Đề tài Thực trạng và giải pháp cho hoạt động thẩm định giá trị doanh nghiệp ở Việt Nam

öông maïi cuûa doanh nghieäp, taïo ñoä chính xaùc cuûa giaù trò doanh nghieäp, ñaëc bieät laø nhöõng ñôn vò ñang laøm aên coù laõi, thöông hieäu vaø thò phaàn treân thò tröôøng. Ñeå coù theå aùp duïng phöông phaùp naøy, caùc doanh nghieäp caàn xaùc ñònh ñöôïc nhöõng thoâng tin chuû yeáu töø tyû suaát lôïi nhuaän cuûa 3-5 naêm lieàn keà vaø döï kieán trong 5 –10 naêm töông lai, tyû leä taêng tröôûng, heä soá ruûi ro ...Ñaây laø nhöõng thoâng tin khoâng theå thieáu khi aùp duïng phöông phaùp naøy. Tuy nhieân, theo oâng Traàn Vieät Ñöùc, Giaùm ñoác tö vaán Coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam, vieäc xaùc ñònh nhöõng thoâng tin treân hieän nay raát khoù khaên vaø maát nhieàu thôøi gian. Thaäm chí nhieàu döõ lieäu treân ñeå coù theå chính xaùc phaûi do tính toaùn cuûa chuyeân gia. Vôùi nhöõng yeâu caàu khaù phöùc taïp cuûa phöông phaùp treân neân treân thöïc teá chöa ñöôïc aùp duïng roäng raõi. Beân caïnh ñoù, do taâm lyù ñaïi boä phaän doanh nghieäp khoâng muoán giaù trò ñöôïc ñaùnh giaù cao vì sôï khoù baùn coå phaàn cuõng nhö baát lôïi trong vieäc phaân chia coå phaàn öu ñaõi trong noäi boä doanh nghieäp. “Ngoaøi ra, keát quaû cuûa phöông phaùp naøy döïa nhieàu vaøo nhöõng döï ñoaùn kinh doanh trong töông lai, trong khi ñoù, khoâng coù gì ñeå ñaûm baûo trong tình hình bieán ñoäng veà caùc chính saùch nhö hieän nay” Oâng Ñöùc noùi. Söï phöùc taïp cuûa phöông phaùp treân ñaõ khieán nhieàu doanh nghieäp choïn caùch tính theo giaù trò taøi saûn. Song nhöôïc ñieåm lôùn nhaát laïi laø khoâng tính ñöôïc lôïi theá kinh doanh cuûa doanh nghieäp nhö ñaõ neâu ôû treân. 41 2.4.2.4 Về moät soá qui ñònh khaùc veà cổ phần hóa có thể gây trở ngaïi cho việc định giá - Rất nhiều DNNN phàn nàn rằng các quy định về xác định giá trị các khoản phải thu khó đòi của Bộ Tài chính là quá cứng nhắc, ví dụ như chỉ được phép xoá nợ khi chứng minh được con nợ đã chết hoặc phá sản. Do vậy, có những DNNN buộc phải tính các khoản phải thu hầu như không có khả năng thu hồi vào giá trị tài sản của doanh nghiệp để cổ phần hoá. Trong khi đó, các ngân hàng thương mại quốc doanh cũng không xóa các khoản nợ đã bị quá hạn hoặc treo cho những DNNN này. Kết quả là những DNNN đó có thể bị định giá quá cao nên gặp rất nhiều khó khăn trong việc huy động cổ đông. - Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, muïc ñích thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay laø phuïc vuï cho quaù trình coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Do ñoù quaù trình thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp coøn bò aûnh höôûng do nhöõng haïn cheá cuûa quaù trình thöïc hieän coå phaàn hoaù, cuï theå nhö sau : + Do các quy định hiện hành về bán cổ phiếu giá ưu đãi cho công nhân, quy định lưu giữ cổ phiếu ít nhất trong vòng 3 năm kể từ sau khi cổ phần hoá v.v., việc cổ phần hóa nhiều DNNN cho đến nay đều mang tính "nội bộ", hầu như không thu hút thêm được nhà đầu tư mới, số lượng cổ phần bán cho nhà đầu tư ngoài DNNN chỉ chiếm khoảng 10%. + Soá löôïng nhaø ñaàu tö raát haïn cheá nhö vaäy daãn ñeán nhu caàu thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp khoâng nhieàu, thò tröøông cuûa hoaït ñoäng naøy seõ bò haïn cheá. - Một khó khăn cho công tác định giá là xác định giá trị thiết bị, dây chuyền sản xuất vì không có thị trường để tham khảo. Các thành viên Hội đồng định giá hầu hết lại không có chuyên môn trong hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù. Trong khi đó, hiện nay ở Việt Nam chỉ có 37 thẩm định viên cấp nhà nước và hai trung tâm có đủ thẩm định viên (theo Pháp lệnh về Giá có hiệu lực từ tháng 7 năm 2002). - Toàn bộ chi phí cổ phần hóa, bao gồm cả chi phí định giá theo quy định của Bộ Tài chính là không được phép vượt quá 500 triệu VND. Đây là vấn đề trở ngại đối 42 với những DNNN lớn, ví dụ chi phí định giá cho một DNNN trị giá khoảng 500 tỷ, theo mức cố định hiện hành (0,1%) đã hết 500 triệu, trong khi đó để cổ phần hóa, doanh nghiệp còn cần phải chi trả phí kiểm toán, phí bán đấu giá cổ phiếu, công bố thông tin đại chúng v.v Ñieàu naøy daãn ñeán moät taâm lyù cho caùc doanh nghieäp laø hoï seõ coù khuynh höôùng töï thöïc hieän thaåm ñònh giaù maø khoâng thueâ caùc toå chöùc thaåm ñònh chuyeân nghieäp ñeå haïn cheá chi phí coå phaàn hoaù. Hoï töï laäp ra Hoäi ñoàng thaåm ñònh giaù ñeå xaùc ñònh giaù trò cuûa chính doanh nghieäp cuûa mình. Haäu quaû cuûa vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc ñeà caäp treân ñaây. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 Nhö vaäy hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam nhìn chung coøn nhöõng nhöõng haïn cheá sau : - Veà quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc : caùc vaên baûn phaùp luaät ñaõ ban haønh veà thaåm ñònh giaù chöa ñuû ñaùp öùng moïi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù dieãn ra suoân seû. - Veà cô cheá vaø phöông phaùp thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thì coù raát nhieàu haïn cheá khieán cho quaù trình thaåm ñònh giaù khoâng thoáng nhaát vaø khoâng phaûn aùnh chính xaùc giaù trò cuûa doanh nghieäp. - Ngoaøi ra thò tröôøng cho hoaït ñoäng naøy coøn haïn cheá vì saûn phaåm cuûa noù laø baùo caùo thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp chöa phuïc vuï ñöôïc cho nhieàu muïc ñích. Treân thöïc teá hieän taïi, thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp phaàn lôùn phuïc vuï cho muïc ñích coå phaàn hoaù doanh nghieäp. Moät soá ít thì phuïc vuï cho muïc ñích baùn doanh nghieäp. Vieäc ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc maët haïn cheá laø cô sôû ñeå xaùc ñònh phöông höôùng vaø caùc giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc naøy. 43 CHÖÔNG 3 MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP CHO QUAÙ TRÌNH XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM 3.1 Nhöõng ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp Vieät Nam laø thò tröôøng kinh teá ñang phaùt trieån vôùi toác ñoä vöôït baäc, vaø ñang tieán tôùi xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi. Nhu caàu thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ngaøy caøng cao vaø môû roäng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau. Caùc loaïi doanh nghieäp vaø caùc tình