«ng nh©n cßn ®­îc h­ëng c¸c lo¹i phóc lîi rÊt tèn kÐm. C«ng nh©n th­êng ®­îc tuyÓn dông theo hîp ®ång ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n nªn viÖc tuyÓn chän nh©n viªn cña h·ng kh¸c lµ kh¸ phæ biÕn. §©y lµ triÕt lý chÝnh trong quan ®iÓm tuyÓn dông cña hä: Sö dông triÖt ®Ó ng­êi cã tµi bÊt kÓ tr­íc ®©y anh lµ ai, lµm viÖc cho h·ng nµo. Ngoµi ra tuyÓn chän quan träng cña c¸c c«ng ty Mü. Hä ­a thÝch nguån néi bé. 2. T¹i NhËt B¶n. C¸c c«ng ty ë NhËt b¶n còng cã vèn lín, tr×nh ®é qu¶n lý vµ c«ng nghÖ cao. Qu¸ tr×nh tuyÓn dông nh©n lùc lu«n ®­îc lµm ®Çy ®ñ, nghiªm tóc vµ kü cµng. Gièng t¹i Mü, c¸c c«ng ty NhËt ­a thÝch c¸c nguån néi bé, tr¸i víi ng­êi Mü viÖc th¨ng chøc chñ yÕu dùa vµo thµnh tÝch vµ kh¶ n¨ng lµ chñ yªu vµ th©m niªn lµ thø yÕu. Cßn ng­êi NhËt, th× yÕu tè nh©m niªn lµ chñ yÕu gièng hÖt nh­ t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn kÓ tõ thËp niªn 1980, ng­êi NhËt ®· cè g¾ng ph¸ vì quan niÖm truyÒn thèng l¹c hËu nµy v× c¶n trë ng­êi trÎ tuæi cã thùc tµi. Tõ thËp niªn 1990, hÇu hÕt c¸c h·ng lín cña NhËt theo b­íc ch©n Mü trong viÖc th¨ng cÊp. Nh÷ng ng­êi trÎ tuæi muèn ®­îc th¨ng cÊp ng¹ch qu¶n trÞ ®Òu ph¶i qua chu kú thi tr¾c nghiÖm vµ ph¶i qua kho¸ huËn luyÖn vÒ qu¶n trÞ. TruyÒn thèng tuyÓn dông cña ng­êi NhËt lµ tuyÓn dông suèt ®êi do ®ã hä kh«ng muèn tuyÓn dông ng­êi nh©n viªn cña c¸c kh·ng kh¸c nh­ c¸c c«ng ty Mü. HÇu hÕt c¸c c«ng ty NhËt tuyÓn dông nh©n viªn tõ c¸c tr­êng §¹i häc vµ Cao ®¼ng. Nh­ng tõ thËp niªn 1980 vµ nhÊt lµ 1990, dÇn dÇn cµng cã nhiÒu c«ng ty tuyÓn mé theo c¸ch trªn. hä th­êng thu nhËn nh©n viªn cña c¸c h·ng ®ang sa sót thõa nh©n viªn, sinh viªn trÎ tuæi cña c¸c khoa §¹i häc… RÊt hiÕm khi nh©n viªn ®­îc tuyÓn tõ c¸c h·ng ®ang c¹nh tranh trong cïng ngµnh c«ng nghiÖp. Trong viÖc bè trÝ nh÷ng ng­êi nµy vµo mét tæ chøc, c¸c c«ng ty th­êng hÕt søc thËn träng, môc ®Ých ®Ó b¶o vÖ nh©n viªn “riªng” cña m×nh. V× vËy nh÷ng nh©n viªn nµy th­êng bÞ thua thiÖt vÒ chÝnh s¸ch l­¬ng bæng víi nh©n viªn “gèc” cña c«ng ty. §iÒu nµy kh¸c h¼n víi Mü. Ngoµi ra t¹i Mü vµ NhËt cßn cã c¸c h·ng nh­ h·ng chuyªn cung cÊp øng viªn cã kh¶ n¨ng qu¶n trÞ (Executive Search Firms) hoÆc HiÖp héi chuyªn ngµnh (Professional Associations) hoÆc ®Õn c¸c trung t©m dÞch vÞ d÷ kiÖn lý lÞch (Resume Databases) ®Ó ®­îc cung cÊp lý lÞch cña c¸c øng viªn ®ang cÇn viÖc lµm. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p nµy t¹i ViÖt Nam ch­a cã. II. §éng th¸i vµ kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp t¹i mét sè ®Þa ph­¬ng. “Møc cÇu lao ®éng” trong c¸c doanh nghiÖp lµ bé phËn quan träng cÊu thµnh “Møc cÇu chung vÒ lao ®éng” cña thÞ tr­êng lao ®éng. §¸nh gi¸ ®éng thÝa lao ®éng doanh nghiÖp lµm c¬ së cho c¬ quan chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ (®Çu t­, c«ng nghÖ, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, ®µo t¹o nh©n lùc…) nh»m kh«ng ngõng t¨ng sè chç lµm viÖc míi, æn ®Þnh viÖc lµm cho lùc l­îng lao ®éng trong tõng khu vùc vµ thÞ tr­êng lao ®éng c¶ n­íc. §éng th¸i lao ®éng doanh nghiÖp cßn ph¶n ¸nh xu thÕ thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng vµ ®Æc tr­ng kh¸c cña ng­êi lao ®éng, Qua kh¶o s¸t ®éng th¸i lao ®éng n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp t¹i 5 ®Þa ph­¬ng: Hµ Néi, Vinh, §µ N¨ng, §ång Nai, CÇn Th¬, (th¸ng 12/1999) cho thÊy tÝnh ®a d¹ng vÒ møc ®é gi¶m, t¨ng vµ kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: 1. Lao ®éng gi¶m trong n¨m. Møc lao ®éng gi¶m trong n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng thÓ hiÖn ë biÓu sau: BiÓu møc ®é gi¶m lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp t¹i ®Þa ph­¬ng n¨m 1999 C¸c chØ tiªu ThÞ tr­êng lao ®éng Hµ Néi Vinh §µ N½ng §ång Nai CÇn Th¬ Tæng sè A 1 2 3 4 5 6 Tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m thuéc mÉu quan s¸t (ng­êi) 34.415 21.222 32.851 65.635 18.540 172.663 (n÷ 92.293) Tæng sè lao ®éng thùc tÕ ®ang lµm viÖc thuéc mÉu quan s¸t (ng­êi) 37.180 25.568 36.244 73.005 21.168 193.165 (n÷ 102.014) Tæng sè lao ®éng gi¶m (ng­êi) 2.046 908 3.824 7.676 1.740 16.191 % gi¶m so tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc 5,5 3,5 10,5 10,5 8,2 8,4 Tæng sè lao ®éng n÷ gi¶m 1.224 348 2.840 4.950 1.009 10.381 % lao ®éng n÷ gi¶m so tæng sè lao ®éng n÷ ®ang lµm viÖc 6,4 3,6 15,4 10,7 11,9 10,2 Tû lÖ sè lao ®éng gi¶m so tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m (%) 5,95 4,28 11,64 11,69 9,39 9,38 Tû lÖ lao ®éng n÷ gi¶m so tæng sè lao ®éng n÷ ®Çu n¨m (%) 6,72 4,35 16,42 12,29 12,29 11,2 BiÓu trªn cho thÊy, trong n¨m 1999 lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp gi¶m kh¸ lín, b»ng 8,4% tæng sè lao ®éng thùc tÕ ®ang lµm viÖc vµ b»ng 9,38% tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m. Trong ®ã so víi lao ®éng thùc tÕ ®ang lµm viÖc, møc gi¶m lao ®éng lín ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc §µ N½ng, §ång Nai (®Òu 10,5%), CÇn Th¬ (8,2%) vµ thÊp ë khu vùc Vinh (3,5%). Tû lÖ lao ®éng n÷ gi¶m trong t­¬ng quan víi lao ®éng nam, kh«ng cã chªnh lÖch lín, ngo¹i trõ t¹i khu vùc §µ N½ng vµ CÇn Th¬ tû lÖ nµy cao vät lªn t­¬ng øng lµ 15,4 vµ 11,9% so tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc do mét sè doanh nghiÖp c¬ cÊu l¹i s¶n suÊt vµ lao ®éng, ph¸t triÓn c¸c nghÒ Ýt thu hót lao ®éng n÷. PhÇn lín lao ®éng n÷ gi¶m trong n¨m thuéc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chiÕm tû lÖ 72%; s¶n suÊt ®iÖn – x©y dùng: 8%; th­¬ng nghiÖp: 7,3%; dÞc vô kh¸c: 7,6% tæng sè lao ®éng gi¶m. ë c¸c ngµnh kh¸c lao ®éng gi¶m víi tû lÖ thÊp. Sè lao ®éng gi¶m trong n¨m hÇu hÕt tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp võa vµ lín (trªn 100 lao ®éng), chiÕm tíi 97,2% tæng sè lao ®éng gi¶m. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã h¬n 1000 lao ®éng chiÕm tû lÖ 46,6% tæng sè lao ®éng gi¶m. Nh­ vËy, biÕn ®éng lao ®éng gi¶m trong c¸c doanh nghiÖp lín rÊt ®¸ng chó ý. Lao ®éng gi¶m trong n¨m chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng chiÕm 54,1%, sau ®ã lµ c«ng nh©n kü thuËt vµ s¬ cÊp: 36,5% tæng sè lao ®éng gi¶m. Lao ®éng phæ th«ng gi¶m cao h¬n møc chung lµ ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc §ång Nai, chiÕm 64,3% tæng sè lao ®éng gi¶m. Lao ®éng cao ®¼ng, ®¹i häc gi¶m cao h¬n møc chung lµ ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc Hµ Néi, chiÕm tû lÖ 12,4% tæng sè lao ®éng gi¶m. Xem xÐt nguyªn nh©n gi¶m lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cho thÊy sè lao ®éng gi¶m do bá viÖc v× møc tiÒn l­¬ng (tiÒn c«ng) thÊp, chiÕm tû lÖ cao nhÊt: 36,3%, do kÕt thóc hîp ®ång: 18,8%, vÒ h­u mÊt søc: 8,1%. C¸c nguyªn nh©n kh¸c: s¶n suÊt thu hÑp, thay ®æi c«ng nghÖ, sa th¶i… chiÕm tû lÖ tõ 0,4% - 4,2% tæng sè lao ®éng gi¶m trong n¨m. 2. TuyÓn dông lao ®éng trong n¨m. BiÓu d­íi cho thÊy t×nh h×nh tuyÓn dông lao ®éng trong n¨m cña c¸c ®Þa ph­¬ng. BiÓu t×nh h×nh tuyÓn dông lao ®éng c¸c doanh nghiÖp t¹i ®¹i ph­¬ng, 1999 ChØ tiªu Hµ Néi Vinh §µ N½ng §ång Nai CÇn Th¬ Tæng sè Tæng sè lao ®éng tuyÓn dông (ng­êi) 3.028 1.205 6.595 14.651 2.063 27.542 % so tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc 8,14 4,71 18,2 20,07 9,75 14,26 % so tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m 