Đề tài Thực trạng hoạt động kiểm toán nội bộ ở Việt Nam và các điều kiện để kiểm toán nội bộ hoạt động có hiệu quả

Lêi më ®Çu Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng theo chñ nghÜa x· héi cã sù qu¶n lý cña Nhµ N­íc, c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ qui m« vµ chÊt l­îng. Nhu cÇu tù kiÓm so¸t doanh nghiÖp ngµy cµng lín vµ kiÓm to¸n néi bé cµng trë nªn cÇn thiÕt. KiÓm to¸n néi bé cung cÊp c¸c c¨n cø ®Ó l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng. KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng cô kiÓm tra, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng doanh nghiÖp ë tõng bé phËn, ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tr­íc,trong vµ sau qu¸ tr×nh kinh doanh. KiÓm to¸n néi bé lµ c«ng viÖc th­êng xuyªn theo nhu cÇu vµ chØ ®¹o cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. NÕu kh«ng cã kiÓm so¸t néi bé, doanh nghiÖp sÏ kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc n¨ng lùc, hiÖu qu¶ qu¶ cña m×nh, kh«ng thÓ tù tiÕt kiÖm nhuån lùc chi phÝ.§èi víi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nÕu kh«ng ®­îc kiÓm tra kÞp thêi th× khi lËp b¸o c¸o sÏ g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp. Khi ho¹t ®éng kinh tÕ m¹nh vµ cã uy tÝn th× c¸c b¸o c¸o cña doanh nghiÖp sÏ ®­îc tin t­ëng h¬n, gióp doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n trong viÖc b¹n hµng, nhµ ®Çu t­, më réng quy m« s¶n xuÊt x©m nhËp thÞ tr­êng. Do tÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n nh­ vËy nªn viÖc nghiªn cøu vµ ¸p dông kiÓm to¸n néi bé lµ rÊt cÇn thiÕt. Bµi viÕt nµy kh«ng thÓ nªu hÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kiÓm to¸n néi bé nh­ng em hy väng r»ng ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kiÓm to¸n néi bé vµ hiÖn tr¹ng cña nã t¹i ViÖt Nam. Do thêi gian cã h¹n bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng khiÕm khuyÕt,em mong cã sù chØ b¶o cña thÇy c« ®Ó bµi viÕt d­îc hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Ch­¬ng i qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ chøc n¨ng cña kiÓm to¸n néi bé I-/ Kh¸i niÖm KiÓm to¸n néi bé chØ lµ mét bé phËn kiÓm so¸t trong mét ®¬n vÞ, thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra cña ®¬n vÞ nµy. Trong sè c¸c c«ng viÖc thùc hiÖn chñ yÕu gåm kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t tÝnh thÝch ®¸ng vµ hiÖu qu¶ cña c¸c hÖ thèng kÕ to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé. II-/ Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n néi bé Tõ nh÷ng n¨m 60 ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé ®· ph¸t triÓn m¹nh trªn thÕ giíi. Tæ chøc vÒ kiÓm to¸n néi bé (IIA ) ®· thµnh lËp n¨m 1941 t¹i New york Tæ chøc nµy ®· quy ®Þnh b¶n chÊt, môc tiªu vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n néi bé.Tæ chøc kiÓm to¸n néi bé lµ thµnh viªn cñaIFAC vµ INTOSAL.Tõ quan ®iÓm thuÇn tuý vÒ kÕ to¸n, nh»m ph¸t hiÖn c¸c sai sãt vµ gian lËn, kiÓm to¸n néi bé ®· dÇn më réng ph¹m vi trªn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, hoÆc cña doanh nghiÖp vµ h­íng ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé vµo viÖc c¶i thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng, t¨ng c­êng søc m¹nh cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé. Nh­ vËy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n