Đề tài Thực trạng của việc thực hiện chính sách lãi suất tín dụng ở Việt Nam

ng©n hµng gi¶m chi phÝ ®Ó h¹ l·i suÊt cho vay vµ khèng chÕ chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng ë møc 0.35%/th¸ng, nªn NHNN ®· quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo trÇn l·i suÊt nh»m khèng chÕ l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ c¸c NHTM chØ ®­îc h­ëng chªnh lÖch 0,35%/th¸ng bao gåm c¶ phÝ, thuÕ, lîi nhuËn thay cho viÖc qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cô thÓ vµ xo¸ bá l·i suÊt cho vay theo thoÎ thuËn . ChÝnh s¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt võa qui ®Þnh trÇn l·i suÊt võa khèng chÕ chªnh lÖch nªn cã quan ®iÓm cho r»ng thùc chÊt cña nã lµ võa qui ®Þnh trÇn, võa qui ®Þnh sµn l·i suÊt. TrÇn l·i suÊt cho vay ®­îc qui ®Þnh nhiÒu møc trÇn kh¸c nhau, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cã nhiÒu lo¹i h×nh thøc tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng trªn c¸c ®Þa bµn kh¸c nhau, cung cÇu vèn kh¸c nhau, qui m« kh¸c nhau vµ do ®ã chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c nhau, nªn qui ®Þnh nhiÒu møc trÇn cho vay kh¸c nhau. Lóc ®Çu cã 4 lo¹i : TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n ( ¸p dông cho khu vùc thµnh thÞ) TrÇn l·i suÊt cho vay trung , dµi h¹n TrÇn l·i suÊt ¸p dông cho c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay trªn ®Þa bµn n«ng th«n TrÇn l·i suÊt cho vay cña quÜ tÝn dông nh©n d©n Gi÷a c¸c trÇn l·i suÊt nµy lóc ®Çu cã møc chªnh lÖch víi nhau kh¸ xa nh­ng sau mçi lÇn ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch nµy ®· rót ng¾n l¹i vµ chØ cßn chªnh lÖch Ýt. Mét thùc tÕ kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ n¬i cã chi phÝ cao , cho vay mãn nhá chi phÝ lín, rñi ro cao, thiÕu vèn lµ khu vùc n«ng th«n cã nhu cÇu vèn lín nh­ng huy ®éng t¹i chç ®­îc rÊt Ýt vµ chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng ë ®©y cao, nªn NHNN qui ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay n«ng th«n cao h¬n thµnh thÞ nh»m thu hót vèn tõ thµnh thÞ vÒ n«ng th«n cho vay b»ng c«ng cô l·i suÊt vµ b¶o ®¶m cho c¸c NHTM ë n«ng th«n bï ®¾p ®­îc chi phÝ. Nh­ng nhiÒu quan diÓm cho r»ng l·i suÊt cho vay n«ng th«n ph¶i thÊp h¬n hoÆc b»ng thµnh thÞ míi ­u ®·i n«ng nghiÖp, míi khuyÕn khÝch n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Cho nªn, víi quyÕt ®Þnh sè 39/1998/Q§/NHNN1 cña Thèng ®èc NHNN tõ 21/1/98 ®· xo¸ bá sù c¸ch biÖt vÒ l·i suÊt cho vay gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, rót tõ 4 møc trÇn cuèng cßn 3, kho¶ng c¸ch gi÷a chóng còng kh«ng xa nhau nh­ tr­íc vµ kh«ng qui ®Þnh chªnh lÖch 0,35%/th¸ng. Qui ®Þnh nµy cã ­u viÖt lµ gi¶m sù chªnh lÖch l·i suÊt cho vay s¶n xuÊt kinh doanh ë thµnh thÞ víi møc l·i suÊt cho hé n«ng d©n vay nh­ng ë n«ng th«n l¹i thiÕu vèn vµ kh«ng b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông nhÊt lµ ë khu vùc n«ng th«n. §èi víi l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ, NHNN còng khèng chÕ trÇn l·i suÊt cho vay vµ khi cã sù biÕn ®éng tû gi¸, ®· phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c«ng cô l·i suÊt vµ tû gi¸ nh­ khèng chÕ trÇn l·i suÊt tiÒn göi c¸c doanh nghiÖp ®Ó t¨ng c­êng qu¶n lÝ ngo¹i tÖ vµ chèng hiÖn t­îng ®«la ho¸. 5.Nh×n l¹i diÔn biÕn l·i suÊt tÝn dông n¨m 1999 võa qua: N¨m 1999 ,NHNN tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c TCTD ;trong kh«n khæ trÇn l·i suÊt cho vay ,TCTD ®­îc phÐp qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi cô thÓ phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vÒ vèn tÝn dông tõng giai ®o¹n ,nh»m më réng tÝn dông ,gãp phÇn quan träng vµo viÖc kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong n¨m võa qua. TrÇn l·i suÊt trong n¨m 1999 ®­îc NHNN ®iÒu chØnh liªn tôc ,phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t ,quan hÖ cung cÇu vèn tÝn dông t¹i tõng thêi ®iÓm vµ gãp phÇn thùc hiÖn gi¶i ph¸p kÝch cÇu vÒ ®Çu t­ cña ChÝnh phñ th«ng qua c¬ chÕ níi láng l·i suÊt tÝn dông.Cã thÓ nãi ®©y lµ n¨m NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông nhiÒu nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay ,l·i suÊt n¨m 1999 lu«n co sxu h­íng gi¶m sau c¸c lÇn ®iÒu chØnh ,cô thÓ nh­ sau : Ngµy 17/1/1999 ,Thèng ®èc NHNN cã chØ thÞ 01/1999/Ct-NHNN1 ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam cña c¸c NHTM quèc doanh ®èi víi kh¸ch hµng ë khu vùc thµnh thÞ tõ 1.2-1.25% /th¸ng xuèng 1.1-1.15%/th¸ng;c¸c TCTD kh¸c vÉn thùc hiÑntheo møc trÇn 1.2%/th¸ng ®èi víi cho vay ng¾n h¹n vµ 1.25%/th¸ng ®èi víi cho vay trun gvµ dµi h¹n. Ngµy29/05/1999 do nÒn kinh tÕ ®ang cã dÊu hiÖu thiÓu ph¸t ,t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i ,søc mua gi¶m sót .,Thèng ®èc NHNN ®· cã QuyÕt ®Þnh 184/199/Q§-NHNN1 vÒ viÖc ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam tõ 1.2-1.25%/th¸ng xuèng møc 1.15%/th¸ng ¸p dông chung cho c¸c TCTD cho vay trªn ®Þa bµn thµnh thÞ vµ n«ng th«n .Cïng víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay ,NHNN cßn gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NH tõ 1%/th¸ng vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn vÒ cho vay chØ ®Þnh thu mua t¹m tr÷ xuÊt khÈu 0.9%/th¸ng xuèng thèng nhÊt mét møc lµ 0.85%/th¸ng.Nh­ vËy ,tõ th¸ng 6/1999 tõ chç nhiÒu trÇn l·i suÊt ng¾n ,trung ,dµi h¹n ,trÇn l·i suÊt cho vay khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n kh¸c nhau ®· thèng nhÊt mét tr©n f¸p dông chung cho c¸c TCTD ,kh«ng ph©n biÖt quèc doanh hay cæ phÇn . Th¸ng 9/1999,Thèng ®èc NHNN cã chØ thÞ 05/1999/CT-NHNN1 ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam cña c¸c NHTM qèc doanh ®èi víi kh¸ch hµng ë khu vùc thµnh thÞ tõ 1.05%/th¸ng xuèng 0.95%/th¸ng §©y lµ mét b­íc tiÕn chÝnh trong chÝnh s¸ch l·i suÊt ,t¹o thÕ chñ ®éng h¬n cho c¸c TCTD trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay phï hîp víi ®iªï kiÖn vÒ chi phÝ ,cung cÇu víi trªn tõng vïng kh¸c nhau vµ møc ®é rñi ro cña tõng kho¶n vay ,t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ¸p dông c¬ chÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN theo l·i suÊt c¬ b¶n T×nh h×nh ®iÒu hµnh l·i suÊt Nh÷ng sai lÇm cò Trong thêi k× quan liªu tr× trÖ tr­íc n¨m 1988, l·i suÊt cña ViÖt Nam kh«ng theo qui luËt l·i suÊt thùc nªn l·i suÊt ©m do NHNN ¸p ®Æt lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra vµ kÐo dµi l¹m phÊt phi m·. §Õn th¸ng 3.89, qui luËt l·i suÊt thùc míi ®­îc c«ng nhËn nh­ng t­ t­ëng l·i suÊt ng©n hµng ph¶i ¸p s¸t l·i suÊt thÞ tr­êng ®· dÉn ®Õn l·i suÊt tiÕt kiÖm cùc k× cao 12%/th¸ng mÆc dï tû lÖ lËm ph¸t nöa cuèi n¨m 1988 chØ cßn 7%/th¸ng , th¸ng 5/89 cßn 0,87%. L·i suÊt cùc k× cao vÉn cßn ¶nh h­ëng t©m lÝ ®Õn ngµy nay, ng­êi göi tiÒn ®ßi hái l·i suÊt cao. N¨m 1994, NHNN c«ng bè chñ tr­¬ng h¹ l·i suÊt trong cuéc häp Gi¸m ®èc ®Çu n¨m. Nh­ng chñ tr­¬ng nµy kh«ng ®­îc thùc hiÖn víi lÝ do tû lÖ l¹m ph¸t bÞ ®Èy cao lªn gÊp ®«i n¨m 1993. Trong 3 n¨m chËm h¹ l·i suÊt, tiÒn göi c¸c ng©n hµng chØ sö dông hÕt mét nöa. C¸c doanh nghiÖp ®· Ì cæ ra g¸nh mét l·i suÊt cao ®Ó tr¶ cho nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi ®em ngo¹i tÖ vµo ®æi lÊy VND ®Ó göi tiÕt kiÖm