Đề tài Thực trạng về cơ chế quản lý tiền lương trong các doanh nghiệp ở nước ta hiện nay và phương hướng hoàn thiện

Lêi nãi ®Çu §Êt n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. Mét nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc. Trong nh÷ng n¨m qua chung ta giµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi, biÓu hiÖn cña nã râ nhÊt lµ chóng ta dÇn dÇn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi cña nh©n d©n ®­îc n©ng lªn tõng b­íc. Mét nÒn kinh tÕ ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh vµ æn ®Þnh, møc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh 8%GDP lu«n duy tr× sau nh÷ng n¨m ®æi míi, tû lÖ l¹m ph¸t d­íi mét con sè vµ cã thÓ khèng chÕ ®­îc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta nªu râ, lµ ph¶i ®æi míi toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, chÝnh trÞ- x· héi, kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Mét trong nh÷ng ®æi míi ®ã lµ Nhµ n­íc ®· quyÕt ®Þnh c¸c nghµnh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh. §Ó tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i h¹ch to¸n lao ®éng tiÒn l­¬ng. Tæ chøc h¹ch to¸n tiÒn l­¬ng cã mét ý nghÜa rÊt quan trong, nã t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn nh­ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch lao ®éng s¸ng t¹o, lµ c¬ së cho viÖc tÝnh l­¬ng theo ®óng nguyªn t¾c ph©n phèi lao ®éng. §ång thêi gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c vµ hîp lý. H¹ch to¸n tiÒn l­¬ng tèt cßn gióp cho Nhµ n­íc qu¶n lý chÆt chÏ phÇn thu ng©n s¸ch. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n hîp lý tiÒn l­¬ng, cïng víi viÖc nghiªn cøu lý luËn vÒ kÕ to¸n tiÒn l­¬ng vµ t×m hiÓu thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®­îc cña nã vµ nh÷ng tån t¹i em ®· lùa chon ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu víi mong muèn gãp phÇn nhá bÐ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng tiÒn l­¬ng ë n­íc ta. Song v× em míi chØ lµ mét sinh viªn víi mét l­îng kiÕn thøc thu l­îm ®­îc ë c¸c thÇy c« vµ qua s¸ch vë, b¸o trÝ...cßn thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm vÒ thùc tÕ nªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tr×nh bÇy sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. Em rÊt mong ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc ®Ó ®Ò ¸n ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! PhÇn i Nh÷ng lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng 1.1- Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng. Trong c¬ chÕ ho¹ch to¸n tËp trung, tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu lµ mét phÇn cña thu nhËp quèc d©n, ®­îc Nhµ n­íc ph©n phèi cã kÕ ho¹ch cho c¸n bé c«ng nh©n viªn dùa trªn c¬ së, nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Quan niÖm vÒ tiÒn l­¬ng nh­ vËy ®· lµm n¶y sinh ra nhiÒu vÊn ®Ò sau: Mét lµ, v× kh«ng coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nªn tiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn bá ra. Do vËy, nh÷ng trong n¨m tån t¹i m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, mÖnh lÖnh ®· ¸p dông h×nh thøc ph©n phèi theo chÕ ®é b×nh qu©n, nhµ n­íc bao cÊp tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp kh«ng g¾n víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng kÝch thÝch con ng­êi trong lao ®éng, s¸ng t¹o ®Ó ®¹t n¨ng suÊt cao, ®­a ra nh÷ng s¶n phÈm míi... nªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ yÕu kÐm. Hai lµ, tiÒn l­¬ng ®­îc coi lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc d©n, nªn c¬ chÕ ph©n phèi tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo vÊn ®Ò cña chÕ ®é ph©n phèi. Theo c¬ chÕ, chÕ ®é ph©n phèi ®ã, thu nhËp quèc d©n cßn nhiÒu th× ph©n phèi nhiÒu vµ ngh­îc l¹i thu nhËp quèc d©n thÊp th× ph©n phèi Ýt, do ®ã nhiÒu khi kh«ng tÝnh ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ sù bï ®¾p chi phÝ søc lao ®éng KÕt qu¶ lµ biªn chÕ lao ®éng ngµy cµng lín, dÉn tíi ng©n s¸ch th©m hôt nÆng nÒ do ph¶i bao cÊp tiÒn l­¬ng, mµ tiÒn l­¬ng laÞ kh«ng ®ñ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, s¶n xuÊt kinh doanh mÊt ®éng lùc nªn møc t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ rÊt thÊp (cã n¨m ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng ©m), hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cao. Ba lµ, tiÒn l­¬ng kh«ng cßn lµ mèi quan t©m cña c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c¸i mµ hä quan t©m lµ nh÷ng lîi Ých ®­îc ph©n phèi ngoµi l­¬ng. NÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp ngµy cµng kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu th­êng nhËt cña ®ê× sèng nh©n d©n. Ng­êi lao ®éng mÆc dï ®­îc coi lµ chñ nh©n nh­ng kh«ng g¾n bã víi c¬ së s¶n xuÊt, phæ biÕn t×nh tr¹ng “cha chung kh«ng ai khãc” l·ng phÝ ngµy c«ng, giê c«ng, Nhµ n­íc mÊt dÇn ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÌ cao. Do ®ã, ®· ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc ta ngµy cµng lÊn s©u vµo cuéc khñng ho¶ng, møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÊp vµ kÐo dµi. Thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ, ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng buéc chung ta ph¶i cã ph¶i nh÷ng thay ®æi lín trong nhËn thøc. V× vËy, quan niÖm vÒ tiÒn l­¬ng còng cÇn ph¶i cã sù ®æi míi dùa trªn c¬ së, yªu cÇu: + Coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸ cña thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt. + TiÒn l­¬ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ cho søc lao ®éng vµ tu©n thñ theo c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng. + TiÒn l­¬ng lµ bé phËn c¬ b¶n (hoÆc duy nhÊt) trong thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, ®ång thêi ph¶i ®­îc hiÓu nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ doanh nghiÖp. Víi ý nghÜa ®ã, tiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ lao ®éng sèng cÇn thiÕt mµ doanh nghiÖp tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo thêi gian, khèi l­îng s¶n phÈm hay c«ng viÖc mµ ng­êi lao ®éng ®· cèng hiÕn cho doanh nghiÖp. TiÒn l­¬ng chÝnh lµ nguån thu nhËp chñ yÕu cña ng­êi lao ®éng. C¸c doanh nghiÖp sö dông c«ng cô tiÒn l­¬ng lµm ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch tinh thÇn trong lao ®éng s¶n xuÊt, lµ nh©n tè thóc ®Èy ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng lµ mét bé phËn chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông søc lao ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ ®Çu vµo, tiÒn ®Ò ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Cïng víi kh¸i niÖm trªn, tiÒn c«ng chØ lµ mét biÓu hiÖn hay lµ mét tªn gäi kh¸c cña tiÒn l­¬ng. TiÒn c«ng g¾n trùc tiÕp h¬n víi c¸c quan hÖ cung cÇu vÒ søc lao ®éng vµ th­êng ®­îc sö dông trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c hîp ®ång thuª lao ®éng cã thêi h¹n. TiÒn c«ng cßn ®­îc hiÓu lµ tiÒn tr¶ cho mét ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng cung øng, lµ tiÒn tr¶ theo khèi l­îng s¶n phÈm, c«ng viÖc cho ng­êi lao ®éng ®· ®­îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång vµ cã thÓ gäi lµ gi¸ c«ng lao ®éng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng vµ tiÒn c«ng ®­îc xem lµ ®ång nhÊt c¶ vÒ b¶n chÊt kinh tÕ, ph¹m vi vµ ®èi t­îng ¸p dông. Nh­ng ë c¸c n­íc ®ang chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ mÖnh lÖnh sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ n­íc ta th× kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng th­êng ®­îc g¾n víi chÕ ®é tuyÓn dông suèt ®êi hoÆc mét tho¶ thuËn hîp ®ång sö dông lao ®éng dµi h¹n, æn ®Þnh. Nãi chung kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng cã tÝnh phæ cËp h¬n vµ cïng víi nã lµ mét lo¹t kh¸i niÖm: + TiÒn l­¬ng danh nghÜa nã lµ kh¸i niÖm chØ sè l­îng tiÒn tÖ mµ ng­êi sö dông søc lao ®éng tr¶ cho ng­êi cung øng søc lao ®éng c¨n cø vµo hîp ®ång tho¶ thuËn gi÷a hai bªn trong viÖc thuª mua. Trªn thùc tÕ, mäi møc l­¬ng tr¶ tr¶ cho ng­êi lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa. Song b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng danh nghÜa kh«ng thÓ biÓu hiÖn ®­îc mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ møc tr¶ c«ng thùc tÕ cho ng­êi lao ®éng. + TiÒn l­¬ng thùc tÕ nã lµ mét kh¸i niÖm chØ sè l­îng t­ liÖu sinh ho¹t vµ dÞch vô mµ ng­êi lao ®éng cã thÓ mua ®­îc b»ng tiÒn l­¬ng cña m×nh sau khi ®· ®ãng c¸c kho¶n thuÕ theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. §èi víi ng­êi lao ®éng, lîi Ých vµ môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ chøc kh«ng ph¶i tiÒn l­¬ng danh nghÜa. V× tiÒn l­¬ng thùc tÕ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ c¸c lîi Ých vËt chÊt kh¸c cña hä. Do vËy, trong néi dung b¶n hîp ®ång lao ®éng ®­îc ký kÕt hai bªn (ng­êi sö dông søc lao ®éng vµ ng­êi cung øng søc lao ®éng) lu«n ph¶i cã mét sù ngÇm hiÓu, so s¸nh, c©n ®èi gi÷a møc l­¬ng ®­a ra vµ gi¸ trÞ hiÖn hµnh ®Ó thèng nhÊt mét møc l­¬ng thùc tÕ thÝch hîp. + TiÒn l­¬ng tèi thiÓu còng cã nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau. Tõ tr­íc ®Õn nay møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc xem lµ “c¸i ng­ìng” cuèi cïng ®Ó tiÕn tíi ®µm ph¸n, x©y dùng nªn hÖ thèng tiÒn l­¬ng cña c¸c nghµnh, c¸c lÜnh vùc hay hÖ thèng tiÒn l­¬ng chung thèng nhÊt cho mét quèc gia. Nã lµ c¨n cø ®Ó ®Þnh ra vµ hoµn thiÖn ho¸ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. Chóng ta kh«ng chØ hiÓu r»ng, tiÒn l­ møc l­¬ng tèi thiÓu lµ sù cÇn thiÕt tÊt yÕu. Cã nh­ vËy lîi Ých côc bé míi thèng nhÊt víi lîi Ých céng ®ång vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lu«n g¾n liÒn víi vÊn ®Ò d©n sinh. 1.2 - Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Trong s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, tiÒn l cßn chøa ®ùng mét yÕu tè quan träng ®ã lµ vÊn ®Ò x· héi, liªn quan trùc ti­¬ng lµ mét yÕu tè cña s¶n xuÊt. Cßn ®èi víi ng­êi cung ¬ng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ, mét vÊn ®Ò lîi Ých mµ cßn ph¶i hiÓu réng h¬n lµ nã Õp ®Õn c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc. V× vËy, trong c¬ chÕ ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng lao ®éng ph¶i ®­îc ®Þnh h­íng b»ng c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ph¶i chó ý ®Õn c¸c quy ®Þnh kiÓm so¸t cÊp søc lao ®éng, tiÒn l­¬ng lµ thu nhËp chñ yÕu cña hä.hay nãi kh¸c ®i, môc tiªu cuèi cïng cña nhµ s¶n xuÊt lµ lîi nhËn vµ cña ng­êi cung cÊp søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng Víi ý nghÜa ®ã, tiÒn l­¬ng kh«ng chØ mang b¶n chÊt cña chi phÝ mµ nã ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn t¹o ra gi¸ trÞ míi, hay nãi ®óng h¬n lµ nguån cung øng sù s¸ng t¹o søc s¶n xuÊt, n¨ng lùc lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi víi ng­êi lao ®éng, tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc tho¶ ®¸ng sÏ lµ ®éng lùc kÝch thÝch tÝnh s¸ng t¹o, tinh thÇn lao ®éng ®Ó tõ ®ã lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. MÆt kh¸c, khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng th× lîi nhËn cña doanh nghiÖp t¨ng, do ®ã nguån phóc lîi cña doanh nghiÖp mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng còng t¨ng lªn. Tõ ®ã nã sÏ t¨ng lªn, ph©n bæ thªm cho tiÒn l­¬ng lµm t¨ng thu nhËp vµ t¨ng lîi Ých cho ng­êi lao ®éng. H¬n n÷a, khi lîi Ých cña ng­êild ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c møc l­¬ng tho¶ ®¸ng, nã sÏ t¹o ra sù g¾n kÕt céng ®ång gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng víi môc tiªu vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp, xo¸ bá sö ng¨n c¸ch gi÷a ng­êi chñ doanh nghiÖp vµ c«ng nh©n, lµm cho ng­êi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm h¬n, tù gi¸c h¬n víi c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ®èi víi doanh nghiÖp... C¸c nhµ kinh tÕ gäi ®ã lµ “ph¶n øng d©y chuyÒn tÝch cùc” cña tiÒn l­¬ng. Ng­îc l¹i, nÕu chÕ ®é tr¶ tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp kh«ng hîp lý kh«ng chó ý ®óng møc ®Õn lîi Ých ng­êi lao ®éng, chØ v× môc tiªu lîi nhuËn thuÇn tuý th× nguån nh©n lùc cã thÓ bÞ kiÖt quÖ vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng cña nã. BiÓu hiÖn cña nã ®­îc thÓ hiÖn trong s¶n phÈm, hiÖu qu¶ s¶n suÊt kinh doanh vµ ®ång thêi nã l¹i sinh ra m©u thuÉn ng­êi lao ®éng víi chñ doanh nghiÖp cã thÓ dÉn tíi b·i c«ng, ®×nh c«ng,...Mµ ®iÒu tåi tÖ h¬n ®ã lµ sù di chuyÓn lao ®éng, chÊt x¸m sang nh÷ng khu vùc doanh nghiÖp míi cã møc l­¬ng hÊp dÉn h¬n. HËu qu¶ g©y ra kh«ng nh÷ng mÊt ®i nguån nh©n lùc quý gi¸ mµ nã cßn lµm cho doanh nghiÖp thiÕu hôt lao ®éng côc bé, ®×nh ®èn trong s¶n xuÊt vµ lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr­êng, cã khi dÉn tíi thÞ tr­êng bÞ thu hÑp vµ ®­a doanh nghiÖp dÉn tíi ph¸ s¶n. 1.3 - TÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp. VÊn ®Ò qu¶n lý tiÒn l­¬ng lµ mét néi dung quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nã lµ mét nh©n tè gióp cho doanh nghiÖp hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l­¬ng nã sÏ thóc ®Èy ng­êi lao ®éng chÊp hµnh tèt kû luËt lao ®éng, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o, t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng lao ®éng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Chi phÝ tiÒn l­¬ng kh«ng chØ cã ý nghÜa ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt mµ cßn lµ môc ®Ých, ®éng c¬ vµ lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi cung cÊp søc lao ®éng. Mét møc l­¬ng hîp lý nã sÏ t¸c ®éng tíi c¶ cung vµ cÇu søc lao ®éng. §èi víi doanh nghiÖp ®Ó tèi thiÓu ho¸ chi phÝ ®Çu vµo th× møc l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc lín h¬n doanh thu biªn mµ ng­êi c«ng nh©n ®­îc thuª thªm cuèi cïng t¹o ra nã. Cßn ®èi víi ng­êi c«ng nh©n, møc l­¬ng hîp lý cã t¸c dông kÝch thÝch søc s¸ng t¹o, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong lao ®éng còng nh­ th¸i ®é cung øng søc lao ®éng. KÕt qu¶ ®ã lµ sÏ lµm cho t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, do ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ tiÒn l­¬ng cho doanh nghiÖp. Trong tr­êng hîp nµy, lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi h­ëng l­¬ng ®· nhÊt trÝ víi lîi Ých cña doanh nghiÖp, ®ã chÝnh lµ ®éng lùc, nh©n tè lín nhÊt cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh­ trong ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. Thùc hiÖn tèt qu¸ tr×nh tá chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng cßn gióp cho doanh nghiÖp qu¶n lý tèt quü l­¬ng, ®¶m b¶o viÖc tr¶ l­¬ng vµ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ®óng nguyªn t¾c, chÕ ®é vµ kÝch thÝch ng­êi lao ®éng hoµn thµnh nhiÖm vô ®­îc giao. MÆt kh¸c cßn t¹o ra c¬ së cho viÖc ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c vµ hîp lý. 1.4 - NhiÖm vô cña h¹ch to¸n tiÒn l­¬ng. §Ó lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp th× nhiÖm vô cña c«ng t¸c kÕ to¸n tiÒn l­¬ng ph¶i tæ chøc tèt c¸c nhiÖm vô sau: +Thùc hiÖn tèt qu¸ tr×nh ghi chÐp, ph¶n ¸nh, tæng hîp sè liÖu ®Ó tÝnh l­¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i trÝch theo l­¬ng, ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng ®óng ®èi t­îng sö dông lao ®éng. + H­íng dÉn, kiÓm tra c¸c nh©n viªn h¹ch to¸n ë c¸c c¬ së, bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c phßng ban thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ ho¸ ®¬n ghi chÐp ban ®Çu vÒ lao ®éng, vÒ tiÒn l­¬ng, më sæ cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n nghiÖp vô lao ®éng, ®óng ph­¬ng ph¸p vµ tiÒn l­¬ng ®óng chÕ ®é. + LËp c¸c b¸o c¸o vÒ tiÒn l­¬ng thuéc phÇn viÖc do m×nh phô tr¸ch. + Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông vµ qu¶n lý chi phÝ nh©n c«ng, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m khai th¸c, sö dông triÖt ®Ó vµcã hiÖu qu¶ mäi tiÒm n¨ng vÒ nguån nh©n lùc s¼n cã cña doanh nghiÖp. 1.5 - C¸c h×nh thøc tiÒn l­¬ng. Qu¸ tr×nh tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý h¹ch to¸n vµ chi tr¶ tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cã mét ý nghÜa, vai trß hÕt søc quan träng nh»m qu¸n triÖt nguyªn t¾c, chÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a lîi Ých chung cña x· héi víi lîi Ých cña doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. ViÖc lùa chän h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®óng ®¾n, hîp lý cßn cã t¸c dông ®ßn bÈy kinh tÕ, khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng chÊp hµnh tèt kû c­¬ng trong lao ®éng, ph¸t huy n¨ng lùc s¸ng t¹o,.... trong s¶n xuÊt. Trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam ta hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng sau: + H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian. + H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm. 1.5.1 - H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian. H×nh thøc tr¶ theo thêi gian lµ h×nh thøc thùc hiÖn viÖc tÝnh l­¬ng cho ng­êi lao ®éng theo thêi gian lµm viÖc dùa trªn c¬ së ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é thµnh th¹o nghiÖp vô, kû thuËt, chuyªn m«n cña ng­êi lao ®éng. Tuú theo thuéc tÝnh, tÝnh chÊt cña lao ®éng kh¸c nhau vµ mçi ngµnh nghÒ cô thÓ cã mét thang l­¬ng riªng. Trong mçi thang l­¬ng l¹i tuú theo tr×nh ®é thµnh th¹o nghiÖp vô, kû thuËt vµ tay nghÒ chuyªn m«n mµ chia lµm nhiÒu bËc l­¬ng. Mçi bËc l­¬ng cã mét møc l­¬ng nhÊt ®Þnh. §¬n vÞ ®Ó tÝnh tiÒn l­¬ng thêi gian lµ l­¬ng th¸ng, l­¬ng ngµy hoÆc l­¬ng giê. L­¬ng th¸ng ®­îc quy ®Þnh s½n ®èi víi tõng bËc l­¬ng trong c¸c thang l­¬ng, l­¬ng th¸ng th­êng ®­îc ¸p dông®Ó tr¶ l­¬ng cho nh©n viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n lý kinh tÕ vµ thuéc c¸c ngµnh nghÒ mang tÝnh chÊt x· héi kh«ng mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo ngµy lµ tiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo møc l­¬ng ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng. Møc l­¬ng ngµy th­êng ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy møc l­¬ng th¸ng chia cho sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo chÕ ®é (th­êng tÝnh 26 ngµy). L­¬ng ngµy th­êng ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng trùc tiÕp h­ëng l­¬ng thêi gian, tÝnh l­¬ng cho ng­êi lao ®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, häc tËp hoÆc lµm nghÜa vô kh¸c vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh trî cÊp b¶o hiÓm x· héi.Nã cã thÓ kh¸i qu¸t theo c«ng thøc sau: x = TiÒn l­¬ng ph¶i Møc l­¬ng Sè ngµy lµm viÖc thùc tr¶ trong th¸ng. mét ngµy. tÕ trong th¸ng. Møc l­¬ng th¸ng theo HÖ sè c¸c lo¹i phô cÊp Møc l­¬ng ngµy = cÊp bËc (hay chøc vô) (nÕu cã) Sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo chÕ ®é (26 ngµy) Møc l­¬ng giê = Møc l­¬ng ngµy Sè giê lµm viÖc theo chÕ ®é (8 giê) L­¬ng ®­îc tÝnh theo giê th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp trong thêi gian lµm viÖc kh«ng h­ëng theo s¶n phÈm (nã th­êng ¸p dông ®èi víi c¸c ngµnh nÆng nhäc, nguy hiÓm). TiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian ®­îc chia thµnh: tiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n vµ tiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian cã th­ëng. + TiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n c¨n cø vµo sè giê lµm viÖc thùc tÕ nh©n víi møc tiÒn l­¬ng cña mét ®¬n vÞ thêi gian. TiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n kh«ng ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, v× nã ch­a chó ý ®Õn kÕt qu¶ vµ chÊt l­îng lao ®éng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng. + TiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian cã th­ëng lµ tiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n kÕt hîp víi chÕ ®é tiÒn th­ëng trong s¶n xuÊt. TiÒn l­¬ng tÝnh theo thêi gian cã th­ëng cã t¸c dông thóc ®Èy ng­êi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt t­, tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o,... trong s¶n xuÊt vµ b¶o ®¶m chÊt l­îng s¶n phÈm, hµng ho¸. Nh×n chung h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña nã