Đề tài Thực trạng và giải pháp về hoạt động kiểm toán độc lập ở nước ta hiện nay

Lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c th«ng tin tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp lµ ®èi t­îng quan t©m cña nhiÒu ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý trong néi bé doanh nghiÖp còng nh­ ë bªn ngoµi doanh nghiÖp . Tuy mçi ®èi t­îng quan t©m ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ë mçi gi¸c ®é kh¸c nhau, nh­ng tÊt c¶ ®Òu cã mét yªu cÇu chung lµ c¸c th«ng tin trong B¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i trung thùc, hîp lý, cã thÓ tin cËy ®­îc. §iÒu ®ã ®Æt ra yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan cho sù ra ®êi cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n nh»m môc ®Ých kiÓm tra vµ x¸c nhËn tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. ë n­íc ta, ngµy29/1/1994 Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ký nghÞ ®Þnh sè 07/CP ban hµnh "Quy chÕ vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n". Ngµy19/3/1994, Bé Tµi chÝnh cã Th«ng t­ sè 22/TC/C§KT h­íng dÉn thùc hiÖn "Quy chÕ vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n" ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh sè 07/CP ngµy29/1/1994 cña ChÝnh phñ. §ång thêi ngµy19/3/1994 Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh ®· ký quyÕt ®Þnh sè 273 /TC/C§KT ban hµnh "Quy chÕ thi tuyÓn vµ cÊp chøng chØ kiÓm to¸n viªn"... Víi nh÷ng v¨n b¶n chØ ®¹o nµy, nhiÒu c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp trong n­íc ®· ra ®êi. §ã lµ xu thÕ tÊt yÕu rÊt ®¸ng phÊn khái. Song nghiªm tóc nh×n nhËn, vµ ®¸nh gi¸, ho¹t ®éng võa qua còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng ®iÒu bøc xóc Sau mét thêi gian tham gia líp häc båi d­ìng kÕ to¸n tr­ëng cña Tr­ßng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n vµ ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng©n hµng Tµi chÝnh Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, ®Æc biÖt lµ thµy gi¸o, TS NguyÔn ViÕt TiÕn, chuyªn ®Ò cuèi kho¸ nµy ®· ®­îc hoµn thµnh. Song do kh¶ n¨ng vµ kinh nghiÖm cña ng­êi viÕt cã h¹n, bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng h¹n chÕ. Xin ®­îc sù ®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt tËn t×nh cña thÇy c« gi¸o. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ng­êi ®· gióp hoµn thµnh bµi viÕt nµy! PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n 1. KiÓm to¸n - ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n vµ tr×nh tù kiÓm to¸n 1.1. KiÓm to¸n lµ g× ? KiÓm to¸n ®­îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh c¸c chuyªn gia ®éc lËp vµ cã thÈm quyÒn, cã kü n¨ng nghiÖp vô, cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin cã thÓ ®Þnh l­îng ®­îc cöa mét ®¬n vÞ, nh»m môc ®Ých x¸c nhËn vµ b¸o c¸o vÒ møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin nµy víi c¸c chuÈn mùc ®· ®­îc x©y dùng. KiÓm to¸n lµ viÖc kiÓm tra vµ x¸c nhËn cña kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp vÒ tÝnh ®óng ®¾n, hîp lý cña c¸c sè liÖu kÕ to¸n, c¸c tµi liÖu vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan, tæ chøc ®oµn thÓ, tæ chøc x· héi. ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, kiÓm to¸n lµ lÜnh vùc ®­îc ®Æc biÖt quan t©m. KÕt qu¶ kiÓm to¸n lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. 1.2. C¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. Th«ng th­êng, cã c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n sau: * Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tæng qu¸t Ph­¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ- tµi chÝnh ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÖch kh«ng b×nh th­êng trong c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh nh­ B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. * Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra chi tiÕt c¸c nghiÖp vô vµ sè d­ c¸c tµi kho¶n Ph­¬ng ph¸p nµy kiÓm tra viÖc ghi chÐp tõng néi dung ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tõng nghiÖp vô kinh tÕ. Ph­¬ng ph¸p nµy chØ thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp quy m« nhá, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¬n gi¶n, Ýt c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. * Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n tu©n thñ Lµ ph­¬ng ph¸p mµ c¸c thñ tôc vµ kü thuËt kiÓm to¸n ®­îc thiÕt lËp ®Ó thu thËp c¸c b»ng chøng vÒ tÝnh thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t doanh nghiÖp néi bé. §Æc tr­ng cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ c¸c thö nghiÖm, kiÓm tra ®Òu dùa vµo c¸c quy chÕ kiÓm so¸t trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. * Ph­¬ng ph¸p theo dÊu hiÖu chØ dÉn Ph­¬ng ph¸p nµy dùa vµo c¸c dÊu hiÖu kh¶ nghi, kiÓm to¸n viªn ®Þnh h­íng cña kiÓm to¸n, thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. Víi kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp vµ ph­¬ng ph¸p chuyªn m«n, kiÓm to¸n ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, t×m ra sù gian lËn, gia c«ng chÕ biÕn sè liÖu ®· ®­îc nguþ trang, che giÊu hoÆc cã thÓ t×m ®­îc sù gi¶i thÝch sè liÖu, tµi liÖu kÕ to¸n cña doanh nghiÖp lµ trung thùc, hîp lý. 1.3. Tr×nh tù kiÓm to¸n C¸c cuéc kiÓm to¸n kh¸c nhau ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c nhau th× tr×nh tù kiÓm to¸n còng cã sù kh¸c nhau. Nh­ng nãi chung, th­êng tiÕn hµnh qua 3 b­íc sau: * LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n §©y lµ b­íc ®Çu tiªn, quan träng cña mét cuéc kiÓm to¸n. Trong ®ã ng­êi lËp kÕ ho¹ch ph¶i thùc hiÖn ®­îc c¸c néi dung sau: +§¹t ®­îc sù hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kÕ to¸n, chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp ®ang ¸p dông vµ c¸c quy chÕ kiÓm so¸t néi bé cña doanh nghiÖp. +X¸c ®Þnh ®­îc ®é tin cËy dù kiÕn vµo kiÓm so¸t néi bé. +LËp ch­¬ng tr×nh vµ x¸c ®Þnh néi dung, thêi gian vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. +Tæ chøc phèi hîp c¸c bé phËn c«ng viÖc. * Thùc hµnh kiÓm to¸n ë b­íc nµy kiÓm to¸n viªn triÓn khai thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®· ghi trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, bao gåm: +Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c quy chÕ kiÓm so¸t néi bé. +KiÓm tra c¸c bé phËn cña B¸o