8,8 5,68 20,08 22,32 11,13 15,95 Tæng sè lao ®éng tuyÓn dông trong n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc quan s¸t t¹i 5 ®Þa bµn lµ 17.542 ng­êi, b»ng 14,26% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc. Trong ®ã cã 17.821 lao ®éng n÷, b»ng 64,7% TSL§ tuyÓn dông. Râ rµng lao ®éng n÷ ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m sö dông. Møc tuyÓn dông lao ®éng rÊt cao t¹i khu vùc §ång Nai: 20,07%, §µ N½ng: 18,2% vµ thÊp ë Vinh: 4,71% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc. Sè lao ®éng tuyÓn dông cña c¸c ngµnh cã tû lÖ cao nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn: 21.841 ng­êi (79,3%), s¶n suÊt ph©n phèi ®iÖn – x©y dùng: 2.275 ng­êi (8,26%), th­¬ng nghiÖp: 1.382 ng­êi (5,02%), dÞch vô kh¸c: 1.120 ng­êi (4,7). C¸c lÜnh vùc s¶n suÊt kinh doanh kh¸c chØ chiÕm con sè nhá. C¸c doanh nghiÖp cã quy m« lao ®éng h¬n 1000 ng­êi tuyÓn lao ®éng nhiÒu nhÊt lµ 14.111 lao ®éng, b»ng 51,23% tæng sè lao ®éng tuyÓn dông; C¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá h¬n hoÆc b»ng 100 ng­êi chØ chiÕm tû lÖ 2&. ë ®©y biÓu hiÖn râ xu thÕ doanh nghiÖp cã quy m« cµng lín th× nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng cã phÇn lín h¬n. XÐt theo nghÒ cho thÊy, nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng lín nhÊt thuéc nhãm nghÒ rÖt, may, vµ thî liªn quan ®Õn dÖt may (c¬ khÝ, ®iÖn…), chiÕm tû lÖ 33,5% tæng sè lao ®éng tuyÓn dông cña tÊt c¶ c¸c nghÒ. Mét sè nghÒ kh¸c chiÕm tû lÖ kh¸ cao nh­ lao ®éng gi¶n ®¬n trong c«ng nghiÖp: 10,7%; thî giµy da vµ thî liªn quan: 7,2%; thî s¶n suÊt ®å gç vµ thî liªn quan: 6,29%; nhãm nghÒ kh¸c chiÕm tû lÖ t­ 0,9 – 3,6%. Nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng n÷ phô thuéc vµo ®Æc tr­ng nghÒ (tÝnh chÊt c«ng viÖc). Mét sè nhãm nghÒ thÝch hîp víi lao ®éng n÷ nªn tû lÖ tuyÓn dông n÷ cao nh­: thî giµy da chiÕm tû lÖ 93,92%; thî may:84,8%; thî l¾p r¸p: 89,07%; lao ®éng gi¶n ®¬n trong c«ng nghiÖp: 69,37% … so tæng sè lao ®éng tuyÓn dông cña tõng nghÒ. Ng­îc l¹i, nghÒ cã tÝnh chÊt n¨ng nhäc, ®éc h¹i th× tû lÖ tuyÓn dông lao ®éng n÷ thÊp, nh­: thî x©y dùng: 6,33%; thî ®óc, hµn: 8,46%; thî c¬ khÝ söa ch÷a m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n suÊt: 10,51%… so tæng lao ®éng tuyÓn dông cña tõng nghÒ. PhÇn lín lao ®éng tuyÓn dông trong n¨m lµ lao ®éng phæ th«ng vµ c«ng nh©n kü thuËt. Trong ®ã, lao ®éng phæ th«ng chiÕm tû lÖ 56,6% (n÷ 60,6%), c«ng nh©n kü thuËt: 34,7% (n÷ 33,5%). C¸c tû lÖ nµy thÊp ë lao ®éng trung cÊp chuyªn nghiÖp: 3,5% (n÷ 2,3%); cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn: 6,2% (n÷ 2,3%). Nh­ vËy, trong n¨m c¸c doanh nghiÖp ®· gi¶i quyÕt ®­îc mét sè l­îng ®¸ng kÓ chç lµm viÖc cho ®éi ngò c«ng nh©n. §éng th¸i gi¶m lao ®éng trong n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp vËn ®éng theo chiÒu h­íng tÝch cùc, xuÊt hiÖn nhiÒu chç lµm viÖc míi cho ng­êi lao ®éng. Trong 5 tØnh kh¶o s¸t cho thÊy, møc thu hót lao ®éng ®¹t cao ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc §ång Nai (9,5% TS lao ®éng ®ang lµm viÖc) §µ N½ng (7,7%); thÊp ë CÇn Th¬ (1,55%); Vinh (1,21%). Mét yÕu tè quan träng ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng viÖc lµm cao ë c¸c ®Þa ph­¬ng cã møc thu hót lao ®éng cao lµ do khu vùc doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m qua cã sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ h¬n so víi ®Þa h­¬ng kh¸c. 3. Nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng trong n¨m 2000 cña c¸c doanh nghiÖp. BiÓu sau cho thÊy nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng mét