huoáng caàn xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp : - DN coå phaàn hoaù : nhu caàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa chuû sôõ höõu (nhaø nöôùc, coâng ty meï, coå ñoâng, cuûa laõnh ñaïo, cuûa nhaân vieân DN) - Doanh nghieäp ñaêng kyù taïi thò tröøông chöùng khoaùn : nhu caàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa coâng ty chöùng khoaùn, caùc nhaø ñaàu tö, ñaàu cô, moâi giôùi thò tröôøng sô caáp vaø thöù caáp - Chuyeån ñoåi voán, hình thöùc sôû höõu ñoái vôùi doanh nghieäp : chuyeån ñoåi voán, nhaân vieân mua laïi DN, tham gia lieân doanh. Trong caùc tình huoáng treân thì nhu caàu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñöôïc ñaët ra vôùi taát caû caùc chuû theå tham gia. - Ñaàu tö ngaén vaø daøi haïn treân thò tröøông chöùng khoaùn : xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caùc möùc giaù treân thò tröôøng ñeå mua baùn caùc coå phieáu, traùi phieáu. - Quaûn trò giaù trò doanh nghieäp : xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñeå xaùc ñònh möùc sinh lôøi thöïc treân voán ñaàu tö; xaùc ñònh giaù trò taøi saûn taïi töøng thôøi ñieåm cuûa doanh nghieäp; xaùc laäp, thöïc thi chieán löôïc quaûn trò doanh nghieäp nhaèm naâng cao giaù trò treân thò tröøông chöùng khoaùn vaø giaù trò kinh teá cuûa doanh nghieäp; cung caáp coâng cuï quaûn lyù, döï ñoaùn, phaûn öùng ñoái vôùi doanh nghieäp. 44 - Mua baùn saùp nhaäp DN : xaùc ñònh giaù trò DN trong tieán trình trao ñoåi coå phieáu, mua quyeàn kieåm soaùt, saùp nhaäp. Nhu caàu thaåm ñònh ñaët ra ñoái vôùi beân mua, beân baùn, nhaø moâi giôùi… - Nhöôïng baùn taøi saûn, coå phieáu cuûa DN : baùn moät lónh vöïc hoaït ñoäng, baùn toaøn boä DN, baùn coå phieáu, traùi phieáu, ruùt lui khoûi lieân doanh. - Mua baûo hieåm, caáp tín duïng cho DN : toå chöùc taøi chính veà baûo hieåm, ngaân haøng caàn phaûi thaåm ñònh, ñaùnh giaù giaù trò DN tröôùc khi kyù hôïp ñoàng baûo hieåm, tín duïng. - Xaùc ñònh giaù trò DN phuïc vuï nhieäm vuï cho ñieåm saép xeáp caùc DN treân thò tröôøng : nhu caàu xd cô sôû döõ lieäu caùc DN trong töøng lónh vöïc vaø treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Vôùi nhöõng muïc ñích treân ñaây thì thaåm ñònh giaù DN ngaøy caøng trôû neân phoå bieán vaø chuyeân nghieäp hôn. Vì vaäy caàn coù nhöõng giaûi phaùp khaéc phuïc nhöõng khuyeát ñieåm nhö ñaõ neâu ôû chöông 2 ñeå keát quaû thaåm dònh giaù trò DN coù chaát löôïng vaø coù ích hôn. 3.2 Giaûi phaùp ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp ôû Vieät Nam 3.2.1 Veà quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc - Vaán ñeà ñaàu tieân xin ñöôïc ñeà caäp ñeán laø vieäc xaây döïng haønh lang phaùp lyù thoáng nhaát vaø phaùt trieån phuø hôïp vôùi tình hình kinh teá Vieät Nam, taïo nieàm tin cho caùc nhaø ñaàu tö . Heä thoáng luaät phaùp Vieät Nam voán coù nhöõng quy ñònh choàng cheùo vaø maâu thuaãn vôùi nhau ñaõ gaây khoù khaên cho caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Theâm vaøo ñoù vieäc caùc vaên baûn phaùp luaät ñöôïc thay theá thöôøng xuyeân vaø khoâng thoáng nhaát ôû nhieàu lónh vöïc coù lieân quan ñaõ taïo neân taâm lyù deø daët khi ra quyeát ñònh cuûa chuû ñaàu tö vaø cuûa daân chuùng. 45 Gaàn ñaây haøng loaït caùc vaên baûn luaät môùi ñöôïc ban haønh thay theá caùc boä luaät cuõ nhö : Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, caùc luaät thueá , luaät keá toaùn, luaät ñaát ñai …cuõng ñaõ khaéc phuïc nhöõng baát caäp cuõ, tuy nhieân trong quaù trình thöïc hieän vaãn gaëp nhöõng khoù khaên nhaát ñònh. - Vaán ñeà thöù hai : Nhaø nöôùc caàn phaûi taïo moät thò tröôøng roäng lôùn cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp, cuï theå nhö sau thoâng qua caùc hoaït ñoäng sau: + Thuùc ñaåy nhanh quaù trình coå phaàn hoaù cuûa caùc doanh nghieäp Nhiệm vụ cổ phần hoá DNNN trong năm 2005 và 2006 là rất nặng nề với gần 1.500 DN và các Tổng công ty Nhà nước, nhưng số lượng các nhà tư vấn theo danh sách Bộ Tài chính công bố còn ít, hơn nữa năng lực của họ coøn haïn cheá, nhất là khi xây dựng phương án ở các Tổng công ty, doanh nghiệp lớn khi cổ phàn hoá. Vì vậy những doanh nghiệp có số lượng cổ phiếu bán ra ít, họ sợ phải xếp hàng chờ. Do ñoù caàn phaûi phaùt trieån löïc löôïng tö vaán chuyeân nghieäp hôn, coù chuyeân moân cao ñeå coù theå giuùp ñôõ caùc doanh nghieäp thöïc hieän quaù trình coå phaàn hoaù nhanh choùng vaø hieäu quaû hôn. + Ngoaøi ra Nhaø nöôùc caàn ñẩy mạnh tuyên truyền giải thích cho quần chúng nhân dân, các nhà đầu tư về những chính sách mới của Đảng và Chính phủ để họ tích cực hưởng ứng. + Các DN khi thực hiện cổ phần hoá phải công khai hoá rộng rãi, tạo điều kiện cho dân chúng tiếp nhận thông tin để tham gia đấu giá. + Cũng cần suy nghĩ để có được cơ quan giám sát tổ chức đấu giá (báo hiệu bằng cách thức nào) cuõng nhö coâng khai baùo caùo thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ñeå nhaø ñaàu tö tin töôûng maø ra nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö. - Vaán ñeà tieáp theo laø tập trung thực hiện tốt NĐ 187/CP vaø NÑ 101/2005/CP- NÑ, trong quá trình đó cần theo dõi bổ sung và khắc phục những vấn đề bất hợp lý. 46 Tieáp tuïc ban haønh nhöõng chuaån möïc veà ñònh giaù ñeå hoaøn thieän heä thoáng phaùp lyù cho hoaït ñoäng naøy. Việt Nam là thành viên của Hiệp hội Thẩm định giá ASEAN và tham gia vào Uỷ ban chuẩn mực quốc tế về thẩm định giá với tư cách là Hội viên thông tấn. Như vậy đương nhiên hoạt động thẩm định giá của nước ta phải theo thông lệ quốc tế. Nguyên tắc cao nhất mà các nước tham gia tổ chức thẩm định giá khu vực và quốc tế là phải tuân theo hệ thống tiêu chuẩn thẩm định giá quốc tế. Ví dụ Hiệp hội thẩm định giá ASEAN đã khẳng định "Tiêu chuẩn thẩm định giá ASEAN thừa nhận những nguyên tắc và khái niệm cũng như tiêu chuẩn của Uỷ ban tiêu chuẩn thẩm định giá quốc tế". Là một thành viên của Hiệp hội, Việt Nam cũng phải thừa nhận những nguyên tắc và khái niệm cũng như những tiêu chuẩn của Uỷ ban Tiêu chuẩn định giá quốc tế đã ban hành như là một khuôn khổ hướng dẫn để xây dựng hệ thống, tiêu chuẩn thẩm định giá của mình. Những tiêu chuẩn ấy phải phù hợp với điều kiện phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN nói chung, nghề thẩm định giá nói riêng và phù hợp với hệ thống luật pháp, trình độ, kinh nghiệm và thực tiễn công tác thẩm định giá ở nước ta. - Cuoái