víi l·i suÊt cao gÊp 4-5 lÇn l·i suÊt thÕ giíi trong hµng lo¹t sæ tiÕt kiÖm hµng tû ®ång mét sæ. V× vËy, khi dån dËp h¹ 3 lÇn l·i suÊt trong n¨m 1996, sè d­ nguån vèn tiÒn göi ®· gi¶m ®ét ngét vµo quÝ 4 n¨m ®ã, chuyÓn c¸c NHTM tõ vÞ thÕ thõa vèn sang thiÕu vèn. Céng víi c¸i v« lÝ lµ b¾t c¸c NHTM ph¶i g¸nh chÞu sè lç do thùc hiÖn chÝnh s¸ch h¹ l·i suÊt, vµ ¸p ®Æt chªnh lÖch l·i suÊt 0,35%, c¸c NHTM vµ nhÊt lµ c¸c ng©n hµng cæ phÇn ®· bÞ gi¶m lîi nhuËn nÆng nÒ. Tµi chÝnh vÉn duy tr× møc thuÕ lîi tøc 45% vµ cho r»ng tû lÖ ®ã vÉn phï hîp, céng víi viÖc tÝnh thuÕ kh«ng cho ghi c¸c kho¶n chi phÝ trÝch tr­íc ®· dån c¸c ng©n hµng vµo t×nh tr¹ng hÇu nh­ kh«ng tÝch luü ®­îc vèn. ViÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ v× vËy hÇu nh­ kh«ng thùc hiÖ ®­îc. C¸c NHTM ®· yÕu vµ ®Ó nî qu¸n h¹n, nî xÊu t¨ng cao l¹i bÞ suy yÕu thªm v× nh÷ng chÝnh s¸ch dån c¸c NHTM vµo chç khong duy tr× ®­îc tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. N¨m 1997, l·i suÊt cho vay trÇn l¹i ®­îc h¹ xuèng cßn 1% ®Ó kÝch thÝch kinh tÕ ph¸t triÓn, nh­ng c¸c ng©n hµng cæ phÇn kh«ng t¸n thµnh v× c¸c n­íc l¸ng giÒng ph¶i n©ng l·i suÊt tiÒn göi lªn ®Ó chèng lµn sãng rót tiÒn göi ra khái ng©n hµng ®Ó mua USD.§Ó phßng ngõa c¬n b·o tiÒn tÖ cã thÓ l­ít qua, c¸c ng©n hµng trong n­íc còng ph¶i gi÷ l·i suÊt gÇn nh­ cò, ®Õn møc l·i suÊt tiÒn göi cã k× h¹n chØ cßn chªnh víi l·i suÊt cho vay tõ 0,05% ®Õn 0,1% gg©y lç vÒ tÝn dông.. Céng thªm vµo ®ã, tin tøc c¸c vô Epco, Minh Phông lµm cho mét sè ng­êi göi tiÒn ®æ x« vµo rót tiÒn göi ë c¸c ng©n hµng mµ hä nghi lµ cã cho 2 c«ng ty nµy vay. C¸c ng©n hµng nµy bÞ mét phen hó vÝa ph¶i vay cao , vay cÊu bªn ngoµi ®Ó ®èi phã kÞp thêi vµ khi ®· gi¶i thÝch lµm dÞu c¬n sèt rót tiÒn th× ®· phaØ t¨ng chi phÝ ®Õn møc tû suÊt lîi nhuËn gi¶m h¼n. NHNN ®· kh«ng cã lo¹i tÝn dông ®iÒu chØnh nh­ ë Mü ®Ó øng phã cho vay tiÕp quÜ kÞp thêi vµo nh·ng lóc khã kh¨n nh­ vËy l¹i thê ¬ víi t×nh tr¹ng ph¶i gi¶m m¹nh lîi nhuËn nªn c¸c NHTM ®· ph¶n øng kh¸ m¹nh. V× vËy, ®Çu n¨m 1998, NHNN ®· ph¶i n©ng l·i suÊt trÇn lªn 1,2%, lµm cho chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cã ®­îc c¶i thiÖn h¬n nh­ng vÉn cßn qu¸ thÊp kh«ng ®ñ ®¶m b¶o tû suÊt lîi nhuËn ngµnh Ng©n hµng xÊp xØ lîi nhuËn b×nh qu©n vµ kh«ng hÊp dÉn ng­êi mua cæ phiÕu ng©n hµng. Mét ng©n hµng quèc doanh n©ng ngÇm l·i suÊt b»ng c¸ch tr¶ l·i tr­íc, lªn ®Õn 1,167% vµ 1,357% s¸t nót vµ v­ît l·i suÊt trÇn cho vay trong mét ®ît huy ®éng vèn ®ét xuÊt ®Çu n¨m 1998 cµng lµm cho cuéc ch¹y ®ua n©ng l·i suÊt tiÒn göi lªn ®Õn møc nguy hiÓm. §Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng tÝn dông ViÖt Nam N­íc ta ®æi míi xuÊt ph¸t tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu khi kinh tÕ thÞ tr­êng míi tho¸t ra khái møc s¶n xuÊt cña chÕ ®é phong kiÕn. V× vËy, thÞ tr­êng tÝn dông vÉn bao hµm c¶ thÞ tr­êng cho vay nÆng l·i ë vïng n«ng th«n réng lín vµ ngay c¶ ë c¸c chî ë thµnh phè. L·i suÊt cho vay ë c¸c chî thµnh phè lµ 3%-4%, l·i suÊt tiÒn göi lµ 1,5-2%. ë n«ng th«n, l·i suÊt thÞ tr­êng còng lµ 3-4%. V× vËy, n«ng d©n rÊt mõng khi ®­îc vay víi l·i suÊt “sÐ rµo” tíi 3-3,3% n¨m 1996 cña c¸c ng©n hµng n«ng th«n. Tû lÖ ng­êi göi tiÒn ng©n hµng ë n­íc ta , n¨m 1994, ®­îc mét tµi liÖu n­íc ngoµi ­íc tÝnh chØ cã 6% d©n sè. §Æc biÖt ë n«ng th«n miÒn Nam, ng­êi n«ng d©n cã thãi quen mua vµng cÊt tr÷. MiÒn B¾c ®· cã phongtrµo göi tiÕt kiÖm kh¸ cao ë n«ng th«n håi kh¸ng chiÕn chèng Mü víi c¸c hîp t¸c x· tÝn dông x·. Nh­ng phong trµo nµy ®· tan vì v× l·i suÊt ©m trong thêi k× l¹m ph¸t phi m· vµ ch­a håi phôc. T×nh h×nh nµy t¹o ra ®Æc ®iÓm: thÞ tr­êng tÝn dông ë n­íc ta kh«ng ®ång nhÊt vµ tù nhiªn tån t¹i nh÷ng l·i suÊt kh¸c biÖt kh¸ xa ë c¸c vïng kh¸c nhau, do cung cÇu tÝn dông kh¸c nhau. Nã ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng cã lóc l·i suÊt tiÒn göi cña mét vµi ng©n hµng ë thµnh phè cao h¬n c¶ l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng kh¸c g©y ra t×nh tr¹ng ph¶i ®ång lo¹t n©ng l·i suÊt ®Ó tr¸nh bÞ hót mÊt tiÒn göi. N­íc ta míi cã tõng m¶nh thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ nh­ thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c ho¹t ®éng kh«ng th­êng xuyªn vµ cung cÊp kh«ng ®ñ l­îng tÝn phiÕu cho thÞ tr­êng liªn ng©n hµng qua nh÷ng ®Êu thÇu qu¸ Ýt ái. ThÞ tr­êng liªn ng©n hµng ®· cã tõ l©u nh­ng hÇu nh­ kh«ng ho¹t ®éng v× c¸c ng©n hµng Ýt vay m­în lÉn nhau hoÆc vay m­în trùc tiÕp qua b¶o ®¶m b»ng tÝn phiÕu kho b¹c . §Õn khi l­îng tÝn phiÕu kho b¹c c¹n dÇn do kh«ng ph¸t hµnh thªm th× hÇu nh­ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng kh«ng cßn ho¹t ®éng. NHNN sö dông vèn ph¸t hµnh qua tÝn dông b»ng c¸ch cung øng nguån vèn trùc tiÕp cho c¸c ng©n hµng quèc doanh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng lo¹i cho vay ­u ®·i nh­ cho vay mua g¹o xuÊt khÈu. §ã lµ trë ng¹i rÊt lín cña viÖc h×nh thnµh l·i suÊt thÞ tr­êng cã sù chØ ®¹o cña l·i suÊt c¬ b¶n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n s¾p h×nh thµnh thÝ ®iÓm ë ViÖt Nam trong bèi c¶nh khñng ho¶ng tiÒn tÖ diÔn ra trªn c¸c ch©u lôc vµ nh÷ng ®ßi hái ph¶i c¶i c¸ch thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi khiÕn ta ph¶i c¶nh gi¸c vµ thËn träng . Nh­ng suy tõ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n c¸c n­íc, cã thÓ h×nh dung ra hai h­íng mua b¸n chøng kho¸n sÏ x¶y ra khi khai tr­¬ng 2 trung t©m giao dÞch chøng kho¸n: H­íng thø nhÊt lµ viÖc c¹nh tranh mua nh÷ng cæ phiÕu cã cæ tøc cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm. Ng­êi mua nhiÒu, ng­êi b¸n Ýt ( v× muèn gi÷ lÊy ®Ó h­ëng cæ tøc cao) sÏ ®Èy gi¸ cæ phiÕu nµy lªn cao h¬n møc b×nh th­êng. H­íng thø hai lµ b¸n tèng th¸o nh÷ng cæ phiÕu cã cæ tøc thÊp h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm. ThÞ gi¸ cæ phiÕu h¹ thÊp qu¸ cã thÓ g©y ®æ v÷ ng©n hµng. Nh­ vËy sÏ lËp tøc h×nh thµnh l·i suÊt tù ph¸t cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ mµ ¶nh h­ëng cña nã tíi l·i suÊt tÝn dông sÏ kh«ng nhá. Nh÷ng mÆt ®­îc c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn §iÒu hµnh l·i suÊt theo trÇn lµ NHNN chØ qu¶n lÝ l·i suÊt cho vay tèi ®a, dÇn tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt theo ®Þnh h­íng cña NghÞ quyÕt Tw 4. Trong ph¹m vi trÇn l·i suÊt ®· qui ®Þnh, c¸c TCTD ®­îc tù do Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi cô thÓ mét c¸ch linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng, t×nh h×nh cung cÇu vèn , chÝnh s¸ch kh¸ch hµng vµ c¹nh tranh cña tõng TCTD vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm, chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau. §iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt theo trÇn khuyÕn khÝch c¸c TCTD trong viÖc c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ t¨ng c­êng vai trß tù chñ trong kinh doanh tiÒn tÖ , chñ ®éng trong viÖc ®iÒu hoµ quan hÖ cung cÇu vÒ vèn kinh doanh b»ng c«ng cô l·i suÊt mét c¸ch linh ho¹t, nh¹y bÐn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc qui ®Þnh cho vay theo trÇn l·i suÊt t¹o ra mÆt b»ng chung vÒ l·i suÊt cho vay trong ph¹m vi c¶ n­íc, xo¸ bá t×nh tr¹ng cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn v­ît xa c¸c