néi bé lµ : · KiÓm to¸n néi bé nh­ lµ mét tæ chøc. · KiÓm to¸n néi bé nh­ lµ mét chøc n¨ng. · KiÓm to¸n néi bé nh­ lµ mét nghÒ nghiÖp III-/ Chøc n¨ng cña kiÓm to¸n néi bé §èi t­îng phôc vô chñ yÕu cña kiÓm to¸n néi bé lµ chñ doanh nghiÖp, Ban qu¶n lý doanh nghiÖp (Tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc,c¸c bé phËn chøc n¨ng )vµ ng­êi lao ®éng. KiÓm to¸n néi bé thùc hiÖn ®ång thêi ba chøc n¨ng : · Chøc n¨ng kiÓm tra ; · Chøc n¨ng ®¸nh gi¸ ; · Chøc n¨ng t­ vÊn ; IV-/ Ph¹m vi vµ môc tiªu cña kiÓm to¸n néi bé Ph¹m vi vµ c¸c môc tiªu cña kiÓm to¸n néi bé rÊt ®a d¹ng vµ tuú cña ban gi¸m ®èc.Nãi chung bé phËn kiÓm to¸n néi bé ®¶m nhËn mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng sau ®©y : · KiÓm tra hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. ViÖc thiÕt lËp hÖ thèng kÕ to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé hiÖu qu¶ thuéc chøc n¨ng cña Ban gi¸m ®èc vµ cÇn cã sù quan t©m th­êng xuyªn. Th«ng th­êng Ban gi¸m ®èc uû th¸c cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé ®Æc nhiÖm kiÓm tra c¸c hÖ thèng nµy. · KiÓm tra c¸c th«ng tin tµi chÝnh vµ qu¶n lý.ViÖc kiÓm tra nµy cã thÓ bao gåm viÖc ph©n tÝch c¸c ph­¬ng tiÖn ®­îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh,®o l­êng, ph©n lo¹i vµ l­u gi÷ c¸c th«ng tin ®ã vµ nh÷ng c«ng t¸c ®Æc thï trªn mét sè nh©n tè, chñ yÕu lµ kiÓm tra chi tiÕt nghiÖp vô,sè d­ vµ thñ tôc. · §¸nh gi¸ c¸c gÝa phÝ, kh¶ n¨ng sinh l·i vµ hiÖu qu¶ cña c¸c nghiÖp vô trong ®ã bao gåm c¶ nh÷ng c«ng t¸c kiÓm so¸t phi tµi chÝnh. · KiÓm tra tÝnh tu©n thñ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vµ c¸c quy chÕ, c¸c yªu cÇu bªn ngoµi còng nh­ c¸c chØ thÞ vµ chÝnh s¸ch cña Ban gi¸m ®èc vµ c¸c yªu cÇu kh¸c bªn trong ®¬n vÞ. V-/ QuyÒn h¹n cña kiÓm to¸n néi bé · §­îc quyÒn yªu cÇu cung cÊp tµi liÖu vµ th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ; · §éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô.Tr­êng hîp cÇn thiÕt cã quyÒn yªu cÇu sù hç trî vÒ chuyªn m«n vµ nh©n sù cña bé phËn chøc n¨ng. · KiÕn nghÞ mang tÝnh chÊt x©y dùng ®èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o, c¸c bé phËn trong doanh nghiÖp nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. · Cã quyÒn b¶o l­u ý kiÕn cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ kiÓm to¸n. VI-/ So s¸nh kiÓm to¸n néi bé vµ kiÓm to¸n ®éc lËp KiÓm to¸n néi bé KiÓm to¸n ®éc lËp Phô thuéc vµo Ban gi¸m ®èc §éc lËp v¬Ý doanh nghiÖp Dµnh cho Ban gi¸m ®èc Dµnh cho bªn thø ba C¸c môc tiªu cã thÓ : TÝnh thÝch hîp vµ tÝnh trung + §é tin cËy cña c¸c th«ng tin thùc cña th«ng tin tµi chÝnh + §é an toµn cña c¸c tµi s¶n ®­îc c«ng bè + TÝnh kinh tÕ + HiÖu n¨ng + HiÖu qu¶ KiÓm so¸t néi bé =môc tiªu KiÓm so¸t néi bé=ph­¬ng tiÖn Tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vµ nghÒ doanh nghiÖp nghiÖp C«ng viÖc th­êng xuyªn C«ng viÖc ®Þnh kú Ch­¬ng II Tæ CHøC Bé M¸Y KIÓM TO¸N NéI Bé I-/ Nh÷ng nh©n tè cÇn ®Ó thiÕt lËp bé m¸y kiªmr to¸n néi bé 1-/ Quy m« doanh nghiÖp Quy m« doanh nghiÖp lµ tiªu chuÈn tiªn quyÕt. Trong thùc tÕ th­êng chØ cã c¸c doanh nghiÖp lín míi cã ®iÒu kiÖn lËp ra mét bé phËn kiÓm to¸n néi bé cßn rÊt Ýt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã bé phËn nµy.Quy m« cña doanh nghiÖp th­êng ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo tiªu thøc lµ sè l­îng c«ng nh©n viªn. B»ng viÖc kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ c¸c th«ng tin,kiÓm to¸n viªn cã thÓ lµm gi¶m bít c¸c hiÖn t­îng ph©n t¸n sai lÖch th«ng tin truyÒn vÒ Ban gi¸m ®èc,sù hiÓu sai lÖch c¸c quyÕt ®Þnh vµ chØ thÞ cña Ban gi¸m ®èc lµ nh÷ng ®iÒu khã cã thÓ tr¸nh khái trong c¸c doanh nghiÖp lín. 2-/ Ph¹m vi ho¹t ®éng Ph¹m vi ho¹t ®éng hay sù ph©n t¸n vÒ mÆt ®Þa lý, nhiÒu doanh nghiÖp cã thÓ cã trô së vµ nhiÒu ®¬n vÞ trùc thuéc cã v¨n phßng t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm trong n­íc.C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc ®«i khi gÆp khã kh¨n trong viÖc n¾m b¾t c¸c th«ng tin chÝnh x¸c do c¸ch xa vÒ ®Þa lý,®ång thêi c¸c c«ng ty v¨n phßng kh«ng ph¶i bao giê còng nhËn ®­îc viÖc cÇn cho sù ho¹t ®éng cña hä.C¸c kiÓm to¸n viªn néi bé sÏ gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph©n t¸n ®Þa lý nµy. 3-/ N¨ng lùc, tr×nh ®é cña nh©n viªn Kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng cã ®ñ ®éi ngò c¸n bé héi ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. Tr×nh ®é n¨ng lùc lµ tho¶ ®¸ng t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã, cã thÓ kh«ng cßn phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái míi ph¸t sinh tõ sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.KiÓm to¸n viªn néi bé cã thÓ h¹n chÕ sai sãt do tr×nh ®é kÐm cña nh©n viªn b»ng c¸ch ®­a ra nh÷ng kho¸ ®µo t¹o kh¾c phôc cho c¸c nh©n viªn vÒ sai sãt mµ kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn. 4-/ C¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp C¸c rñi ro, sai sãt trong c¸c th«ng tin kinh tÕ,tµi chÝnh chñ yÕu tån t¹i ë nh÷ng doanh nghiÖp cã nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng.Th­c vËy,v× muèn cã c¸c thñ tôc quy t¾c thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng nªn c¸c th«ng tin nhËn ®­îc cã thÓ ph¶n ¸nh kh«ng trung thùc t×nh h×nh trong lÜmh vùc nµy hay lÜnh vùc kh¸c. Nh÷ng sai sãt chñ yÕu lµ ë c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,kinh doanh vµ viÖc x¸c ®Þnh c¸c tiªu chuÈn (®Þnh l­îng vµ ®Þnh tÝnh). KiÓm to¸n viªn néi bé cã thÓ vµ nªn ®­a ra c¸c thñ tôc,quy tr×nh cung cÊp th«ng tin riªng cho tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng. Trªn ®©y lµ c¸c nh©n tè chñ yÕu cÇn xem xÐt nh­ng kh«ng nªn qu¸ coi träng khi thiÕt lËp bé phËn kiÓm to¸n néi bé. ViÖc thiÕt lËp ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu tù th©n cña c¸c doanh nghiÖp ®ã chø kh«ng thÓ bÞ chi phèi bëi bÊt kú mét ¸p lùc bªn ngoµi nµo.Bé phËn kiÓm to¸n néi bé chØ ®­îc thµnh lËp khi Ban gi¸m ®èc thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng viÖc gi¸m s¸t mtj c¸ch ®éc lËp c¸c bé phËn chøc n¨ng,c¸c ®¬n vÞ cÊp d­íi, c¸c c¸ nh©n trong doanh nghiÖp. II-/ C¬ cÊu bé m¸y kiÓm to¸n né bé Bé m¸y kiÓm to¸n néi bé gåm : +Tr­ëng phßng kiÓm to¸n néi bé +Phã tr­ëng phßng kiªmr to¸n néi bé (nÕu cã) +Nhãm tr­ëng phßng kiÓm to¸n néi bé +KiÓm to¸n viªn néi bé Sè l­îng kiÓm to¸n viªn néi bé phô thuéc vµo quy m« kinh doanh, ®Þa bµn ho¹t ®éng, sè l­îng c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, tÝnh chÊt phøc t¹p cña c«ng viÖc, yªu cÇu qu¶n lý kinh doanh vµ tr×nh ®é n¨ng lùc nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. Bé phËn kiÓm to¸n néi bé t¹i doanh nghiÖp ph¶i ®­îc tæ chøc ®éc lËp tuú thuéc lo¹i h×nh vµ tÝnh