cuøng laø tieáp tuïc môû caùc lôùp ñaøo taïo caùc thaåm ñònh vieân chuyeân nghieäp cuõng nhö toå chöùc caùc kyø thi ñeå caáp baèng thaåm ñònh vieân, cung caáp moät löïc löôïng nhaân söï huøng haäu vaø chaát löôïng cao cho hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù noùi chung ôû Vieät Nam. Giaùo trình ñaøo taïo caàn keát hôïp vôùi taøi lieäu quoác teá ñeå caäp nhaät nhöõng thoâng tin môùi nhaát vaø tieáp thu nhöõng kinh nghieäm thöïc teá cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi vaø khu vöïc. Baûo ñaûm ñaøo taïo ra nhöõng thaåm ñònh vieân chuyeân nghieäp, coù trình ñoä chuyeân moân vaø khaû naêng taùc nghieäp cao. 3.2.2 Veà cô cheá thöïc hieän - Caàn quy ñònh cuï theå hôn traùch nhieäm phaùp lyù cuûa baùo caùo thaåm ñònh giaù taøi saûn. Vieäc aùp duïng tyû leä söû duïng coøn laïi cuûa taøi saûn theo ñaùnh giaù chuû quan 47 nhö ñaõ neâu treân laø khoâng phuø hôïp. Trong moïi tröôøng hôïp ñònh giaù taøi saûn caàn coù keát quaû ñaùnh giaù chuyeân moân cuûa caùc thaàm ñònh vieân. - Về tổ chức thực hiện, cần xem xét lại quy định đối với DN có giá trị tài sản từ 30 tỷ đồng trở lên thì phải thuê tổ chức định giá thực hiện xác định giá trị DN mà nên khuyến khích các DN thực hiện cổ phần hoá đều do các tổ chức tài chính trung gian định giá. Cần phải bỏ cơ chế định giá theo hình thức thành lập Hội đồng định giá. Ñịnh giá doanh nghiệp là một công việc rất khó, đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn sâu, có kinh nghiệm. Những thành viên của Hội đồng định giá theo quy định hiện hành đa phần là công chức nhà nước không có chuyên môn sâu, vì vậy không thể xác định được giá trị tài sản của doanh nghiệp một cách hiệu quả được Caàn thực hiện định giá thông qua các công ty tài chính kế toán, kiểm toán kể cả trong và ngoài nước, công ty chứng khoán, Trung tâm thẩm định giá và các tổ chức có khả năng định giá để hạn chế sự can thiệp của cơ quan hành chính nhà nước, nâng cao tính công khai minh bạch trong hoạt động định giá theo cách chuyên nghiệp, tạo điều kiện đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa DNNN. Ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa caùc Toång coâng ty, hay caùc coâng ty lôn, caùc coâng ty coù hoaït ñoäng phöùc taïp nhö : taøi chính, baûo hieåm, tín duïng …roõ raøng laø trình ñoä naêng löïc cuûa caùc thaåm ñinh giaù Vieät Nam coøn nhieàu haïn cheá. Vì vaäy caàn coù söï keát hôïp cuûa caùc chuyeân gia thaåm ñònh giaù nöôùc ngoaøi. Do ñoù taùc giaû luaän vaên thaáy caàn thieát cho pheùp vaø khuyeán khích söï hôïp taùc giöõa caùc toå chöùc thaåm ñònh trong vaø ngoaøi nöôùc cuõng nhö cho pheùp caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng ôû Vieät Nam. Ñieàu naøy cuõng coù lôïi cho ngaønh thaåm ñònh giaù Vieät Nam vì söï xuaát hieän caùc coâng ty thaåm ñònh giaù nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam seõ giuùp ñaåy nhanh chaát löôïng cuûa ngaønh thaåm ñònh giaù. Caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi sang laøm vieäc ôû Vieät Nam seõ mang theo nhöõng kyõ thuaät tieân tieán, truyeàn ñaït nhöõng kinh nghieäm quyù 48 baùu öùng duïng ngay trong thò tröôøng VN. Hoï seõ laø ngöôøi ñaøo taïo ra theá heä caùc thaåm ñònh vieân coù chuyeân moân cao ngay taïi Vieät Nam. Ngoaøi ra vieäc xuaát hieän cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi seõ taêng tính caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc, buoäc hoï phaûi töï hoaøn thieän vaø phaùt trieån doanh nghieäp cuûa mình ñeå coù teåh toàn taïi trong neàn kinh teá. 3.2.3 Veà phöông phaùp thöïc hieän thaåm ñònh giaù Về mặt kỹ thuật, tuy trên thế giới có nhiều phương pháp định giá nhưng Bộ Tài chính chỉ höôùng daãn hai phương pháp định giá là (1) tài sản ròng và (2) dòng tiền chiết khấu. Hai phương pháp này được quy định kèm theo các công thức tính toán cố định. Điều này hạn chế việc tìm kiếm và áp dụng những phương pháp định giá phù hợp hơn. Neáu chuùng ta vaãn söû duïng hai phöông phaùp naøy ñeå thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thì phaûi khaéc phuïc nhöõng khoù khaên cô baûn ñaõ neâu ra ôû treân. 3.2.3.1 Phöông phaùp taøi saûn Neáu söû duïng phöông phaùp taøi saûn ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp thì caàn phaûi coù nhöõng nguyeân taéc chuaån möïc ñeå naâng cao chaát löôïng thaåm ñònh giaù taøi saûn Ñoái vôùi taøi saûn coá ñònh höõu hình : Caùc toå chöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caàn phaûi yù thöùc ñöôïc naêng löïc cuûa mình, khi caàn phaûi keát hôïp vôùi keát quaû töø chuyeân gia thaåm ñònh giaù taøi saûn khaùc Thaåm ñònh vieân giaù trò doanh nghieäp döïa vaøo yù kieán, keát quaû coâng vieäc cuûa thaåm ñònh vieân khaùc hay caùc nhaø chuyeân moân khaùc laø ñieàu bình thöôøng trong thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Moät VD thöôøng thaáy laø döïa vaøo keát quaû thaåm ñònh giaù trò baát ñoäng saûn ñeå thaåm ñònh giaù caùc thaønh phaàn baát ñoäng saûn ñeå thaåm ñònh giaù caùc thaønh phaàn baát ñoäng saûn thuoäc sôû höõu cuûa doanh nghieäp. Khi döïa vaøo yù kieán, keát quaû thaåm ñònh khaùc hoaëc caùc chuyeân gia khaùc, thaåm ñònh vieân giaù trò doanh 49 nghieäp caàn tieán haønh caùc böôùc thaåm tra ñeå baûo ñaûm raèng caùc dòch vuï ñoù ñöôïc thöïc hieän moät caùch chuyeân nghieäp, caùc keát luaän hôïp lyù vaø ñaùng tin caäy. Khi thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò taøi saûn coá ñònh höõu hình, nhaø thaåm ñònh caàn phaûi tuaân theo nhöõng nguyeân taéc vaø nhöõng phöông phaùp phuø hôïp ñeå xaùc ñònh giaù trò taøi saûn, khoâng söû duïng nhöõng tyû leä chung chung, khoâng caên cöù ñeå öôùc tính. Ñoái vôùi taøi saûn coá ñònh voâ hình : - Nhaø nöôùc caàn thaønh laäp moät cô quan chuyeân moân nghieân cöùu veà caùch xaùc ñònh taøi saûn sôû höõu trí tueä, cuõng nhö giaù trò thöông hieäu, ñoàng thôøi ban haønh caùc vaên baûn coù lieân quan veà caùch xaùc ñònh giaù trò sôû höõu trí tueä. Sôû höõu trí tueä laø moät taøi saûn voâ hình, ôû moät soá loaïi hình doanh nghieäp thì taøi saûn naøy coù giaù trò raát lôùn vaø ñaùng keå trong toång taøi saûn cuûa doanh nghieäp (nhö doanh nghieäp kieåm toaùn, baûo hieåm…). Vieäc xaùc ñònh ñöôïc giaù trò cuûa taøi saûn trí tueä seõ giuùp cho vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp chính xaùc hôn. - Trên cơ sở thực tế và những tồn tại, vướng mắc ñaõ đặt ra, Bộ Tài chính caàn xem xét, bổ sung phương pháp tính lợi thế về quyền thuê đất và quyền thuê nhà, đồng thời có văn bản hướng dẫn cụ thể về cách xử lý vốn góp liên doanh. - Trong khi chôø ñôïi quy ñònh môùi cuûa nhaø nöôùc thì coù theå tham vaán yù kieán cuûa chuyeân gia cuõng nhö caùc kinh nghieäm nöôùc ngoaøi, ñaêng kyù phöông phaùp tính toaùn vôùi cô quan thaåm ñònh giaù. 3.2.3.2 Phöông phaùp chieát khaáu doanh nghieäp Theo quy ñònh hieän haønh, coâng thöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp chieát khaáu doanh nghieäp laø coá ñònh. Caên cöù ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp naøy laø : - Baùo caùo taøi chính cuûa DN trong 5 naêm lieàn keà tröôùc khi xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. 