møc l·i suÊt do NHNN qui ®Þnh. C¸c TCTD kh«ng cho vay víi l·i suÊt v­ît trÇn, b¶o vÖ ®­îc lîi Ých cña ng­êi vay, t¹o mÆt b»ng vÒ ph©n phèi lîi nhuËn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi c¸c TCTD vµ ng­êi göi tiÒn. §¶m b¶o ®­îc vai trß qu¶n lÝ Nhµ n­íc cña NHNN vÒ l·i suÊt vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN. Nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt ViÖc qui ®Þnh cho vay theo trÇn l·i suÊt cña NHNN, thùc chÊt lµ c¸c TCTD ®­îc cho vay theo møc trÇn tèi ®a. V× vËy mét sè TCTD ®· cã xu h­íng lu«n cho v©y hÕt trÇn l·i suÊt ®Ó ®¹t møc lîi nhuËn tèi ®a. Kh«ng ph©n biÖt c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n thuËn lîi vµ cung cÇu vÒ vèn kh¸c nhau. ViÖc qui ®Þnh chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn lµ 0,35%/th¸ng trong thêi k× ®Çu ®· t¹o nªn sù gß bã, cøng nh¾c vµ triÖt tiªu tÝnh c¹nh tranh, tÝnh chñ ®éng tù chñ trong kinh doanh cña c¸c TCTD. Thùc tr¹ng cña viÖc gi¶m l·i suÊt trong chÝnh s¸ch kÝch cÇu ë ViÖt Nam hiÖn nay. Nguyªn nh©n t¹i s©o NHNN ®· gi¶m l·i suÊt trÇn ®Õn 4 lÇn mµ môc tiªu kÝch cÇu vÉn ch­a thùc hiÖn ®­îc? T×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi Theo b¸o c¸o míi nhÊt cña IMF ,trong n¨m 1998, nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¨ng tr­ëng chËm l¹i ë tèc ®é h¬n 2% so víi møc 3,5% cña n¨m 1997 vµ ë tõng khu vùc ®Òu cã nh÷ng khã kh¨n trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ch©u ¸ ®ang lón s©u h¬n vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ khi nÒn kinh tÕ cña c¶ Ma-lai-xia, Hµn quèc bÞ gi¶m sót trong 3 quÝ liªn tiÕp. Hai n­íc nµy ®· gia nhËp nhãm c¸c n­íc vµ khu vùc suy tho¸i kinh tÕ. Sù hçn lo¹n vÒ ngo¹i hèi ®· dÉn ®Õn sù gi¶m sót ®ét ngét vÒ xuÊt khÈu, c¸c thÞ tr­êng cæ phiÕu vµ bÊt ®éng s¶n suy sôp, thÊt nghiÖp trµn lan, møc tiªu dïng gi¶m m¹nh, nh÷ng vô ph¸ s¶n vµ sè c«ng ty bÞ ®ãng cöa t¨ng lªn. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ hµng ®Çu t¹i ViÖn nghiªn cøu NhËt B¶n: “ Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë ch©u ¸ ®ang ngµy cµng nghiªm träng. Trong khi ®ã, nÒ kinh tÕ Trung Quèc- ®éng lùc thóc ®Èy ®èi víi nÒn kinh tÕ ch©u ¸- ®ang sa sót v× xuÊt khÈu vµ nhu cÇu trong n­íc gi¶m ®¸ng kÓ do ¶nh h­ëng tiªu cùc cña n¹n lôt vµ khñng ho¶ng tõ c¸c n­íc ch©u ¸ kh¸c”. T×nh h×nh kinh tÕ yÕu kÐm ë ch©u ¸ ®· ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ NhËt B¶n trong khi møc t¨ng tr­ëng ©m cña NhËt l¹i t¸c ®éng trë l¹i ch©u ¸. NÕu NhËt kh«ng phôc håi nÒn kinh tÕ cña m×nh, n­íc nµy vµ ch©u ¸ cã thÓ g©y ra mét cuéc suy tho¸i trªn toµn thÕ giíi. §©y lµ ®iÒu ®Æc biÖt ®¸ng lo ng¹i nÕu nÒn kinh tÕ Mü b¾t ®Çu suy yÕu tr­íc khi NhËt b¾t ®Çu phôc håi. Theo IMF, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ch©u ¸ n¨m 1998 chØ ®¹t kho¶ng 1,8%. Xu h­íng gi¶m l·i suÊt trªn thÕ giíi Gi¶m l·i suÊt ®­îc xem lµ mét ph­¬ng thøc truyÒn thªm sinh khÝ cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang suy yÕu hiÖn nay qua kÝch thÝch nhu cÇu tiªu dïng. IMF c¶nh b¸o t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi ®ang ngµy cµng gi¶m sót vµ ®­a ra lêi kªu gäi c¸c quèc gia hµng ®Çu h·y s½n sµng gi¶m l·i suÊt ®Ó chèng l¹i nguy c¬ suy tho¸i. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt do IMF s¾p ®Æt vµ sù ph¸ gi¸ c¹nh tranh ë c¸c n­íc thÞ tr­êng míi næi ®· lµm l·i suÊt thùc ë ®©y lªn qu¸ cao, c¸c ng©n hµng kh«ng cho vay, c¸c doanh nghiÖp ®ang ®i vµo ph¸ s¶n. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt sai lÇm cña IMF ®ang lµm cho t×nh h×nh vèn ®· tåi tÖ cµng trë nªn tåi tÖ h¬n nhiÒu. T¹i c¸c n­íc ph­¬ng T©y vµ NhËt, lËm ph¸t tiªu dïng ®· gi¶m m¹nh nh­ng c¸c NHNN vÉn gi÷ nguyªn l·i suÊt c¬ b¶n ng¾n h¹n, thËm chÝ cßn t¨ng l·i suÊt nµy. V× vËy, l·i suÊt thùc trung b×nh ë NhËt, Anh, Ph¸p...®· t¨ng gÊp 2 lÇn tõ th¸ng ®Çu cña n¨m 97, tõ møc 1,2 lªn 2,4%. Theo c¸c nhµ kinh tÕ cÇn cã sù phèi hîp gi¶m l·i suÊt trªn toµn cÇu mµ ng­êi ®øng ®Çu ph¶i lµ Mü, ®iÒu nµy sÏ lµ hµnh ®éng duy nhÊt quan träng ®Ó æn ®Þnh sù suy tho¸i toµn cÇu, vµ b©y giê chÝnh lµ thêi ®iÓm hµnh ®éng. T¹i Mü: trong vßng 2 th¸ng qua, Mü ®· 3 lÇn liªn tiÕp gi¶m l·i suÊt. T¹i ch©u ¸: ®ång tiÒn c¸c n­íc ch©u ¸ ®ang dÇn ®­îc phôc håi, lµ c¬ së ®Ó c¸c n­íc nµy gi¶m l·i suÊt, khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¹i Th¸i Lan, theo Bé tr­ëng tµi chÝnh, l·i suÊt c¬ b¶n sÏ gi¶m Ýt nhÊt lµ 1,5% vµo cuèi n¨m nay. L·i suÊt c¬ b¶n hiÖn nay ë Th¸i Lan lµ 14,25% vµ thÞ tr­êng ®ang kªu gäi gi¶m l·i suÊt. ¤ng cho biÕt cuèi n¨m nay l·i suÊt cã thÓ sÏ ë møc d­íi 13%. T¹i Trung Quèc , ngµy7/12/98, NHT¦ quyÕt ®Þng c¾t gi¶m 0,5% l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay. §©y lµ lÇn thø 3 NHT¦ Trung quèc c¾t gi¶m l·i suÊt trong n¨m 99 nh»m hç trî cho khu vùc doanh nghiÖp quèc doanh kÐm hiÖu qu¶ , ng¨n chÆn nguy c¬ gi¶m ph¸t. Nguyªn nh©n trong n­íc Nguyªn nh©n cña c¸c ®ît ®iÒu chØnh lµ t×nh tr¹ng thiÓu ph¸t diÔn ra trong nÒn kinh tÕ tõ ®Çu n¨m nay: lo¹i trõ hai th¸ng ®Çu n¨m chØ sè gi¸ tiªu dïng th¸ng sau t¨ng so víi th¸ng tr­íc do nhu cÇu tiªu dïng cña d©n c­ t¨ng lªn trong dÞp TÕt Nguyªn ®¸n; tõ th¸ng 3 tíi th¸ng 8, chØ sè gi¸ tiªu dïng liªn tôc gi¶m xuèng vµ so víi thêi ®iÓm cuèi th¸ng 12/98, chØ sè gi¸ tiªu dïng chØ t¨ng 0,8%. MÆt kh¸c, do chØ sè gi¸ tiªu dïng thÊp dÉn ®Õn tiÒn göi cña d©n c­ vµo hÖ thèng ng©n hµng t¨ng lªn kh¸ m¹nh, trong khi ®ã ®Çu ra cña c¸cNHTM l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n, vèn ø ®äng trong hÖ thèng ng©n hµng kh¸ lín do t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong nÒn kinh tÕ bÞ ®Þnh trÖ. ThËm chÝ trong tr­êng hîp c¸c TCTD ®· buéc ph¶i gi¶m l·i suÊt huy ®éng th× khèi l­îng tiÒn göi tiÕt kiÖm còng t¨ng kh¸ m¹nh, bëi v× trong khi l¹m ph¸t 6 th¸ng ®Çu n¨m chØ lµ 2,3%/n¨m th× trÇn l·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n lµ 0,85%/th¸ng ( !0,2%/n¨m),nh­ vËy ng­êi göi tiÕt kiÖm vÉn thu ®­îc l·i thùc lªn ®Õn 7,9%/n¨m. §©ylµ mét tû lÖ lîi nhuËn hÊp dÉn vµ an toµn trong ®iÒu kiÖn ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn nay ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, lîi nhuËn thÊp vµ rñi ro kinh doanh lín. Bªn c¹nh nguyªn nh©n l·i suÊt thùc vÉn cßn cao, cßn c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh­: ®èi víi nh÷ng ng­êi cã l­îng tiÒn tiÕt kiÖm nhá, kh«ng cã kh¶ n¨ng kinh doanh th× dï l·i suÊt cã thÊp th× vÉn lµ cã l·i , vèn vÉn ®­îc b¶o toµn. Nh÷ng ng­êi cã l­îng tiÒn tiÕt kiÖm lín th× kh«ng cã c¬ héi ®Çu t­ do ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp, rñi ro cao, trong khi ng­îc l¹i göi tiÒn vµo ng©n hµng th× rñi ro thÊp vµ lîi nhuËn cao, chi dïng còng kh«ng lín v× ®a sè tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu trung b×nh tèi thiÓu hiÖn nay; cho dï l·i suÊt cho vay ®· gi¶m kh¸ m¹nh song c¸c doanh nghiÖp vÉn kh«ng d¸m vay v× tû suÊt lîi nhuËn cña hä vÉn thÊp h¬n so víi tû lÖ l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng, do vËy, nÕu tiÕp tôc vay vèn ng©n hµng ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh th× víi viÖc lîi nhuËn kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ l·i ng©n hµng sÏ lµm t×nh tr¹ng nî nÇn cña doanh nghiÖp cµng nÆng