chÊt së h÷u cña doanh nghiÖp ; chÞu sù qu¶n lý vµ l·nh ®¹o trùc tiÕp cña (tæng )gi¸m ®èc doanh nghiÖp. KiÓm to¸n néi bé cã quyÒn yªu cÇu c¸c bé phËn chøc n¨ng cung cÊp tµi liÖu vµ th«ng tin, trong tr­êng hîp cÇn thiÕt còng cã quyÒn yªu cÇu sù hç trî vÒ chuyªn m«n vµ nh©n sù cña c¸c bé phËn chøc n¨ng ®Ó cã thÓ ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­, kinh doanh kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸ c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp cung cÊp c¸c c¨n cø cho Ban gi¸m ®èc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng. KiÓm to¸n néi bé KiÓm to¸n Viªn néi bé Nhãm Tr­ëng KiÓm to¸n viªn néi bé KiÓm to¸n viªn néi bé §øng ®Çu phßng (ban) kiÓm to¸n néi bé lµ tr­ëng phßng (hoÆc tr­ëng ban) kiÓm to¸n néi bé doanh nghiÖp.Tr­ëng phßng kiÓm to¸n néi bé lµ ng­êi ký,chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc (tæng)gi¸m ®èc vµ tr­íc ph¸p luËt vÒ b¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé. §èi víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trùc thuéc, phô thuéc tuú theo quy m« kinh doanh, ®Þa bµn ho¹t ®éng mµ cã thÓ bæ nhiÖm kiÓm to¸n viªn ho¹t ®éng trùc tiÕp t¹i ®¬n vÞ trùc thuéc,phô thuéc. Ch­¬ng III kiÓm to¸n viªn néi bé I-/ Kh¸i niÖm KiÓm to¸n viªn lµ c¸c chuyªn gia kÕ to¸n cã kü n¨ng nghiÖp vô kiÓm to¸n.KiÓm to¸n viªn néi bé lµ kiÓm to¸n viªn trong néi bé doanh nghiÖp.Theo IFAC –Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c nhµ kiÓm to¸n th× kiÓm to¸n viªn ph¶i lµ ng­êi cã kü n¨ng vµ kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp,ph¶i chÝnh trùc,kh¸ch quan,®éc lËp vµ ph¶i t«n träng bÝ mËt.§ã lµ nh÷ng yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi mét kiÓm to¸n viªn. II-/ Tiªu chuÈn kiÓm to¸n viªn néi bé Theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc ViÖt Nam t¹i Q§ 832 TC_C§ kiÓm tra ngµy 28-10-1997 cña Bé Tµi ChÝnh. Ng­êi ®­îc bæ nhiÖm hoÆc ®­îc giao nhiÖm vô lµm kiÓm to¸n viªn néi bé c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i cã ®ñ c¸c tiªu chuÈn sau ®©y : § Mét lµ : Cã phÈm chÊt trung thùc, kh¸ch quan,ch­a cã tiÒn ¸n vµ ch­a bÞ kû luËt tõ møc c¶nh c¸o trë lªn do sai ph¹m trong qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, kÕ to¸n. § Hai lµ : §· tèt nghiÖp ®¹i häc chuyªn nghµnh kinh tÕ tµi chÝnh,kÕ to¸n hoÆc qu¶n trÞ kinh doanh. § Ba lµ : §· c«ng t¸c thùc tÕ trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi chÝnh,kÕ to¸n tõ 5 n¨m trë lªn trong ®ã cã Ýt nhÊt 3n¨m lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp n¬i ®­îc giao nhiÖm vÞ kÕ to¸n viªn. § Bèn lµ: §· huÊn luyÖn vÒ nghiÖp vô kiÓm to¸n, kiÓm to¸n néi bé theo néi dung ch­¬ng tr×nh thèng nhÊt cña Bé Tµi ChÝnh vµ ®­îc cÊp chøng chØ. Trong doanh nghiÖp, Ban gi¸m ®èc cã quyÒn ®¸nh gi¸ vµ lùa chän kiÓm to¸n viªn néi bé, c¸c tiªu chuÈn ®Ó lùa chän kiÓm to¸n viªn néi bé ®­îc c¨n cø trªn phÈm chÊt n¨ng lùc chuyªn m«n lÉn phÈm chÊt ®¹o ®øc cña c¸c kiÓm to¸n viªn. PhÈm chÊt n¨ng lùc chuyªn m«n cña kiÓm to¸n viªn phô thuéc vµo lo¹i c«ng viÖc thùc hiÖn cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé : kiÓm to¸n tµi chÝnh hay kiÓm to¸n ho¹t ®éng. NÕu chñ yÕu lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh,doanh nghiÖp ®ßi hái ng­êi phô tr¸ch bé phËn kiÓm to¸n néi bé ph¶i cã : +B»ng ®¹i häc chuyªn nghµnh kÕ to¸n vµ tµi chÝnh +Cã chøng chØ kiÓm to¸n viªn +Cã 4dÕn 5 n¨m kinh nghiÖm chuyªn m«n v¬i t­ c¸ch lµ trî lý trong mét bé phËn kiÓm to¸n hay víi t­ c¸ch kiÓm to¸n viªn ®éc lËp. +Ngo¹i ng÷ (Ýt nhÊt 2ngo¹i ng÷,b¾t buéc ph¶i giái tiÕng Anh hoÆc tiÕng Ph¸p) NÕu chñ yÕu lµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng,c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i hiÓu biÕt vÒ kü thuËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Bé phËn kiÓm to¸n néi bé ë c¸c c«ng ty lín cÇn cã hai nhãm chuyªn gia cho kiÓm to¸n ho¹t ®éng vµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh C¸c phÈm chÊt cÇn ph¶i cã cña ng­êi lµm kiÓm to¸n viªn: * TÝnh c­¬ng nghÞ vµ biÕt ngo¹i giao * KÝn ®¸o * V« t­ * §éc lËp * Cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng mét c¸ch tÕ nhÞ * Linh ®éng vµ cã ph¶n øng nhanh KiÓm to¸n viªn ph¶i lu«n xem xÐt hµnh ®éng cña m×nh nh­ mét sù trî gióp ®èi víi ng­êi ®­îc kiÓm to¸n h¬n lµ sù phª ph¸n,chª tr¸ch III-/ Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn néi bé KiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i cã nh÷ng tr¸ch nhiÖm sau: · Thø nhÊt : KiÓm to¸n viªn néi bé thùc hiÖn nhiÖm vô theo kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®· ®­îc Tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc phª duyÖt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc vÒ chÊt l­îng,vÒ tÝnh trung thùc, hîp lý cña c¸ b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ vÒ nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh,kÕ to¸n ®· ®­îc kiÓm to¸n. · Thø hai: Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng viÖc,kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i tu©n thñ luËt ph¸p, tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc nghÒ nghiÖp vÒ kiÓm to¸n,c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. · Thø ba: KiÓm to¸n viªn ph¶i kh¸ch quan,®Ò cao tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n,cËp nhËp kiÕn thøc,gi÷ g×n ®Ëo ®øc nghÒ nghiÖp. · Thø t­: Tu©n thñ nguyªn t¾c b¶o mËt c¸c tµi liÖu ®· ®­îc kiÓm to¸n (trõ c¸c tr­êng hîp yªu cÇu cña toµ ¸n hoÆc c¸c nghÜa vô liªn quan ®Õn tiªu chuÈn nghiÖp vô ). V-/ QuyÒn h¹n cña kiÓm to¸n viªn néi bé §Ó thùc hiÖn ®­îc tr¸ch nhiÖm, nhiÖm vô cña m×nh kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i cã nh÷ng quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh.Nh÷ng quyÒn h¹n ®ã lµ: ¨ §­îc lËp chuyªn m«n nghiÖp vô.Kh«ng bÞ chi phèi hoÆc can thiÖp khi thùc hiÖn ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ tr×nh bµy ý kiÕn trong b¸o c¸o kiÓm to¸n. ¨ Cã quyÒn yªu cÇu c¸c bé phËn c¸ nh©n ®­îc kiÓm to¸n vµ bé phËn cã liªn quan cung cÊp th«ng tin d÷ liÖu phôc vô cho c«ng t¸c kiÓm to¸n. ¨ §­îc ký x¸c nhËn trªn b¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé do c¸ nh©n tiÕn hµnh hoÆc chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn thao nhiÖm vô kiÓm to¸n ®­îc giao. ¨ Nªu c¸c ý kiÕn ®Ò xuÊt, c¸c gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ,c¸c ý kiÕn t­ vÊn cho viÖc c¶i tiÕn, hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng,s¶n xuÊt kinh doanh, ng¨n ngõa c¸c sai sãt, gian lËn,c¸c viÖc lµm sai tr¸i trong doanh nghiÖp. ¨ §­îc b¶o l­u c¸c ý kiÕn ®· tr×nh bµy trong c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé, ®­îc quyÒn ®Ò nghÞ c¬ quan cña Nhµ n­íc xem xÐt c¸c quyÕt ®Þnh cña (Tæng) gi¸m ®èc vÒ b·i nhiÖm kiÓm to¸n viªn. Ch­¬ng IV Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé ë ViÖt nam vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ i-/ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ kiÓm to¸n néi bé ë viÖt nam MÆc dï ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®èi víi n­íc ta lµ hoµn toµn míi mÎ,tuy nhiªn vÊn ®Ò kiÓm tra kÕ to¸n –tµi chÝnh ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc rÊt quan t©m. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª,®iÒu lÖ kÕ to¸n tr­ëng, luËt Ng©n s¸ch vµ NghÞ ®Þnh 59/ CP cña ChÝnh phñ. §Æc biÖt trong NghÞ ®Þnh 59/ CP ®· ®­a ra mét lo¹i h×nh míi vÒ ho¹t ®éng kiÓm tra KÕ to¸n –tµi chÝnh sÏ cã hiÖu qu¶ cao h¬n,kh¸ch quan h¬n so víi tr­íc ®©y.§©y lµ viÖc ®æi míi cã tÝnh chÊt b­íc ngoÆt cña viÖc kiÓm tra kÕ to¸n –tµi chÝnh ®Ó ho¹t ®éng kiÓm tra phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. Trªn thùc tÕ, c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ chÞu sù kiÓm tra cña nhiÒu l­îng kh¸c nhau.Theo c¬ quan thèng kª Nhµ n­íc cã Ýt nhÊt 7 lùc l­îng th­êng xuyªn kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ.Theo c¸c doanh nghiÖp cho biÕt kh«ng Ýt h¬n 10 lùc l­îng kiÓm tra hä mét c¸ch th­êng xuyªn. Gãc ®é ph¸p luËt ®· t¹o ra lùc l­îng kiÓm tra nµy, còng nh­ c¸c quyÒn mµ hä ®­îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm tra.Trong thùc tÕ,c¸clùc l­îng kiÓm tra th­êng dån vµo kiÓm tra ®ång thêi ë mét sè ®¬n vÞ nµo ®ã.T¹o ra t×nh tr¹ng ®¬n vÞ th× bÞ kiÓm tra chång chÐo, ®¬n vÞ bÞ bá quªn kh«ng kiÓm tra –Trªn toµn côc nÒn kinh tÕ,c¸c th«ng tin kinh tÕ c«ng khai vÉn ch­a cã mét lùc l­îng kiÓm tra nµo chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ nªn ch­a ®¸ng tin cËy.C¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý vÜ m« ®Õn vi m« vÉn chøa ®Çy rñi ro. T×nh h×nh kinh tÕ vÉn khã kiÓm so¸t ®­îc. Nh÷ng ®¬n vÞ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cã thÓ suy gi¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ v× sù kiÓm tra triÒn miªn cña nhiÒu ®oµn kh¸c nhau. §Ó kh¾c phôc t×nh h×nh trªn kiÓm to¸n ®éc lËp ra ®êi theo NghÞ ®Þnh 07/CP cña ChÝnh phñ ngµy 29/01/1994 vµ sù ra ®êi cña kiÓm Nhµ n­íc theo NghÞ ®Þnh 70 / CP cña ChÝnh phñ ngµy 11/07/1994.Sù ra ®êi cña kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ lµ tÊt yÕu, tuy nhiªn trong bèi c¶nh hiÖn nay sù song trïng ®ång thêi c¸c lùc l­îng kiÓm tra ®­îc h×nh thµnh tr­íc ®©y vµ c¬ quan kiÓm to¸n míi ®· t¹o ra mËt ®é kiÓm tra dµy ®Æc h¬n.Trªn thùc tÕ theo gãc ®é ph¸p lý ho¹t ®éng kiÓm tra ®ang g©y ra nhiÒu khã kh¨n nhÊt ®Þnh cho ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ hiÖn nay. Trong ho¹t ®éng thùc tÕ t¹i c¸c ®¬n vÞ ch­a cã mét v¨n b¶n ph¸p quy nµo vÒ mÆt Nhµ n­íc quy ®Þnh sù kiÓm tra,thÈm ®Þnh c¸c th«ng tin néi bé cña ®¬n vÞ ®ã ®Ó gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ cã c¸c th«ng tin ®¸ng tin cËy ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ kinh doanh. Quan hÖ l·nh ®¹o gi÷a c¸c bé phËn,®Æc biÖt bé phËn kÕ to¸n lµ quan hÖ th«ng tin ®­îc tËp hîp vµ b¸o c¸o th¼ng.C¸c nhµ qu¶n lý khi sö dông th«ng tin ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý hoÆc lµ tin t­ëng b¸o c¸o cña c¸c c¸n bé thuéc quyÒn hoÆc lµ tù thÈm ®Þnh c¸c th«ng tin ®ã xem nã ®¸ng tin cËy ®Õn ®©u.