sè ngµnh trong n¨m 200 qua ®iÒu tra kÕ ho¹ch tuyÓn dông lao ®éng, ®¶m b¶o kÕ ho¹ch s¶n suÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. BiÓu nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng n¨m 2000 LÜnh vùc ho¹t ®éng Nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng B×nh qu©n mét doanh nghiÖp (ng­êi) Tû lÖ n÷ (%) 1. N«ng-L©m-Ng­ 4,9 13,6 2. Khai thøc má 5,1 27,8 3. CN chÕ biÕn 15,6 71,9 4. SX-PP ®iÖn-x©y dùng 10,1 5,9 5. Th­¬ng ngiÖp 6,5 55,8 6. VËn t¶i-Th«ng tin 4,9 19,9 7. Tµi chÝnh, tÝn dông vµ dÞc vô kh¸c 3,9 50,29 Tæng sè nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng trong n¨m 2000 cña 500 doanh nghiÖp quan s¸t lµ 5226 ng­êi, b»ng 2,78% tæng sè lao ®éng tùc tÕ ®ang lµm. §©y lµ con sè thÊp h¬n nhiÒu so víi nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng n¨m 1999 (2,78% so 14,26%). Tõ biÓu trªn cho thÊy, nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng b×nh qu©n trªn doanh nghiÖp cao nhÊt lµ ë ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn còng chØ ®¹t 15,6 ng­êi; s¶n suÊt ph©n phèi ®iÖn – x©y dùng: 10,1 ng­êi, c¸c ngµnh kh¸c cã nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng rÊt thÊp. XÐt theo tr×nh ®é chuyªn m«n – kü thuËt, nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng phæ th«ng cao nhÊt lµ 41,73%, tiÕp ®Õn c«ng nh©n kü thuËt: 39,56%, trung cÊp: 7,4%, cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 12,8%. §¸ng chó ý lµ n¨m 200 møc tuyÓn dông lao ®éng phæ th«ng cã gi¶m xuèng so víi n¨m 1999 (41,73% so 55,6%), trong khi lao ®éng c¸c lo¹i kh¸c cã t¨ng lªn: c«ng nh©n kü thuËt: 33,5% (1999) vµ 33,56% (2000); trung cÊp chuyªn nghiÖp: 3,5% (1999) vµ 7,43% (2000); cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 6,2% (1999) vµ 12,8% (2000). §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu vÒ sù t¨ng lªn cña cÇu lao ®éng kü thuËt trong ®iÒu kiÖn ¸p dông tiÕn bé khoa häc – kü thuËt. III. Mét sè ®Æc ®iÓm cña tuyÓn dông lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë c¸c tØnh phÝa b¾c. TuyÓn dông lao ®éng lµ kh©u quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng ®ãng gãp lao ®éng, kh¶ n¨ng ®¸p øng c«ng viÖc ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt - kinh doanh nhÞp nhµng, cã hiÖu qu¶. C«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng cßn lµ yÕu tè ®¶m b¶o æn ®Þnh quan hÖ lao ®éng, bÇu kh«ng khÝ quan hÖ lao ®éng, kh¶ n¨ng hîp t¸c lao ®éng, øng xö vµ th¸i ®é t¸c phong lµm viÖc... ChÝnh v× thÕ c«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng ®­îc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸c tØnh phÝa B¾c rÊt chó träng. Tõ thùc tÕ ®iÒu tra: Qua sè liÖu ®iÒu tra 110 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸c tØnh phÝa B¾c cho thÊy c¸c biÓu hiÖn chñ yÕu cña c«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng lµ: - Sè lao ®éng b×nh qu©n cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998 t¨ng 2,62% so víi lao ®éng b×nh qu©n n¨m 1997. XÐt trong n¨m 1997 th× sè lao ®éng gi¶m cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp lµ 6.667 ng­êi, sè lao ®éng t¨ng 8.789 ng­êi. Nh­ vËy, sè lao ®éng t¨ng thùc tÕ cña 110 doanh nghiÖp trong n¨m 1997 lµ 2.122 ng­êi. Trong tæng sè lao ®éng gi¶m cña n¨m 1997 nªu trªn th× 33,05% lµ kÕt thóc hîp ®ång lao ®éng, 1.28% bÞ sa th¶i do vi ph¹m kû luËt lao ®éng vµ 57,36% lao ®éng tù chÊm døt hîp ®ång lao ®éng v× l­¬ng thÊp, c­êng ®é lao ®éng cao, lµm thªm giê qu¸ møc (10% tæng sè doanh nghiÖp cã sè giê lµm thªm b×nh qu©n mét lao ®éng cao h¬n 200 giê/n¨m). Sè lao ®éng t¨ng thªm trong n¨m 1997 bao gåm 30,72% lµ do ký tiÕp hîp ®ång lao ®éng vµ 69,28% lµ tuyÓn mí. Sè lao ®éng t¨ng thªm chñ yÕu lµ ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc vµ gi¶m ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña Hång K«ng, Singapore. ViÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n (d­íi 6 th¸ng) theo mïa, vô vµ c«ng viÖc, sau ®ã ký kÕt l¹i hîp ®ång lao ®éng hoÆc sa th¶i lao ®éng lµ ph­¬ng ph¸p tuyÓn - sö dông lao ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông ®Ó ®æi míi lao ®éng hµng n¨m. T¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mét bé phËn lao ®éng (chiÕm kho¶ng 9,7% tæng sè lao ®éng) cã c«ng viÖc kh«ng æn ®Þnh lu«n cã nguy c¬ bÞ sa th¶i do phô thuéc vµo t×nh tr¹ng s¶n xuÊt - kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. - Trong sè lao ®éng ®­îc tuyÓn dông vµo lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc ®iÒu tra, lao ®éng ë ®é tuæi d­íi 29 chiÕm tû lÖ 54,7%, ë ®é tuæi tõ 30-40 tuæi lµ 32,26%, vµ trªn 40 tuæi lµ 13,04%. Sè lao ®éng d­íi 24 tuæi (12,1% tæng sè lao ®éng) phÇn lín lµ lao ®éng phæ th«ng ®­îc tuyÓn tõ n«ng th«n vµo lµm c¸c c«ng viÖc theo mïa, vô vµ c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Trong sè lao ®éng ë ®é tuæi trªn 30 ®­îc tuyÓn tõ khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc, khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp cã mét sè ng­êi ®­îc n¾m gi÷ vÞ trÝ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®iÒu hµnh ë mét sè kh©u, c«ng ®o¹n s¶n xuÊt - kinh doanh. Do tû träng c¸c chç lµm viÖc cã c­êng ®é cao, nhÞp ®é d©y chuyÒn s¶n xuÊt lín (l¾p r¸p « t«, xe m¸y, ®iÖn tö, may mÆc...) nªn viÖc tuyÓn dông lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã xu h­íng tuyÓn dông lao ®éng ë ®é tuæi d­íi 45 tuæi. - H×nh thøc tuyÓn dông lao ®éng: Theo quy ®Þnh cña luËt lao ®éng, tuyÓn dông lao ®éng cho doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thùc hiÖn qua hai kªnh: Trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ c¬ quan lao ®éng ®Þa ph­¬ng. Sau 30 ngµy, c¸c kªnh trªn kh«ng ®¸p øng th× doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc phÐp tù tuyÓn lÊy lao ®éng. Thùc tÕ ®iÒu tra ¬ c¸c doanh nghiÖp cho thÊy, 76,1% tæng sè lao ®éng ®­îc tuyÓn vµo lµm viÖc lµ do doanh nghiÖp tù tuyÓn, 23,39% lµ do trung t©m dÞch vô viÖc lµm. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do hÖ thèng trung t©m dÞch vô viÖc lµ, t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng kh«ng ®¸p øng ®­îc kÞp thêi vÒ sè l­îng, chÊt l­îng lao ®éng theo yªu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c c¬ quan ®Þa ph­¬ng ch­a cã mèi quan hÖ cung øng lao ®éng víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mét c¸ch chÆt chÏ. Theo ý kiÕn cña mét sè c¬ quan lao ®éng ®Þa ph­¬ng, thùc tÕ cßn cã hiÖn t­îng c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm thu lÖ phÝ kh«ng hîp lÖ tõ ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp lµm gi¶m søc hót cña c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm ®èi víi ng­êi lao ®éng vµ doanh nghiÖp. Tuy nhiªn còng thÊy r»ng, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë c¸c tØnh phÝa B¾c ®ßi hái chÊt l­îng lao ®éng tuyÓn dông cao (trong 1.100 lao ®éng ®ang cã viÖc lµm ®­îc pháng vÊn th× 93,27% ®· tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc, 86,1% ®· qua ®µo t¹o chuyªn m«n - kü thuËt) trong khi thÞ tr­êng lao ®éng ®Þa ph­¬ng cßn khan hiÕm lao ®éng ®· qua ®µo t¹o. ChÝnh v× thÕ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù tuyÓn lÊy lao ®éng tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc ®Ó ®µo t¹o