thªm ( thªm vµo ®ã lµ sù gi¶m gi¸ hµng tiªu dïng liªn tôc trong thêi gian qua cµng lµm kh¶ n©­ng thua lç t¨ng lªn) . Víi mét phÐp tÝnh ®¬n gi¶n chóng ta cã thÓ dÔ dµng tÝnh ra ®­îc møc trÇn l·i suÊt cho vay hiÖn nay vµo kho¶ng 10-11%/n¨m, liÖu cã bao nhiªu phÇn tr¨m doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay kinh doanh ®¹t tû suÊt lîi nhuËn cao h¬n møc l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng ®Ó d¸m vay vèn ng©n hµng më réng s¶n xuÊt kinh doanh; ®èi víi khu vùc n«ng th«n, cho dï nhu cÇu tiªu dïng , nhÊt lµ hµng tiªu dïng ®èi víi c¸c lo¹i hµng t­ liÖu s¶n xuÊt lµ rÊt lín song còng kh«ng thÓ vay ®­îc v× thñ tôc qu¸ ohøc t¹p, kh«ng cã vËt cÇm cè ®Ó thÕ chÊp vµ còng gÇn nh­ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî do tû lÖ l·i suÊt cho vay ch­a hîp lÝ. Tãm l¹i, do sù nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i c¸c s¶n phÈm ®Çu t­ tµi chÝnh ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tiÒn göi tiÕt kiÖm ng©n hµng vÉn t¨ng trong khi l·i suÊt huy ®éng liªn tôc gi¶m xuèng. Môc ®Ých cña viÖc gi¶m l·i suÊt C¸c quan chøc ng©n hµng cho r¨ng ®©y lµ mét quyÕt ®Þnh quan träng nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng ¾ch t¾c ®Çu ra tÝn dông trong t×nh h×nh nÒn kinh tÕ ®ang cã nhiÒu h­íng ®i xuèng nh­ hiÖn nay; gãp phÇn kÝch thÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ t¹o sù chñ ®éng h¬n cho c¸c tæ chøc tÝn dông trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi vµ cho vay phï hîp víi ®iÒu kiÖn vÒ chi phÝ , cung cÇu vèn trong tõng vïng kh¸c nhau vµ møc ®é rñi ro cña tõng kho¶n vay. PhÇn ba: Xu h­íng – gi¶i ph¸p ®Ó ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông. Mét sè v­íng m¾c ph¸p lÝ gi÷a l·i suÊt ng©n hµng víi c¸c qui ®Þnh vÒ l·i suÊt Trong c¸cv¨n b¶n ph¸p luËt. C¸c qui ®Þnh liªn quan ®Õn l·i suÊt cho vay trong Bé luËt d©n sù Møc trÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c TCTD hiÖn nay ®­îc NHNN qui ®Þnh t­¬ng ®èi râ rµng, t­¬ng øng víi 2 lo¹i thêi h¹n: cho vay ng¾n h¹n vµ trung- dµi h¹n. Nh­ng khi lÊy nã lµm c¨n cø ®Ó thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh vÒ thêi h¹n vµ l·i suÊt cho vay theo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c l¹i ph¸t sinh kh«ng Ýt v­íng m¾c. Kho¶n 1 ®iÒu 473 Bé luËt d©n sù qui ®Þnh l·i suÊt cho vay do c¸c bªn tho¶ thuËn nh­ng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 50% cña l·i suÊt cao nhÊt do NHNN qui ®Þnh ®èi víi lo¹i cho vay t­¬ng øng. Theo quyÕt ®Þnh sè 39/1998/Q§-NHNN1 ngµy 17/1/98 cña Thèng ®èc NHNN, qui ®Þnh vÒ l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam th× hiÖn nay cã 2 møc l·i suÊt cao nhÊt : cho vay ng¾n h¹n lµ 1,2%/th¸ng vµ cho vay trung-dµi h¹n lµ 1,25%/th¸ng . Nh­ng theo ®iÒu 10 qui chÕ cho vay cñaTCTD ®èi víi kh¸ch hµng ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh 324/1998/Q§-NHNN1 ngµy 30/9/98 cña Thèng ®èc NHNN, th× cho vay ng¾n h¹n vµ cho vay trung, dµi h¹n ®Òu cã thÓ lµ 12 th¸ng. Kh«ng hiÓu lÝ do g× mµ thêi h¹n cho vay l¹i cã sù thay ®æi, dÉn ®Õn 1 thêi ®iÓm trïng lÆp khi ph¶i ¸p dông l·i suÊt theo ®iÒu 473 Bé luËt d©n sù. Tõ tr­íc ®Õn nay, trong c¸c thÓ lÖ vµ v¨n b¶n liªn quan vÒ tÝn dông cña NHNN ®Òu qui ®Þnh: cho vay ng¾n h¹n lµ lo¹i cho vay cã thêi h¹n kh«ng qu¸ 12 t¸ng . Nh­ng ®èi víi 1 sè ngµnh , khi vËn dông c¸c v¨n b¶n cña NHNN l¹i x¸c ®Þnh vµ h­íng dÉn kh¸c vÒ thêi h¹n cho vay. T¹i ®iÓm b, môc 1, phÇn I Th«ng t­ liªn tÞch sè 01/TTLT ngµy 19/6/97 cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, Viªn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao Bé t­ ph¸p vµ Bé tµi chÝnh, h­íng dÉn viÖc xÐt xö vµ thi hµnh ¸n vÒ tµi s¶n. Theo quyÕt ®Þnh sè 26/Q§-NH1, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tèi ®a lµ 1,25%/th¸ng, tøc l·i suÊt qu¸ h¹n tèi ®a lµ 1,875%/th¸ng chø kh«ng ph¶i lµ 2,025%/th¸ng theo nh­ h­íng dÉn cña th«ng t­ liªn tÞch. C¸c qui ®Þnh liªn quan ®Õn l·i suÊt tiÕt kiÖm trong Bé luËt lao ®éng vµ Bé luËt d©n sù Trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, kÓ tõ ngµy 1/1/96, viÖc NHNN kh«ng cßn qui ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c møc l·i suÊt tiÕt kiÖm lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Nh­ng hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu qui ®Þnh ph¸p luËt c¨n cø vµo l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm do NHNN qui ®Þnh: Kho¶n 1 ®iÒu 59 Bé luËt lao ®éng qui ®Þnh “ ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng trùc tiÕp, ®Çy ®ñ, ®óng thêi h¹n vµ t¹i n¬i lµm viÖc. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt ph¶i tr¶ l­¬ng chËm th× kh«ng ®­îc chËm qu¸ 1 th¸ng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i ®Òn bï cho ng­êi lao ®éng mét kho¶n tiÒn Ýt nhÊt b»ng l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm do NHNN c«ng bè t¹i thêi ®iÓm tr¶ l­¬ng”. §iÒu 6 NghÞ ®Þnh 197CP ngµy 31/12/94 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh 1 sè ®iÒu cña Bé luËt lao ®éng vÒ tiÒn l­¬ng ®· x¸c ®Þnh, l·i suÊt nãi trªn lµ lo¹i l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng × h¹n. Kho¶n 4 , ®iÒu 471, Bé luËt d©n sù qui ®Þnh vÒ nghÜa vô tr¶ nî cña bªn vay trong tr­êng hîp vay kh«ng cã l·i nh­ sau: “ Trong tr­êng hîp vay kh«ng cã l·i mµ khi ®Õn h¹n, bªn vay kh«ng tr¶ nî hoÆc tr¶ kh«ng ®Çy ®ñ th× bªn vay ph¶i tr¶ l·i ®èi víi kho¶n nî chËm , tr¶ theo l·i suÊt tiÕt kiÖm cã k× h¹n cña NHNN t­¬ng øng víi thêi h¹n chËm tr¶ t¹i thêi ®iÓm chËm tr¶ nÕu cã tho¶ thuËn”. Kho¶n 2 ®iÒu 473, Bé luËt d©n sù vÒ l·i suÊt còng qui ®Þnh: “Trong tr­êng hîp c¸c bªn cã tho¶ thuËn vÒ viÖc tr¶ l·i trong viÖc vay, nh­ng kh«ng x¸c ®Þnh râ l·i suÊt hoÆc cã tranh chÊp vÒ l·i suÊt, th× ¸p dông l·i suÊt tiÕt kiÖm cã k× h¹n do NHNN qui ®Þnh t­¬ng øng víi thêi h¹n vay t¹i thêi ®iÓm tr¶ nî”. Nh­ng liªn quan ®Õn l·i suÊt tiÕt kiÖm nãi riªng vµ l·i suÊt huy ®éng vèn nãi chung, NHNN chØ qui ®Þnh ; “Tû lÖ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn b×nh qu©n lµ 0,35%/th¸ng. Tõ 1996 ®Õn nay , NHNN ®· b·i bá viÖc c«ng bè l·i suÊt tiÕt kiÖm vµ l·i suÊt tiÕt kiÖm do mÊy chôc NHTM tù quyÕt ®Þnh víi nhiÒu møc kh¸c nhau. Cho nªn, c¶ vÒ mÆt ph¸p lÝ còng nh­ thùc tÕ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ®©u lµ l·i suÊt tiÕt kiÖm do NHNN c«ng bè. Nh­ vËy, v« h×nh chung, c¸c qui ®Þnh vÒ l·i suÊt nãi trªn cña Bé luËt Lao ®éng vµ Bé luËt d©n sù ®· bÞ v« hiÖu ho¸. §Ó nh÷ng vÊn ®Ò quan träng vµ ph¸t sinh rÊt phæ biÕn nh­ trªn kh«ng bÞ r¬i vµo bÕ t¾c, hoÆc lµ NHNN cÇn quay trë l¹i viÖc Ên ®Þnh cô thÓ tõng møc l·i suÊt tiÕt kiÖm hoÆc lµ ph¶i nhanh chãng thay ®æi qui ®Þnh cña luËt lÖ liªn quan. §iÒu ®¸ng nãi lµ ®iÒu bÊt cËp ®ã ®· tån t¹i mÊy n¨m qua, trong khi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn l¹i kh«ng quan t©m gi¶i quyÕt. T¹i ®iÓm d, môc4, phÇn I cña TTLT sè 01/TTLT nãi trªn vÉn tiÕp tôc h­íng dÉn: “ Trong tr­êng hîp c¸c bªn cã tho¶ thuËn vÒ viÖc tr¶ l·i trong viÖc vay nh­ng kh«ng x¸c ®Þnh râ laÜ suÊt hoÆc cã tranh chÊp vÒ l·i suÊt th× ¸p dông l·i suÊt tiÕt kiÖm cã k× h¹n do NHNN qui ®Þnh t­¬ng øng víi thêi h¹n vay t¹i thêi ®iÓm xÐt xö s¬ thÈm theo qui ®Þnh t¹i kho¶n 2, ®iÒu 413 Bé luËt d©n sù”. H­íng dÉn nµy chØ thay ®æi thêi ®iÓm tr¶ nî trong diÒu 473 Bé luËt d©n sù thµnh “ thêi ®iÓm xÐt xö s¬ thÈm”. Nh­ vËy, th«ng t­ ®· phÇn nµo “söa ®æi” qui ®Þnh trong bé luËt, v× 2 thêi ®iÓm nµy th­êng kh¸c nhau. Cã lÏ, lÝ do ®¬n gi¶n dÉn ®Õn viÖc thay ®æi thêi ®iÓm lµ do , khi xÐt xö, toµ ¸n chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc thêi ®iÓm xÐt xö s¬ thÈm, chø khã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc thêi ®iÓm tr¶ nî. Tuy nhiªn dï cã thay ®æi thêi ®iÓm tÝnh l·i suÊt , th× còng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ®©u lµ l·i suÊt tiÕt kiÖm cã k× h¹n do NHNN qui ®Þnh. Cßn vÒ lý thuyÕt th× l·i suÊt tiÕt kiÖm cã k× h¹n trong giai ®o¹n nµy cã thÓ n»m trong kho¶ng tõ lín h¬n 0% cho ®Õn nhá h¬n, b»ng hoÆc thËm chÝ cao h¬n trÇn l·i suÊt cho vay. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ VÒ tr¸ch nhiÖm cña NHNN §iÒu 43, ph¸p lÖnh NHNN ViÖt Nam tr­íc ®©y qui ®Þnh “ NHNN c«ng bè l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt tèi thiÓu vÒ tiÒn göi, tèi ®a vÒ cho vay cña c¸c TCTD” . Cßn ®iÒu 18, LuËt NHNN ViÖt Nam hiÖn nay qui ®Þnh: “NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn”. Vµ kho¶n 12 ®iÒu 9 cña LuËt ®· ®Þnh nghÜa: “L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do nHNN c«ng b«s lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh”. Nh­ vËy, vÒ m¹t ph¸p lÝ, theo Ph¸p lÖnh cò hay theo LuËt hiÖn hµnh, NHNN kh«ng cã tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c møc l·i suÊt ®Ó ¸p dông trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, ngoµi vÊn ®Ò huy ®éng vèn , cho vay vµ dÞch vô trong c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ng©n hµng, L·i suÊt do NHNN qui ®Þnh ®­¬ng nhiªn cßn ®ang n»m trong c¸c mèi quan hÖ kh¸ phøc t¹p cña luËt ph¸p ®a ngµnh. Hay nãi c¸ch kh¸c, qui ®Þnh vÒ l·i suÊt cña NHNN ®ang vµ sÏ cßn liªn quan chÆt chÏ ®Õn nhiÒu qui ph¹m ph¸p luËt thuéc c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. Cô thÓ, l·i suÊt do NHNN qui ®Þnh ®Ó lµm c¨n cø x¸c ®Þnh c¸c l·i suÊt d­íi ®©y: L·i suÊt cho vay trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ vµ hîp ®ång d©n sù; L·i suÊt cho vay cÇm ®å L·i suÊt chËm thanh to¸n trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång d©n sù vµ hîp ®ång lao ®éng; L·i chËm thanh to¸n trong thi hµnh ¸n vÒ tµi s¶n bao gåm ¸n kinh tÕ, ¸n d©n sù, ¸n lao ®éng, ¸n hµnh chÝnh vµ phÇn tµi s¶n trong c¸c vô ¸n h×nh sù; L·i suÊt lµm c¨n cø truy tè, xÐt xö mét lo¹i téi ph¹m vÒ kinh tÕ ( téi cho vay nÆng l·i) Yªu cÇu hoµn thiÖn c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ l·i suÊt NÕu gi÷ nguyªn c¸c qui ®Þnh vÒ l·i suÊt cña ph¸p luËt liªn quan nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, th× NHNN sÏ tiÕp tôc ph¶i qui ®Þnh vµ qui ®Þnh thªm c¸c møc l·i suÊt sau: Møc trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n vµ trung- dµi h¹n Møc trÇn l·i suÊt cho vay cÇm ®å Møc l·i suÊt tiÕt kiÖm lo¹i kh«ng k× h¹n, lo¹i cã k× h¹n ng¾n h¹n vµ trung- dµi h¹n Møc l·i suÊt qu¸ h¹n cô thÓ Vµ mét sè møc l·i suÊt cô thÓ trong mét vµi tr­êng hîp riªng biÖt kh¸c. §iÒu nµy sÏ kh«ng ®óng víi tinh thÇn cña LuËt NHNN ViÖt Nam, kh«ng hîp lÝ trong giai ®o¹n tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. §· ®Õn lóc NHNN cÇn bá viÖc qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt nh­ hiÖn nay, mµ chØ cÇn qui ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó lµm c¨n cø x¸c ®Þnh c¸c møc l·i suÊt liªn quan. TÊt nhiªn, c¸c qui ®Þnh vÒ l·i suÊt trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c còng cÇn ph¶i ®­îc söa ®æi, bæ sung theo h­íng tÝnh theo c¸c tû lÖ æn ®Þnh nµo ®ã dùa trªn c¬ sö l·i suÊt c¬ b¶n. VÊn ®Ò lµ cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan ®Ó x©y dùng ®­îc c¸c qui ph¹m ph¸p luËt vÒ l·i suÊt mét c¸ch ®ång bé, thèng nh©t, tr¸nh t×nh tr¹ng m©u thuÉn, s¬ hë nh­ hiÖn nay. Tr­íc m¾t, c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm cÇn nhanh chãng h­íng dÉn c¸c v­íng m¾c trªn ®Ó cã thÓ hiÓu, thùc hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc liªn quan ®Õn l·i suÊt ng©n hµng mét c¸ch chÝnh x¸c vµ ®óng ph¸p luËt. §Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt theo ý t­ëng cña LuËt NHNN. 1. Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t: võa ¸p dông l·i suÊt trùc tiÕp võa ¸p dông l·i suÊt gi¸n tiÕp, nh­ng t¹m thêi nghiªng vÒ phÝa ¸p dông l·i suÊt trùctiÕp lµ chÝnh th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh c«ng bè l·i suÊt trÇn ( hoÆc l·i suÊt sµn) lµm l·i suÊt c¬ b¶n ®i d«i víi l·i suÊt t¸i cÊp vèn mÆc dÇu m¬Ý s¬ khai, t¸c dông cßn rÊt yÕu, rÊt h¹n chÕ. 2. Khi cã ®iÒu kiÖn sÏ chuyÓn h¼n sang ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp, tù do ho¸ dÇn l·i suÊt th«ng qua l·i suÊt t¸i cÊp vèn mµ mét trong nh÷ng biÕn tÊu cña nã lµ l·i suÊt cho vay qua ®ªm. §i ®«i víi viÖc ¸p dông l·i suÊt t¸i cÊp vèn chÝnh thøc cña NHNN, cÇn th«ng b¸o l·i suÊt ®· h×nh thµnh thùctÕ trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng nh»m h­íng dÉn thÞ tr­êng. Trong khi ®ang sö dông ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n còng dÇn hoµn htiÖn t­ng b­íc l·i suÊt nµy, chuyÓn tõ l·i suÊt trÇn qua l·i suÊt sµn. Cô thÓ nh­ sau: a.Trong thêi gian tr­íc m¾t, nªn tiÕp tôc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt trÇn tèi ®a lµm l·i suÊt c¬ b¶n, nh»m võa phôc vô yªu cÇu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ , võa cã sù quan t©m ®óng møc ®Õn ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi göi tiÒn. HiÖn nay l·i suÊt trÇn kh«ng chØ lµ gi¸ c¶ mua b¸n quyÒn sö dông vèn ®¬n thuÇn mµ nã cßn lµ ¸p lùc b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay vèn ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng mang tÝnh chÝnh trÞ, cÇn ph¶i ®­îc xö lÝ hµi hoµ. Tr­êng hîp nµy thùc chÊt ®· tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi. NHNN cã thÓ kh«ng khèng chÕ l·i suÊt ®Çu vµo. C«ng thøc nh­ sau: LsuÊt cho vay = Møc l¹m ph¸t + LsuÊt tiÒn göi + Chi phÝ + Biªn ®é tèi ®a dù kiÕn (thùc d­¬ng) (cã l·i) dao ®éng Biªn ®é dao ®éng nh»m dµnh cho c¸c tCTD mét d­ ®Þa ®Ó thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng ë c¸c vïng, nhµnh kh¸c nhau. b.Tuy nhiªn, v× mét sù c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ an toµn hÖ thèng, chóng ta cÇn chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a lµm l·i suÊt c¬ b¶n theo th«ng lÖ quèc tÕ. Cô thÓ: LsuÊt tiÒn göi tèi ®a = Møc l¹m ph¸t dù kiÕn+ l·i thùc cña ng­êi göi Tõ ®ã c¸c TCTD ®­îc tù x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay cô thÓ cña m×nh. TÊt nhiªn, thùc hiÖn b­íc chuyÓn nµy lµ phï hîp theo th«ng lÖ quèc tÕ, nh­ng ®©y lµ mét thay ®æi kh«ng nhá trong t­ duy truyÒn thèng l©u nay cña ta, cÇn hÕt søc thËn träng vµ toµn diÖn. Tuy th«ng lÖ quèc tÕ vµ yªu cÇu cña ta còng ®ßi hái ph¶i quan t©m ®Õn yÕu tè c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ an toµn hÖ thèng ng©n hµng, nh­ng kh«ng thÓ xem nhÑ yªu cÇu huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n c­ ®Ó ®¸p øng vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh, phôc vô yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®ang ®Æt ra gay g¾t. Cho nªn kh«ng