§iÒu nµy h¹n chÕ rÊt lín ®Õn tÝnh ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý.MÆt kh¸c theo quy ®Þnh cña c¬ chÕ kiÓm tra,kiÓm so¸t cña cÊp trªn ®Æt t¹i ®¬n vÞ.Hai chøc n¨ng ®èi lËp cã tÝnh chÊt chÕ ­íc lÉn nhau cïng ®­îc ®Æt vµo mét con ng­êi,cô thÓ lµ kÕ to¸n tr­ëng ®· t¹o ra mét m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc thao tóng th«ng tin, lÊp liÕm vµ tÈy s¹ch c¸c sai ph¹m.C¸c th«ng tin cung cÊp cho c¸c l·nh ®¹o c¸c cÊp tõ ®¬n vÞ c¬ së kh«ng cßn ®óng ®¾n hîp lý, nã bÞ giät giòa ®Ó che ®Ëy c¸c gian lËn, sai sãt.§iÒu nµy ®· dÉn ®Õn viÖc chøa ®ùng mét nguy c¬ rÊt lín vÒ sù ®æ vì hµng lo¹t c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, nh­ng c¸c cÊp qu¶n lý kh«ng biÕt hoÆc cã th«ng tin sai lÖch vÒ ho¹t ®éng cña nã nªn kh«ng cã ®­îc c¸c quyÕt ®Þnh hîp lý, kÞp thêi. §iÓn h×nh nh­ vô m¸y dÖt Nam §Þnh, c«ng ty Tamexco ë thµnh phè Hå ChÝ Minh... §Ó chÊn chØnh kÞp thêi c¸c sai ph¹m trªn, ngµy 28/10/1997,Bé Tµi ChÝnh ®· ra quyÕt ®Þnh sè 832/Tµi ChÝnh /Q§/C§KT vÒ c¬ chÕ ban hµnh Quy chÕ kiÓm to¸n néi bé ®Ó thùc hiÖn kiÓm tra, x¸c nhËn vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®éc lËp c¸c th«ng tin trong néi bé c¸c doanh nghiÖp.Nh»m gióp viÖc thÈm ®Þnh, kiÓm tra kiÓm so¸t c¸c th«ng tin mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. Thùc tr¹ng c«ng t¸c kiÓm tra kÕ to¸n vµ kiÓm tra kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý t¹i c¸c ®¬n vÞ trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay ®­îc thùc hiÖn bëi nhiÒu lùc l­îng kh¸c nhau. Tuy nhiªn theo ph­¬ng diÖn kÕ to¸n –tµi chÝnh,viÖc cã nhiÒu lùc l­îng ®ång thêi tham gia kiÓm tra,kiÓm so¸t trong khi b¶n th©n nh÷ng ng­êi kiÓm tra kh«ng cã tr×nh ®é vÒ chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, kh«ng bÞ chi phèi hoÆc rµng buéc tr¸ch nhiÖm kinh tÕ, ph¸p lý vÒ ®é tin cËy th«ng tin kiÓm tra th× c¸c ho¹t ®éng kiÓm tra trë nªn gi¶ hiÖu, mang mµu s¾c d©n chñ nh­ng kh«ng cã hiÖu qu¶.ChØ t¹o thªm nh÷ng r¾c rèi cho viÖc kiÓm tra ,kiÓm so¸t c¸c th«ng tin mµ th«i. ChÝnh v× vËy ®iÒu bøc xóc hiÖn nay lµ ph¶i thay ®æi c¬ chÕ kiÓm to¸n néi bé.CÇn ph¶i cã mét h×nh thøc kiÓm tra ®éc lËp ®­îc thùc hiÖn bëi ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã ®¹o ®øc c¸ nh©n tèt vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ th«ng tin mµ m×nh kiÓm tra.VÒ c¸c nhµ qu¶n lý cÇn thay ®æi th¸i ®é vµ quan ®iÓm ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé.C¸c nhµ qu¶n lý ph¶i t«n träng nguyªn t¾c chØ sö dông nh÷ng th«ng tin tin cËy ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. Lo¹i bá c¬ chÕ cung cÊp th«ng tin th¼ng tõ c¸c bé phËn ®Õn nhµ qu¶n lý nh­ hiÖn nay.Lµm cho kiÓm to¸n néi bé trë thµnh nhu cÇu thùc sù vµ trong t­¬ng lai sÏ thay thÕ c¸c lùc l­îng kiÓm to¸n hiÖn t¹i. ii-/ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó kiÓm to¸n néi bé ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ §Ó ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c ®iÒu kiÖn sau: · KiÓm to¸n néi bé lµ mét bé phËn cña mét ®¬n vÞ nh­ng nã ph¶i lµ bé phËn kiÓm tra ®éc lËp víi c¸c bé phËn kh¸c trong ®¬n vÞ,vµ ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhµ l·nh ®¹o cÊp cao trong ®¬n vÞ ®ã.KiÓm to¸n néi bé còng ph¶i cã sù ®éc lËp t­¬ng ®èi nhÊt ®Þnh .Bé phËn kiÓm to¸n néi bé ph¶i ®­îc giao quyÒn h¹n réng r·i ®Ó cã thÓ kiÓm tra toµn bé ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Trong