c¸o tµi chÝnh. +Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸. * C«ng viÖc kÕt thóc kiÓm to¸n ë b­íc nµy kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc cuèi cïng ®Ó hoµn tÊt hîp ®ång kiÓm to¸n, trong ®ã gåm: +LËp b¸o c¸o kiÓm to¸n . +Hoµn chØnh hå s¬ kiÓm to¸n. +Gi¶i quyÕt c¸c sù viÖc ph¸t sinh sau khi lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña cuéc kiÓm to¸n, thÓ hiÖn ý kiÕn nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn vÒ c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ®· kiÓm to¸n. Néi dung cña b¸o c¸o kiÓm to¸n bao gåm: -Tiªu ®Ò: Th«ng th­êng, ng­êi ta lÊy tiªu ®Ò cña b¸o caã kiÓm to¸n ®Ó ph©n biÖt víi c¸c lo¹i b¸o c¸o kh¸c nh­ B¸o c¸o cöa thanh tra tµi chÝnh, c¸c ®oµn ®iÒu tra.. -§Þa chØ cña ®¬n vÞ mêi kiÓm to¸n. -C¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n. -C¸c th«ng lÖ chuÈn mùc kiÓm to¸n ®· ®­îc tu©n theo khi thùc h¹nh kiÓm to¸n. -ý kiÕn nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn. ý kiÕn nµy ph¶i ®­îc diÔn ®¹t râ rµng, ®Çy ®ñ, kh«ng bÞ suy diÔn. Côm tõ mµ kiÓm to¸n viªn th­êng dïng ®Ó nhËn xÐt lµ:Trung thùc vµ hîp lý. -Ch÷ ký, ®Þa chØ cña kiÓm to¸n viªn, ngµy lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. -Ch÷ ký vµ dÊu cña ng­êi ®¹i diÖn c«ng ty kiÓm to¸n. 2. Ph©n lo¹i kiÓm to¸n KiÓm to¸n ®­îc ph©n lo¹i theo chóc n¨ng kiÓm to¸n vµ chñ thÓ kiÓm to¸n. 2.1. Theo chøc n¨ng kiÓm to¸n Cã thÓ ph©n thµnh 3 lo¹i: * KiÓm to¸n ho¹t ®éng Lµ kiÓm to¸n nh»m kiÓm tra tÝnh hiÖu lùc vµ tÝnh hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ. TÝnh hiÖu lùc lµ kh¶ n¨ng hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô vµ môc tiªu cña ®¬n vÞ. TÝnh hiÖu qu¶ lµ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao nhÊt víi chi phÝ tiÕt kiÖm nhÊt. * KiÓm to¸n tu©n thñ Lµ lo¹i kiÓm to¸n ®Ó xem xÐt viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, nguyªn t¾c vµ c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña nhµ n­íc ë ®¬n vÞ kiÓm to¸n. * KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh Lµ viÖc kiÓm tra vµ x¸c nhËn tÝnh trung thùc vµ tÝnh hîp lý cña c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. 2.2. Theo chñ thÓ kiÓm to¸n Cã thÓ ph©n thµnh 3 lo¹i: * KiÓm to¸n néi bé Lµ viÖc kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé cña ®¬n vÞ tiÕn hµnh nh»m rµ so¸t hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c quy chÕ kiÓm so¸t néi bé cã liªn quan, kiÓm tra l¹i c¸c th«ng tin t¸c nghiÖp vµ th«ng tin tµi chÝnh, thÈm ®Þnh l¹i c¸c kho¶n môc c¸ biÖt, kiÓm tra tÝnh hiÖu lùc, tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng trong ®¬n vÞ. VÒ mÆt tæ chøc, kiÓm to¸n néi bé th­êng trùc thuéc gi¸m ®èc hoÆc chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ. B¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé th­êng ®­îc chñ doanh nghiÖp tin t­ëng nh­ng tÝnh ph¸p lý kh«ng cao. * KiÓm to¸n nhµ n­íc Lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n do c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ n­íc vµ c¬ quan kiÓm to¸n chuyªn nghµnh cña nhµ n­íc tiÕn hµnh nh»m chÊp hµnh xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch, nguyªn t¾c, chÕ ®é, c¬ chÕ tµi chÝnh ë nh÷ng ®¬n vÞ cã sö dông vèn vµ kinh phÝ cña nhµ n­íc, vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶, hiÖu lùc cña c¸c ®¬n vÞ ®ã. §ång thêi kiÓm to¸n nhµ n­íc cßn cã quyÒn gãp ý víi c¸c ®¬n vÞ kiÓm to¸n söa ch÷a c¸c sai ph¹m, kiÕn nghÞ víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn xö lý c¸c sai ph¹m, ®Ò nghÞ Thñ t­íng ChÝnh phñ söa ®æi, c¶i tiÕn chÕ ®é qu¶n lý kinh tÕ vµ chÕ ®é kÕ to¸n nÕu cÇn thiÕt. * KiÓm to¸n ®éc lËp Lµ lo¹i kiÓm to¸n do c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp thuéc c¸c tæ chóc kiÓm to¸n chuyªn nghiÖp tiÕn hµnh. Thùc chÊt nã lµ lo¹i dÞch vô t­ vÊn ®­îc ph¸p luËt thõa nhËn vµ b¶o hé. KiÓm to¸n ®éc lËp chñ yÕu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh. Ngoµi ra cã thÓ thùc hiÖn kiÓm to¸n tu©n thñ hoÆc tiÕn hµnh c¸c dÞch vô t­ vÊn vÒ kÕ to¸n tµi chÝnh. KiÓm to¸n ®éc lËp thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n theo lêi mêi cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n vµ ph¶i cã héi ®ång kiÓm to¸n ; ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n ph¶i thanh to¸n chi phÝ theo hîp ®ång. 3. Sù cÇn thiÕt cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta, hiÖn nay còng nh­ trong t­¬ng lai ph¶i lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp vµkiÓm to¸n néi bé bëi lÏ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c th«ng tin tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp lu«n lµ ®èi t­îng quan t©m cña nhiÒu ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, kh«ng chØ trong néi bé doanh nghiÖp mµ cßn c¶ bªn ngoµi doanh nghiÖp. Tuy mçi ®èi t­îng quan t©m ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ë mçi gi¸c ®é kh¸c nhau, nh­ng tÊt c¶ ®Òu cã mét yªu cÇu chung lµ c¸c th«ng tin trong B¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i trung thùc, hîp lý vµ cã thÓ tin cËy ®­îc. Nh­ng lµm thÕ nµo ®Ó biÕt ®­îc c¸c th«ng tin ®ã cã trung thùc, hîp lý vµ ®¸ng tin cËy hay kh«ng? Ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ kiÓm to¸n ®éc lËp nãi riªng tr¶ lêi cho c©u hái ®ã. Chóng ta biÕt r»ng mçi doanh nghiÖp cã mét hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé h÷u hiÖu trong m«i tr­êng kiÓm so¸t n«Þ bé m¹nh lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ lý t­ëng ®Ó Ban gi¸m ®èc vµ Héi ®ång qu¶n trÞ ®iÒu khiÓn, qu¶n lý kinh doanh mét c¸ch hiÖu qu¶ còng nh­ mang l¹i sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n vµ ®¸ng tin cËy cho c¸c quyÕt ®Þnh vµ chÕ ®é qu¶n lý, còng nh­ hiÖu qu¶ cña c¸c quyÕt ®Þnh vµ chÕ ®é qu¶n lý ®ã. Tuy nhiªn, kiÓm to¸n néi bé chØ lµ c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t cña ban l·nh ®¹o c«ng ty, doanh nghiÖp vµ v× vËy, tÝnh ph¸p lý cña nã kh«ng cao, mÆc dï nã ®­îc doanh nghiÖp tin t­ëng. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c ®èi t¸c kinh doanh ®­îc më réng ®· lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh kh¾t khe cña c¸c luËt ch¬i thÞ tr­êng th× c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp chØ cã ý nghÜa c«ng khai thùc sù ®èi víi c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi doanh nghiÖp khi cã x¸c nhËn cña kiÓm to¸n ®éc lËp. Thªm vµo ®ã, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ thµnh lËp ®­îc mét bé phËn kiÓm to¸n néi bé chuyªn tr¸ch, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhá, quy tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng phøc t¹p, bëi lÏ chi phÝ ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña bé phËn nµy lµ t­¬ng ®èi lín. Khi cÇn c¸c doanh nghiÖp nµy cã thÓ thuª kiÓm to¸n ®éc lËp, nh­ thÕ sÏ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ vµ ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. §iÒu nµy cho thÊy ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp cÇn thiÕt vµ quan träng nh­ thÕ nµo ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ á n­ãc ta hiÖn nay. PhÇn II Thùc tr¹ng vµ mét sè ý kiÕn ®ãng gãp vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta hiÖn nay 1. Nh÷ng bøc xóc trong c«ng t¸c kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta hiÖn nay Trong thêi gian qua, nhiÒu c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta ®· ra ®êi. Mét sè c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi còng ®· ®­îc phÐp ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. §ã lµ xu thÕ tÊt yÕu vµ rÊt ®¸ng phÊn khëi. Song nghiªm tóc nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸, ho¹t ®éng võa qua còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng ®iÒu bøc xóc. Cã thÓ nªu mét c¸ch kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò ®ang næi cém trong c«ng t¸c kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta hiÖn nay nh­ sau: Mét lµ, cßn kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. Trong ®iÓm 2, môc 1 Th«ng tu sè 22/TC/C§KT cña Bé tµi chÝnh ®· quy ®Þnh "§èi víi c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n lµ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng theo LuËt ®Çu t­ nøc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty, c«ng viÖc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn hµng n¨m vµ b¸o c¸o qñyÕt to¸n hµng n¨m göi cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i kÌm theo b¸o c¸o kiÓm to¸n cña tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp hîp ph¸p ë ViÖt Nam hoÆc mét tæ chøc kiÓm to¸n kh¸c ®­îc Bé tµi chÝnh chÊp nhËn". Trªn thùc tÕ, quy ®Þnh trªn gÇn nh­ chØ ®­îc thùc hiÖn ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ mét sè Ýt doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¸c c«ng ty cæ phÇn, c¸c c«ng ty TNHH, vµ kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn nay vÉn cßn thê ¬ víi c«ng viÖc kiÓm to¸n. V× vËy c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n hµng n¨m (nÕu cã) göi cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc còng rÊt Ýt tr­êng hîp cã kÌm theo b¸o c¸o kiÓm to¸n Hai lµ, ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ ®· thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n th× hiÖu lùc ph¸p lý cña c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n còng ch­a ®­îc t«n träng. §iÒu 1 trong "Quy chÕ vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n" ban hµnh theo NghÞ ®Þnh 07/CP ngµy 29/1/1994 ®· quy ®Þnh: "Sau khi cã x¸c nhËn cña kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp th× c¸c ta× liÖu, sè liÖu kÕ to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n lµ c¨n cø vµo viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng ë ®¬n vÞ, cho c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn vµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh nhµ n­íc xÐt duyÖt quyÕt to¸n hµng n¨m cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n cho c¬ quan thuÕ tÝnh to¸n sè thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c cña ®¬n vÞ ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc...". §ång thêi t¹i ®iÒu 8 cña NghÞ ®Þnh nµy quy ®Þnh: "C«ng viÖc kiÓm to¸n ph¶i ®­îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù vµ ph­¬ng ph¸p nghiÖp vô chuyªn m«n do Bé tµi chÝnh quy ®Þnh. Khi kÕt thóc c«ng viÖc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n vتn ph¶i lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn vÒ c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n ®ã. B¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i kh¸ch quan, trung thùc, cã ch÷ ký cña kiÓm to¸n viªn vµ ph¶i ®­îc l·nh ®¹o cña tæ chøc kiÓm to¸n x¸c nhËn, ký tªn, ®ãng dÊu". ThiÕt nghÜ, nh÷ng quy ®Þnh trªn lµ ®Çy ®ñ, chÆt chÏ. Song trªn thùc tÕ, c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n vÉn lµ "s¶n phÈm thõa" ®èi víi c¬ quan thuÕ. Ngµnh thuÕ kh«ng thõa nhËn kÕt qu¶ trong b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ theo thÈm quyÒn, l¹i tæ chøc kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ. §ã lµ sù chång chÐo kh«ng ®¸ng cã võa tèn kÐm, l¹i võa thõa, võa g©y phiÒn hµ cho doanh nghiÖp. H¬n n÷a, vÒ hiÖu lùc ph¸p lý cña b¸o c¸o kiÓm to¸n, t¹i ®iÒu68, Ch­¬ng 8, NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 18/12/1997 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam l¹i quy ®Þnh: "B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ hîp doanh ®· ®­îc kiÓm to¸n cã thÓ ®­îc sö dông lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh vµ quyÕt to¸n c¸c nghÜa vô thuÕ vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c ®èi víi nhµ n­íc ViÖt Nam". Víi côm tõ "cã thÓ sö dông" trong quy ®Þnh nµy, b¸o c¸o kiÓm to¸n mÆc nhiªn ®· gi¶m hiÖu lùc ph¸p lý. V× vËy, viÖc ngµnh ThuÕ bá qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n khi quyÕt to¸n thuÕ còng mÆc nhiªn ®­îc thõa nhËn lµ ®óng. §iÒu khã hiÓu lµ ë chç, c¸c c«ng ty kiÓm to¸n vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp (trõ kiÓm to¸n nhµ n­íc) do Bé tµi chÝnh qu¶n lý, t¹i sao kh«ng phèi hîp ®­îc víi nhau ®Ó bít ®i mét "cöa" cho doanh nghiÖp ? Ba lµ ch­a cã nh÷ng quy ®Þnh viÖc xö lý ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ thuéc diÖn ph¶i kiÓm to¸n hµng n¨m nh­ng kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n. §ã lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n hµng n¨m nh­ng còng kh«ng ai biÕt vµ kh«ng ai xö lý. B¶n th©n nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh còng ch­a kh¼ng ®Þnh nhiÖm vô b¾t buéc nµy. §iÒu 4 cña "Quy chÕ vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n" ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 