theo yªu cÇu s¶n xuÊt - kinh doanh cña doanh nghiÖp (riªng n¨m 1997 sè l­ît ng­êi ®­îc ®µo t¹o b»ng 14,41% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc). Râ rµng, nguån lao ®éng ®· tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc dï ch­a qua ®µo t¹o còng ®­îc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chó ý khai th¸c, tuyÓn dông ®Ó ®µo t¹o vµ lµm viÖc. - §¸nh gi¸ cña doanh nghiÖp vÒ lao ®éng ®­îc tuyÓn dông: Theo ®¸nh gi¸ cña ng­êi sö dông lao ®éng c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× viÖc tuyÓn dông lao ®éng vµo lµm viÖc vµo lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc thùc hiÖn kh¸ kh¾t khe, nªn 93,53% tæng sè lao ®éng ®ang sö dông ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng viÖc cña doanh nghiÖp. Sè cßn l¹i (6,47% gåm 1.437 ng­êi cña 110 doanh nghiÖp) ch­a ®¸p ®­îc yªu cÇu c«ng viÖc do c¸c nguyªn nh©n kh¸c nhau. Trong sè ®ã nguyªn nh©n do tr×nh ®é chuyªn m«n yÕu chiÕm tû lÖ 45,46%, do t¸c phong lao ®éng lµ 46,63%, c¸c lý do kh¸c (th¸i ®é lao ®éng...) lµ 7,93%. Râ rµng lµ trong tuyÓn dông lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng nh÷ng chó träng ®Õn chuyªn m«n mµ cßn ®Õn c¸c phÈm chÊt kh¸c nh­ t¸c phong lao ®éng, kh¶ n¨ng hîp t¸c lao ®éng, øng xö x· héi trong lao ®éng... - Khã kh¨n trongtuyÓn dông lao ®éng: Trong sè c¸c doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra, sè doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong tuyÓn dông lao ®éng chiÕm tû lÖ 35,45% (49/110 doanh nghiÖp). Nguyªn nh©n khã kh¨n chñ yÕu cña tuyÓn dông lao ®éng lµ thiÕu lao ®éng theo lo¹i h×nh ngµnh nghÒ (lao ®éng nghÒ ®µo t¹o trªn thÞ tr­êng lao ®éng kh«ng phï hîp yªu cÇu tuyÓn dông cña doanh nghiÖp), chiÕm tû lÖ 63%. Cßn c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh­: møc tiÒn c«ng thÊp, ®Þa bµn khã kh¨n, hîp ®ång ng¾n h¹n vµ c«ng viÖc bÊp bªnh kh«ng thu hót ®­îc ng­êi lao ®éng lµ 37%. Ngoµi ra, mét bé phËn doanh nghiÖp (55,32% tæng sè lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng c¸c doanh nghiÖp) cã ý kiÕn chÊt l­îng lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng c¸c ®Þa ph­¬ng ch­a ®¸p øng yªu cÇu tuyÓn dông cña doanh nghiÖp, thñ tôc tuyÓn dông lao ®éng vµo lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn phøc t¹p (19,15% tæng sè doanh nghiÖp cã ý kiÕn), thñ tôc cÊp giÊy phÐp cho ng­êi lao ®éng vµo lµm viÖc t¹i ViÖt Nam ch­a nhanh chãng. Ch­¬ng III C¸c biÖn ph¸p cho c«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng TuyÓn dông lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®ang cã nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i, ®ßi hái c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt nhÊt c«ng tacs tuyÓn dông lao ®éng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, sö dông hiÖu qu¶ nguån lao ®éng dåi dµo cña c¸c ®Þa ph­¬ng. C¸c biÖn ph¸p cã thÓ lµ: + T¹o m«i tr­êng ph¸p luËt th«ng tho¸ng h¬n, phï hîp c¬ chÕ thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong tuyÓn dông lao ®éng, cho phÐp doanh nghiÖp tù tuyÓn chän trùc tiÕp lao ®éng ®Ó sö dông hoÆc ®Ó ®µo t¹o råi sö dông cã sù qu¶n lý cña c¬ quan lao ®éng ®Þa ph­¬ng. + N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm b»ng viÖc h­íng c¸c ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m vµo t­ vÊn viÖc lµm, cung øng lao ®éng, th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng ®Ó gãp phÇn hç trî cã hiÖu qu¶ vµo cung øng lao ®éng cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (kh«ng khuyÕn khÝch c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm lµm c«ng t¸c ®µo t¹o, kinh