thÓ tõ bá mét c¸ch qu¸ dÔ d·i viÖc dïng l·i suÊt cho vay tèi ®a lµm l·i suÊt c¬ b¶n. Do ®ã, viÖc chuyÓn sang lÊy l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a lµm l·i suÊt c¬ b¶n nh­ th«ng lÖ quèc tÕ ph¶i cã ®ñ tiÒn ®Ò vµ thêi gian. Trong viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i ®­îc tÝnh ®Õn tæng thÓ quan hÖ cung cÇu vèn th«ng qua hµng lo¹t yÕu tè trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ th«ng th­êng. §ã lµ: Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n phï hîp víi møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ ChØ sè l¹m ph¸t dù b¸o hµng quÝ, n¨m L·i suÊt thùc d­¬ng cho ng­êi göi tiÒn, bï ®¾p chi phÝ vµ cã l·i cho TCTD; Yªu cÇu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng thêi k× Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông Møc ®é dù tr÷ b¾t buéc L·i suÊt ®Êu gi¸ tÝn phiÕu kho b¹c vµ l·i suÊt h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi chung; Møc t­¬ng quan gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ ngo¹i tÖ Møc t­¬ng quan gi÷a l·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i Tuy ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ c¸cn yÕu tè ®ã, khi x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n nh­ng tùu chung lµ ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu huy ®éng vèn, ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt, t¨ng tr­ëng kinh tÕ, lîi Ých vµ an toµn c¸c tæ chøc tÝn dông. ViÖc chuyÓn l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc khèng chÕ theo l·i suÊt cho vay tèi ®a qua khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a, tøc lµ ®· cho phÐp tù do ho¸ l·i suÊt cho vay theo quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng ë tõng vïng, miÒn, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh. Trong tr­êng hîp nµy, NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a: Muèn h¹ l·i suÊt cho vay th× h¹ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vµ ng­îc l¹i. Thùc ra, t¸c ®éng vµo l·i suÊt thÞ tr­êng qua c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vÉn lµ c¸ch ®iÒu hanh cøng, trùc tiÕp, mang tÝnh ¸p ®Æt hµnh chÝh trong giai ®o¹n qu¸ ®é vµ còng cã nh÷ng h¹n chÕ cña nã: + Trong ®iÒu kiÖn yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cßn yÕu nh­ ë n­íc ta, th× viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a sÏ ch­a cã t¸c ®éng thËt m¹nh ®Õn viÖc t¨ng gi¶m laÜ suÊt cho vay. C¸c TCTD sÏ n©ng l·i suÊt cho vay cao ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn nhiÒu nh­ kinh nghiÖm thêi k× NHNN cho phÐp ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn ®· cho thÊy. + Nguån cung øng vèn ë n­íc ta cßn nhá, c¸c doanh nghiÖp l¹i Ýt vèn tù cã, dï l·i suÊt cho vay vèn cao vÉn ph¶i chÊp nh©n, thiÖt thßi vµ nguy c¬ rñi ro cho hä kh¸ lín. + V× h¹ch to¸n ch­a thËt t¸ch b¹ch, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i l·i suÊt ®èi víi mét sè ®èi t­îng sÏ gÆp khã kh¨n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn, ®iÒu quan träng lµ t×m c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ng¨n ngõa xu h­íng muèn h¹ qu¸ ®¸ng l·i suÊt tiÒn göi vµ n©ng qu¸ møc l·i suÊt cho vay v× lîi Ých cña b¶n th©n c¸c TCTD, lµm ph­¬ng h¹i lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp vay vèn vµ ng­êi göi tiÒn. §Ó ng¨n ngõa xu h­íng tiªu cùc nãi trªn, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy ®Çy ®ñ c¬ chÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. cô thÓ: + Kh¸ch hµng cã thÓ göi tiÒn dÔ dµng ë bÊt k× ng©n hµng nµo, nhÊt lµ më tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n cã ph¸t hµnh sÐc, thÎ thanh to¸n vµ thÎ tÝn dông c¸c lo¹i. §ång thêi, viÖc vay vèn cã thÓ tiÕn hµnh ë ®©u còng ®­îc, kh¸ch hµng cã diÒu kiÖn chän ng©n hµng ®Ó giao dÞch. + ThÞ tr­êng tiÒn tÖ trong ®ã cã thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng, ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, cã kh¶ n¨ng nhanh chãng hoµ ®ång l·i suÊt thÞ tr­êng c¶ phÝa tiÒn vay vµ phÝa tiÒn göi. + Tuyªn truyÒn cho ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay vèn hiÓu râ lîi Ých cña ph­¬ng ph¸p ®iÒu hµnh l·i suÊt nµy. Xu h­íng chung kh«ng thÓ nÐ tr¸nh lµ tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt cã sù diÒu tiÕt cña NHNN th«ng qua l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®i ®«i víi viÖc th«ng tin l·i suÊt Libor, Sibor vµ l·i suÊt h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng n­íc ta. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt , cÇn héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: NHNN thùc hiÖn mét c¸ch b×nh th­êng nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c theo th«ng lÖ quèc tÕ; ThÞ tr­êng tiÒn tÖ trong ®ã cã thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Qua ®ã, NHNN lµ ng­êi cho vay cuèi cïng; ThÞ tr­êng ®Êu gi¸ tÝn phiÕu kho b¹c vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c ho¹t ®éng nh¹y c¶m, NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më trªn c¸c thÞ tr­êng nµy. Thùc hiÖn l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó chuyÓn sang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n ë ViÖt Nam LuËt NHNN vµ LuËt c¸c TCTD cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/10/98;®· quy ddinhj viÖc ng©n hµng nhµ n­íc chuyÓn sang ®iÒu hµnh l·i suÊt b»ng l·i suÊt c¬ b¶n .Trong ®ã, ®iÒu 18 LuËt NHNN qui ®Þnh: “ NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt t¸i cÊp vèn”,kho¶n 12 ®iÒu 9 luËt ng©n hµng nhµ n­íc quy ®Þnh : “L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµ c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh “ Qui ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña NHNN ®èi víi c¸c TCTD ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu chØ mang tÝnh chÊt ®Þnh h­íng. Mét sè NHTM do ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh , ®· thùc hiÖn 1 sè møc l·i suÊt cho vay d­íi trÇn qui ®Þnh cña NHNN, trong khi ®ã, 1 sè NHTM cæ phÇn, ®Æc biÖt lµ TCTD n«ng th«n, do nhu cÇu cña kh¸ch hµng cña thÞ tr­êng vèn ë ®Þa ph­¬ng vµ ®­îc sù chÊp thuËn cña UBND tØnh, ®· cã nh÷ng vËn dông thu thªm phÝ ngoµi møc trÇn l·i suÊt qui ®Þnh. Yªu cÇu ph¶i tiÕp tôc hoµ nhËp víi ho¹t ®éng ng©n hµng c¸c n­íc trong khu vùc vµ céng ®ång ng©n hµng quèc tÕ, yªu cÇu tù do ho¸ h¬n n÷a thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn. Ph¶i cã hÖ thèng thanh to¸n tèt ®Æc biÖt lµ thanh to¸n tæng tøc thêi míi hç trî vÒ mÆt kü thuËt vµ qu¶n lý ,t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®iÒu hµnh th«ng suèt thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ l·i suÊt c¬ b¶n . §Ó cã thÓ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng l·i suÊt c¬ b¶n ,ph¶i cã mét hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ho¹t ®éng n¨ng ®éng vµ c¹nh tranh.C¸c tæ chøc tÝn dông cã quyÒn ®Þnh ®o¹t l·i suÊt huy ®éng ,l·i suÊt cho vay cña m×nh .V× thÕ trªn thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu møc l·i suÊt kh¸c nhau .Tuy nhiªn trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh tèt th× l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông sÏ dao ®éng gÇn s¸t víi l·i suÊt chØ ®¹o cña ng©n hµng trung ­¬ng.H¬n n÷a trong m«i tr­êng c¹nh tranh ,hÖ thèng g©n hµng sÏ cung cÊp cho nÒn kinh tÕ vµ d©n c­ c¸c s¶n phÈm dÞch vô ngµy cµng tèt h¬n ,thuËn tiÖn h¬n vµ kinh tÕ h¬n C¨n cø x¸c ®Þnh vµ c¸c ph­¬ng ¸n ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n C¨n cø x¸c ®Þnh NHNN cã thÓ c¨n cø vµo nh÷ng yÕu tè sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n: ChØ tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ dù kiÕn hµng n¨m; ChØ sè l¹m ph¸t dù kiÕn trong n¨m; L·i thùc cña ng­êi göi tiÒn ®­îc h­ëng tõ 3-4%/n¨m nh»m b¶o ®¶m l·i suÊt tiÒn göi lµ sè d­¬ng ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi göi tiÒn vµo ng©n hµng; Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng thêi k× th¾t chÆt hay níi láng tiÒn tÖ; T×nh h×nh cung cÇu vèn tÝn dông trªn thÞ tr­êng; Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt víi tû gi¸ ngo¹i tÖ; L·i suÊt thÞ tr­êng ®Êu thÇu tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ n­íc L·i suÊt b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hnµg thêi gian gÇn nhÊt... Ph­¬ng ¸n ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n HiÖn nay cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ c¸ch x¸c ®Þnh vµ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN. Em xin tr×nh bµy 1 sè c¸ch hiÓu: C¸c ph­¬ng ¸n ®èi víi l·i suÊt b»ng VND Ph­¬ng ¸n 1: LÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN lµm l·i suÊt c¬ b¶n ¦u ®iÓm: + Lµ biÖn ph¸p phæ biÕn ®­îc NHT¦ c¸c n­íc ¸p dông. Tuy nhiªn , l·i suÊt ®­îc lùa chän lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu hoÆc t¸i cÊp vèn. L·i suÊt nµy do NHT¦ chñ ®éng c«ng bè vµ xem xÐt tÝn to¸n t­¬ng ®èi th­êng xuyªn nªn thùc sù ®ãngvai trß quyÕt ®Þnh ®«Ý víi c¸c møc l·i suÊt kinh doanh còng nh­ cung cÇu vèn cña c¸c TCTD. + §èi víi ViÖt Nam, do c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu cña NHT¦ ch­a ph¸t triÓn, viÖc t¸i cÊp vèn thùc hiÖn t­¬ng ®èi trùc tiÕp, v× vËy , lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN ®Ó ®iÒu hµnh l·i suÊt sÏ thÝch hîp h¬n lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. NHNN chØ cÇn x¸c ®Þnh vµ c«ng bè 1 møc l·i suÊt chØ ®¹o ®èi víi c¸c TCTD, do vËy, thuËn tiÖn cho viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµ t¹o ®iÒu kiÖn chñ ®éng trong kinh doanh cña c¸c TCTD. Nh­îc ®iÓm: + §iÒu 18 LuËt NHNN qui ®Þnh : “ NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn”. V× vËy, cã quan ®iÓm cho r»ng, kh«ng thÓ lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn lµm l·i suÊt c¬ b¶n mµ ph¶i c«ng bè 1 møc l·i suÊt kh¸c víi tªn gäi lµ l·i suÊt c¬ b¶n. + L·i suÊt t¸i cÊp vèn lµ c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, trùc tiÕp ®Ó ®iÒu tiÕtl­îng tiÒn cung øng vµ khèi l­îng vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ gi¸n tiÕp t¸c ®éng vµo l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn. Tuy nhiªn, do c¬ chÕ t¸i cÊp vèn vËn hµnh ch­a th«ng suèt theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c TCTD ch­a ®­îc tù do tiÕp cËn nguån vèn cña NHNN nªn møc ®é t¸c ®éng cña l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®Õn mÆt b»ng l·i suÊt chung cßn rÊt hanj chÕ. Do vËy, nÕu lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn lµm l·i suÊt c¬ b¶n th× cã thÓ NHNN sÏ kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu t¸c ®éng vµo l·i suÊt cña c¸c NHTM, kÓ c¶ khi qui ®Þnh 1 biªn ®é so víi l·i suÊt nµy. Ph­¬ng ¸n 2: NHNN c«ng bè trÇn l·i suÊt cho vay nh­ hiÖn nay lµm l·i suÊt c¬ b¶n, c¸c TCTD c¨n cø vµo trÇn l·i suÊt ®Ó Ên ®Þnh ra c¸c møc l·i suÊt cña m×nh tuú tõng thêi k× vµ tõng vïng kh¸c nhau. Qui ®Þnh nh­ ph­¬ng ¸n nµy vÒ nguyªn t¾c lµ phï hîp víi LuËt NHNN, v× ë ®©y lùa chän trÇn l·i suÊt cho vay lµ l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó lµm c¬ së cho c¸c TCTD Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cô thÓ. NHNN c«ng bè 1 møcl·i suÊt trÇn nh­ng cã thÓ qui ®Þnh 1 sè møc biªn ®é so víi trÇn l·i suÊt phï hîp voøi ®Æc thï c¸c lo¹i h×nh TCTD, c¸c vïng kh¸c nhau vµ c¸c lo¹i cho vay ng¾n, trung, dµi h¹n nh­ hiÖn nay. ¦u ®iÓm: + T¹o chñ ®éng, linh ho¹t cho c¸c TCTD trong kinh doanh vµ ®iÒu tiÕt quan hÖ cung cÇu vÒ vèn. + T¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c TCTD trong khu«n khæ trÇn l·i suÊt. + C¸c TCTD kh«ng cho vay víi l·i suÊt v­ît trÇn, nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi vay, t¹o mÆt b»ng vÒ ph©n phèi lîi nhËn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi c¸c TCTD vµ ng­êi göi tiÒn. +T¹o ra mÆt b»ng chungvÒ l·i suÊt cho vay trong ph¹m vi c¶ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t vÒ l·i suÊt cña NHNN. + ViÖc x¸c ®Þnh, c«ng bè , ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt dÔ dµng, linh ho¹t, thuËn tiÖn. Nh­îc ®iÓm + Kh«ng phï hîp th«ng lÖ quèc tÕ vµ mang nÆng tÝnh hµnhchÝnh trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do ®ã, cã thÓ sÏ c¶n trë qu¸ tr×ng tù do ho¸ l·i suÊt còng nh­ ®Þnh h­íng chuyÓn dÇn tõ c«ng cô ®iÒu hanhf trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp cña NHNN. + TiÕp tôc cã t×nh tr¹ng nhiÒu trÇn l·i suÊt nh­ hiÖn nay do tÝnh chÊt kinh doanh, ®Þa bµn ho¹t ®éng cña c¸c TCTD kh¸c nhau. Ph­¬ng ¸n 3: NHNN c«ng bè mét møc l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ së l·i suÊt ®Çu vµo ®ång thêi c«ng bè giíi h¹n biªn ®é tèi ®a ®Ó c¸c TCTD ®­îc phÐp Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay. ¦u ®iÓm: + NHNN qu¶n lÝ theo l·i suÊt cho vay cao nhÊt vµ chñ ®éng ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n còng nh­ biªn ®é dao ®éng so víi l·i suÊt c¬ b¶n. + TCTD chñ ®éng vµ linh ho¹t trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay phï hîp víi ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ tõng lo¹i h×nh vµ gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau. + ViÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch mang tÝnh chÊt qui ®Þnh vÒ nguyªn t¾c chung, kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo l·i suÊt kinh doanh cña TCTD. Nh­îc ®iÓm: + BiÕn ®éng sÏ ph¶i t­¬ng ®èi réng v× vËy gi¶m hiÖu lùc ®iÒu hµnh cña NHT¦. + NÕu qui ®Þnh nhiÒu biªn ®é còng cã phøc t¹p khi x¸c ®Þnh biªn ®é dao ®éng vµ c¸c TCTD nµo vµ trong ®iÒu kiÖn nµo sÏ ®­îc céng thªm biªn ®é. + C¸c TCTD sÏ ®ång lo¹t céng biªn ®é vµo l·i suÊt c¬ b¶n, t¹o ra mét trÇn l·i suÊt chung trong c¶ n­íc, kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm cña c¸c TCTD, triÖt tiªu tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh, kh«ng ®iÒu hoµ ®­îc vèn tÝn dông tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu. Ph­¬ng ¸n 4: NHNN c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n dùa trªn c¬ s¬ l·i suÊt cho vay tèi thiÓu ®ñ bï ®¾p chi phÝ vµ cã lîi nhuËn cña c¸c TCTD vµ biªn ®é dao ®éng®Ó c¸c TCTD ®­îc phÐp Ên ®Þnh c¸c l·i suÊt chovay cô thÓ. ¦u ®iÓm: + VÒ nguyªn t¾c, NHNN kiÓm so¸t c¶ l·i suÊt cho vay tèi thiÓu vµ tèi ®a, tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi. ViÖc ®iÒu hµnh mang tÝnh chÊt chØ ®¹o, kh«ng can thiÖp trùc tiÕp. + C¸c TCTD chñ ®éng, linh ho¹t trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt Nh­îc ®iÓm: + V× cã nhiÒu lo¹i cho