50 - Phöông aùn hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp coå phaàn hoaù töø 3 ñeán 5 naêm sau khi chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn. - Laõi suaát traû tröôùc cuûa traùi phíeâu Chính phuû coù töø haïn töø 10 naêm trôû leân ôû thôøi ñieåm gaàn nhaát vôùi thôøi ñieåm xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø heä soá chíeât khaáu doøng tieàn cuûa doanh nghieäp. - Giaù trò quyeàn söû duïng ñaát ñoái vôùi dieän tích ñaát ñöôïc giao. Vì vaäy doanh nghieäp caàn xaùc ñònh chính xaùc döõ lieäu quaù khöù vaø töông lai ñeå coù nhöõng öôùc tính phuø hôïp, töø ñoù môùi coù keát quaû giaù trò doanh nghieäp chính xaùc ñöôïc. Treân theá giôùi, coù nhieàu moâ hình aùp duïng phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn (DCF). Moâ hình DCF cuûa doanh nghieäp ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong thöïc teá. Moâ hình lôïi nhuaän kinh teá thì ngaøy caøng aùp duïng phoå bieán hôn. Lôïi theá cuûa phöông phaùp naøy laø noù ñaõ chæ ra ñöôïc moät coâng ty coù taïo ra ñöôïc chi phí voán hay khoâng. Quan troïng laø noù ñaõ chæ ra raèng keát quaû cuûa 2 moâ hình treân ñeàu coù cuøng moät keát quaû, vì theá vieäc choïn löïa moâ hình naøo tuyø vaøo ngöôøi söû duïng. Ngoaøi ra coøn coù moâ hình giaù trò hieän giaù coù ñieàu chænh (APV) vaø moâ hình voán DCF. Nhöõng moâ hình naøy ñöôïc öùng duïng trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå. VD, moâ hình voán DCF thích hôïp nhaát cho nhöõng toå chöùc taøi chính nhö ngaân haøng vaø coâng ty baûo hieåm. Moâ hình APV thì höõu duïng hôn trong vieäc xaùc ñònh giaù trò caùc coâng ty vôùi nhieàu thay ñoåi trong caáu truùc voán, nhö muïc tieâu ñaåy maïnh ñoøn baåy taøi chính. Hai moâ hình naøy coù cuøng keát quaû nhö moâ hình voán DCF vaø moâ hình DCF doanh nghieäp. Quy trình cuï theå ñeå thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn, taùc giaû luaän vaên seõ trình baøy moät phaàn rieâng bieät döôùi ñaây. 51 3.2.3.3 Caàn aùp duïng phong phuù caùc phöông phaùp thaåm ñònh giaù doanh nghieäp khaùc Các DN coù nhu caàu thöïc hieän thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp thuộc rất nhiều ngành nghề khác nhau; mỗi ngành, lĩnh vực có những đặc thù riêng của mình với các yếu tố quyết định giá trị khác nhau và điều quan trọng là phải lựa chọn được phương pháp định giá phù hợp. Ví dụ đơn giản là cách định giá một doanh nghiệp trong ngành bất động sản phải khác nhiều với cách định giá một doanh nghiệp trong ngành công nghệ thông tin. Hai phương pháp định giá được áp dụng theo quy định hiện hành của Bộ Tài chính đều có những điểm yếu nhất định: Phương pháp định giá dựa trên giá trị tài sản thì không phản ánh được khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Phương pháp chiết khấu dòng tiền được sử dụng phổ thông hơn, song đây là một phương pháp kỹ thuật rất phức tạp và chỉ có thể sử dụng một cách hiệu quả nếu hội đủ những thông tin mà nhiều khi chỉ có được ở những nền kinh tế phát triển. Một điều quan trọng khác khi sử dụng phương pháp này làm sao xác định được dòng tiền tương lai một cách chuẩn xác và chắc chắn – điều này đòi hỏi rất nhiều kỹ năng chuyên sâu. Hơn nữa, cần lưu ý rằng phương pháp này không tính được giá trị thương hiệu. Taùc giaû luaän vaên hoàn toàn hiểu nỗi băn khoăn của những DNNN lớn sắp cổ phần hoá như Vietcombank hay Bảo Minh khi những doanh nghiệp này có ý kiến là họ chưa thực sự nhất trí với việc sử dụng phương pháp dòng tiền chiết khấu để định giá và mong muốn tìm được một phương pháp khác phù hợp hơn. Trên thế giới có những phương pháp định giá khác có thể cân nhắc áp dụng Ví dụ như phương pháp "các công ty có thể so sánh". Phương pháp này, nói một cách đơn giản là thu thập dữ liệu của một số các công ty tương tự – là những công ty đang được niêm yết hoạt động trong cùng ngành nghề và cùng một quy mô để phân tích, điều chỉnh và từ đó đưa ra một mức giá so sánh phù hợp. 52 Moät phöông phaùp nöõa coù theå ñöôïc aùp duïng laø ñaáu giaù doanh nghieäp. Định giá không phải là một môn khoa học chính xác. Các phương pháp định giá hoặc là dựa trên thông tin quá khứ, hoặc là dựa trên dự đoán về tương lai. Phương pháp dựa trên thông tin quá khứ có thể không phản ánh được hiện tại và tương lai, còn phương pháp dựa trên suy đoán về tương lai thì phụ thuộc vào độ chính xác của suy đoán. Cách duy nhất để hạn chế những điểm yếu này là chào bán trên thị trường công khai. Nhà nước khi bán tài sản đương nhiên mong muốn đảm bảo rằng người mua trả gần tới giá trị thực và do đó muốn áp dụng một số kỹ thuật định giá tiêu chuẩn. Tuy nhiên, điều này rất khó thực hiện được ở những thị trường như Việt Nam khi mà quyeàn söû duïng ñaát thường chiếm một phần lớn giá trị của DNNN, trong khi đó không có thông tin thị trường để xác định được giá trị của quyeàn söû duïng ñaát. Thöïc teá ôû Vieät Nam hieän naøy, trong quaù trình coå phaàn hoaù doanh nghieäp naøh nöôùc, Nhà nước phải thực hiện hai vai trò không tương thích.: + Với vai trò là người "quản lý", Nhà nước cần đảm bảo quyền lợi cân bằng giữa người mua cổ phần và lãnh đạo, người lao động của DNNN, vì thế cần định giá DNNN trước khi cổ phần hóa. Nghị định 64/CP hiện hành đã đưa ra những hướng dẫn khá rõ ràng về định giá để cổ phần hóa. + Song Nhà nước còn có vai trò thứ hai, với tư cách là chủ sở hữu tài sản công, là đảm bảo tiền thu được từ quá trình cổ phần hóa được tối đa hóa vì quyền lợi của Nhà nước và cuối cùng là vì quyền lợi của mọi công dân. Khi cổ phần hóa những DNNN lớn hơn, vai trò thứ hai này có ý nghĩa quan trọng hơn. Hai vai troø naøy coù veû maâu thuaãn vôùi nhau vaø vì vaäy Nhaø nöôùc bò nghi ngôø laø khoâng coâng baèng khi thaåm ñònh giaù trò 1 DNNN ñeå coå phaàn hoaù. Giaûi phaùp luùc naøy chính laø mang DN ra ñaáu giaù ñeå thò tröôøng quyeát ñònh giaù trò cuûa noù. Taát nhieân laø quaù trình ñaáu giaù ñöôïc toå chöùc döôùi söï kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc. 53 3.2.4 Veà quy trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp cuûa phöông phaùp chieát khaáu giaù trò doanh nghieäp Nhö ñaõ neâu ôû treân, theá giôùi coù raát nhieàu phöông phaùp chieát khaáu giaù trò doanh nghieäp. Nhöng duø aùp duïng moâ hình chíeât khaáu naøo thì quy trình xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp phaûi tuaân theo nhöõng böôùc sau : - Böôùc 1 : Phaân tích hoaøn caûnh lòch söû cuûa coâng ty - Böôùc 2 :Öôùc tính chi phí söû duïng voán. - Böôùc 3 : Döï baùo tình hình - Böôùc 4 : Öôùc tính giaù trò tieáp dieãn - Böôùc 5 : Tính toaùn vaø phaân tích keát quaû Noäi dung cuï theå cuûa töøng böôùc nhö sau Böôùc 1 : Phaân tích hoaøn caûnh lòch söû Böôùc ñaàu tieân trong vieäc ñaùnh giaù moät doanh nghieäp laø phaân tích thoâng tin lòch söû cuûa noù. Hieåu bieát thoâng tin quaù khöù cuûa DN cung caáp moät caùi nhìn caàn thieát trong vieäc ñaùnh giaù vaø phaùt trieån nhöõng döï baùo veà tình hình töông lai (giaû thieát raèng coâng ty coù 1 lòch söû, vaø noù khoâng haún luoân luoân laø giaû ñònh) Phaân tích thoâng tin lòch söû neân taäp trung vaøo nhöõng chæ tieâu phaân tích giaù trò chính, cuï theå laø, tyû leä hoaøn voán vaø tyû leä taêng tröôûng. Tyû leä hoaøn voán ñaàu tö (ROIC) laø moät chæ tieâu ñôn leû tính toaùn giaù trò quan troïng nhaát. Moät DN taïo ra giaù trò cho chuû sôõ höõu chæ khi noù taïo ra tyû leä hoaøn voán ñaàu tö (ROIC) vöôït quaù chi phí söû duïng voán. Tyû leä hoaøn voán ñaàu tö vaø söï töông xöùng veà lôïi nhuaän maø coâng ty ñaàu tö seõ ñieàu khieån doøng tieàn töï do, vaø tieáp theo noù seõ ñieàu khieån caû giaù trò. Phaân tích lòch söû , neáu ñöôïc thöïc hieän toát, laø moät quy trình hôïp nhaát. ROIC vaø söï taêng tröôûng ñöôïc taùch ra thaønh nhöõng nhaân toá caáu thaønh. (VD, ROIC ñöôïc taùch ra thaønh voøng quay voán vaø lôïi nhuaän hoaït ñoäng bieân). Nhöõng tyû leä taøi chính maø 54 khoâng goùp phaàn vaøo vieäc hieåu ROIC vaø söï taêng tröôõng hoaëc laäp laïi nhöõng tyû soá khaùc khoâng ñöôïc söû duïng. VD, vieäc hoaøn voán treân toång taøi saûn (ROA) khoâng ñöôïc söû duïng bôûi vì moïi thöù coù theå nghieân cöùu töø ROA ñaõ ñöôïc toång hôïp vaøo phaân tích ROIC. Ñeå boå sung cho vieäc phaân tích nhöõng nhaân toá giaù trò, chuùng ta neân phaân tích coâng ty töø vieãn caûnh tín duïng hay khaû naêng thanh toaùn. Coâng ty ñang taïo tieàn hay phung phí tieàn ? Coâng ty phaûi vay nôï laø bao nhieâu thì aûnh höôûng ñeán voán? Coâng ty coù an toaøn bieân laø gì neáu tieáp tuïc taøi trôï cho caùc khoaûn nôï cuûa noù? Vieäc thöïc hieän böôùc naøy caàn ñöôïc toå chöùc nhö sau : - Toå chöùc laïi caùc baùo caùo keá toaùn ñeå coù söï phaân tích chieàu saâu vaø ñeå tính ROIC vaø lôïi nhuaän kinh teá. - Tính toaùn doøng tieàn töï do - Phaân tích ROIC vaø phaùt trieån moät vieãn caûnh hôïp nhaát - Phaân tích tình hình tín duïng vaø khaû naêng thanh khoaûn - Tham khaûo vôùi nhöõng vaên baûn nhieàu öu vieät hôn trong vieäc phaân tích tình hình taøi chính Böôùc 2 : Öôùc tính chi phí voán Chuû nôï vaø caùc coå ñoâng mong ñôïi ñöôïc buø ñaép chi phí cô hoäi khi ñaàu tö voán vaøo moät döï aùn kinh doanh naøo ñoù thay vì ñaàu tö vaøo caùc döï aùn khaùc. Chi phí voán bình quaân (WACC) laø tyû leä chieát khaáu, hay giaù trò cuûa tieàn theo thôøi gian ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån ñoåi doøng tieàn öôùc tính trong töông lai veà giaù trò hieän taïi. Nguyeân taéc cô baûn quan troïng nhaát ñeå nhaän bieát khi naøo öôùc tính WACC laø vieäc öôùc tính phaûi nhaát quaùn vôùi phöông phaùp ñaùnh giaù chung vaø nhaát quaùn vôùi vieäc xaùc ñònh doøng tieàn ñöôïc chieát khaáu. Ñeå nhaát quaùn vôùi phöông phaùp doøng tieàn chieát khaáu, vieäc öôùc tính chi phí voán caàn phaûi: 55 - Tính chi phí bình quaân cuûa taát caû caùc nguoàn voán goàm Nôï, voán v.v.,- vì doøng tieàn theå hieän löôïng tieàn coù saün ñoái vôùi taát caû caùc nhaø cung caáp voán. - Ñaõ tröø aûnh höôûng cuûa thueá doanh nghieäp - Söû duïng caùc tyû suaát lôïi nhuaän danh nghóa ñöôïc thieát laäp töø tyû suaát thöïc teá vaø möùc laïm phaùt mong ñôïi, vì doøng tieàn mong ñôïi ñöôïc theå hieän theo giaù trò danh nghóa (hoaëc tyû suaát thöïc teá neáu aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñöôïc loaïi tröø khoûi doøng tieàn döï baùo). - Ñieàu chænh caùc ruûi ro maø töøng nhaø cung caáp voán phaûi chòu, vì töøng nhaø cung caáp mong ñôïi möùc thu lôïi nhuaän buø ñaép töông öùng vôùi möùc ruûi ro hoï phaûi chòu. - Söû duïng caùc möùc giaù thò tröôøng ñoái vôùi töøng yeáu toá taøi chính, bôûi vì giaù trò thò tröôøng phaûn aùnh thöïc teá giaù trò cuûa caùc khoaûn nôï taøi chính, trong khi giaù trò soå saùch thì ngöôïc laïi. - Caàn thay ñoåi trong suoát giai ñoaïn döï baùo luoàng tieàn do nhöõng bieán ñoäng veà laïm phaùt, ruûi ro heä thoáng hay caáu truùc voán. Böôùc 3 : Döï Ñoaùn Tình Hình Khoâng ai trong chuùng ta coù theå ñoaùn tröôùc töông lai. Tuy nhieân, vieäc phaân tích caån thaän coù theå mang laïi một định hướng moät Doanh nghiệp nên phaùt trieån nhö theá naøo. Ñoù neân laø muïc tieâu cuûa chuùng ta. Nhöõng böôùc cô baûn caàn thieát ñeå phaùt trieån moät döï baùo taøi chính nhö sau : 1. Quyeát ñònh ñoä daøi vaø möùc ñoä chi tieát cho vieäc döï baùo. Chuùng ta nên áp dụng phương pháp hai giai ñoaïn, moät döï baùo chi tieát ôû moät giai đoạn ngắn hạn ñöôïc tiếp tục theo doõi döï baùo tổng quát trong moät thôøi gian daøi hôn. 56 2. Phaùt trieån moät vieãn caûnh ñöôïc hoaïch ñònh veà tình hình doanh nghieäp trong töông lai, xem xeùt caû nhöõng ñaëc ñieåm ngaønh ngheà laãn nhöõng thuaän lôïi mang tính caïnh tranh cũng như những baát lôïi cuûa DN. 3. Vieãn caûnh ñöôïc hoaïch ñònh thaønh nhöõng döï baùo taøi chính theå hieän qua : baùo caùo thu nhaäp, BCÑKT, báo cáo lưu chuyển tiền tệ, vaø nhöõng nhaân toá taïo giaù trò chính. 4. Phaùt trieån nhöõng kòch baûn thay theá nhöõng tröøông hôïp cô baûn chuùng ta ñaõ phaùt trieån trong böôùc 2 vaø 3. 