doanh, dÞch vô...). + T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, d¹y nghÒ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n - kü thuËt cao cho thÞ tr­êng lao ®éng c¸c tØnh phÝa B¾c. viÖc ®µo t¹o, d¹y nghÒ cã tÝnh ®Õn nhu cÇu sö dông lao ®éng theo ngµnh nghÒ, lo¹i h×nh lao ®éng (c«ng nh©n kü thuËt, trung cÊp chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn) cña doanh nghiÖp c¸c khu vùc kinh tÕ, kÓ c¶ khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. + Hoµn thiÖn quy ®Þnh thñ tôc tuyÓn dông lao ®éng vµ tæ chøc n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam; thñ tôc cÊp phÐp cho ng­êi lao ®éng n­íc ngoµi vµo lµm viÖc t¹i ViÖt Nam vµ khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i ®¶m b¶o thuËn lîi, nhanh chãng. + Thùc hiÖn viÖc huÊn luyÖn c¸c phÈm chÊt cÇn thiÕt cho ng­êi lao ®éng trong c¸c tr­êng ®µo t¹o, d¹y nghÒ phï hîp víi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ tr×nh ®é tæ chøc s¶n suÊt – kinh doanh, tæ chøc lao ®éng cao. + Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, tù do di chuyÓn søc lao ®éng gi÷a c¸c tØnh, c¸c khu vùc kinh tÕ trong vïng. Trªn c¬ së ®ã tr¸nh hiÖn t­îng chia c¾t thÞ tr­êng lao ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån lao ®éng x· héi. Ngoµi ra, ng­êi viÕt nµ xin ®­îc ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p cã tÝnh chÊt chung nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña tuyÓn dông nh©n lùc. * §µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé, chuyªn gia nh©n sù giái. Cã ®­îc ®éi ngò nµy th× ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc sÏ ®­îc lµm ®Õn n¬i ®Õn chèn. Ho¹t ®éng sÏ ®­îc h­íng dÉn vµ thùc hiÖn mét c¸c tØ mØ, cô thÓ vµ cã khoa häc. Do ®ã sÏ n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ cña tuyÓn dông nh©n lùc. * Tuú vµo ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, tuú theo m«i tr­êng kinh tÕ - x· héi mµ tiÕp thu cã chän läc c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕn bé, khoa häc ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. §Ó ¸p dông vµo thùc tÕ ë ViÖt Nam. C¸c ph­¬ng ph¸p tuyÓn dông ë c¸c n­íc ph¸t triÓn tiªn tiÕn vµ khoa häc nh­ng ch­a ch¾c khi ®em ¸p dông vµo thùc tÕ ViÖt Nam ®· ®em l¹i hiÖu qu¶, bëi v× mçi n¬i ®Òu cã v¨n ho¸ riªng vµ b¶n s¾c d©n téc riªng. ViÖc c¶i tiÕn c¸c ph­¬ng ph¸p ®ã sao cho phï hîp víi thùc tiÔn cña ViÖt Nam lµ nhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n trÞ. NÕu vÊn ®Ò nµy ®­îc gi¶i quyÕt th× cã lÏ ®ã lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vµ phæ biÕn nhÊt ë n­íc ta trong n¨m tíi. * Thay ®æi c¬ cÊu ®µo t¹o theo h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh kü thuËt vµ gi¶m bít c¸c khèi kinh tÕ - x· héi. §iÒu nµy cã vÎ xa vêi vµ lÖch víi néi dung cÇn ®Ò cËp cña ®Ò ¸n nµy, song ®ã l¹i lµ mét thùc tÕ ë ViÖt Nam. ViÖc thiÕu c¸c kü s­ cã tay nghÒ vµ thõa rÊt nhiÒu c¸c cö nh©n lµ ®iÒu ®· vµ ®ang x¶ ra trªn thÞ tr­êng lao ®éng. CÇn t¨ng l­îng kü s­ kh«ng chØ vÒ l­îng mµ cßn vÒ chÊt lµ mét nhu cÇu bøc xóc ®Ó theo kÞp yªu cÇu cña thÞ tr­êng. ViÖc ®µo t¹o å ¹t c¸c cö nh©n khèi kinh tÕ mµ kh«ng cã viÖc lµm phï hîp khi ra tr­êng lµ mét sù l·nh phÝ ghª gím. Kh«ng cã viÖc lµm phï hîp tÊt sÏ sinh ra hiÖn t­îng “tr¸i ngµnh, tr¸i nghÒ”. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn khã kh¨n lín cho ho¹t ®éng tuyÓn dông v× cã c«ng viÖc th× rÊt nhiÒu øng viªn phï hîp song cã nh÷ng «ng viÖc l¹i thiÕu øng viªn. * Cuèi cïng, chóng ta cÇn duy tr× vµ ph¸t triÓn lo¹i nhËt b¸o nh­ tê Mua & Ban. Nh÷ng tê nhËt b¸o nµy sÏ mang ®Õn th«ng tin vÒ lao ®éng mét c¸ch nhanh nhÊt vµ ®¹i chóng nhÊt cho nh÷ng ng­êi quan t©m. Nã lµ tèi khi tÝnh v¶ vÒ gi¸ c¶ vµ hiÖu qu¶. Nhê nã c¸c øng viªn vµ nhµ qu¶n trÞ sÏ bít ®­îc nhiÒu c«ng søc mµ ho¹t ®éng tuyÓn dông l¹i thu hót ®­îc nhiÒu øng viªn phï hîp h¬n. Tõ ®ã tuyÓn dông sÏ hiÖu qu¶ h¬n. KÕt luËn Nh­ vËy chóng ta ®· cã mét c¸i nh×n tæng quan vÒ ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc trong mét tæ chøc. Tuy ®¬n gi¶n, s¬ sµi vµ kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt song qua ®ã chóng ta còng thÊy ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy ®óng thêi ®iÓm cÇn thiÕt sÏ khiÕn c«ng viÖc cña doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch tr«i ch¶y vµ hiÖu qu¶. ViÖc sö dông ng­êi ®óng lóc, ®óng chç sÏ gióp c«ng ty cã mét c¬ cÊu hîp lý vµ ®éi ngò nh©n viªn thÝch hîp víi tõng lo¹i c«ng viÖc. §iÒu nµy sÏ dÉn tíi mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò kh¸c ®­îc gi¶i quyÕt nh­: tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc kh¸c, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, n©ng cao uy tÝn cña doanh nghiÖp... KÕt qu¶ cuèi cïng lµ lîi nhuËn ®¹t ®­îc cña doanh nghiÖp cµng lín sÏ gióp doanh nghiÖp t¸i s¶n xuÊt më réng vµ ph¸t triÓn. Ng­îc l¹i viÖc sö dông ng­êi kh«ng hîp lý sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ xÊu khã l­êng tr­íc ®­îc. ViÖc ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ lµ ®iÒu cã thÓ thÊy râ nhÊt. NÆng h¬n, doanh nghiÖp cã thÓ bÞ ph¸ s¶n. vËy cã thÓ nãi ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc trong mét tæ chøc lµ yÕu tè sèng cßn cña tæ chøc ®ã. Tr­íc khi lµm c«ng viÖc g× th× yÕu tè ®Çu tiªn ®­îc tÝnh ®Õn sÏ lµ con ng­êi. Cã nh©n lùc råi th× míi lo ®Õn m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, vËt liÖu,... ChÝnh con ng­êi sÏ sö dông nh÷ng nguån lùc ®ã ®Î biÕn thµnh kÕt qu¶ ®Çu ra. Nh­ vËy ho¹t ®éng tuyÓn dông nh©n lùc lµ khëi ®Çu cho mäi c«ng t¸c kh¸c. §Êt n­íc ViÖt Nam ®ang trªn ®­êng hoµ nhËp cïng thÕ giíi vµ nÒn kinh tÕ cña chóng ta còng ®ang dÇn hoµ nhËp víi kinh kÕ khu vùc vµ toµn cÇu. Chóng ta hµo nhËp chø kh«ng hoµ tan, vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng nÐt riªng, ®Æc s¾c vµ b¶n s¾c d©n téc. Ho¹t ®éng tuyÓn dông còng vËy; mét mÆt tiÕp thu, häc hái nh÷ng c¸i hay, nh÷ng ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, khoa häc cña n­íc ngoµi nh÷ng mÆt kh¸c chóng ta vÉn gi÷ truyÒn thèng nh©n ®¹o; gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi ch­a ®¹t tiªu chuÈn hoÆc cho ng­êi lao ®éng c¬ héi ®Ó hä bï lÊp nh÷ng thiÕu sãt cña m×nh... nghÜa lµ vÊn ®Ò ®Æt con ng­êi lªn trªn hÕt; thËm trÝ trªn c¶ c«ng viÖc. §©y lµ mét nÐt truyÒn thèng rÊt ¸ §«ng, tuy tr­íc m¾t cã thÓ hiÖu qu¶ c«ng viÖc sÏ kh«ng nh­ ý muèn nh­ng vÒ sau, vÒ dµi th× nã cã mét c¸i lîi kh«ng g× s¸nh ®­îc ®ã lµ lßng trung thµnh, sù tËn t©m tuyÖt ®èi cña nh©n viªn víi doanh nghiÖp. Cã lÏ ®ã sÏ lµ xu h­íng ho¹t ®éng tuyÓn dông ë nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cña thiªn niªn kû míi. §Õn ®©y chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh: TuyÓn dông lµ ho¹t ®éng then chèt cña qu¶n trÞ nh©n lùc trong mét tæ chøc. Tr­íc khi kÕt thóc, mét lÇn n÷a em xin c¶m ¬n thÇy gi¸o h­íng dÈn: TiÕn sÜ NguyÔn Ngäc Qu©n ®· h­íng dÉn ®Ó em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Môc lôc Tµi liÖu tham kh¶o 1. Qu¶n lý nh©n lùc cña doanh nghiÖp - GS.TS. §ç V¨n Phøc 2. TrÇn V¨n Hoan, Vò Duy Dù: 1998; Tæng quan vÒ thÞ tr­êng lao ®éng (B¸o Lao ®éng 10/2005) 3. Môc tuyÓn dông trªn trang Web (24h.com.vn) Vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o kh¸c.