07/CP ®· quy ®Þnh:"Tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp lµ mét doanh nghiÖp (C«ng ty kiÓm to¸n hoÆc v¨n phßng kiÓm to¸n ) ®­îc thµnh lËp theo quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ thµnh lËp c¸c lo¹i doanh nghiÖp ..." T¹i ®iÒu 7 cña NghÞ ®Þnh nµy cßn quy ®Þnh: "§èi t­îng cã yªu cÇu kiÓm to¸n ®­îc tù do lùa chän c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp hîp ph¸p ë ViÖt Nam ®Ó ký hîp ®ång kiÓm to¸n". Nh÷ng quy ®Þnh trªn lµ phï hîp víi quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ. Nh­ng nã kh«ng cã ý nghÜa b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp "®èi t­îng cã yªu cÇu kiÓm to¸n" ph¶i ký hîp ®ång kiÓm to¸n. Bèn lµ, gi¸ chi phÝ kiÓm to¸n hiÖn nay qu¸ cao, ®ang lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam "nÐ tr¸nh" viÖc ký hîp ®ång kiÓm to¸n. §iÒu 22, cña "Quy chÕ vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n" ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 07/CP giao cho Bé tµi chÝnh "Quy ®Þnh khung phÝ kiÓm to¸n ®Ó ¸p dông thèng nhÊt trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n". §iÒu nµy kh«ng hîp lý v× c¸c c«ng ty kiÓm to¸n hiÖn nay do Bé tµi chÝnh qu¶n lý. Do ®ã Bé tµi chÝnh quy ®Þnh khung gi¸ phÝ tøc lµ "võa ®¸ bãng, võa thæi cßi". V× vËy t¹i môc IV Th«ng tu sè 22/TC/C§KT ngµy 19/3/1994, Bé tµi chÝnh cã bæ sung thªm: "Quy ®Þnh khung gi¸ phÝ kiÓm to¸n sau khi tho¶ thuËn víi Ban vËt gi¸ ChÝnh phñ, ®Ó thèng nhÊt trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n". Kh«ng biÕt cô thÓ tho¶ thuËn nµy nh­ thÕ nµo, chØ biÕt r»ng, gi¸ phÝ kiÓm to¸n hiÖn nay qu¸ cao ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Víi mét doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá, phÝ kiÓm to¸n cho mét lÇn kiÓm to¸n ph¶i vµo cì xÊp xØ 20 triÖu ®ång. Víi c¸c doanh nghiÖp lín, møc phÝ nµy cao h¬n nhiÒu lÇn. §Æc biÖt møc phÝ kiÓm to¸n do c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®ang ë møc "lòng ®o¹n cao" . Trong tr­êng hîp nµy, møc phÝ kiÓm to¸n cho mét lÇn kiÓm to¸n víi mét doanh nghiÖp quy m« võa vµo cì 15 ngµn ®Õn 20 ngµn USD. Nh÷ng ®iÓm ®· tr×nh bµy trªn, còng ®ång thêi lµ nh÷ng lý do c¬ b¶n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë n­íc ta ch­a thùc sù ph¸t triÓn, ch­a cã vai trß nh­ nã thùc sù ph¶i cã trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. V× ho¹t ®éng kiÓm to¸n chua thùc sù ®i vµo cuéc sèng nªn kh«ng Ýt tr­êng hîp chóng ta ®· ®¸nh gi¸ sai c¬ b¶n t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­, cho vay. Còng tõ ®ã, cã kh¸ nhiÒu vô tham «, l·ng phÝ, lµm thÊt tho¸t tµi s¶n cña Nhµ n­íc víi sè tiÒn lªn tíi hµng nghµn tû ®ång. Ph¸p lÖnh vÒ chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª ®ang bÞ vi ph¹m nghiªm träng. 2. mét sè ý kiÕn ®ãng gãp vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta hiÖn nay Tõ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta ®· tr×nh bµy ë trªn, xin ®­îc cã mét sè ý kiÕn ®ãng gãp sau: Mét lµ, §iÒu 1 quy chÕ ®Þnh nghÜa: "KiÓm to¸n ®éc lËp lµ viÖc kiÓm tra vµ x¸c nhËn cña kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp thuéc c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp vÒ tÝnh ®óng ®¾n, hîp lý cña c¸c tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan..." Khi ®Þnh nghÜa nh­ trªn, chóng ta ®· giíi h¹n ph¹m vi cña kiÓm to¸n ®éc lËp lµ chØ thùc hiÖn kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh, ®iÒu nµy mét mÆt, m©u thuÉn vãi ®iÒu 13 trong Quy chÕ vÒ c¸c dÞch vô mµ mét tæ chøc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn; mÆt kh¸c l¹i h¹n chÕ vÒ c¸c dÞch vô mµ mét c«ng ty kÕ to¸n c«ng chøng cã thÓ thùc hiÖn, vµ th«ng th­êng, trªn thÕ giãi th× lo¹i c«ng ty nµy cã thÓ thùc hiÖn c¸c dÞch vô chÝnh nh­ sau: x¸c nhËn(trong ®ã cã kiÓm to¸n ®éc lËp c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ), kÕ to¸n, thuÕ, t­ vÊn, v..v Nh­ vËy, ®Ó tr¸nh sù giíi h¹n ho¹t ®éng, nªn ch¨ng dïng thuËt ng÷ kÕ to¸n c«ng chøng nh­ nhiÒu n­íc kh¸c ®· lµm, v× thùc chÊt, ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp chØ lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng cña mét c«ng ty kÕ to¸n c«ng chøng. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®µo t¹o vµ cÊp chøng chØ kiÓm to¸n viªn còng nªn ®­îc thay thÕ b»ng chøng chØ kÕ to¸n c«ng chøng (CPA) vµ lóc ®ã cã thÓ cho nh÷ng ng­êi cã chøng chØ nµy cã thÓ lµm viÖc t¹i c¸c c«ng tyCPA hay cô thÓ lµ kiÓm to¸n viªn nhµ n­íc. Hai lµ, Quy chÕ còng x¸c ®Þnh râ môc tiªu tµi chÝnh cña kiÓm to¸n ®éc lËp B¸o c¸o tµi chÝnh ë n­íc ta- t­¬ng tù nhiÒu quèc gia kh¸c - ®ã lµ ®Ó kiÓm to¸n viªn cã ý kiÕn nhËn xÐt ®óng ®¾n vÒ møc ®é hîp lý cña c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc kiÓm to¸n. ThÕ nh­ng Th«ng t­ sè 22/TC/C§KT l¹i quy ®Þnh tr¸i víi quy chÕ, cô thÓ lµ: §o¹n 1, Th«ng t­ sè 22/TC/C§KT l¹i nªu : "Chøc n¨ng cña kiÓm to¸n ®éc lËp lµ kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, trung thùc, hîp lý cña c¸c sè liÖu, tµi liÖu, b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c ®¬n vÞ, vµ trªn c¬ së kÕt luËn cña kiÓm to¸n, ®­a ra nh÷ng kÕt luËn, ®¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ" Theo ®o¹n 7 cña th«ng t­ th×:"B¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i cã nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: tÝnh trung thùc, hîp lý cña c¸c b¸o c¸o, sè liÖu cña ®¬n vÞ; t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n ë ®¬n vÞ vµ viÖc chÊp hµnh chÕ ®é, thÓ lÖ kÕ to¸n; nh÷ng kiÕn nghÞ". Sù kh¸c biÖt trªn gi÷a Quy chÕ vµ th«ng t­ rÊt c¬ b¶n vµ quan träng. V× trªn nguyªn t¾c th× th«ng t­ chØ lµ v¨n b¶n gi¶i thÝch NghÞ ®Þnh chø kh«ng ®­îc phÐp tr¸i víi NghÞ ®Þnh. ë ®©y nÕu thùc hiÖn theo ®óng Th«ng t­ sè 22, th× khi kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh th× kiÓm to¸n viªn ®éc lËp ®ång thêi còng thùc hiÖn hai lo¹i kiÓm to¸n kh¸c lµ kiÓm to¸n tu©n thñ vµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng, v× r»ng kiÓm to¸n viªn ph¶i ®¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. ViÖc trén lÉn ba lo¹i kiÓm to¸n nµy lµ kh«ng hîp lý. §iÒu dÜ nhiªn lµ ®Ó x¸c nhËn vÒ møc ®é trung thùc vµ hîp lý cña B¸o c¸o tµi chÝnh th× kiÓm to¸n viªn sÏ ph¶i dïng c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n hiÖn hµnh lµm c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸, thÕ nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ kiÓm to¸n viªn còng sÏ ph¶i ®¸nh gi¸ viÖc tu©n thñ ph¸p luËt, v× mét mÆt ®©y lµ ph¹m vi cña kiÓm to¸n tu©n thñ, mÆt kh¸c nÕu quy ®Þnh nh­ thÕ nghÜa lµ yªu cÇu kiÓm to¸n viªn ph¶i am t­êng mäi v¨n b¶n ph¸p luËt nh­ mét luËt gia, ®iÒu nµy cã lÏ kh«ng kh¶ thi. Bªn c¹nh ®ã khi yªu cÇu trong b¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶i ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ th× còng kh«ng kh¸c víi th«ng lÖ chung, v× th«ng th­êng khi doanh nghiÖp cã yªu cÇu, th× ngoµi b¸o c¸o kiÓm to¸n c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n viªn sÏ ph¸t hµnh th­ gãp ý vÒ qu¶n lý, vµ th­ nµy th­êng cã néi dung lµ trao ®æi vÒ c¸c yÕu kÐm cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, nhê ®ã ®¬n vÞ sÏ nhËn thøc râ h¬n vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña m×nh. Ba lµ, VÒ ®èi t­îng kiÓm to¸n ®éc lËp th× trong Quy chÕ vµ Th«ng t­ sè 22 ®Òu nªu râ lµ kiÓm to¸n ®éc lËp chØ thùc hiÖn khi cã yªu cÇu cu¶ c¸c ®¬n vÞ. ThÕ nh­ng, ngoµi tr­êng hîp trªn, Th«ng t­ sè 22 l¹i quy ®Þnh thªm vÒ c¸c tr­êng hîp b¾t buéc kiÓm to¸n, ®ã lµ: khi cã yªu cÇu cña c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn, c¬ quan thuÕ hoÆc c¬ quan tµi chÝnh nhµ n­íc; c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng viÖc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn hµng n¨m vµ c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n n¨m göi cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i kÌm theo b¸o c¸o kiÓm to¸n cña c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp. ThÕ nh­ng - còng t­¬ng tù nh­ trong Th«ng t­ 22 - Bé tµi chÝnh ®· ban hµnh Th«ng t­ 73 TC/TCDN ngµy 12/11/1996 v/v h­íng dÉn lËp, c«ng bè c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh vµ kiÓm tra b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña DN Nhµ n­íc, trong ®ã l¹i më réng ph¹m vi kiÓm to¸n b¾t buéc nh­ sau: "B¸o c¸o tµi chÝnh cña DN ph¶i ®­îc kiÓm to¸n vµ cã x¸c nhËn ®· kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n néi bé hoÆc kiÓm to¸n ®éc lËp. Gi¸m ®èc DN cã nhiÖm vô lËp b¸o c¸o tµi chÝnh chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. B¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ®­îc lËp trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu cã ®Çy ®ñ c¸c chøng cø hîp ph¸p theo quy ®Þnh cña chÕ ®é kiÓm to¸n hiÖn hµnh. B¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc coi lµ hîp ph¸p, hîp lÖ khi cã ®ñ ch÷ ký cña ng­êi lËp, ng­êi kiÓm to¸n, kÕ to¸n tr­ëng, gi¸m ®èc vµ ®ãng dÊu DN. NÕu b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng ®óng sù thËt, kh«ng ®ñ c¸c chøng cø hîp ph¸p hoÆc kh«ng kÞp thêi th× ng­êi lËp vµ nh÷ng ng­êi ký b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt" Tõ sù ®èi chiÕu trªn, chóng t«i cho r»ng mét mÆt th× viÖc më réng ph¹m vi kiÓm to¸n b¾t buéc trong c¸c Th«ng t­ kh«ng ®­îc phÐp quy ®Þnh tr¸i víi tinh thÇn cña NghÞ ®Þnh; mÆt kh¸c l¹i kh«ng kh¶ thi. Chóng t«i xin ph©n tÝch cô thÓ vµ tr×nh bµy ý kiÕn vÒ b¶n chÊt cña c¸c lo¹i kiÓm to¸n vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¸c kiÓm to¸n viªn trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: 1. Tr­íc hÕt nÕu xem xÐt ë gãc ®é kiÓm to¸n ®éc lËp, th× hiÖn nay ë n­íc ta chØ cã kho¶ng chõng 150 ng­êi ®· cã chøng chØ kiÓm to¸n viªn ®éc lËp do Bé tµi chÝnh cÊp vµ ®¨ng ký hµnh nghÒ t¹i c¸c tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ViÖt Nam, nh­ vËy chóng ta ch­a ®ñ nh©n lùc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c¸c lo¹i h×nh DN trªn. Cßn nÕu ®i thuª c¸c c«ng ty kiÓm to¸n quèc tÕ th× c¸c DN ViÖt Nam khã thÓ g¸nh chÞu næi chi phÝ, v× nÕu chØ tÝnh riªng phÝ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m th× mçi DN ph¶i tr¶ Ýt nhÊt vµi tr¨m triÖu ®ång. Bªn c¹nh ®ã, nÕu gi¶ sö r»ng phÝ kiÓm to¸n chØ lµ kho¶ng vµi chôc triÖu ®ång cho mét cuéc kiÓm to¸n viªn ViÖt Nam, th× ta còng dÔ dµng nhËn thÊy lµ phÝ kiÓm to¸n cña toµn x· héi sÏ rÊt cao. ChÝnh v× thÕ mµ cÇn ph¶i xem xÐt l¹i vÒ viÖc më réng ph¹m vi kiÓm to¸n b¾t buéc lµ co hîp lý, vµ cã thËt sù cÇn thiÕt hay kh«ng? Së dÜ vÊn ®Ò ®­îc nªu lªn v× theo th«ng lÖ th× c¸c DN th­êng sÏ chØ mêi kiÓm to¸n ®éc lËp b¸o c¸o tµi chÝnh khi hä cã nhu cÇu, ch¼ng h¹n nh­ khi hä b¸n cæ phÇn cho c«ng chóng, khi hä xin vay tiÒn v..v..Hay cã thÓ nãi c¸ch kh¸c th× sù ra ®êi cña kiÓm to¸n ®éc lËp vµ kÕt qu¶ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh chñ yÕu ®Ó phôc vô cho c¸c ®Ö tam nh©n nh­ c¸c ng©n hµng, c¸c nhµ ®Çu t­ v..v... ChÝnh v× thÕ, chóng t«i ®· ®Ò nghÞ trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam chóng ta nªn giíi h¹n vÒ ph¹m vi kiÓm to¸n theo luËt ®Þnh (1). Mét khÝa c¹nh quan träng kh¸c còng cÇn ®­îc xem xÐt ®ã lµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¸c nhµ qu¶n lý DN, vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp vµ tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp. Nh­ ®· nªu trªn th× th«ng t­ 73 quy ®Þnh: b¸o c¸o tµi chÝnh chØ ®­îc coi lµ hîp ph¸p, hîp lÖ khi cã ng­êi kiÓm to¸n vµ nÕu b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng ®óng sù thËt, kh«ng ®ñ c¸c chøng cø hîp ph¸p hoÆc kh«ng kÞp thêi th× chÝnh kiÓm to¸n viªn còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt. Chóng t«i nghÜ r»ng cÇn ph¶i xem xÐt l¹i vÒ c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nµy, v× vÒ tr¸ch nhiÖm c¸c nhµ qu¶n lý DN th× ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong mét sè v¨n b¶n sau: Theo nghÞ ®Þnh 59/CP th× Gi¸m ®èc DN vµ Héi ®ång qu¶n trÞ DN (nÕu cã) ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c trung thùc cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ b¸o c¸o thèng kª (®iÒu 36 Quy chÕ), vµ Tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc DN Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sè liÖu b¸o c¸o tµi chÝnh, sè liÖu quyÕt to¸n vµ c¸c th«ng tin tµi chÝnh kh¸c (®iÒu 39 Quy chÕ). §iÒu 37 LuËt Dn Nhµ n­íc còng chØ râ"....Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc lµ ®¹i diÖn ph¸p nh©n cña DN vµ hä chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Héi ®ång qu¶n trÞ, ng­êi ra quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm vµ ph¸p luËt vÒ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña DN. Tæng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc cã quyÒn ®iÒu hµnh cao nhÊt trong DN...." Ngoµi ra, theo LuËt c«ng ty th× gi¸m ®èc (tæng gi¸m ®èc) cña c¸c c«ng ty còng cã thÈm quyÒn nh­ trªn. Trªn tinh thÇn ®ã, ta cã thÓ hiÓu r»ng chÝnh c¸c nhµ qu¶n lý cao cÊp cña DN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c th«ng tin trªn, vµ quan niÖm nµy hoµn toµn ®óng ®¾n vµ phï h¬p víi th«ng lÖ quèc tÕ. Tõ ®ã chóng ta kh«ng thÓ quy ®Þnh nh­ trong Th«ng t­ 73 lµ ng­êi kiÓm to¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm nh­ c¸c nhµ qu¶n lý DN. Tuy cã thÓ cã sù kh¸c biÖt vÒ luËt ph¸p ë c¸c quèc gia, nh­ng th«ng th­êng ë nhiÒu n­íc th× c¸c nhµ qu¶n lý DN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc lËp, tr×nh bµy vµ c«ng bè c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh theo ®óng c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n hiÖn hµnh, vµ dÜ nhiªn hä ph¶i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo ®óng luËt ph¸p. Riªng ë c¸c DN Nhµ n­íc th× do Nhµ n­íc cßn lµ chñ së h÷u cña ®¬n vÞ, nªn c¸c nhµ qu¶n lý cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Nhµ n­íc vÒ ph­¬ng diÖn hµnh chÝnh. Nh­ vËy ë ViÖt Nam, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× c¸c nhµ qu¶n lý DN Nhµ n­íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm nh­ trªn bao gåm Héi ®ång qu¶n trÞ (nÕu cã), Gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n tr­ëng. Riªng ë c¸c lo¹i Dn kh¸c nh­ c¸c DN ho¹t ®éng theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, theo LuËt c«ng ty vµ c¸c DN t­ nh©n, th× chóng ta còng cÇn quy ®Þnh râvÒ tr¸ch nhiÖm cña kÕ to¸n tr­ëng. Së dÜ vÊn ®Ò cÇn nªu lªn v× trong thùc tiÔn th× c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn còng mÆc nhiªn xem nh­ hä ®ãng vai trß t­¬ng tù nh­ kÕ to¸n tr­ëng t¹i c¸c ®¬n vÞ Nhµ n­íc. Trong khi ®ã trªn thùc tiÔn ngay t¹i c¸c ®¬n vÞ Nhµ n­íc th× viÖc thùc thi vai trß kiÓm so¸t viªn cña kÕ to¸n tr­ëng ®· khã th× t¹i c¸c ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh sÏ khã h¬n béi phÇn v× hä chØ lµ ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng, hä cµng kh«ng thÓ tr¸i lÖnh cña c¸c nhµ qu¶n lý (2). Cßn ®èi víi c¸c ng­êi lËp b¸o c¸o t¹i mäi ®¬n vÞ, chóng t«i nghÜ r»ng còng cÇn giíi h¹n tr¸ch nhiÖm v× hä chØ lµ ng­êi thõa hµnh nªn hä kh«ng thÓ lµm tr¸i lÖnh cña c¸c nhµ qu¶n lý. Cßn vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña kiÓm to¸n viªn ®éc lËp vµ tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp, ta nhËn thÊy r»ng theo th«ng lÖ th× mét mÆt khi hµnh nghÒ, hä ph¶i tu©n thñ luËt ph¸p, c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, mÆt kh¸c th× hä chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ b¸o c¸o kiÓm to¸n cña m×nh, vµ møc ®é tr¸ch nhiÖm ®­îc x¸c ®Þnh tuú theo tõng ®èi t­îng sö dông. C¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp vµ tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp th­êng chÞu tr¸ch nhiÖm cô thÓ nh­ sau: a. §èi víi kh¸ch hµng - tøc ng­êi thuª kiÓm to¸n, th­êng kiÓm to¸n viªn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm khi vi ph¹m hîp ®ång kiÓm to¸n, vÝ dô nh­ khi ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n trÔ h¹n; hay khi hä kh«ng b¶o mËt c¸c th«ng tin cña kh¸ch hµng; hoÆc khi hä nhËn xÐt kh«ng x¸c ®¸ng vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh, ch¼ng h¹n khi b¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®· tr×nh bµy trung thùc vµ hîp lý, nh­ng hä ®· nhËn xÐt ng­îc l¹i. Khi cã tranh chÊp gi÷a hai bªn th× thÈm quyÒn ph¸n quyÕt th­êng ®­îc giao cho toµ ¸n. Trong c¶ hai tr­êng hîp nµy nÕu kiÓm to¸n viªn g©y thiÖt h¹i vËt chÊt cho kh¸ch hµng th× nÕu do s¬ suÊt kiÓm to¸n viªn sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù, cßn nÕu do gian lËn th× hä ph¶i chÞu c¶ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. b. §èi víi c¸c ®Ö tam nh©n (cæ ®«ng, ng©n hµng, nhµ ®Çu t­... ): kiÓm to¸n viªn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm khi hä nhËn xÐt kh«ng x¸c ®¸ng vÒ b¸o c¸o t×a chÝnh, vÝ dô nh­ khi b¸o c¸o tµi chÝnh tr×nh bµy kh«ng trung thùc vµ kh«ng hîp lý vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña DN, nh­ng kiÓm to¸n viªn l¹i nhËn xÐt lµ trung thùc vµ hîp lý, vµ v× thÕ g©y ra thiÖt h¹i vËt chÊt cho c¸c ®Ö tam nh©n, ch¼ng h¹n nh­ khi ng©n hµng tin cËy, cho vay tiÒn vµ bÞ thiÖt h¹i. Lóc nµy th× còng t­¬ng tù nh­ trªn, nÕu v× s¬ suÊt hä sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù, cßn nÕu do gian lËn th× hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. ë ®©y còng cßn mét khÝa c¹nh kh¸c ®ã lµ møc ®é tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn ®éc lËp trong viÖc ph¸t hiÖn c¸c sai ph¹m. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, khi thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh th× hä kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ph¸t hiÖn tÊt c¶ c¸c sai ph¹m cu¶ c¸c nhµ qu¶n lý vµ mäi nh©n viªn doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy mµ ngay c¶ khi kiÓm to¸n viªn nhËn xÐt lµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc tr×nh bµy trung thùc vµ hîp lý, th× c¸c g­êi sö dông cÇn ph¶i hiÓu lµ lóc ®ã kiÓm to¸n viªn chØ b¶o ®¶m lµ b¸o c¸o tµi chÝnh ®¸ng tin cËy vµ kh«ng cã nh÷ng sai sãt träng yÕu - tøc nh÷ng sai ph¹m lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù ®¸nh gi¸ vµ ra quyÕt ®Þnh cña ng­êi sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh. Nãi c¸ch kh¸c kh«ng bao giê kiÓm to¸n viªn ®éc lËp d¸m ®¶m b¶o lµ b¸o c¸o tµi chÝnh lµ tuyÖt ®èi chÝnh x¸c. Tãm l¹i, ®èi víi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, chóng t«i nghÜ r»ng Nhµ n­íc cÇn ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn, vµ theo chóng t«i th× do lµ ng­êi cã quyÒn ®iÒu hµnh cao nhÊt nªn c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ng¨n ngõa vµ ph¸t hiÖn mäi sai ph¹m, ®©y còng lµ tr¸ch nhiÖm cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé t¹i ®¬n vÞ. Cßn c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp th× hä chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ b¸o c¸o kiÓm to¸n. 2. NÕu xem xÐt trªn ph­¬ng diÖn kiÓm to¸n néi bé, th× do c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé lµ nh©n viªn cña DN, lÜnh l­¬ng cña DN, chÞu sù qu¶n lý cña c¸c nhµ qu¶n lý nªn hä kh«ng thÓ cã sù ®éc lËp