5. Kieåm tra nhöõng döï baùo toång quaùt (ROIC, keát quaû vaø doanh thu vaø söï taêng tröôûng lôïi nhuaän) nhaèm baûo ñaûm söï nhaát quaùn vaø söï lieân keát caùc hoaïch ñònh cuûa chuùng ta tröôùc ñaây. Böôùc 4 : Öôùc tính giaù trò tieáp dieãn Khaùi nieäm giaù trò tieáp dieãn nhö laø 1 phöông phaùp ñôn giaûn ñeå ñònh giaù doanh nghieäp. Laøm theá naøo ñeå öôùc tính giaù trò tieáp dieãn ? Nhö taùc giaû luaän vaên ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây, doøng tieàn mong ñôïi cuûa doanh nghieäp coù theå ñöôïc taùch ra 2 thôøi kyø vaø giaù trò DN ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Gía trò = Hieän giaù doøng tieàn trong 1 thôøi kyø döï baùo chính xaùc + Hieän giaù doøng tieàn sau 1 thôøi kyø döï baùo chính xaùc Khoaûn muïc thöù 2 laø giaù trò tieáp dieãn. Ñoù laø giaù trò doøng tieàn mong ñôïi cuûa DN không naèm trong 1 giai ñoaïn döï baùo chính xaùc. Söû duïng vieäc giaû ñònh ñôn giaûn veà tình hình DN trong thôøi gian naøy, ví duï, giaû ñònh tyû suaát taêng tröôûng khoâng ñoåi, cho pheùp chuùng ta öôùc tính giaù trò lieân tuïc theo 1 trong nhieàu coâng thöùc. Söû duïng coâng thöùc giaù trò tieáp dieãn loaïi tröø nhu caàu döï baùo cuï theå doøng tieàn doanh nghieäp trong thời gian keùo daøi 57 Vieäc öôùc tính giaù trò tieáp dieãn cao caáp raát caàn thieát cho baát cöù vieäc ñònh giaù naøo, bôûi vì giaù trò tieáp dieãn thöôøng ñöôïc coi laø chieám tyû leä lôùn trong toång giaù trò DN. Phương pháp tính giaù trò tieáp dieãn phải nhaát quaùn vôùi toaøn boä doøng tieàn chieát khaáu vaø cô caáu lôïi nhuaän kinh teá. Ñieàu naøy raát quan troïng vì chuùng ta thöôøng xuyeân nhìn thaáy giaù trò tieáp dieãn maëc duø ñoù laø söï khaùc bieät töø vieäc ñònh giaù DCF trong thôøi kyø baùo tröôùc nhaát ñònh. Moät soá yeâu caàu öôùc tính giaù trò tieáp dieãn baèng caùch laáy giaù tieàn nhaân leân 5 naêm trong töông lai töông ñöông vôùi boäi soá maø chuùng phaûi traû cho coâng ty. Giaû ñònh laø muïc tieâu cuûa DN thì ñaùng giaù maø hoï saün saøng chi traû (ñöôïc ñieàu chænh cho söï taêng tröôûng trong 5 naêm ), khoâng xeùt ñeán tình hình kinh teá vaø raèng ai ñoù saün saøng traû cuøng giaù. Loaïi lyù do lẩn quẩn naøy seõ daãn tôùi vieäc ñaùnh giaù khoâng chính xaùc. Thay vaøo ñoù, hoï neân coá öôùc tính boäi soá neân laø gì ôû cuoái kyø döï baùo, trong ñieàu kieän kinh teá trong cuøng thôøi gian. Böôùc 5 : Tính Toaùn Vaø Phaân Tích Keát Quaû Ñaây laø giai ñoaïn cuoái cuøng cuûa quaù trình ñònh giaù lieân quan ñeán vieäc tính toaùn vaø kieåm tra giaù trò doanh nghieäp, töø ñoù phaân tích keát quaû ñeå ñöa ra nhöõng quyeát ñònh cuï theå. Ñeán böôùc naøy thì chuùng ta ñaõ hoaøn thaønh vieäc ñaùnh giaù vaø tính toaùn giaù trò voán cuûa doanh nghieäp. Döôùi ñaây laø noäi dung cuï theå : 1. Chieát khaáu doøng tieàn töï do hoaëc lôïi nhuaän kinh teá ñaõ ñöôïc döï baùo veà hieän taïi ôû WACC. 2. Chieát khaáu giaù trò tieáp dieãn veà hieän taïi ôû WACC. Löu yù raèng giaù trò tieáp dieãn seõ ñöôïc theå hieän nhö laø giaù trò ôû cuoái giai ñoaïn döï baùo chính xaùc, vì vaäy chuùng ta neân chieát khaáu noù baèng soá naêm trong döï baùo chính xaùc. Ví duï, neáu döï baùo laø 10 naêm, chieát khaáu giaù trò tieáp dieãn 10 naêm, chöù khoâng phaûi laø 11 naêm. 58 3. Tính toaùn giaù trò hoaït ñoäng baèng caùch coäng hieän giaù cuûa giai ñoaïn chính xaùc vôùi hieän giaù cuûa giai ñoaïn tieáp dieãn. (Trong phương pháp lôïi nhuaän kinh teá cuõng coäng voán ñöôïc ñaàu tö ôû ñaàu giai ñoaïn döï baùo). Ñieàu chænh chieát khaáu giöõa caùc naêm. Chuùng ta thöôøng giaû ñònh raèng doøng tieàn dieãn ra lieân tuïc qua caùc naêm hôn laø vaøo cuoái naêm. Vì vaäy, chuùng ta taêng giaù trò baèng caùch phaùt trieån noù ôû WACC vôùi soá thaùng caàn theâm vaøo (thöôøng laø 6 thaùng hoaëc hôn neáu trong naêm chuùng ta tieán haønh döï baùo muoän vaøo cuoái naêm). 4. Coäng giaù trò cuûa baát kyø taøi saûn khoâng hoaït ñoäng naøo maø doøng tieàn cuûa noù naèm ngoaøi doøng tieàn töï do vaø lôïi nhuaän kinh teá ñeå öôùc tính giaù trò cuûa toaøn doanh nghieäp. Nhöõng taøi saûn naøy coù theå bao goàm chöùng khoaùn thò tröôøng phuï troäi vaø caùc khoaûn ñaàu tö vaøo caùc cty con khoâng lieân keát. Giaù trò cuûa nhöõng taøi saûn naøy neân ñöôïc öôùc tính treân cô sôû doøng tieàn mong ñôïi töông öùng vaø tyû leä chieát khaáu thích hôïp, hoaëc tham khaûo theo giaù thò tröôøng. Ví duï, do chöùng khoaùn thò tröôøng phuï troäi laø nhöõng khoaûn ñaàu tö coù hieän giaù trò baèng 0, hieän giaù cuûa taát caû doøng tieàn töông lai lieân quan ñeán chöùng khoaùn thò tröôøng ñeàu baèng giaù thò tröôøng hieän haønh cuûa chuùng (ñieàu naøy xaûy ra bôûi vì haàu heát coâng cuï thò tröôøng baèng tieàn cuõng baèng giaù trò soå saùch cuûa chuùng). 5. Tröø giaù trò thò tröôøng cuûa taát caû caùc khoaûn nôï, chöùng khoaùn keát hôïp, lôïi ích thieåu soá hoaëc caùc yeâu caàu khaùc ñeå öôùc tính giaù trò voán. Khoâng tröø giaù trò cuûa caùc khoaûn phaûi traû keá toaùn nhö caùc khoaûn döï tröõ töông ñöông voán. Vaán ñeà quan troïng laø nhaát quaùn vôùi doøng tieàn. Neáu doøng tieàn cuûa 1 khoaûn muïc khoâng naèm trong doøng tieàn töï do (ví duï khoaûn nôï phaûi chòu laõi suaát vaø chi phí laõi suaát coù lieân quan) thì loaïi tröø giaù trò cuûa coâng nôï. Neáu nhöõng doøng tieàn khoâng bò loaïi tröø (ví duï khoaûn döï tröõ cho thueá trieån hoaõn) thì khoâng ñöôïc tröø giaù trò khi öôùc tính giaù trò voán. 59 Sau khi öôùc tính giaù trò voán cho moãi tröøông hôïp, thöïc hieän nhieàu thöû nghieäm ñeå kieåm tra tính hôïp lyù cuûa caùc keát quaû, toái thieåu hoaù khaû naêng sai soùt vaø ñaûm baûo raèng chuùng ta coù moät söï hieåu bieát ñaày ñuû veà nhöõng chæ tieâu tính toaùn giaù trò. - Chuùng ta coù theå baét ñaàu baèng caùch ñaûm baûo raèng giaù trò phuø hôïp vôùi döï baùo. Moät coâng ty döï ñònh taïo tyû suaát hoaøn voán ñaàu tö cao hôn WACC cuûa noù thì neân coù moät giaù trò cao hôn ñieåm chuaån laø giaù trò soå saùch. Neáu keát quaû giaù trò thaáp, coù theå ñaõ xaûy ra loãi tính toaùn. - Tieáp theo, so saùnh giaù trò keát quaû vôùi giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp. Neáu öôùc tính giaù trò cuûa chuùng ta khaùc xa so vôùi giaù trò thò tröôøng, haõy coá gaéng xaùc ñònh nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät ñoù caøng cuï theå caøng toát. Chuùng ta coù kyø voïng söï taêng tröôûng cuûa doanh thu cao hôn thò tröôøng? Laõi goäp cao hôn? Chi tieâu voán ít hôn? - Ñaùnh giaù caùc khía caïnh taøi chính cuûa döï baùo (soá tieàn nôï vaø chöùng khoaùn coù giaù). Neáu khoaûn nôï hoaëc chöùng khoaùn coù giaù phuï troäi lieân quan maät thieát vôùi muïc tieâu cuûa coâng ty, coâng ty neân giaûi quyeát söï maát caân baèng nhö theá naøo? Coù neân taêng voán neáu döï ñoaùn coù quaù nhieàu khoaûn nôï? Coâng ty coù neân saün saøng taêng voán ôû giaù thò tröôøng hieän haønh cuûa noù? - Khi chuùng ta baét ñaàu toång hôïp keát quaû ñònh giaù cuûa mình, chuùng ta neân so saùnh giaù trò cuûa moãi kòch baûn vôùi chæ tieâu taïo giaù trò cuûa noù vaø baát kyø nhöõng giaû ñònh quan troïng nhö laõi goäp, chi tieâu voán, söï phaùt trieån saûn phaåm môùi vaø phaûn öùng caïnh tranh ñöôïc mong ñôïi. Ñieàu naøy giuùp cung caáp moät vieãn caûnh toång theå cho moãi kòch baûn vaø nhöõng moái quan heä giöõa chuùng. - Böôùc cuoái cuøng laø öôùc tính moät giaù trò chaéc chaén nhaát döïa treân khaû naêng cuûa moãi vieãn caûnh. Chia khaû naêng cho moãi kòch baûn, nhaân khaû naêng vôùi giaù trò cuûa moãi kòch baûn vaø coäng giaù trò keát quaû ñeå tìm ra giaù trò chaéc chaén nhaát. Böôùc cuoái 60 cuøng naøy coù theå khoâng caàn thieát. Chæ coù giaù trò kòch baûn coù theå cung caáp ñuû thoâng tin ñeå ñöa ra quyeát ñònh naøo laø caàn thieát. PHAÂN TÍCH KEÁT QUAÛ Muïc ñích cuûa vieäc thaåm ñònh giaù trò moät coâng ty laø luoân luoân giuùp ñöa ra caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù, ñaàu tö, mua laïi, töôùc ñoaït, hoaëc vieäc aùp duïng caùc saùng kieán chieán löôïc noäi boä. Keát quaû naøy phaûi ñöôïc phaân tích ñeã ñöa ra moät quyeát ñònh trong taàm tay. Do söï khoâng chaéc chaén vaø ruûi ro lieân quan ñeán haàu heát quyeát ñònh kinh doanh, chuùng ta haõy xem xeùt giaù trò treân caùc khía caïnh cuûa kòch baûn vaø chuoãi giaù trò phaûn aùnh söï khoâng chaéc chaén naøy. Quyeát ñònh döïa treân baát kyø kòch baûn naøo nhìn chung thì roõ raøng, ñöôïc mang ñeán moät aûnh höôûng öôùc tính treân giaù trò voán. Nhöng phaân tích nhieàu kòch baûn vaø quyeát ñònh coù neân tin töôûng vaøo keát quaû cuûa chuùng ta thì voâ cuøng phöùc taïp. Toái thieåu, chuùng ta neân ñeà nghò moät soá phaân tích theâm. Việc thông hieåu caùc bieán soá aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa moãi kòch baûn nhö theá naøo coù theå thay ñoåi quyeát ñònh cuûa chuùng ta. Ñieàu naøy cung caáp moät yù töôûng veà lợi nhuận sai laàm. Laõi goäp nhieàu giuùp cho việc quyeát ñònh thoaûi maùi hôn nhöng sai soá laõi goäp quaù lôùn laïi gaây nghi ngôø. Caân nhaéc laïi giaû ñònh cuûa chuùng ta baèng caùch ñaët caâu hoûi lieäu quyeát ñònh roõ raøng coù ñoàng nhaát vôùi haønh ñoäng ñaõ döï tính? Caùi gì dự đoán sai laøm maát hieäu löïc caùc quyeát ñònh? noù coù theå xaûy ra nhö theá naøo? Neáu quyeát ñònh laø phuû ñònh, nhöõng khaû naêng naøo ñaõ bò boû qua ? Ñaùnh giaù khaû naêng thay ñoåi trong nhöõng giaû ñònh quan troïng hình thaønh neân moãi kòch baûn . Caàn caân nhaéc: - Aûnh höôûng vaø khuynh höôùng thay ñoåi trong nhöõng giaû ñònh lôùn hình thaønh neân kòch baûn. Nhöõng giaû ñònh naøy quan troïng nhö theá naøo ñoái vôùi nhöõng keát quaû? Moät vaøi ngaønh phuï thuoäc hôn veà ñieàu kieän kinh teá cô baûn hôn caùc ngaønh khaùc. Ví duï, xaây döïng nhaø cöûa lieân quan nhieàu ñeán nhieàu ngaønh cuûa neàn kinh teá. Traùi 61 laïi, gia coâng ñoùng nhaõn thöïc phaåm laïi ít bò aûnh höôûng bôûi xu höôùng kinh teá roäng raõi. - Nhöõng giaû ñònh veà caáu truùc caïnh tranh cuûa ngaønh. Moät kòch baûn maø giaû ñònh vieäc taêng thò phaàn ñaùng keå thì coù theå ít chaéc chaén trong moät thò tröôøng caïnh tranh vaø taäp trung cao hôn laø trong moät ngaønh caïnh tranh khoâng lieân tuïc vaø khoâng hieäu quaû. - Nhöõng giaû ñònh veà khaû naêng noäi boä cuûa coâng ty ñeå ñaït ñöôïc keát quaû ñaõ döï ñoaùn trong kòch baûn. Coâng ty lieäu coù theå phaùt trieån saûn phaåm ñuùng haïn vaø saûn xuaát chuùng trong khoaûng chi phí döï kieán? Neân phaùt trieån caùc kòch baûn thay theá baèng caùc phaân tích tröôùc. Quaù trình kieåm tra nhöõng keát quaû ban ñaàu coù theå giaûi ñaùp nhöõng caâu hoûi khoâng döï kieán tröôùc maø coù theå giaûi quyeát moät caùch toát nhaát thoâng qua vieäc ñaùnh giaù caùc kòch baûn boå sung. Ñieàu naøy aùm chæ raèng quaù trình ñaùnh giaù voán dó laø tuaàn hoaøn. Thöïc hieän vieäc ñaùnh giaù baûn thaân noù thöôøng cung caáp nhöõng hieåu bieát saâu saéc ñöa ñeán caùc kòch baûn vaø nhöõng phaân tích boå sung. NGHEÄ THUAÄT ÑÒNH GIAÙ Vieäc ñònh giaù phuï thuoäc chuû yeáu vaøo söï hieåu bieát DN, ngaønh ngheà kinh doanh vaø moâi tröôøng kinh teá noùi chung, vaø vì vaäy thöïc hieän coâng vieäc döï ñoaùn caàn thaän troïng. Suy nghó caån thaän vaø laøm vieäc chaêm chæ khi döï ñoaùn. Phöông phaùp ñuùng daén chæ laø moät phaàn nhoû nhöng caàn thieát trong quaù trình ñònh giaù. Taùc giaû luaän vaên muoán kheùp laïi phaàn naøy vôùi hai thoâng ñieäp quan troïng. Thöù nhaát, traùnh ñöôøng taét : chuùng thöôøng seõ laøm chuùng ta maát nhieàu thôøi gian. Haõy ñaàu tö thôøi gian xaây döïng moät maãu ñònh giaù thích hôïp lyù tröôùc khi coá gaéng ñöa ra keát luaän. Moät maãu hoaøn chænh thöôøng coù nhöõng yeáu toá sau : - Hình maãu neân bao goàm baûng baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh vaø baûng caân ñoái keá toaùn hoaøn chænh cuõng nhö baùo caùo löu chuyeån tieàn teä vaø caùc chæ soá 62 phaân tích quan troïng nhö tyû suaát thu hoài voán ñaàu tö, laõi hoaït ñoäng goäp vaø voøng quay cuûa voán. Moät baùo caùo löu chuyeån tieàn teä maø khoâng coù baûng caân ñoái keá toaùn thì khoâng ñaày ñuû. - Ñaët hình maãu trong baùo caùo taøi chính lòch söû. Maãu neân bao goàm döõ lieäu taøi chính lòch söû töø 5 ñeán 10 naêm ñeå vieäc döï baùo coù theå ñöôïc phaân tích döôùi trong tình hình lòch söû vaø ñeå ñaûm baûo raèng döï baùo ñöôïc döïa treân thöïc teá. - Hieåu söï phöùc taïp trong keá toaùn vaø thueá cuûa baùo caùo taøi chính cuûa coâng ty. Hieåu bieát keá toaùn taøi chính thì raát quan troïng ñeå coù theå giuùp ích cho vieäc hieåu bieát neàn kinh teá. Thöù hai, luoân suy nghó raèng ñònh giaù laø moät moân ngheä thuaät khoa hoïc vaø voán dó khoâng chính xaùc. Ñònh giaù raát nhaïy caûm ñoái vôùi nhöõng thay ñoåi nhoû trong nhöõng giaû ñònh veà töông lai. Ñoái vôùi nhöõng coâng ty toác ñoä taêng tröôûng cao, tính nhaïy caûm thaäm chí coøn lôùn hôn. Tính nhaïy caûm cuõng cao nhaát khi tyû leä laõi suaát thaáp. 