nh­ tiÒn l­¬ng mang tÝnh chÊt b×nh qu©n nhiÒu khi kh«ng phï hîp víi kÕt qu¶ lao ®éng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng. Do vËy, chØ nh÷ng tr­êng hîp ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm míi ¸p dông chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian. 1.5.2 - H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo sè l­îng vµ chÊt l­îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng phï hîp víi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng g¾n chÆt víi sè l­îng lao ®éng vµ chÊt l­îng lao ®éng, nã cã t¸c dông khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n¨ng lùc s¸ng t¹o,... tõ ®ã gãp phÇn t¨ng thªm cña c¶i, s¶n phÈm hµng ho¸ cho x· héi mét c¸ch hîp lý. Lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm, do ®ã cßn ph¶i tuú thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ ë tõng doanh nghiÖp, tõng lÜnh vùc mµ vËn dông theo c¸c h×nh thøc cô thÓ sau ®©y: + Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ. Víi h×nh thøc nµy tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng tÝnh trùc tiÕp theo sè l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸, nghiÖm thu vÒ quy c¸ch, phÈm chÊt, sè l­îng,... cña s¶n phÈm lµm ra cña ng­êi lao ®éng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng s¶n phÈm ®· quy ®Þnh kh«ng chÞu mét sù h¹n chÕ nµo. §©y lµ h×nh thøc ®­îc c¸c doanh nghiÖp sö dông phæ biÕn ®Ó tÝnh l­¬ng ph¶i tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp. + Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp. Lµ h×nh thøc ®­îc ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho lao ®éng gi¸n tiÕp ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt nh­ lao ®éng lµm nhiÖm vô vËn chuyÓn vËt liÖu, thµnh phÈm, b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ,...Tuy lao ®éng cña hä kh«ng trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, nh­ng l¹i gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng tíi n¨ng suÊt lao ®éng cña lao ®éng trùc tiÕp. V× vËy, cã thÓ c¨n cø vµo kÕt qu¶ cña lao ®éng trùc tiÕp mµ lao ®éng gi¸p tiÕp phôc vô ®Ó tÝnh l­¬ng cho lao ®éng gi¸n tiÕp. + Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng, ph¹t. Theo h×nh thøc nµy, ngoµi l­¬ng tÝnh theo s¶n phÈm trùc tiÕp, ng­êi lao ®éng cßn ®­îc h­ëng trong s¶n xuÊt nh­ th­ëng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm tèt, th­ëng vÒ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt t­,... Nh­ng trong c¸c tr­êng hîp ng­êi lao ®éng lµm ra c¸c s¶n phÈm háng, s¶n phÈm kh«ng ®ñ chÊt l­îng, l·ng phÝ vËt t­,... th× cã thÓ ph¶i chÞu tiÒn ph¹t vµ khÊu trõ vµo tiÒn l­¬ng cña hä. Thu nhËp cña hä b»ng tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp céng víi c¸c kho¶n ®­îc th­ëng vµ trõ ®i c¸c kho¶n tiÒn bÞ ph¹t. + Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn. Theo h×nh thøc nµy, ngoµi tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp cßn c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh v­ît ®Þnh møc lao ®éng ®Ó tÝnh thªm mét sè tiÒn l­¬ng theo tû lÖ luü tiÕn. Tû lÖ hoµn thµnh v­ît ®Þnh møc ngµy cµng cao th× suÊt luü tiÕn cµng nhiÒu. L­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn cã t¸c dông kÝch thÝch m¹nh mÏ viÖc t¨ng nhanh n¨ng suÊt lao ®éng, do ®ã nã ®­îc ¸p dông ë nh÷ng kh©u quan träng, cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é s¶n xuÊt, ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt c©n ®èi, ®ång bé hoÆc ®­îc ¸p dông trong tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn gÊp mét ®¬n ®Æt hµng nµo ®ã. Sö dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy sÏ lµm t¨ng kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, trong c¸c tr­êng hîp kh«ng cÇn thiÕt th× kh«ng nªn sö dông h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy. + Tr¶ l­¬ng kho¸n theo khèi l­îng hoÆc kho¸n tõng viÖc. Lµ h×nh thøc ®­îc ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng gi¶n ®¬n, cã tÝnh chÊt ®ét xuÊt nh­ bèc dë nguyªn vËt liÖu, söa ch÷a nhµ cöa,.... Trong c¸c tr­êng hîp nµy doanh nghiÖp x¸c ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tr¶ theo tõng c«ng viÖc mµ ng­êi lao ®éng ph¶i hoµn thµnh. + h×nh thøc kho¸n quü l­¬ng. §©y lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm ®­îc sö dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho ng­êi lµm viÖc t¹i c¸c phßng ban cña doanh nghiÖp. Theo h×nh thøc nµy, c¨n cø vµo khèi l­îng c«ng viÖc cña tõng phßng ban trong doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh kho¸n quü l­¬ng. Quü l­¬ng thùc tÕ phô thuéc vµo møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc ®­îc giao cho tõng phßng ban. TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña tõng nh©n viªn ngoµi viÖc phô thuéc vµo quü l­¬ng thùc tÕ cña phßng, ban m×nh cßn phô thuéc vµo sè l­îng nh©n viªn biªn chÕ trong c¸c phßng ban cña doanh nghiÖp. Tãm l¹i, h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm nh×n chung cã nhiÒu ­u ®iÓm, nã qu¸n triÖt ®­îc nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Tuy nhiªn ®Ó h×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy ph¸t huy ®­îc t¸c dông trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh th× doanh nghiÖp ph¶i cã ®Þnh møc lao ®éng cô thÓ cho tõng c«ng viÖc, tõng cÊp (bËc) thî, cã c¨n cø kû thuËt vµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn lao ®éng cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. Cã nh­ vËy h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm míi b¶o ®¶m ®­îc tÝnh chÝnh x¸c, c«ng b»ng vµ hîp lý.  PhÇn II KÕ to¸n tiÒn l­¬ng 2.1 - H¹ch to¸n chi tiÕt tiÒn l­¬ng. 2.1.1 - H¹ch to¸n sè l­îng lao ®éng. ChØ tiªu sè l­îng lao ®éng cña doanh nghiÖp ®­îc ph¶n ¸nh trªn sæ danh s¸ch lao ®éng cña doanh nghiÖp do phßng lao ®éng- tiÒn l­¬ng lËp c¨n cø vµo sè lao ®éng hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Nã bao gåm c¶ sè lao ®éng dµi h¹n vµ lao ®éng t¹m thêi, c¶ lùc l­îng lao ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Sæ danh s¸ch lao ®éng kh«ng chØ tËp trung cho toµn doanh nghiÖp mµ cßn ®­îc lËp riªng cho tõng bé phËn s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp nh»m th­êng xuyªn n¾m ch¾c ®­îc sè l­îng lao ®éng hiÖn cã cña tõng ®¬n vÞ. C¬ së ®Ó ghi sæ danh s¸ch lao ®éng lµ chøng tõ ban ®Çu vÒ tuyÓn dông thuyªn chuyÓn c«ng t¸c, n©ng bËc, còng nh­ th«i viÖc,...C¸c chøng tõ trªn ®¹i bé phËn do phßng tæ chøc lao ®éng tiÒn l­¬ng lËp mçi khi tuyÓn dông, n©ng bËc, thuyªn chuyÓn c«ng t¸c,... Mäi biÕn ®éng ph¶i ®­îc ghi chÐp kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµo sæ danh s¸ch lao ®éng ®Ó trªn c¬ së ®ã lµm c¨n cø cho viÖc tÝnh l­¬ng ph¶i tr¶ vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng mét c¸ch tèt nhÊt. 2.1.2 - H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng. H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng ph¶i b¶o ®¶m ghi chÐp ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c sè ngµy c«ng, giê c«ng lao ®éng thùc tÕ hoÆc ngõng s¶n xuÊt, nghØ viÖc cña tõng ng­êi lao ®éng, tõng ®¬n vÞ phßng ban trong doanh nghiÖp. H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc qu¶n lý lao ®éng, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh kû luËt lao ®éng lµm c¬ së ®Ó tÝnh l­¬ng (th­ëng) cho ng­êi lao ®éng trong ®¬n vÞ m×nh. §Ó lµm tèt qu¸ tr×nh h¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng th× chøng tõ kÕ to¸n cÇn sö dông lµ: + B¶ng chÊm c«ng: §©y lµ chøng tõ ban ®Çu rÊt quan träng ®Ó h¹ch to¸n thêi gian lao ®éng trong tõng ®¬n vÞ, phßng ban. MÆt kh¸c sö dông ®Ó h¹ch to¸n thêi gian lµm viÖc, nghØ viÖc v× c¸c lý do chÝnh ®¸ng. + PhiÕu lµm thªm giê (hoÆc lµm ®ªm): Chøng tõ nµy ®­îc h¹ch to¸n theo tõng ng­êi hoÆc sè giê lµm viÖc. Theo luËt lao ®éng ®· quy ®Þnh, lµm thªm giê trong c¸c ngµy chñ nhËt cã phô cÊp cao h¬n lµm thªm giê trong c¸c ngµy th­êng. + PhiÕu ghi h­ëng b¶o hiÓm x· héi: §­îc dïng trong c¸c tr­êng hîp nghØ viÖc do èm ®au, con èm, nghØ tai n¹n lao ®éng,... C¸c tr­êng hîp nµy ®Òu ph¶i cã chøng tõ x¸c nhËn cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn (nh­ bÖnh viÖn) vµ ®­îc ghi vµo b¶ng chÊm c«ng theo nh÷ng ký hiÖu ®· quy ®Þnh. 2.1.3 - H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng. Song song víi viÖc h¹ch to¸n sè l­îng vµ thêi gian lao ®éng, viÖc thanh to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ mét néi dung quan träng trong toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh. H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ch¸nh x¸c vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng s¶n phÈm hoÆc khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh cña tõng ng­êi lao ®éng, tõng ®¬n vÞ phßng ban lµm c¨n cø tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ kiÓm tra sù phï hîp cña tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ víi kÕt qu¶ lao ®éng, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc lao ®éng cña tõng ng­êi, tõng ®¬n vÞ, phßng ban vµ tæng hîp kÕt qu¶ cña c¶ doanh nghiÖp. §Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ng­êi ta sö dông c¸c chøng tõ sau: + B¶ng theo dâi c«ng t¸c cña tæ, phßng ban. + GiÊy giao ca: Cã mét sè ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp kh«ng theo dâi ®­îc tõng ng­êi, tõng tæ mµ ph¶i tÝnh theo ca. + PhiÕu nhËp kho s¶n phÈm. + Hîp ®ång kho¸n. 2.1.4 - TÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ lËp b¶ng thanh to¸n l­¬ng. Qu¸ tr×nh tæ chøc tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng ®­îc thùc hiÖn t¹i phßng kÕ to¸n doanh nghiÖp (phßng tiÒn l­¬ng). §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp lín th× viÖc tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng cã thÓ giao cho nh©n viªn h¹ch to¸n ph©n x­ëng hoÆc bé phËn kÕ to¸n c¸c ®¬n vÞ phô thuéc ®¶m nhiÖm d­íi sù chØ ®¹o cña kÕ to¸n tr­ëng doanh nghiÖp. Thêi gian ®Ó tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo th¸ng. C¨n cø ®Ó tÝnh lµ c¸c chøng tõ h¹ch to¸n thêi gian lao ®éng, kÕt qu¶ lao ®éng vµ c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan nh­ giÊy nghØ èm, biªn b¶n nghØ viÖc kh«ng l­¬ng,...TÊt c¶ c¸c chøng tõ trªn ph¶i ®­îc kÕ to¸n kiÓm tra tr­íc khi tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ ph¶i b¶o ®¶m ®­îc c¸c yªu cÇu vÒ chøng tõ kÕ to¸n. Sau khi ®· kiÓm tra c¸c chøng tõ tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng, tÝnh trî cÊp, phô cÊp th× kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh l­¬ng, tÝnh th­ëng vµ tÝnh trî cÊp ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo h×nh thøc tr¶ l­¬ng, tiÒn th­ëng ®ang ®­îc ¸p dông t¹i doanh nghiÖp vµ ph¶i lËp b¶ng thanh to¸n tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng trªn c¬ së ®ã. B¶ng thanh to¸n tiÒn l­¬ng (mÉu sè 02-L§TL) cña chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n lµ chøng tõ lµm c¨n cø thanh to¸n tiÒn l­¬ng, phô cÊp cho ng­êi lao ®éng còng nh­ lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra viÖc thanh to¸n tiÒn l­¬ng ®ã. B¶ng thanh to¸n tiÒn l­¬ng ®­îc lËp cho tõng ®¬n vÞ phßng ban t­¬ng øng víi b¶ng chÊm c«ng trong doanh nghiÖp B¶ng thanh to¸n tiÒn th­ëng lµ chøng tõ x¸c nhËn sè tiÒn th­ëng cho tõng ng­êi lao ®éng. B¶ng nµy chñ yÕu dïng trong c¸c tr­êng hîp th­ëng theo l­¬ng cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn. Trong c¸c tr­êng hîp th­ëng ®ét xuÊt, kÕ to¸n ph¶i lËp b¶ng tÝnh tiÒn th­ëng phï hîp víi ph­¬ng ¸n tÝnh th­ëng ®ã. 2.2 - H¹ch to¸n tæng hîp tiÒn l­¬ng. 2.2.1 - Tµi kho¶n sö dông. a) Chi phÝ nh©n c«ng. + Chi phÝ nh©n c«ng tiÕp trùc: Sè hiÖu tµi kho¶n “622”. Tµi kho¶n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp dïng ®Ó tËp hîp vµ kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nã bao gåm : Chi phÝ vÒ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng. Tµi kho¶n nµy ®­îc më chi tiÕt theo ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ. + Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý ph©n x­ëng : Sè hiÖu tµi kho¶n “627”. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý ph©n x­ëng vµ kÕt chuyÓn vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. + Chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng : Sè hiÖu tµi kho¶n “6411” Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n ph¶i trÝch theo l­¬ng cña nh©n viªn b¸n hµng vµ kÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. + Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp : Sè hiÖu tµi kho¶n “642”. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp vµ kÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. + Chi phÝ nh©n c«ng sö dông cho ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n : Nã ®­îc h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n “241” - X©y dùng c¬ b¶n dë dang. + Chi phÝ nh©n c«ng tr¶ cho ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh : Chi phÝ nµy ®­îc h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n “811” - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh. b) Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn : Sè hiÖu tµi kho¶n “334”. Tµi kho¶n nµy ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thanh to¸n víi c«ng nh©n viªn vÒ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n kh¸c. + Bªn nî : - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n khÊu trõ vµo l­¬ng. - Ph¶n ¸nh kho¶n tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n viªn. + Bªn cã : - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n cßn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn vÒ l­¬ng vµ c¸c kho¶n kh¸c. + D­ cã : - Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n cßn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. C¸ biÖt cã nh÷ng tr­êng hîp tµi kho¶n 334 cã thÓ cã d­ nî “ ph¶n ¸nh sè tiÒn ®· tr¶ qu¸ sè tiÒn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. 