nh­ c¸c kiÓm to¸n viªn ®éc lËp. ChÝnh tõ sù thiÕu ®éc lËp nµy nªn nÕu giao cho kiÓm to¸n viªn néi bé vµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ ký x¸c nhËn th× liÖu Nhµ n­íc hay c¸c ®Ö tam nh©n cã tin cËy hay kh«ng? ë ®©y c©u tr¶ lêi râ rµng sÏ kh«ng ai cã thÓ tin cËy - ngo¹i trõ c¸c nhµ qu¶n lý DN. V× lÏ ®ã, nªn th«ng th­êng th× c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n néi bé chñ yÕu lµ ®Ó phôc vô cho nhu cÇu qu¶n trÞ DN, vµ kiÓm to¸n viªn néi bé chØ thùc hiÖn kiÓm to¸n tu©n thñ vµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng. Cßn vÒ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña kiÓm to¸n néi bé, xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc trªn theo chóng t«i th× còng rÊt h¹n chÕ, vµ chñ yÕu hä chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc c¸c nhµ qu¶n lý DN; v× thÕ kh«ng thÓ yªu cÇu hä ký vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh h­ c¸c nhµ qu¶n lý. §Æc biÖt lµ ë c¸c DN nhµ n­íc, nÕu b¾t buéc nh­ trªn th× ph¶i ch¨ng kiÓm to¸n viªn néi bé sÏ trë thµnh kiÓm so¸t viªn Nhµ n­íc thø hai t¹i DN- bªn c¹nh kiÓm so¸t viªn thø nhÊt lµ kÕ to¸n tr­ëng, lóc nµy t×nh h×nh sÏ trë nªn phøc t¹p trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn, ch¼ng h¹n hä sÏ kiÓm so¸t lÉn nhau nh­ thÕ nµo? ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh kiÓm to¸n néi bé lµ hÕt søc cÇn thiÕt, thÕ nh­ng cÇn sím cã nh÷ng ®Þnh h­íng râ rµng vµ thÓ chÕ ho¸ vÒ kiÓm to¸n néi bé vµ c¸c lo¹i kiÓm to¸n kh¸c. Do ®ã, vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ Nhµ n­íc hay Héi kÕ to¸n ViÖt Nam ph¶i sím ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, chuÈn mùc kiÓm to¸n, ®iÒu lÖ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, tiªu chuÈn kiÓm to¸n viªn Nhµ n­íc v..v..Trong c¸c v¨n b¶n còng cÇn thèng nhÊt vÒ tªn gäi, v× hiÖn t¹i ®· cã sù ®Þnh danh kh¸c nhau, ch¼ng h¹n t¹i DN Nhµ n­íc th× gäi lµ kiÓm to¸n viªn néi bé; t¹i DN Nhµ n­íc cã Héi ®ång qu¶n trÞ th× cã Ban kiÓm so¸t; t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n th× l¹i lµ kiÓm so¸t viªn... , ph¶i ch¨ng ta cã thÓ gäi thèng nhÊt lµ kiÓm to¸n néi bé vµ kiÓm to¸n viªn néi bé. 3. Ngoµi ra ®Ó tr¸nh nh÷ng hiÓu lÇm nghiªm träng, ch»ng h¹n hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu ng­êi quan niÖm r»ng khi khi mêi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh kiÓm to¸n viªn sÏ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ph¸t hiÖn mäi gian lËn vµ sai sãt... ; nªn chóng t a cÇn sím cã nh÷ng ®Þnh nghÜa râ rµng vµ thèng nhÊt vÒ c¸c thuËt ng÷ sö dông trong kiÓm to¸n. VÝ dô nh­: * CÇn ®Þnh nghÜa râ rµng vÒ tÝnh ®óng ®¾n, hîp lý, hîp ph¸p, hîp lÖ, trung thùc, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ ®éc lËp, kh¸ch quan, c«ng b»ng bÝ mËt sè liÖu.... * CÇn ®Þnh nghÜa râ h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò ®· nªu ra trong Quy chÕ, VÝ dô nh­: - ThÕ nµo lµ cã quan ehÖ kinh tÕ víi kh¸ch hµng? Ch¼ng h¹n khi kiÓm to¸n viªn X cã phÇn hïn ë c«ng ty A, C«ng ty A cã phÇn hïn ë c«ng ty B vµ khi c«ng ty B mêi kiÓm to¸n th× kiÓm to¸n viªn X cã ®­îc nhËn lêi mêi hay kh«ng? - ThÕ nµo lµ g©y thiÖt h¹i vËt chÊt cho kh¸ch hµng vµ ph¶i båi th­êng? ë ®©y th× kh¸ch hµng lµ ai? §ã lµ ®¬n vÞ thuª kiÓm to¸n viªn, hay nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp, c¸c cæ ®«ng trong t­¬ng lai, hay c¸c ®Ö tam nh©n? HoÆc nÕu båi th­êng th× ai båi th­êng? C«ng ty kiÓm to¸n, hay kiÓm to¸n viªn? Vµ thêi hiÖu chÞu tr¸ch nhiÖm lµ bao nhiªu? Lµ 1 n¨m hay 2 n¨m, hay 10 n¨m? v..v.. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng vµ cÊp b¸ch, rÊt cÇn sím cã c¸c qui ®Þnh râ rµng, v× nÕu kh«ng th× khi ph¸t sinh nh÷ng tranh chÊp th× ngay c¶ toµ ¸n còng rÊt khã ph¸n quyÕt. 4. Mét vÊn ®Ò kh¸c trong qui ®Þnh hiÖn hµnh th× vÉn cßn lÉn lén gi÷a tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n gi­a kiÓm to¸n viªn vµ C«ng ty kiÓm to¸n. VÝ dô nh­: Ta qui ®Þnh lµ khi g©y thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng th× ph¶i båi th­êng. thÕ nh­ng ai lµ ng­êi båi th­êng: kiÓm to¸n viªn hay C«ng ty kiÓm to¸n? Chóng ta cÇn sím nghiªn cøu vµ x¸c ®Þnh râ rµng, vµ theo chóng t«i th× trong hÇu hÕt c¸c néi dïng tõ ®iÒu 12 (dÞch vô kiÓm to¸n) cho ®Õn ®iÒu 16 cña Qui chÕ (quyÒn h¹n cña kiÓm to¸n viªn) ®ã lµ qui ®Þnh ®èi víi C«ng ty kiÓm to¸n, chø kh«ng ph¶i ®èi víi kiÓm to¸n viªn. 5. VÒ gi¸ trÞ cña c¸c b¸o c¸o kiÓm to¸n do kiÓm to¸n viªn ®éc lËp ph¸t hµnh. §©y lµ mét vÊn ®Ò còng cÇn ®Ò cËp ®Õn v× chóng t«i nhËn thÊy cã thÓ chóng ta ®· ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ gi¸ trÞ cña b¸o c¸o kt viªn ®éc lËp ph¸t hµnh. §©y lµ mét vÊn ®Ò còng cÇn ®Ò cËp ®Õn v× chóng t«i nhËn thÊy cã thÓ chóng ta ®· ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ gi¸ trÞ cña b¸o c¸o kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. Theo th«ng lÖ chung th× b¸o c¸o nµy chñ yÕu lµ ®Ó cung cÊp th«ng tin gióp cho ng­êi sö dông ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é trung thùc vµ hîp lý cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc kiÓm to¸n, vµ ng­êi sö dông chñ yÕu lµ c¸c cæ ®«ng, c¸c ng©n hµng, c¸c nhµ ®Çu t­ v..v..®Ó hä ra c¸c quyÕt ®Þnh trong kinh doanh. Nãi c¸ch kh¸c, chóng ta ®· më réng vµ ®ßi hái qu¸ cao ®èi víi gi¸ trÞ cña b¸o c¸o kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh do kiÓm to¸n viªn ®éc lËp ph¸t hµnh, khi mµ chóng ta quan niÖm nh­ trong ®iÒu 1 cña Quy chÕ lµ: " Sau khi cã x¸c nhËn cña kiÕm to¸n viªn chuyªn nghiÖp th× c¸c tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n lµ c¨n cø cho viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng ë ®¬n vÞ, c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn vµ c¬ quan tµi chÝnh nhµ n­íc xÐt duyÖt quyÕt to¸n hµng n¨m cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n cho c¬ quan thuÕ tÝnh to¸n sè thuÕ vµ c¸c kho¶n nép kh¸c cña ®¬n vÞ ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc... " 6. Ngoµi ra, ®iÒu 21 cña Quy chÕ l¹i quy ®Þnh: c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc khi sö dông c¸c sè liÖu kÕ to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n ®· ®­îc kiÓm to¸n, nÕu thÊy cã nghi vÊn th× kiÓm tra l¹i vµ trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm quyÒn h¹n cña m×nh ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. §¬n vÞ kÕ to¸n ph¶i chÊp hµnh quyÕt ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, ®ång thêi yªu cÇu tæ chøc kiÓm to¸n xem xÐt l¹i kÕt qu¶ kiÓm to¸n, nÕu cã bÊt ®ång vµ tranh chÊp th× kiÕn nghÞ lªn c¬ quan tµi chÝnh ®Þa ph­¬ng hoÆc Bé tµi chÝnh xem xÐt, xö lý. Vµ còng theo Quy chÕ th×: "Bé tµi chÝnh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n..