Đề tài Thực trạng phát triển công nghiệp chế biến nông sản xuất khẩu và một số giải pháp chủ yếu

më ®Çu §­êng lèi chÝnh s¸ch §¹i héi §¶ng toµn quèc ViÖt Nam lÇn thø VI ph©n tÝch nguyªn nh©n cña t×nh h×nh khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi , ®Þnh h­íng ®óng ®¾n ,®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi cho nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt x· héi nh­ c«ng nghiÖp dÞch vô, n«ng nghiÖp, dÞch vô ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng cao.Gãp phÇn quan träng trong thµnh tùu chung cña ®Êt n­íc ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, khai th¸c ®­îc néi lùc vµ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng lîi thÕ so s¸nh ®Êt n­íc.§Æc biÖt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña n­íc ta tõ nÒn s¶n xuÊt nhá, tù cung cÊp dùa trªn thãi quen vµ nh÷ng kinh nghiÖm truyÒn thèng kh«ng g¾n víi thÞ tr­êng th× qua giai ®o¹n ®æi míi võa qua nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn trªn mäi mÆt, tõng b­íc chuyÓn sang nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ víi sô ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh tÕ trang tr¹i. VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· qua chÕ biÕn lµ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm. Thùc tr¹ng trong thêi gian võa qua s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ViÖt nam ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n nh­ng lín nhÊt vÉn lµ t×nh tr¹ng d­ thõa hµng n«ng s¶n, gi¸ c¶ ngµy cµng gi¶m dÉn tíi t×nh tr¹ng kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ g©y thiÖt h¹i rÊt lín cho n«ng d©n vµ cho nÒn kinh tÕ. VÊn ®Ò tiªu thô n«ng s¶n kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ song lu«n lµ vÇn ®Ò cßn nhiÒu ®iÒu ph¶i nghiªn cøu thªm v× vËy mµ em ®· chän ®Ò tµi lµ: “Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu”. ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu Lîi thÕ so s¸nh vÒ xuÊt khÈu Tr­íc hÕt vÒ khÝ hËu cña n­íc ta thuËn lîi cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt v× cã nhiÒu n­íc,, ¸nh s¸ng mÆt trêi, nhiÖt ®é Èm… §Êt ®ai dµnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ rÊt lín vµ ®ang cã kh¶ n¨ng më réng n÷a. Nh©n d©n ta cÇn cï lao ®éng, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng vÒ n«ng d©n cho ®êi sèng hµng ngµy vµ cho xuÊt khÈu. Víi d©n sè 80 triÖu ng­êi, trong ®ã trªn 70% lµm n«ng nghiÖp cã ®ñ søc s¶n xuÊt, nh©n c«ng cña n­íc ta thÊp nªn gi¸ thµnh s¶n xuÊt rÎ. Víi viÖc vËn t¶i nhiÒu thuËn lîi nªn chi phÝ xuÊt khÈu kÓ c¶ vËn t¶i thÊp cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi n­íc kh¸c. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi chñ yÕu b»ng ®­êng biÓn vµ xe löa cho n­íc ta ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt kh©ñ nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n TiÒm n¨ng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn N»m ë vïng nhiÖt ®íi giã mïa, ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng to lín ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn h­íng tíi môc tiªu võa tháa m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng ë trong n­íc, võa phôc vô xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m qua, xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng buíc tiÕn m¹nh mÏ, song tËp chung chñ yÕu vµo c¸c s¶n phÈm th«, tû lÖ n«ng s¶n chÕ biÕn xuÊt khÈu cßn hÕt søc nhá bÐ. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn g¾n víi c¸c vïng nguyªn liÖu lµ mét yªu cÇu quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam. 3.VÞ trÝ vµ vai trß cña n«ng s¶n chÕ biÕn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ngay tõ thêi kú ®Çu xuÊt khÈu hµng ho¸ ra n­íc ngoµi, n«ng s¶n ®· lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. Nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu, coi n«ng nghiÖp lµ ngµnh quan träng cho ®êi sèng nh©n d©n vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh xuÊt khÈu kh¸c. N¨m 1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 5,3 tû USD, gåm mÆt hµng n«ng s¶n vµ n«ng s¶n chÕ biÕn ®¹t 1855 triÖu USD chiÕm tû träng 31%. §Õn n¨m 2001 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 11.523 triÖu USD trong ®ã mÆt hµng n«ng s¶n vµ n«ng s¶n chÕ biÕn ®¹t3.456,9 triÖu USD, chiÕm tû träng 30%. L­¬ng thùc cña n­íc ta trong ®ã mÆt hµng n«ng s¶n ®· gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho 70- 80% lao ®éng ë n«ng th«n, æn ®Þnh ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi d©n c¶ n­íc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n. Kh«ng thÓ t­ëng t­îng ®­îc n«ng th«n ViÖt Nam gÇn 20 n¨m tr­íc ®©y thiÕu l­¬ng thùc, ®êi sèng khã kh¨n, c¬ së h¹ tÇng giao th«ng, thñy lîi, yÕu kÐm, l¹c hËu. ThÕ mµ chØ 15 n¨m ®æi míi, ®­îc mïa, tõ n­íc ph¶i th­êng xuyªn nhËp khÈu l­¬ng thùc nay trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o thø 2 trªn thÕ giíi. Bé mÆt n«ng th«n thay ®æi hµng ngµy: ®iÖn, ®­êng, chuång tr¹i ®· h×nh thµnh. Mét n«ng th«n tiÕn bé kh¸c h¼n so víi tr­íc kia tuy cßn nhiÒu khã kh¨n ®ang ®­îc gi¶i quyÕt. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÔ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ViÖt Nam cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn tÝch cùc. Víi hµng chôc ngµn c¬ së thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi c¸c quy m« kh¸c nhau, hµng n¨m c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®· s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i hµng ho¸ phôc vô nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, chÕ biÕn n«ng s¶n, trong ®ã cã n«ng s¶n xuÊt khÈu, vÉn lµ ngµnh c«ng nghiÖp nhá bÐ, c«ng nghÖ l¹c hËu. D­íi ®©y lµ t×nh h×nh mét sè ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu. B¶ng: S¶n l­îng mét sè n«ng s¶n chÕ biÕn §¬n vÞ: 1.000 tÊn MÆt hµng 1996 1999 2000 2001 2002 2003 Xay s¸t g¹o 150582 19.242 21.807 22.225 25.460 27.400 §­êng mËt 517,2 736,0 947,3 1.208,7 1.057,8 1.077,8 ChÌ bóp kh« 40,2 56,6 70,3 69,9 82,6 85,4 ChÌ chÕ biÕn 24.2 52,7 63,7 70,1 82,1 85,0 Cµ phª nh©n 218,0 427,4 553,2 802,5 840,6 688,7 Cao su mñ kh« 124,7 193,5 248,7 290,8 312,6 331,4 Hoa qu¶ hép 12,784 20,026 13,868 11,438 11,450 11,500 Dçu thùc vËt 38,612 94,648 216,543 280,075 281,000 315,000 Nguån niªn gi¸m thèng kª 2003 Xay s¸t g¹o (d¹ng chÕ biÕn ®¬n gi¶n): c¶ n­íc cã h¬n 5.000 c¬ së xay s¸t tËp trung víi c«ng suÊt tõ 8- 60 tÊn/ ca/ c¬ së. ë miÒn B¾c, c¸c c¬ së nµy ®­îc x©y dùng tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn nay ®· cò n¸t vµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. ë miÒn Nam, c¸c c¬ së xay s¸t chñ yÕu do t­ nh©n qu¶n lý víi thiÕt bÞ l¹c hËu. GÇn ®©y, ViÖt Nam ®· ®Çu t­ mét sè nhµ m¸y lín t¹i ®ång b»ng s«ng Cöu Long víi thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cña n­íc ngoµi phôc vô xuÊt khÈu g¹o. Nhê ®ã tØ lÖ g¹o phÈm cÊp g¹o chÊt l­îng cao (35% tÊm) gi¶m xuèng cßn 4% ChÕ biÕn chÌ: c¶ n­íc hiÖn cã 90 c¬ së chÕ biÕn chÌ c«ng nghiÖp, trong ®ã cã 13 doanh nghiÖp nhµ n­íc, 6 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cßn l¹i doanh nghiÖp ngoµi nhµ n­íc, c«ng suÊt thiÕt kÕ ®¹t 1.190 tÊn chÌ bóp t­¬i/ ngµy, t­¬ng øng víi 89.827 tÊn chÌ chÕ biÕn/ n¨m. ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu chÌ ®en sang Irag, Anh, Nga vµ mét sè n­íc §«ng ¢u. C¸c d©y chuyÒn chÕ biÕn chÌ ®en xuÊt khÈu chñ yÕu nhËp khÈu tõ Liªn X« cò, nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã trang bÞ mét sè d©y chuyÒn míi hiÖn ®¹i h¬n, nh­ng nh×n chung thiÕt bÞ c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn l¹c hËu, thiÕu ®ång bé ®· ¶nh h­ëng xÊu ®Õn chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu. ChÕ biÕn cµ phª: cã 16 doanh nghiÖp nhµ n­íc (Tæng C«ng ty cµ phª ViÖt Nam), mét doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, 14 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh víi 50 d©y chuyÒn chÕ biÕn cµ phª nh©n ®¹t c«ng suÊt 100.000 tÊn/ n¨m. ChÕ biÕn cµ phª cña ViÖt Nam cã 2 lo¹i: chÕ biÕn cµ phª h¹t; chÕ biÕn cµ phª rang, xay, hßa tan. Cµ phª h¹t chñ yÕu chÕ biÕn b»ng ph­¬ng ph¸p kh« víi thiÕt bÞ thñ c«ng l¹c hËu, v× vËy chÊt l­îng cµ phª h¹t rÊt thÊp. Theo ®¸nh gi¸ cña WB, chØ cã kho¶ng 2% s¶n l­îng cµ phª xu©ts khÈu cña ViÖt Nam ®¹t lo¹i 1 (R1), cßn l¹i lµ lo¹i R2 vµ R3 (cµ phª x«). §ã lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµm gi¶m hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam. C¶ n­íc hiÖn chØ cã 1 doanh nghiÖp chÕ biÕn cµ phª hßa tan phôc vô nhu cÇu trong n­íc. ChÕ biÕn cao su: tæng c«ng suÊt chÕ biÕn mñ cao su ®¹t kho¶ng 250.000 tÊn. ThiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn mñ cao su cña ViÖt Nam l¹c hËu nªn chØ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu c©ï cÊp thÊp (®Ó s¶n xuÊt s¨m lèp) víi thÞ tr­êng chñ yÕu lµ Trung Quèc, ch­a cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu chÊt l­îng cao cña c¸c thÞ tr­êng lín nh­ Mü, EU, NhËt B¶n. GÇn ®©y, Tæng c«ng ty Cao su ®Çu t­ míi mét sè nhµ m¸y chÕ biÕn hiÖn ®¹i h¬n, tõ ®ã ®· më réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cao su mñ kh« vµo c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy. Mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ trong khi gi¸ c¸c hµng n«ng s¶n ch­a qua chÕ biÕn, hoÆc míi qua s¬ chÕ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m m¹nh th× gi¸ c¸c hµng n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn kh«ng thay ®æi. Trong khi ®ã, nhiÒu hµng n«ng s¶n ch­a qua chÕ biÕn ®­îc xÕp vµo danh môc hµng nh¹y c¶m ®Ó lµm chËm qu¸ tr×nh gi¶m thuÕ, cßn mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn l¹i ®­îc ®­a vµo danh môc hµng c¾t gi¶m thuÕ nhanh. Nh­ vËy, kho¶ng c¸ch hiÖu qu¶ gi÷a hµng n«ng s¶n chÕ vµ hµng n«ng s¶n ch­a qua chÕ biÕn ngµy cµng trë nªn râ rÖt, c¸c n­íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Òu cã xu h­íng ph¸t triÓn c¸c hµng n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn, ®Æc biÖt qua qu¸ tr×nh chÕ biÕn s©u ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ sù c¹nh tranh cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh. So víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm kh¸c, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n võa nhá bÐ vÒ quy m«, l¹c hËu vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ, ®¬n ®iÖu vÒ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Tõ ®ã, sù t¸c ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ, tØ träng n«ng s¶n chÕ biÕn trong tæng s¶n l­îng s¶n xuÊt cßn rÊt thÊp (chÌ: 55%; rau qu¶: 5%, thÞt: 1%…). CÇn nh×n nhËn nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy trªn cµ 3 phÝa: Ch­a chó träng ®óng møc viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. Vïng nguyªn liÖu ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc cßn bÊt cËp. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÔ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu Kinh tÕ ViÖt Nam ®· b­íc vµo tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi mµ më ®Çu lµ viÖc tham gia vµo AFTA. N­íc ta lµ n­íc cã trªn 70% d©n sè lµ n«ng nghiÖp, do vËy khi b­íc ch©n vµo tiÕn tr×nh héi nhËp, ngoµi chuyÖn ®em nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt cho n«ng d©n cßn ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng n«ng s¶n. ThÕ nh­ng, theo ®¸nh gi¸ cña ViÖn Kinh tÕ n«ng nghiÖp thuéc Bé NN&PTNT, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o qu¶n chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng s¶n hiÖn ®ang ®èi ®Çu víi thùc tr¹ng: thiÕu vèn, c¬ së vËt chÊt nghÌo nµn, c«ng nghÖ chÕ biÕn l¹c hËu, thiÕu th«ng tin thÞ tr­êng, ®éi ngò c¸n bé ch­a ®µo t¹o thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nh÷ng sù thiÕu thèn nµy ®· lµm cho ng­êi n«ng d©n bÊt an trong s¶n xuÊt. Trong khi ®ã, c¸c mÆt hµng chÕ biÕn n«ng s¶n cña n­íc ta hiÖn ®ang chiÕm tû träng lín, kho¶ng 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. C¬ së ®Ó ®­a ra nhËn ®Þnh nµy lµ ViÖn Kinh tÕ n«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t 60 doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o qu¶n chÕ biÕn vµ tiªu thô ba lo¹i n«ng s¶n lµ chÌ, cµ phª, rau qu¶ t¹i mét sè tØnh. KÕt qu¶ chØ cã 2 doanh nghiÖp cã c«ng nghÖ chÕ biÕn hiÖn ®¹i (chiÕm 2,22%) cßn l¹i lµ sö dông c«ng nghÖ ®· qua 3 hoÆc 4 thÕ hÖ: 73% nhµ x­ëng cña c¸c c¬ së chÕ biÕn rÊt t¹m bî, ch¾p v¸; 40% chñ doanh nghiÖp kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é tay nghÒ mµ chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ch­a cã thÞ tr­êng æn ®Þnh, ho¹t ®éng mang tÝnh tù ph¸t, kh«ng cã chiÕn l­îc l©u dµi trong kinh doanh nhÊt lµ ch­a cã chiÕn l­îc ®Çu t­ cho vïng nguyªn liÖu vµ chiÕn l­îc thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. ChÝnh v× vËy, s¶n phÈm lµm ra cña c¸c doanh nghiÖp chØ cã kho¶ng 5,2 ®¹t chÊt l­îng quèc tÕ phÇn cßn l¹i chÊt l­îng kh«ng b»ng mÆt hµng cïng lo¹i ë c¸c n­íc trong khu vùc nh­ng l¹i cã gi¸ thµnh cao. Cßn l¹i sè doanh nghiÖp ch­a cã ®¨ng ký chÊt l­îng s¶n phÈm chiÕm 85- 92%, nªn khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. L©u nay, ng­êi n«ng d©n ch¼ng an t©m bëi s¶n phÈm n«ng s¶n cña hä lµm ra th­êng bÞ rít gi¸ khi tróng mïa, chÝnh mét phÇn lµ do c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn kh«ng thÓ ®¸p øng. Th«ng tin dù b¸o vÒ thÞ tr­êng nãi chung lµ Ýt ái vµ thiÕu chÝnh x¸c, lµm cho c¶ c¸c c«ng nghiÖp xuÊt khÈu vµ n«ng d©n ®Òu chÞu nhiÒu thiÖt h¹i ®Æc biÖt lµ víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nhiÒu nh­ g¹o, ®iÒu vµ cµ phª. C«ng t¸c khuyÕn n«ng, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu ch­a ®i ®«i víi viÖc x©y dùng nhµ m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n. C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n hiÖn cã th× l¹c hËu vÒ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n phÈm chÊt l­îng thÊp, gi¸ thµnh cao. C«ng nghÖ chÕ biÕn sau thu ho¹ch l¹c hËu vµ Ýt phæ biÕn tíi ng­êi d©n, kh«ng ®­îc c¬ quan chøc n¨ng quan t©m ®óng møc ®· lµm trë ng¹i nhiÒu tíi xuÊt khÈu, thiÖt h¹i to lín tíi ng­êi n«ng d©n vµ kinh tÕ ®Êt n­íc. Nguån gèc cña yÕu kÐm lµ sù bÊt cËp ë c¸c c¬ quan nghiªn cøu vµ quy ho¹ch n«ng nghiÖp, c¸c c¬ quan cã nhiÖm vô ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ tham m­u cho ngµnh n«ng nghiÖp. Ch­¬ng 3: Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu TËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh÷ng lo¹i n«ng s¶n cã lîi thÕ c¹nh tranh vµ nguån nguyªn liÖu dåi dµo, cã thÞ tr­êng tiªu thô réng (g¹o, cµ phª, h¹t ®iÒu, hoa qu¶, cao su…) B¸m s¸t nhu cÇu thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, n©ng cao møc ®é chÕ biÕn n«ng s¶n ®Ó ®­a ra thÞ tr­êng chñng lo¹i n«ng s¶n chÕ biÕn ®a d¹ng, phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng. TËp trung ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i hãa thiÕt bÞ chÕ biÕn, ®ång thêi sö dông hîp lý c¸c c«ng nghÖ truyÒn thèng; ®Æc biÖt coi träng chÊt l­îng s¶n phÈm vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Cã c¬ chÕ thÝch hîp b¶o ®¶m sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a chÕ biÕn n«ng s¶n vµ s¶n xuÊt nguyªn liÖu, b¶o ®¶m nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i. Huy ®éng nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu vµ c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n, trong ®ã khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi Nhµ N­íc. 2.Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu 2.1- Ph¸t triÓn c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung Trªn c¬ së c¸c tµi liÖu ®iÒu tra c¬ b¶n, ®¸nh gi¸ lîi thÕ cña c¸c vïng sinh th¸i ®Ó quy ho¹ch x©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung, quy m« lín t¹o c¬ së nguyªn liÖu v÷ng ch¾c cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu tËp trung lµ c¬ së ®Ó quy ho¹ch m¹ng l­íi gi÷a s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ chÕ biÕn nguyªn liÖu, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¶ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. Thùc tÕ cho thÊy, viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ph©n t¸n, manh món nh­ hiÖn nay ®· g©y bÊt lîi cho c¶ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn. Trong khi nhiÒu doanh nghiÖp chÕ biÕn thiÕu nguyªn liÖu, th× n«ng d©n l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n trong tiªu thô n«ng s¶n xuÊt ra do n«ng d©n kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chÊt l­îng cña chÕ biÕn c«ng nghiÖp. Tõ ®ã, viÖc h×nh thµnh c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo trång trät vµ ch¨n nu«i, thay thÕ c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cò kh«ng ®¸p øng tèt yªu cÇu chÕ biÕn vµ tiªu dïng b»ng nh÷ng gièng c©y con míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt vµ gi¸ thµnh rÎ. CÇn nghiªn cøu ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« nh»m thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu tËp trung: chÝnh s¸ch ®Êt ®ai chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh dông hç trî chuyÓn giao khoa häc vµ c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng. ChØ khi nµo cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp th× quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu míi ®­îc thùc hiÖn vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n míi cã c¬ së nguyªn liÖu v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn. 2.2- §a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, song kh«ng phô thuéc lo¹i ngµnh then chèt. Bëi vËy, ®Þnh h­íng ®Çu t­ ph¶i thÓ hiÖn ®­îc t­ t­ëng “ph©n c«ng” ®Çu t­ râ rµng vµ hîp lý, b¶o ®¶m ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kinh tÕ phøc t¹p nµy, tr¸nh t×nh tr¹ng Nhµ n­íc «m ®åm thùc hiÖn ®Çu t­ ph¸t triÓn doanh nghiÖp chÕ biÕn khi nguån lùc tµi chÝnh h¹n hÑp. ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c h­íng sau ®©y: §Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng phôc vô khai th¸c vµ ph¸t triÓn c¸c vïng sø mÖnh lÞch s¶n xuÊt nguyªn liÖu tËp trung (hÖ thèng ®­êng giao th«ng, thuû lîi, m¹ng l­íi ®iÖn, hÖ thèng tr¹m tr¹i gièng). §Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng phôc vô x©y dùng vµ s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n (h¹ tÇng c¸c khu c«ng nghiÖp hoÆc c¸c côm c«ng nghiÖp tËp trung, giao th«ng, cÊp tho¸t n­íc, m¹ng l­íi ®iÖn). Dµnh nguån vèn tho¶ ®¸ng cho thùc hiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i vµ ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt nguyªn liÖu… KhuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi nhµ n­íc ®Çu t­ kh«ng h¹n chÕ ®Ó ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, ®Æc biÖt lµ n«ng s¶n xuÊt khÈu. §Ó hiÖn thùc ho¸ viÖc khuyÕn khÝch, cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ ®Êt ®ai, tÝn dông, thuÕ… t¹o sù hÊp dÉn lín víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong viÖc t¹o lËp vµ vËn hµnh doanh nghiÖp, Nhµ n­íc cã thÓ hç trî viÖc ®µo t¹o lao ®éng, cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Xóc tiÕn m¹nh mÏ h¬n qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã trong ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n. §©y lµ c¸ch thøc quan träng ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn ®¸p øng yªu cÇu ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt, thóc ®Èy ®æi míi c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ chÕ biÕn, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh. VÒ ®èi t­îng mua cæ phÇn, ngoµi ng­êi lao ®«ng trong doanh nghiÖp, c¸ thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n trong n­íc, cÇn më réng ra c¶ viÖc b¸n cæ phÇn cho ng­êi n­íc ngoµi. Sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ vµ më réng xuÊt khÈu n«ng s¶n chÕ biÕn. 2.3- C¸c gi¶i ph¸p hç trî xuÊt khÈu. Khai th«ng thÞ tr­êng tiªu thô lµ ®iÒu kiÖn quan träng hµng ®Çu cho viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu n«ng s¶n chÕ biÕn cña ViÖt Nam. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, mét mÆt t¹o c¬ héi më réng ph¹m vi thÞ tr­êng, mÆt kh¸c còng t¹o ¸p lùc c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, søc c¹nh tranh cßn kÐm, ®Ó th¾ng lîi trong c¹nh tranh quèc tÕ, x¸c lËp vµ cñng cè vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p trong s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ chÕ biÕn, cÇn coi träng c¸c gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cÇn quan t©m nghiªn cøu gi¶i quyÕt lµ: H×nh thµnh chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ë tÇm quèc gia cho hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ lîi thÕ cña hµng n«ng s¶n ViÖt Nam, ®Æc ®iÓm vµ xu thÕ vËn ®éng cña thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi, cÇ ®Þnh râ nh÷ng thÞ tr­êng trung t©m cho mçi lo¹i n«ng s¶n vµ c¸c chÝnh s¸ch thÝch øng ®Ó th©m nhËp vµ cñng cè chç ®øng cña hµng n«ng s¶n chÕ biÕn trªn thÞ tr­êng. Cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c¸c dù b¸o trung h¹n vµ dµi h¹n ®Ó cã sù ®iÒu chØnh s¶n xuÊt vµ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thÝch hîp. Ph¸t huy vai trß tÝch cùc vµ chñ ®éng cña c¸c c¬ quan ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë n­íc ngoµi trong viÖc cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng vµ vai trß lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi c¸c chñ thÎe kinh tÕ n­íc ngoµi. ThiÕt lËp vµ më réng c¸c quan hÑ liªn kÕt trong xuÊt khÈu n«ng s¶n chÕ biÕn..Sù phèi hîp gi÷a c¸c chñ thÎ s¶n xuÊt nguyªn liÖu, c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu víi nhau lµ c¸ch thøc quan träng n©ng cao kh¶ n¨ng øng phã víi c¸c ¸p lùc c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ n­íc ngoµi trong c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÐ. T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu n«ng s¶n chÕ biÕn b»ng nh÷ng h×nh thøc ®a d¹ng: tham gia héi chî… triÓn l·m quèc tÕ, qu¶ng b¸ s¶n phÈm trªn c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng vµ thÞ tr­êng míi; x©y dùng th­¬ng hiÖu n«ng s¶n chÕ biÕn; phèi hîp ho¹t ®éng giíi thiÖu n«ng s¶n chÕ biÕn víi ho¹t ®éng du lÞch. kÕt luËn Thùc hiÖn ®­êng lèi cña §¶ng vµ nhµ n­íc, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang ®¹t nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng thµnh c«ng v­ît bËc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp NÒn n«ng nghiÖp n­íc ta tõ mét n­íc tù cung tù cÊp ®· dÇn ph¸t triÓn theo h­íng nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸. Quy m« s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt chÊt l­îng ngµy mét t¨ng kh«ng nh÷ng ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc mµ xuÊt khÈu ngµy cµng nhiÒu.VÊn ®Ò tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸ n«ng s¶n vµ n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn lu«n lµ vÊn ®Ò quan t©m kh«ng chØ riªng ng­êi n«ng d©n mµ c¶ x· héi cµng trë nªn quan träng ®èi víi n­íc ta víi 80% d©n sè sèng trong khu vùc n«ng th«n. danh môc tµi liÖu tham kh¶o S¸ch qu¶n lý vµ nghiÖp vô kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ PGS.TS TrÇn V¨n Chu T¹p chÝ doanh nghiÖp vµ th­¬ng m¹i- TrÇn §«ng Sè 4 n¨m 2003 T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn- NguyÔn KÕ TuÊn - sè 5 - 2004 T¹p chÝ ngo¹i th­¬ng- Do·n KÕ B«n sè 13 n¨m 2003 .S¸ch “ Mét sè biÖn ph¸p tµi chÝnh ph¸t triÓn n«ng s¶n hµng ho¸ xuÊt khÈu” XB tµi chÝnh, 2000. môc lôc më ®Çu 1 Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu 2 Lîi thÕ vÒ so s¸nh xuÊt khÈu. 2 TiÒm n¨ng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn. 2 VÞ trÝ vµ vai trß cña n«ng s¶n chÕ biÕn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 2 Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu 4 T×nh h×nh xuÊt khÈu n«ng s¶n ®· qua chÕ biÕn. 4 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. 6 Ch­¬ng 3: Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. 8 Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n xuÊt khÈu. 8 Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu. 8 Ph¸t triÓn c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung. 8 §a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. 9 C¸c gi¶i ph¸p hç trî xuÊt khÈu. 10 KÕt luËn 12