2.2.2 - Tr×nh tù h¹ch to¸n. B­íc 1: Trªn c¬ së chøng tõ b¶ng thanh to¸n tiÒn l­¬ng, kÕ to¸n lµm c¨n cø lËp b¶ng ph©n bæ tiÒn l­¬ng vµ ghi bót to¸n sau. + Nî TK 622 : tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng ph¶i tr¶ cho lao ®éng trùc tiÕp. + Nî TK 627 : tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn phôc vô vµ qu¶n lý ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt. + Nî TK 64: tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn b¸n hµng. + Nî TK 642 : tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, ph¶i tr¶ cho nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp. + Cã TK 334 : tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng tr¶ cho ng­êi lao ®éng. B­íc 2: Trong c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p trÝch tr­íc tiÒn l­¬ng nghØ phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt, ¸p dông c«ngthøc: Møc trÝch tr­íc tiÒn l­¬ng Tæng sè tiÒn l­¬ng Tû lÖ nghØ phÐp cña c«ng nh©n = ph¶i tr¶ cho CNSX x trÝch tr­íc s¶n xuÊt hµng th¸ng Trong ®ã: = Tû lÖ Tæng tiÒn l­¬ng nghØ phÐp cña CNSX theo kÕ ho¹ch n¨m. trÝch tr­íc Tæng tiÒn l­¬ng cña CNSX theo kÕ ho¹ch n¨m. Khi trÝch tr­íc, kÕ to¸n ghi: + Nî TK 622: Nh©n c«ng trùc tiÕp. + Cã TK 335: Chi phÝ ph¶i tr¶. Khi c«ng nh©n s¶n xuÊt nghØ phÐp thùc tÕ, kÕ to¸n ghi: + Nî TK 335: + Cã TK 334: B­íc 3. TÝnh tiÒn th­ëng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. - TiÒn th­ëng lÊy tõquü khen th­ëng, kÕ to¸n ghi: + Nî TK 4311: + Cã TK 334: B­íc 4: KhÊu trõ vµo l­¬ng c¸c kho¶n sau: - Trõ vµo l­¬ng c¸c kho¶n BHXH, b¶o hiÓm y tÕ. + Nî TK 334: + Cã TK 3383: B¶o hiÓm x· héi (5%). + Cã TK 3384: B¶o hiÓm y tÕ (1%). - Trõ vµo l­¬ng c¸c kho¶n båi th­êng. + Nî Tk 334: + Cã TK 1388 NÕu trõ dÇn vµo l­¬ng. + Cã TK 152, 211,.... - Trõ c¸c kho¶n tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc hoÆc kho¶n trõ theo quy ®Þnh cña tµo ¸n. + Nî TK 334: + Cã TK 3388: - NÕu c«ng nh©n viªn ph¶i nép tiÒn thuÕ thu nhËp. TÝnh ra sè thuÕ thu nhËp ph¶i nép. +Nî TK 334: + Cã TK 333: thuÕ, lÖ phÝ,... ph¶i nép cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Khi nép tiÒn. + Nî TK 333: + Cã TK 111: - NÕu tiÒn t¹m øng tr­íc ®©y chø thanh to¸n, kÕ to¸n ghi: + Nî TK 334: + Cã TK 141: - NÕu c«ng nh©n viªn ®i v¾ng ch­a nhËn l­¬ng th× doanh nghiÖp t¹m gi÷ l¹i, kÕ to¸n ghi: + Nî TK 334: + Cã TK 3388: - Khi c«ng nh©n viªn ®i c«ng t¸c vÒ nhËn l­¬ng, kÕ to¸n ghi: + Nî TK 3388: + Cã TK 111, 112,.... B­íc 5: Sau khi khÊu trõ vµo l­¬ng, lËp kÕ ho¹ch tr¶ l­¬ng vµ tuú theo tõng ®iÒu kiÖn cña tõng doanh nghiÖp mµ cã tr¶ l­¬ng mét th¸ng mét kú hoÆc mét th¸ng hai kú: + Kú 1 : T¹m øng l­¬ng. + Kú 2 : Thanh to¸n l­¬ng. Cã thÓ tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n viªn b»ng tiÒn, s¶n phÈm. §ång thêi c«ng nh©n viªn cã thÓ dïng trùc tiÕp sè tiÒn l­¬ng ®ã ®Ó mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu: + Nî TK 334: tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n viªn. + Cã TK 111, 112,... nÕu tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n viªn b»ng tiÒn. + Cã TK 511: nÕu tr¶ b»ng s¶n phÈm (coi nh­ b¸n). + Cã TK 411: C«ng nh©n viªn mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ng¾n h¹n. + Cã TK 311, 341: Nh©n viªn mua tr¸i phiÕu dµi h¹n. PhÇn III Thùc tr¹ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta HiÖn nay vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn 3.1- Thùc tr¹ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay. C¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. V× thÕ ®ang ®­îc Quèc héi, ChÝnh phñ hÕt søc quan t©m x©y dùng vµ hoµn thiÖn tõng b­íc trªn c¬ së ph­¬ng ¸n vµ tê tr×nh cña Ban chØ ®¹o triÓn khai thùc hiÖn ®Ò ¸n c¶i c¸ch tiÒn l­¬ng Nhµ n­íc. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, tuy nÒn kinh tÕ ®· cã sù t¨ng tr­ëng kh¸, l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ,... nh­ng hiÖu qu¶ cßn ch­a cao, ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng n¨m t¨ng vÒ sè tuyÖt ®èi nh­ng cã xu h­íng chËm dÇn vÒ tèc ®é, cßn nhiÒu yÕu tè bÊt æn ®Þnh nh­ ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ cßn nhiÒu h¹n chÕ, viÖc lµm, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ë c¸c vïng, ®Þa ph­¬ng vÉn lµ vÊn ®Ò nãng báng vµ gay g¾t, viÖc c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®­îc ®Ò ra nh­ng cßn chËm, hµnh lang ph¸p luËt ch­a ®Çy ®ñ (nh­ luËt c«ng chøc). Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng hÕt søc phøc t¹p, ph¶i tÝnh ®Õn nhiÒu mÆt ®Ó phï hîp, cã ph­¬ng ¸n kh¶ thi. §Ó n¾m ®­îc t×nh h×nh thùc tÕ lµm c¨n cø, c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®· cã sù kÕt hîp liªn Bé Lao ®éng- th­¬ng binh vµ x· héi, Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Thanh tra Nhµ n­íc, KiÓm to¸n Nhµ n­íc, Ban vËt gi¸ ChÝnh phñ vµ Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam tæ chøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng tµi chÝnh, lao ®éng, tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña trªn 340 doanh nghiÖp Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng thuéc tÊt c¶ c¸c nghµnh kinh tÕ trong c¶ n­íc, tõ c¸c doanh nghiÖp lín, doanh thu vµ lîi nhuËn cao ®Õn c¸c doanh nghiÖp nhá, doanh nghiÖp lµm ¨n yÕu kÐm th× thùc tr¹ng cña nã nh­ sau: 3.1.1 - MÆt tÝch cùc. Sau khi ChÝnh phñ ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh chÕ ®é tiÒn l­¬ng míi ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh s¶n xuÊt kinh doanh. Nh×n chung ®iÒu nµy ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt, ®Þnh gãp phÇn æn x· héi æn ®Þnh gi¸ c¶, kh«ng lµm t¨ng thªm l¹m ph¸t. §ång thêi ®· tõng b­íc s¾p xÕp ®éi ngò c«ng chøc, viªn chøc vµo ®óng ng¹ch, bËc l­¬ng vµ ®­a viÖc qu¶n lý biªn chÕ, quü l­¬ng ®i vµo nÒ nÕp. HÖ thèng thang l­¬ng, b¼ng l­¬ng míi cã t¸c dông trong viÖc ph©n phèi thu nhËp cho ng­êi lao ®éng vµ viÖc xÕp l­¬ng míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®¸nh gi¸ l¹i tr×nh ®é, chÊt l­îng ®éi ngò lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn tÝnh ®ñ h¬n chi phÝ tiÒn l­¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm hoÆc chi phÝ l­u th«ng, b¶o ®¶m viÖc thu nép b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o hiÓm y tÕ thùc hiÖn thèng nhÊt vµ thuËn lîi