vay, ®èi t­¬ng vay, ®Þa bµn ho¹t ®éng kh¸c nhau, nªn nÕu NHNN qui ®Þnh mét møc biªn ®é th× møc nµy sÏ ph¶i t­¬ng ®èi réng dÉn ®Õn phøc t¹p khi ¸p dông. + TriÖt tiªu tÝnh c¹nh tranh, kh«ng ®iÒu hoµ ®­îc vèn. L·i suÊt c¬ b¶n b»ng ngo¹i tÖ - L·i suÊt c¬ b¶n: lÊy l·i suÊt Sibor cña USD k× h¹n 6 th¸ng hoÆc 1 n¨m lµm l·i suÊt c¬ b¶n, TCTD ®­îc céng biªn ®é dao ®éng do NHNN qui ®Þnh. - C¬ s¬ x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn dé dao ®éng: + C¨n cø vµo l·i suÊt Sibor cña USD ®Ó c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ ®iÒu chØnh khi cÇn thiÕt. + C¨n cø x¸c ®Þnh biªn ®é dao ®éng cña l·i suÊt ngo¹i tÖ: $ L·i suÊt thÞ tr­êng quèc tÕ $ Møc phÝ cña thÞ tr­êng quèc tÕ vÒ cho vay ngo¹i tÖ $ Quan hÖ tû gi¸ ngo¹i tÖ trong n­íc $ Quan hÖ cung cÇu vèn ngo¹i tÖ vµ néi tÖ trong n­íc $ Chñ tr­¬ng thu hót vèn trong n­íc vµ ngo¸i n­íc cña Nhµ n­íc - TiÕp tôc qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi b»ng USD, theo chÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi vµ tû gi¸ trong tõng thêi k×. C¸c b­íc c¶i c¸ch l·i suÊt §èi víi ®ång ViÖt Nam Dù kiÕn møc l¹m ph¸t X¸c ®Þnh møc lîi nhuËn b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ Dù kiÕn møc l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm cã k× h¹n X¸c ®Þnh møc chi phÝ cho mét ®ång vèn huy ®éng X¸c ®Þnh møc chi phÝ tèi thiÓu ®¶m b¶o cho sè lín c¸c tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c cña h¹ch to¸n kinh doanh. X¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n X¸c ®Þnh biªn ®é dao ®éng cho phÐp. §èi víi ngo¹i tÖ X¸c ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n can cø vµo møc l·i suÊt mµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®· vay vèn n­íc ngoµi. X¸c ®Þnh biªn ®é dao ®éng dùa trªn c¬ së chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i hèi. kÕt luËn L·i suÊt lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ hÕt søc nh¹y c¶m vµ phøc t¹p. Nã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh tÝch luü vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ vµ thu hót nguån vèn tõ bªn ngoµi, ®Õn viÖc ph©n bæ c¸c luång vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ sö dông c¸ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­. Yªu cÇu míi cña thùc tiÔn ®ßi hái NHNN kh«ng thÓ gi÷ nguyªn c¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ hiÖn nay nh­ng còng kh«ng thÓ n«n nãng thùc hiÖn ngay c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. V× vËy, cÇn cã sù trao ®æi réng r·i vµ c©n nh¾c kü l­ìng tr­íc khi thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch kinh tÕ quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi d©n, TCT , c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ kinh doanh tham gia ®Çy ®ñ vµ b×nh ®¼ng vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Nh­ vËy, tù do ho¸ l·i suÊt lµ c¸i mèc cÇn ®¹t ®­îc. Nh­ng víi b­íc ®i phï hîp, trªn tinh thÇn nhanh chãng kh¾c phôc yÕu kÐm, tÝch cùc chuÈn bÞ ®Ó cã thÓ tù do ho¸ trong thêi gian ng¾n, ®Ó tËn dông nh÷ng lîi thÕ c¬ b¶n do tù do ho¸ l·i suÊt mang l¹i.TÊt nhiªn, mçi cuéc c¶i c¸ch ®Òu cã nh÷ng khã kh¨n riªng cña nã. Vµ th«ng th­êng mét cuéc c¶i c¸ch thùc hiÖn nhanh vµ triÖt ®Ó nÕu c¶i c¸ch lµ do khñng ho¶ng thóc ®Èy. Nh­ng nÕu chóng ta tr× ho·n ®Õn khi khñng ho¶ng x¶y ra vµ g©y søc Ðp míi tiÕn hµnh c¶i c¸ch, th× nh÷ng chi phÝ sÏ rÊt tèn kÐm. Do ®ã, n¨ng lùc nhËn biÕt mét cuéc khñng ho¶ng tiÒm n¨ng vµ t¹o ra nh÷ng c¶i c¸ch thÝch hîp lµ rÊt c¬ b¶n ®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng chi phÝ sÏ ph¶i g¸nh chÞu.  Môc lôc PhÇn mét: Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ l·i suÊt L·i suÊt-CÊu tróc -Chøc n¨ng vµ vai trß §Þnh nghÜa l·i suÊt CÊu tróc cña l·i suÊt Chøc n¨ng cña l·i suÊt Vai trß cña l·i suÊt Nguyªn t¾c c¬ b¶n h×nh thµnh l·i suÊt Nguyªn t¾c H×nh thøc l·i suÊt ChÝnh s¸ch l·i suÊt Sù ph©n biÖt L·i suÊt vµ lîi tøc L·i suÊt thùc tÕ vµ l·i suÊt danh nghÜa Ph©n lo¹i l·i suÊt : 1.C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông 2.C¨n cø vµo c¸c lo¹i h×nh tÝn dông 3.C¨n cø vµo gi¸ trÞ thùc cña l·i suÊt 4.C¨n cø vµo møc ®é æn ®Þnh cña l·i suÊt Nh©n tè t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt Sù thay ®æi cña tæng cÇu Chi tiªu cña ChÝnh phñ Nhu cÇu tiªu dïng vµ ®Çu t­ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ PhÇn hai: Thùc tr¹ng cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt Giai do¹n 1988-1992: thêi k× l·i suÊt ©m Giai ®o¹n cuèi 1992 Giai ®o¹n võa qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ, võa cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn Giai ®o¹n tõ 1/1/96 Nh×n l¹i diÔn biÕn cña l·i suÊt tÝn dông trong n¨m 199 võa qua T×nh h×nh ®iÒu hµnh l·i suÊt Nh÷ng sai lÇm cò §Æc ®iÓm thÞ tr­êng tÝn dông ViÖt Nam Nh÷ng mÆt ®­îc c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn Nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trÇn Thùc tr¹ng cña viÖc gi¶m l·i suÊt trong chÝnh s¸ch kÝch cÇu ë ViÖt Nam hiÖn nay Nguyªn nh©n t¹i sao NHNN ViÖt Nam ®· gi¶m l·i suÊt trÇn ®Õn 4 lÇn mµ môc ®Ých kÝch cÇu vÉn ch­a thùc hiÖn ®­îc T×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi Xu h­íng gi¶m l·i suÊt trªn thÕ giíi C¸c nguyªn nh©n trong n­íc Môc ®Ých cña viÖc gi¶m l·i suÊt PhÇn ba: Xu h­íng- gi¶i ph¸p ®Ó ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông Mét sè v­íng m¾c ph¸p lÝ gi÷a l·i suÊt ng©n hµng víi c¸c qui ®Þnh vÒ l·i suÊt trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt C¸c qui ®Þnh vÒ l·i suÊt trong Bé luËt d©n sù C¸c qui ®Þnh liªn quan ®Õn l·i suÊt tiÕt kiÖm trong LuËt lao ®éng KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ §Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt theo ý t­ëng cña LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc Võa ¸p dông l·i suÊt trùc tiÕp võa ¸p dông l·i suÊt gi¸n tiÕp nh­ng t¹m thêi nghiªng vÒ ¸p dông l·i suÊt trùc tiÕp Tù do ho¸ dÇn l·i suÊt th«ng qua l·i suÊt t¸i cÊp vèn Thùc hiÖn l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt §iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó chuyÓn sang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n C¨n cø x¸c ®Þnh vµ c¸c ph­¬ng ¸n ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n C¸c b­íc c¶i c¸ch l·i suÊt tµi liÖu tham kh¶o TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh cña Frederic S.Mishkin Thanh to¸n vµ tÝn dông quèc tÕ cña Phan Quang TuÖ- Trung t©m ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc ng©n hµng-Hµ Néi 1995. L·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng- NguyÔn B¸ Nha, NguyÔn Duy Th«ng, NguyÔn Ngäc Anh dÞch, NXB Thèng kª1997. TiÒn tÖ, tÝn dông vµ ng©n hµng- Lª V¨n T­, LªTïng V©n, Lª Nam H¶i. TÝn dông ng©n hµng dµnh cho c¸c doanh nghiÖp- NguyÔn L©m, §Æng V¨n T¹o dÞch vµ biªn so¹n-NXB Thèng kª 1996. Kinh tÕ häc- TËp I- Paul Samuelson and William D. Nordhaus. Kinh tÕ häc – TËp II- David Begg, Stanley Fisher, Rudiger Dornbusch- NXB Gi¸o dôc , HN,1992. T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh c¸c sè trong 2 n¨m 1998,1999. T¹p chÝ ng©n hµng c¸c sè trong n¨m1999,2000 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam c¸c sè n¨m 1999,2000.