ý kiÕn bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vÒ c¸c bÊt ®ång vµ tranh chÊp vÒ kÕt qu¶ kiÓm to¸n lµ ý kiÕn cuèi cïng". ë ®©y khi Quy chÕ giao thÈm quyÒn tµi ph¸n trong l·nh vùc kiÓm to¸n ®éc lËp cho Bé tµi chÝnh lµ ch­a hîp lý, mµ ta cÇn t¸ch biÖt thÈm quyÒn gi÷a c¸c c¬ quan hµnh chÝnh vµ t­ ph¸p, vµ tèt nhÊt lµ nªn giao tr¸ch nhiÖm nµy cho toµ ¸n c¸c cÊp. Nhê ®ã c¸c tranh chÊp sÏ ®­îc gi¶i quyÕt c«ng b»ng vµ ®óng luËt ph¸p h¬n, vµ ®¶m b¶o mét vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt lµ gióp cho c¸c c«ng ty CPA vµ kiÓm to¸n viªn gi÷ ®­îc tÝnh ®éc lËp cña m×nh, v× tÝnh ®éc lËp lµ mét vÊn ®Ò quan träng trong ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh nµy. 7. HiÖn nay chóng ta quy ®Þnh tæ chøc kiÓm to¸n cã thÓ lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ng­êi ®øng ®Çu ph¶i lµ kiÓm to¸n viªn, nh­ng ®ång thêi ta còng quy ®Þnh lµ kiÓm to¸n viªn ®éc lËp kh«ng thÓ lµ c«ng chøc nhµ n­íc. Theo chóng t«i th× nªn söa ®æi quy ®Þnh trªn, cô thÓ lµ tæ chøc kiÓm to¸n kh«ng nªn lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc, vµ cÇn sím t¸ch c¸c c«ng ty kiÓm to¸n VN ra khái ngµnh chøc n¨ng, ®Ó c¸c c«ng ty nµy thùc sù ®éc lËp vÒ h×nh thøc lÉn thùc chÊt. Bªn c¹nh ®ã, theo th«ng lÖ chung vÒ h×nh thøc ph¸p nh©n cña c«ng ty kiÓm to¸n, ta nªn x¸c ®Þnh chñ yÕu lµ doanh nghiÖp t­ nh©n, hay c«ng ty hîp danh vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n. Së dÜ nh­ thÕ v× c¸c n­gêi sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n cã nhu cÇu ®ßi hái c¸c c«ng ty kiÓm to¸n vµ kiÓm to¸n viªn, ®Ó hä ph¶i lu«n nç lùc ®Ó hoµn thiÖn vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy th× cÇn kiÕn nghÞ Quèc héi sím bæ sung lo¹i h×nh c«ng ty hîp danh trong LuËt c«ng ty. 8. Bé tµi chÝnh còng cÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó quy ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nh­: c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n hiÖn hµnh cña VN; c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n quèc tÕ phæ biÕn ®­îc VN thõa nhËn v..v..Sù chËm trÔ nµy hiÖn ®· vµ ®ang t¹o nªn nh÷ng lç hæng kh¸ lín trong ho¹t ®éng kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ë n­íc ta. 9. Chóng ta cÇn giao tr¸ch nhiÖm cho Héi kÕ to¸n VN nghiªn cøu vµ sím ban hµnh ®iÒu lÖ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ¸p dông cho c¸c kÕ to¸n viªn chuyªn nghiÖp. ViÖc sím ban hµnh ®iÒu lÖ, mét mÆt sÏ gióp bæ sung vÒ nhiÒu vÊn ®Ò mµ luËt ph¸p khã thÓ quy ®Þnh hÕt, mÆt kh¸c chÝnh nh÷ng tiªu chuÈn ®¹o ®øc sÏ t¹o søc Ðp ®Ó c¸c kÕ to¸n viªn chuyªn nghiÖp ph¶i lu«n lu«n phÊn ®Êu tu d­ìng, rÌn luyÖn b¶n th©n ë møc ®é cao ®Ó gi÷ uy tÝn cho nghÒ nghiÖp cña m×nh. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ë n­íc ta, gióp cho viÖc ngµy cµng n©ng cao ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin tµi chÝnh vµ sù tÝn nhiÖm ®èi víi c¸c ng­êi sö dông th«ng tin. KÕt luËn Trong giai ®o¹n hiÖn nay chóng ta ®ang dÇn dÇn tõng b­íc chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, víi mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, quan hÖ s¶n xuÊt ngµy cµng trë nªn phøc t¹p th× ®ßi hái vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc còng ph¶i ®æi míi ®Ó ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ vÜ m« cña ®Êt n­íc sao cho ho¹t ®éng lµnh m¹nh vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Qua c¸c kú §¹i Héi §¶ng ®· x¸c ®Þnh phÊn ®Êu d©n giÇu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. . . §ã lµ tr¸ch nhiÖm vµ cÇn cã sù cè g¾ng cña toµn §¶ng, toµn d©n. Trong khi c¶ n­íc ®ang chuyÓn dÇn vµo guång quay cña kinh tÕ thÞ tr­êng, t×m mäi c¸ch h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng khuyÕt tËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr­êng nh»m ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái c¶nh ®ãi nghÌo, th× mét sè c¸c c¸n bé cã chøc cã quyÒn l¹m dông quyÒn chøc ®Ó tham nhòng, chiÕm ®o¹t tµi s¶n x· héi chñ nghÜa, nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç trong nhiÒu n¨m liÒn lµm thiÖt h¹i cho Nhµ n­íc ®Õn hµng ngh×n tû ®ång mµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh«ng hÒ hay biÕt chØ ®Õn khi mµ c¸c doanh nghiÖp nµy ph¸ s¶n th× míi hay. H¬n thÕ n÷a chÝnh nh÷ng lç hæng trong c¸c v¨n b¶n ®· quy ®Þnh vÒ chÕ ®é kÕ to¸n tµi chÝnh còng lµ nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó c¸c “ con mät ” tha hå hoµnh hµnh, ®ôc khoÐt cña c¶i cña nh©n d©n. Nh­ vËy ph¶i ch¨ng vai trß kiÓm tra - kiÓm so¸t cña Nhµ nø¬c ®· kh«ng ph¸t huy hÕt hiÖu lùc, chÝnh nh÷ng thùc tr¹ng ®ã vµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®Æt ra ®ßi hái cÊp b¸ch ®ã lµ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n. KiÓm to¸n ra ®êi vµ ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña kiÓm to¸n ®éc lËp cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c Nhµ ®Çu t­ trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Víi quy m« lµ mét bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò kiÓm to¸n nãi chung vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp nãi riªng, nªn bµi viÕt nµy cña em sÏ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt, v× vËy em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, phª b×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc. tµi liÖu tham kh¶o T×m hiÓu vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp ë ViÖt nam (Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh HN – 1995 ) KÕ to¸n, kiÓm to¸n vµ ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp (Nhµ xuÊt b¶n tµi chÝnh HN – 1996) Lý thuyÕt kiÓm to¸n (Nhµ xuÊt b¶n HN –1998 ). T×m hiÓu vÒ luËt kinh tÕ (Nhµ xuÊt b¶n thèng kª ) T¹p chÝ tµi chÝnh ; sè ) 04, 10 n¨m 1992, sè 08 n¨m 1991, sè 02 n¨m 1994, sè 01 n¨m 1999. T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn : sè 49 n¨m 1994, sè 77, 82 n¨m 1997. T¹p chÝ th­¬ng m¹i :sè 16 n¨m 1997. T¹p chÝ kiÓm to¸n : sè 1,2,3, n¨m 1997,sè 1 n¨n 1998. môc lôc