h¬n. TiÒn l­¬ng vµ thu nhËp ®· trë thµnh ®éng lùc ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¾p xÕp l¹itæ chøc, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¨ng tr­ëng s¶n xuÊt, gi¶m chi phÝ, t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ gãp phÇn qu¶n lý tèt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn “c¨n vµo vèn” vµ ®· khai th¸c víi hiÖu suÊt cao m¸y mãc, thiÕt bÞ, tiÒn vèn, t¨ng lîi nhuËn vµ phÇn nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. §ång thêi t¨ng tiÒn l­¬ng, thu nhËp cho ng­êi lao ®éng còng nh­ chñ ®éng h¬n trong viÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng vµ ph©n phèi tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng. ViÖc giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng theo ph©n cÊp qu¶n lý lµ mét chñ ®éng vµ cÇn thiÕt gãp phÇn g¾n tiÒn l­¬ng, thu nhËp víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ ®Ó t¨ng thu nhËp vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh. C¸c doanh nghiÖp cã thu nhËp cao, æn ®Þnh, sæ s¸ch kÕ to¸n râ rµng vµ nÒ nÕp, thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc, nép ng©n s¸ch lín, lîi nhuËn cao, kû luËt lao ®éng ®­îc duy tr× nghiªm tóc, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng ®èi víi s¶n xuÊt vµ tµi s¶n c«ng ®­îc n©ng cao. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng míi ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn cho ®Õn nay mét sè néi dung chñ yÕu trong tiÕn tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ch­a ®­îc tu©n theo c¸c nguyªn t¾c vµ ®Þnh h­íng ®Æt ra. Lµm cho chÕ ®é tiÒn l­¬ng ®ang cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p, cã nhiÒu yÕu tè kh«ng hîp lý, kh«ng c«ng b»ng vµ ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay. 3.1.2 - Nh÷ng mÆt tån t¹i. ChÕ ®ä tiÒn l­¬ng míi theo NghÞ ®Þnh 25/CP cña ChÝnh phñ ®­îc thùc hiÖn tõ n¨m 1993 ®· ®em l¹i nhiÒu u­ ®iÓm kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn ®Õn nay do gi¸ c¶ t¨ng, nhÊt lµ ë c¸c ®« thÞ lín ®· lµmcho tiÒn l­¬ng thùc tÕ gi¶m suèt ®¸ng kÓ, nã chØ b»ng 65% so víi n¨m 1993. Bªn c¹nh ®ã, qu¸ tr×nh ¸p dông chÕ ®é tiÒn l­¬ng míi vµo thùc tÕ còng ®· n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò bÊt hîp lý kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh hîp lý hoÆc cã bæ sung, söa ®æi nh­ng kh«ng ®ång bé, mang tÝnh chÊp v¸ nªn lµm ph¸t sinh nh÷ng m©u thuÉn míi. Næi bËt lµ chi l­¬ng vµ cã tÝnh chÊt l­¬ng ®ang cã xu h­íng t¨ng nhanh vµ chiÕm tû träng ngµy cµng cao trong c¬ cÊu chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ChiÒu h­íng chi cho tiªu dïng t¨ng lªn, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tÝch luü vèn cho ph¸t triÓn, ®Çu t­ më réng vµo nÒn kinh tÕ. Do tiÒn l­¬ng gi¶m suèt kh«ng ®­îc bï ®¾p kÞp thêi, thèng nhÊt vµ chÝnh thøc trong toµn x· héi nªn nhiÒu ®¬n vÞ tuú theo ®iÒu kiÖn lîi thÕ cña m×nh ®· t×m mäi c¸ch t¹o nguån thu ®Ó trî cÊp thªm cho c«ng nh©n viªn cña m×nh ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. T×nh tr¹ng ai ng­êi nÊy lo thu nhËp cho m×nh, l­¬ng kh«ng ph¶i lµ nguån sèng chÝnh ®· t¹o ra nhiÒu bÊt hîp lý vÒ thu nhËp gi÷a c¸c bé, ngµnh. Ng­êi lao ®éng kh«ng tËn t©m víi c«ng viÖc ®­îc giao, kû luËt lao ®éng bÞ vi ph¹m, t×nh tr¹ng tho¸i ho¸, biÕn chÊt vµ tiªu cùc trong ®éi ngò c¸n trë thµnh quèc n¹n cña x· héi. Trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, chÕ ®é tiÒn l­¬ng míi khi ban hµnh do kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ vµ c©n ®èi ng©n s¸ch nªn møc l­¬ng tèi thiÓu ®­a ra thÊp, ®êi sèng c«ng nh©n viªn kh«ng ®­îc c¶i thiÖn. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ t­ nh©n l¹i ®­îc lîi thÕ, chñ ®éng ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh tiÒn c«ng phï hîp víi gi¸ c¶ søc lao ®éng trªn thÞ tr­êng, do ®ã nã cã nhiÒu c¬ héi ®Ó c¹nh tranh víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Còng do t×nh tr¹ng nµy nªn mét thùc tÕ hiÖn nay nhiÒu c¸n bé, sinh viªn tèt nghiÖp ra tr­êng cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc vµ tay nghÒ cao t×m mäi c¸ch ®Ó xin vµo lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã thu nhËp cao nh­ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, liªn doanh, n­íc ngoµi,... §ã lµ t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m ®ang xÈy ra kh¸ phæ biÕn. NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã hÖ thèng ®Þnh møc lao ®éng hoÆc cã nh­ng ®· l¹c hËu, kh«ng ®­îc bæ sung, söa ®æi vµ ®iÒu chØnh cho hîp lý dÉn ®Õn viÖc tuyÓn dông vµ sö dông lao ®éng cßn tuú tiÖn, chñquan vµ kh«ng cã c¬ së ®Ó x©y dùng ®óng kÕ ho¹ch sö dông lao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. TiÒn l­¬ng vµ thu nhËp gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã sù chªnh lÖch kh¸ lín. NÕu lÊy sè liÖu ®iÒu tra tiÒn l­¬ng, thu nhËp n¨m 1996 cña 350 doanh nghiÖp ®Ó so s¸nh th× thu nhËp b×nh qu©n lµ 1.100.000 ®ång/th¸ng. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã møc thu nhËp cao nhÊt lµ 4.500.000 ®ång/th¸ng, doanh nghiÖp thÊp nhÊt lµ 120.000 ®ång/th¸ng, chªnh lÖch nhau gÇn 40 lÇn. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh mét ®ång tiÒn l­¬ng lµm ra bao nhiªu ®ång nép vµo ng©n s¸ch vµ lîi nhËn, còng nh­ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thùc sù cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó xem xÐt th× sù chªnh lÖch ®ã cã phÇn hîp lý, tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp hiÖn nay cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ch­a ®­îc hîp lý, kh«ng hoµn toµn tr¶ theo søc lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®¶m b¶o c«ng b»ng vµ x· héi khã chÊp nhËn. Nhµ n­íc chØ qu¶n lý ®¬n gia tiÒn l­¬ng cho c¸c bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn. Nh­ng thùc tÕ c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng ®ang bu«ng láng qu¶n lý, ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp tù x©y dùng vµ x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng kh«ng theo c¸c quy dÞnh cña Nhµ n­íc, viÖc kiÓm so¸t thiÕu chÆt chÏ vµ tõ ®ã t¹o cho doanh nghiÖp cã tiÒn l­¬ng cao ch­a hîp lý. NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng ®¨ng ký ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng nh­ng còng ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt to¸n. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bÊt hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp hiÖn nay vµ nã bao gåm mét sè nguyªn nh©n chÝnh sau: + Do hÖ thèng chÕ ®é tiÒn l­¬ng trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh ¸p dông, còng nh­ khu vùc hµnhchÝnh sù nghiÖp kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh kÞp thêi, nªn khi gi¸ sinh ho¹t t¨ng vµgi¸ tiÒn c«ng lao ®éng trªn thÞ tr­êng biÕn ®éng, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh t­¬ng xøng lµm cho chi phÝ tiÒn l­¬ng h¹ch to¸n trong gi¸ thµnh hoÆc chi phÝ l­u th«ng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng, trong khi chi phÝ khacs nh­ vËt t­, nguyªn vËt liÖu l¹i lµ yÕu tè ®éng vµ th­êng xuyªn ®­îc ®iÒu chØnh theo gi¸ thÞ tr­êng. + T­¬ng quan gi÷a c¸c møc l­¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng th«ng qua ®Þnh møc lao ®éng trong hÖ thèng chÕ ®é tiÒn l­¬ng ngay tõ ®Çu quy ®Þnh ®· kh«ng hîp lý. TiÒn l­¬ng kh«ng t­¬ng xøng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng, ®Ó cã ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp b¶o ®¶m t­¬ng quan víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, liªn doanh, còng nh­ b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng nh»m æn ®Þnh, ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi c¸ch h¹ ®Þnh møc, khai t¨ng lao ®éng kÕ ho¹ch, t¨ng cÊp bËc c«ng viÖc vµ tÝnh thªm, tÝnh trïng nhiÒu yÕu tè ngoµi quy ®Þnh cña nhµ n­íc. Râ rµng c¬ chÕ tiÒn l­¬ng, ®Æc biÖt lµ møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ qu¸ thÊp, kh«ng phï hîp, do ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i cè g¾ng t×m c¸ch che lÊp cµng nhiÒu cµng tèt. + C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tuy ®· ®­îc thùc hiÖn nh­ng ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n cßn s¬ hë, thiÕu chÆt chÏ vµ giao trªn c¸c chØ tiªu kh«ng qu¶n lý ®­îc ®Ó tiÒn l­¬ng thùc hiÖn cña doanh nghiÖp v­ît nhiÒu lÇn so víi kÕ ho¹ch. Mét trong c¸c yÕu tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng lµ ®Þng møc lao ®éng l¹i th¶ nçi ®Ó c¸c ®¬n vÞ ®iÒu chØnh mét c¸ch tuú tiÖn. Do ®ã, mÆt hµng ®¬n gi¸ chªnh lÖch, kh«ng hîp lý gi÷a cacs vïng, c¸c nghµnh vµ c¸c doanh nghiÖp. + NhiÒu s¶n phÈm ch­a ®­îc x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng nh­ng kh«ng cã c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ n¾m ®­îc thùc chÊt t×nh h×nh. + Qu¸ tr×nh qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng, tiÒn l­¬ng bÞ bu«ng láng do bé phËn chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c lao ®éng- tiÒn l­¬ng ë c¸c bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc tõ n¨m 1997 bÞ s¸t nhËp vµo bé phËn tæ chøc c¸n bé vµ bÞ teo dÇn võa thiÕu vÒ sè l­îng, võa thiÕu vÒ chÊt l­îng nªn nã kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng. 3.2 - Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc theo ph¸p luËt, kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, v­íng m¾c trong c«ng t¸c tæ chøc chÕ ®é chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, ng­êi lao ®éng g¾n bã chÆt chÏ víi c«ng viÖc, ham mª häc hái, s¸ng t¹o g¾n liÒn víi n¨ng suÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm chi phÝ, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi th× cÇn ph¶i lµm tèt mét sè vÊn ®Ò sau: 1- T¸ch chÕ ®é tiÒn l­¬ng cña khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh ra khái khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, cho phÐp xem xÐt vµ c©n ®èi thu nhËp gi÷a c¸c nghµnh, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ kh¶ n¨ng tù trang tr¶i cña doanh nghiÖp ®Ó tÝnh ®óng tiÒn l­¬ng ë ®Çu vµo theo chØ sè tr­ît gi¸, quan hÖ tiÒn c«ng trªn thÞ tr­êng lao ®éng vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®¶m b¶o mèi t­¬ng quan hîp lý gi÷a tiÒn l­¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng, lîi nhuËn vµ nép ng©n s¸ch. 2- Thùc hiÖn ®Þnh møc l¹i lao ®éng trong c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp x©y dùng chøc danh, tiªu chuÈn cho tõnglo¹i c¸n bé hµnh chÝnh ®Ó cã c¨n cø tr¶ l­¬ng cho phï hîp, thùc hiÖn thÝ ®iÓm kho¸n quü l­¬ng ®èi víi mét sè lÜnh vùc nh»m thóc ®Èy s¾p xÕp l¹i biªn chÕ, viÖc tuyÓn lao ®éng vµ t¨ng thu nhËp cho c¸n bé, c«ng nh©n viªn. 3- Nghiªn cøu, söa ®æi l¹i hÖ thèng thang, b¶ng l­¬ng, ng¹ch bËc l­¬ng vµ nghµnh nghÒ, phô cÊp l­¬ng nh»m b¶o ®¶m quan hÖ tiÒn l­¬ng hîp lý gi÷a c¸c lo¹i c«ng chøc, viªn chøc, gi÷a tÇng lín trÝ thøc vµ c«ng nh©n,lao ®éng phæ th«ng trong cïng mét doanh nghiÖp, còng nh­ gi÷a c¸c nghµnh vµ khu vùc. 4- Víi khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc, viÖc tr¶ l­¬ng kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo thang l­¬ng, bËc l­¬ng cè ®Þnh mµ ph¶i ®­îc h­ëng trªn c¬ së, c¨n cø c«ng viÖc hoµn thµnh ®­îc giao trong tho¶ ­íc lao ®éng trong ph¹m vi ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc duyÖt, ®Þnh kú kiÓm tra, kiÓm so¸t quü l­¬ng nh»m ®iÒu chØnh kÞp thêi ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cho phï hîp víi hiÖu cña s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Lêi kÕt Cã thÓ nãi, c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p nh­ng l¹i cã tÇm quan träng ®èi víi tõng doanh nghiÖp nãi riªng vµ ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung. Qu¸ tr×nh tá chøc thùc hiÖn còng lµ mét qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch lao ®éng - tiÒn l­¬ng mét c¸ch hîp lý. Tõ khi thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn m×nh sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, nÒn kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng nh­ng hiÖu qu¶ ch­a cao, ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng n¨m t¨ng vÒ sè tuyÖt ®èi nh­ng cã xu h­íng chËm dÇn vÒ tèc ®é, l¹m ph¸t ®· kiÒm chÕ d­íi mét con sè,.... Song cßn nhiÒu yÕu tè bÊt æn ®Þnh nh­ ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cßn nhiÒu h¹n chÕ (trong c¬ cÊu còng nh­ hiÖu qu¶ dù ¸n ®Çu t­), nguån nh©n lùc cã tay nghÒ cao, chÊt x¸m ®ang cã xu h­íng duy chuyÓn tõ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh sang c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, liªn doanh vµ ra n­íc ngoµi,... Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc gi¶i quyÕt tèt c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý chÕ ®é, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ cÊp b¸ch ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m cña c¸c nghµnh, cña ChÝnh phñ, còng nh­ cña ng­êi lao ®éng. §Ó ®¸p øng sù quan t©m ®ã, em ®· chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu, víi mong muèn cã thÓ hoµn thiÖn h¬n n÷a vÒ c«ng t¸c tæ chøc h¹ch to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng ë n­íc ta hiÖn nay.  Tµi liÖu tham kh¶o 1- Gi¸o tr×nh “KÕ to¸n tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp” Tr­êng §H kinh tÕ qu«c d©n 11/96 Lu©n v¨n tèt nghiÖp “chuyªn ngµnh kÕ to¸n” T¹p chÝ “Lao ®éng vµ x· héi” T¹p chÝ “Tµi chÝnh- tiÒn tÖ” Vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan....  Môc lôc