3.2.5 Ñoái vôùi caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù Chúng ta chưa có cơ quan chính thức công bố những mức giá chuẩn của thị trường. Do ñoù không ít trường hợp giá đấu thầu, giá mua bán thiết bị, đầu tư vào các doanh nghiệp, chi phí góp vốn, liên doanh liên kết... đã bị khai khống nên cao hơn nhiều so với mặt bằng giá thị trường. Các doanh nghiệp thẩm định giá độc lập sẽ giúp hạn chế tình trạng này và do đó góp phần hạn chế tham nhũng. Các công ty này cũng phải tuân thủ các tiêu chuẩn thẩm định giá do Việt Nam quy định; chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước khách hàng về kết quả thẩm định giá của mình. Trường hợp kết quả thẩm định giá không đúng, gây thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân thì phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật. Doanh nghiệp thẩm định giá phải mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho hoạt động thẩm định giá hoặc trích lập quỹ dự phòng rủi ro nghề nghiệp; cung cấp hồ sơ, tài liệu thẩm định giá theo yêu cầu bằng văn bản của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. 63 Chính phủ cũng nghiêm cấm việc doanh nghiệp thẩm định giá thông đồng với đơn vị được thẩm định giá nhằm làm sai lệch kết quả thẩm định giá; gợi ý hoặc nhận các lợi ích dưới bất kỳ hình thức nào ngoài giá dịch vụ thẩm định giá; dùng lợi ích vật chất, gây sức ép, mua chuộc đối với đơn vị được thẩm định giá nhằm làm sai lệch kết qủa thẩm định giá. Tổ chức thẩm định giá nước ngoài được thành lập chi nhánh tại Việt Nam nếu được Bộ Tài chính chấp thuận. Kết quả thẩm định giá là một trong những căn cứ để cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xem xét, phê duyệt chi từ ngân sách nhà nước, tính thuế, xác định giá trị tài sản đảm bảo vay vốn ngân hàng, mua bảo hiểm, cho thuê, chuyển nhượng, bán, góp vốn, cổ phần hóa, giải thể doanh nghiệp và sử dụng vào các mục đích khác đã được ghi trong hợp đồng thẩm định giá...Kết quả thẩm định giá cũng để tư vấn cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định giá quyền sử dụng đất, cơ sở cho tổ chức, cá nhân thực hiện các công việc kinh doanh... Trao đổi với VietNamNet, ông Nguyễn Tiến Thoả - Cục phó Cục quản lý giá - Bộ Tài chính cho hay, Việt Nam hiện có 2 trung tâm thẩm định giá thuộc Bộ Tài chính và khoảng gần 10 trung tâm khác ở các địa phương trực thuộc các sở tài chính. Từ nay đến hết năm 2005, các trung tâm này sẽ chuyển thành các công ty thẩm định giá. Dịch vụ thẩm định giá hiện chưa có tại Việt Nam, nhưng là dịch vụ rất cần thiết. Thời gian tới, Nhà nước sẽ hạn chế dần việc can thiệp vào thị trường giá cả bằng cách ấn định gía như hiện nay mà thay vào đó thị trường sẽ tự điều tiết. Khi đó, theo ông Thoả, xã hội cần có những tổ chức độc lập đứng ra thẩm định mức giá chuẩn để cung cấp cho doanh nghiệp và các cá nhân, tổ chức cũng như những nhà đầu tư đang khảo sát thị trường Việt Nam. Xác định mức giá đúng trong thị trường cũng là căn cứ để ban hành các quyết sách của Chính phủ cũng như mọi doanh nghiệp. 64 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 Trong chöông naøy, taùc giaû luaän vaên ñaõ ñeà caäp ñeán hai vaán ñeà lôùn . Ñoù laø nhöõng ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá ñoái vôùi hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù doanh nghieäp vaø ñeà nghò moät soá giaûi phaùp nhaèm khaéc phuïc nhöõng khoù khaên ñaõ trình baøy ôû chöông 2 vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Treân theá giôùi coù raát nhieàu phöông phaùp thaàm ñònh giaù trò doanh nghieäp, nhöng ñeå löïa choïn moät phöông phaùp aùp duïng vaøo thöïc tieãn neàn kinh teá Vieät Nam thöïc söï khoâng deã. Töø nhöõng vöôùng maéc trong thöïc teá, taùc giaû luaän vaên chæ muoán ñöa ra moät soá giaûi phaùp veà coâng taùc quaûn lyù vó moâ, veà cô cheá thöïc hieän, veà phöông phaùp thöïc hieän cuõng nhö moät soá yù kieán ñoái vôùi caùc toå chöùc thaåm ñònh giaù ôû Vieät Nam. Ngoaøi ra, taùc giaû luaän vaên cuõng ñöa ra moät soá löu yù khi thöïc hieän xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp theo phöông phaùp chieát khaáu doøng tieàn, moät phöông phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán treân theá giôùi hieän nay. 65 KEÁT LUAÄN Trong thôøi gian gaàn ñaây, hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ñang dieãn ra raát soâi noåi. Ñoù laø vì Nhaø nöùôc ñang ñaåy maïnh quaù trình coå phaàn hoaù cuõng nhö saép xeáp laïi toå chöùc caùc coâng ty, toång coâng ty …Quaù trình naøy ñoøi hoûi coù söï tham gia ñaùng keå cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp. Tuy nhieân vôùi söï non treû cuûa ngaønh thaåm ñònh giaù noùi chung vaø hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp noùi rieâng, trong quaù trình thöïc hieän hoaït ñoäng naøy ñaõ vöôùng maéc moät soá ñieåm baát caäp. Vôùi nhöõng nghieân cöùu sô boä veà thöïc traïng hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua, taùc giaû luaän vaên ñaõ ñöa ra nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa hoaït ñoäng naøy, cuõng nhö ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp trong töông lai gaàn. Vôùi moät soá yù kieán ñoùng goùp naøy, taùc giaû luaän vaên mong muoán goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng thaåm ñònh giaù trò doanh nghieäp noùi rieâng vaø ngaønh thaåm ñònh giaù noùi chung ôû Vieät Nam. 66 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. McKinsey & Company, Inc., Tom Copeland, Tim Koller, Jack Murin – “Valuation –Measuring and managing the value of companies” 2. TS. Phaïm Thò Ngoïc Myõ – Giaùo trình lôùp Thaåm ñònh giaù 3. Cuïc Quaûn lyù giaù, Trung taâm thaåm ñònh giaù – “Taøi lieäu boài döôõng nghieäp vuï chuyeân ngaønh thaåm ñònh giaù” (thaùng 4/2005) 4. Nguyeãn Thanh Trieàu , M.PHIL – “Nhaän daïng vaø löïa choïn caùc phöông aùn ñaàu tö” 5. Caùc vaên baûn phaùp luaät : - Phaùp leänh giaù naêm 2002 - Thoâng tö soá 126/2004/TT-BTC ngaøy 24 thaùng 12 naêm 2004 höôùng daãn thöïc hieän Nghò ñònh soá 187/2004/NÑ-CP ngaøy 16/11/2004 cuûa Chính phuû - Nghò ñònh soá 101/2005/NĐ-CP veà thaåm ñònh giaù vöøa ñöôïc Thuû töôùng Phan Vaên Khaûi kyù ban haønh ngaøy 3/8/2005 - Quyeát ñònh soá 24/2005/QÑ-BTC ngaøy 18 thaùng 4 naêm 2005 6. Taïp chí Saigon Times, caùc soá baùo naêm 2005 7. Baùo Chöùng khoaùn – Uyû ban chöùng khoaùn nhaø nöôùc, caùc soá baùo naêm 2005. 8. Caùc tham luaän, thaûo luaän, taøi lieäu treân Internet …