mçi mét cuéc kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé ®­îc hoµn toµn ®éc lËp vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô, truy cËp th«ng tin kh«ng giíi h¹n trong ph¹m vi ®¬n vÞ ®ã. · §èi víi kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i lµ ng­êi cã kü n¨ng chuyªn m«n cao ®¹t tr×nh ®é chuÈn mùc vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô vµ cã b»ng kiÓm to¸n viªn . KiÓm to¸n viªn lµ mét nh©n tè quan träng cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. ChÊt l­îng cña kiÓm to¸n viªn quan hÖ chÆt chÏ víi chÊt l­îng kiÓm to¸n.KiÓm to¸n viªn ph¶i lµ ng­êi th¼ng th¾n,trung thùc,trong s¸ng, c«ng minh,nhiÖt t×nh víi c«ng viÖc, cã t¸c phong lµm viÖc thËn träng, cã uy tÝn trong doanh nghiÖp, ®­îc l·nh ®¹o vµ quÇn chóng tin t­ëng. ChÝnh ®iÒu kiÖn nµy ®¶m b¶o r»ng c¸c cuéc ®iÒu tra ®­îc tiÕn hµnh bëi nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. · §Ó t¹o m«i tr­êng cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé, trong ®¬n vÞ cÇn cã mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý, chøc n¨ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña kiÓm to¸n néi bé.Trong c¸c v¨n b¶n ph¶i cã c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n néi bé ®Ó gióp cho bé phËn nµy vµ c¸c kiÓm to¸n viªn cã c¨n cø ph¸p lý vµ ®Þnh h­íng trong khi thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh. MÆt kh¸c c¸c nhµ qu¶n lý còng dùa vµo hÖ thèng chuÈn mùc nµy ®Ó kiÓm tra ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé vµ c¸c kiÓm to¸n viªn. Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn ®Ó ®¶m b¶o vµ t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé cÇn ph¶i cã sù trî gióp ®Çy ®ñ vµ ®óng lóc cña chÝnh c¸c nhµ qu¶n lý cÊp cao còng nh­ sù hîp t¸c toµn diÖn cña c¸c bé phËn vµ c¸ nh©n trong ®¬n vÞ. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé trong c¸c ®¬n vÞ cña nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®ã mµ cßn t¹o ra mét sù æn ®Þnh vµ tÝnh hiÖu qu¶ chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ.Nhµ n­íc cÇn ®Þnh h­íng vµ t¹o ra m«i tr­êng cÇn thiÕt cho lo¹i h×nh kiÓm tra nµy ho¹t ®éng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶. kÕt luËn Cã thÓ nãi kiÓm to¸n néi bé lµ mét c«ng cô gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­, kinh doanh,kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸ c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp, c¸c hµnh vi qu¶n lý. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh­ hiÖn nay th× kiÓm to¸n néi bé lµ mét ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ kiÓm so¸t chÊt l­îng ho¹t ®éng vµ chÊt l­îng th«ng tin kinh tÕ – tµi chÝnh, ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, an toµn vµ chiÕn th¾ng trong kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. §Ó kiÓm to¸n néi bé cã thÓ ph¸t triÓn ®óng h­íng cÇn ph¶i cã sù hç trî tÝch cùc cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, gióp c¸c doanh nghiÖp b»ng c¸ch t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý kinh doanh râ rµng. Nhµ n­íc sÏ ban hµnh c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n, c¸ch thøc, ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ®Ó t¹o ra mét thiÕt chÕ ®éc lËp vÒ kiÓm to¸n néi bé gióp cho kiÓm to¸n néi bé trë thµnh nhu cÇu thiÕt yÕu cña doanh nghiÖp. Môc lôc